Pascha (Pesach)

Słowo "pesach" oznacza "przejść", "ominąć". Tej nocy, kiedy anioł Boży przechodził przez Egipt powodując śmierć wszystkich pierworodnych, domy Izraelitów chronione były krwią baranka paschalnego. W następstwie tego, naród Izraela został wypuszczony z niewoli i wyszedł z ziemi egipskiej. Od tamtej poryPascha upamiętnia ocalenie pierworodnych Izraela od śmierci w Egipcie. Pascha jest początkiem narodowej historii Żydów. Po uwolnieniu narodu Izraela z niewoli egipskiej nastąpiło objawienie przykazań Bożych na Synaju i wędrówka ludu do Ziemi Obiecanej. Święto Paschy jest dla Żydów najważniejszym świętem pielgrzymim, gdyż nosi w sobie sens obu pozostałych. W momencie ustanowienia narodu otwiera się przed nim widok na dalsze jego losy.
    Pascha jest jednym z najradośniejszych świąt. Jest to wielkie święto wolności, obchodzone na pamiątkę uwolnienia Żydów z niewoli, uważane za najważniejsze wydarzenie w historii żydowskiej.

 

        "Pamiętaj dzień opuszczenia Egiptu każdego dnia Twojego życia".

        "Nie będziesz w nie jadł chleba kwaszonego:
                siedem dni będziesz jadł bez kwasu, chleb utrapienia;
                boś w strachu wyszedł z Egiptu,
                abyś pamiętał na dzień wyjścia twego z Egiptu,
                po wszystkie dni żywota twego"
                                                                                        (5 Mojż. 16:3)

 

Sposób obchodzenia święta znacznie zmieniał się na przestrzeni wieków. Najważniejsze zmiany nastąpiły po zburzeniu Świątyni, gdyż od tamtej pory zabrakło miejsca składania głównych ofiar. Współczesne obchodzenie Paschykojarzy się przede wszystkim ze spożywaniem przaśnego (niekwaszonego) chleba (maca).

------ EREW PESACH (14 NISAN) ------

W tygodniu przed świętem Pesach sprząta się bardzo dokładnie domy, aby nie pozostał w nich żaden ślad kwasu (drożdży), wypieku z drożdżami badź zaczynem, ani resztki jedzenia. Nawet kieszenie ubrań, szczególnie dzieci, są dokładnie oczyszczane z okruszków. Usuwa się i pali "chamec" (zakis), czyli okruszki chleba. Słowem "chamec" określa się wszystko, co podlega procesowi fermentacji:
      - Chamec to produkty ze zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia, orkiszu i owsa, które weszły w kontakt z wodą na czas co najmniej 18 minut. Przyjmuje się, że po takim czasie w mieszance mąki z wodą rozpoczyna się proces fermentacji.
      - Chamec to każdy pokarm i napój wytworzony z użyciem tych zbóż (wyjątkiem jest maca).
      - Podczas Pesach nie wolno używać naczyń i przyborów kuchennych, które mogą zawierać choćby minimalne ilości chamec. Wszystkie one muszą zostać wcześniej uczynione koszernymi.
      - Żydzi aszkanezyjscy podczas Pesach nie jedzą także pokarmów wytworzonych z ryżu, kukurydzy, soczewicy, prosa i fasoli (kitnijot).

Tora wyraźnie uczy: "Żaden chamec nie może być widziany lub znaleziony" (2 Mojż. 12:19; 13:7; 12:20; 5 Mojż. 16:4).

Wieczorem w przeddzień święta - czyli wieczorem 14 Nisan - odbywa się uroczyste oczyszczanie domu z kwasu (hebr. "bedikat chamec"). Głowa domu odnajduje chamec, który gospodyni chowa gdzieś w kątach domu (zwykle jest to dziesięć kawałków chleba). Gdy zostaje odnaleziony, wygłasza się nad nim modlitwę, a następnego ranka pali w ogniu. Jakikolwiek chamec znaleziony w domu, sklepie, samochodzie lub innego rodzaju pomieszczeniu ma być przed Pesachodprzedany nie-Żydowi.
    Drożdże przedstawiają grzech i złe instynkty, a ponieważ pachną, są symbolem próżności.

 

14 Nisan - od świtu do zmierzchu - jest szczególnym dniem dla wszystkich wierzących Żydów. To Erew Pesach - post pierworodnych (taanit bechorim) synów dla upamiętnienia cudu, jaki miał miejsce podczas dziesiątej plagi w Egipcie.
    Jest przyjęte, by za pierworodnych synów poniżej 13 lat pości ojciec. Post nie obowiązuje pierworodnych córek.

 

------ PESACH ------

Dwa pierwsze i dwa ostatnie dni uważane są za "Jamim Towim" i w tych dniach pali się świece. 14 Nisan odbywa się w synagodze uroczyste nabożeństwo. Odczytuje się Ezechiela 37:1-14; Izajasza 10:32 i 12:6. Odczytuje się też "Hallel" (zbiór psalmów 113-118). Na zakończenie nabożeństwa śpiewa się tradycyjną pieśń "Had Gadja", symbolicznie przedstawiającą cierpienia i wielokrotne ocalenia Izraela na przestrzeni jego długiej historii.

Najważniejszym elementem Paschy po powrocie do domów, jest Seder, czyliwieczerza paschalna. Zawiera ona w sobie wyraźne elementy wieczerzy szabatowej - rytualne obmycie rąk (kidusz), błogosławieństwo przed jedzeniem chleba (moci) i błogosławieństwo po jedzeniu (birkat hamazon).

W domach ortodoksyjnych Żydów, jeżeli ich na to stać, trzyma się osobne, specjalne zestawy naczyń, garnków i innych przyborów kuchennych przeznaczonych wyłącznie na święto Pesach. W biedniejszych rodzinach używa się zwykłych naczyń, ale po uprzednim wygotowaniu ich w wodzie i wyparzeniu naczyń metalowych nad ogniem. Wówczas stają się odświętne. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza dla ortodoksyjnych Żydów. Seder celebruje się podczas dwóch pierwszych wieczorów Paschy, po nabożeństwie w synagodze. Podczas wieczerzy obowiązuje specjalny porządek.
    Przygotowaniem wieczerzy sederowej zajmują się kobiety. Stół nakrywa się białym obrusem, na nim ustawia świece i odświętną zastawę. Przy stole zasiada cała rodzina odświętnie ubrana. W ortodoksyjnych rodzinach kobiety w tradycyjnych perukach nakrytych koronką, a mężczyźni w białych jedwabnych jarmułkach.

"Przewodnik judaistyczny" z 1893 roku przedstawia ciekawy opis Pesach, w ujęciu Hilarego Nussbauma: "We wieczór wigilijny 14-go Nisan we wszystkich siedzibach Izraela odbywa się następujący porządek ceremonialny, zwany Seder. Ojciec rodziny, odziany w białą szatę, z podniesionym szerokim kołnierzem, w haft srebrzysty ozdobnym, oraz takąż krymką, otoczony rodziną i domownikami zasiada (...) ze szczególną wygodą i patriarchalną powagą na dobrze wysłanym, miękkim oparciem opatrzonym, siedzeniu. Na stole znajdować się powinno co następuje:Macca, główny symbol pesachowego święta, pośpiesznego ujścia z Egiptu; Chrzan, godło gorzkiej dokuczliwej doli w czasie pobytu w Egipcie; Zeroa, to jest kawałek na wpół pieczonego mięsa, przypominający naprędce pieczonego baranka; w końcuCharoset, rodzaj masy z tłuczonych orzechów, migdałów, jabłek zaczynionych winem, barwą i gęstością podobną do gliny z której Izraelici, odrabiając pańszczyznę, cegłę wyrabiali.
  Ceremonia pesachowa Seder zaczyna się od odmówienia przez ojca rodziny błogosławieństwa nad winem Kidusz, za którym wszyscy stół okalający wtórująAmen i każdy swój kielich wychyla. Wychylanie kielichów przy odpowiednich modlitwach podczas całej wieczerzy powtarza się czterokrotnie, stąd nazwa tej ceremonii "arba koses", co znaczy cztery kielichy. Następnie wszyscy przykładają ręce i podnoszą naczynie, na którym leżą mace, recytując następujący ustęp zHagady: "Otóż to jest ów chleb nędzny, jaki spożywali przodkowie nasi na ziemi egipskiej. Kto głodny, niech przyjdzie z nami jeść, każdy kto pragnie niech z namiPesach odprawi. Obecnie jesteśmy tu, na rok przyszły w ziemi izraelskiej. Obecnie jesteśmy niewolnikami, na rok przyszły będziemy wyzwoleni."
  Po kilku jeszcze drobiazgowych obrządkach, najmłodszy z otoczenia zwraca się do głowy rodziny z szeregiem zapytań, rozpoczynających się od wyrazów "Ma nisztana". Treść tych pytań w przekładzie brzmi: "Dlaczego się wyróżnia wieczór niniejszy od wszystkich innych wieczorów; podczas wszystkich innych wolno nam jadać chleb kiszony i niekiszony, a tego wieczora tylko niekiszony? Podczas wszystkich innych wieczorów wolno nam spożywać wszelkiego rodzaju włoszczyzny, a tego wieczoru tylko chrzan? itd. Tu ojciec rodziny daje obszerną odpowiedź, zawartą właśnie w owej Hagadzie (...) Na tem kończy się pierwsza część Sederu, poczem następuje uczta wedle stanu możliwie wykwintna, po której odmawia się błogosławieństwo poobiednie i przystępuje się do drugiej częściSederu, którą wypełniają hymny, pieśni religijne i piosnki religijno-etyczne, wesołym humorem zabarwione (...)"

W powyższym opisie Hilary Nussbaum wyraźnie przedstawia ściśle określony porządek wieczerzy sederowej. Rozpoczyna ją "kidusz" (picie wina, modlitwa i słuchanie opowieści), następnie je się macę i gorzkie zioła, a potem właściwy posiłek. Zebrani goście przypominają sobie dziesięć plag, przejście przez Morze Czerwone, mannę z nieba, otrzymanie przykazań. Ojciec opowiada dzieciom historię Pesach. Opowiadanie historii jest przeplatane śpiewem, w którym biorą udział przede wszystkim dzieci.

Ważnym elementem święta jest przygotowanie talerza sederowego. Każda potrawa - a jest ich sześć - ma swoje obowiązkowe miejsce na półmisku. Półmisek umieszczony jest nad trzema przykrytymi macami i postawiony przed głową domu. Taki sam talerz można postawić przed każdym chłopcem, który ukończył 13 lat.
    Pod półmiskiem znajduje się maca, specjalnie pieczona na święto Pesach. Nie może być ona pokruszona, połamana ani pieczona. Trzy placki macy symbolizują: kapłanów, lewitów i Izraelitów. Na początku sederu głowa rodziny łamie jedną z trzech mac na dwie nierówne części i ku uciesze dzieci kładzie większy kawałek pod poduszkę fotela lub kanapy, a dzieci go szukają. Jest to "afikomen" (deser). Spożywa się go jako ostatni kawałek jedzenia po kolacji, dzieci - w nagrodę za znalezienie - dostają prezenty i słodycze.
    Ponieważ maca zastępuje chleb przez całe święta, często jada się ją posmarowaną masłem z solą lub z miodem, albo z "charoset".
    Na półmisku z prawej strony kładzie się "zero'a" - kawałek pieczonego mięsa z kością lub w zastępstwie szyjkę, skrzydełko lub udko kury. Ten kawałek mięsa przedstawia jagnię i przypomina ofiarę składaną przed wyjściem z Egiptu. Mięso opieka się ze wszystkich stron na otwartym ogniu pieca. Nie jest ono jedzone tego wieczoru, ale podczas następnej wieczerzy. Niektórzy pobożni Żydzi nie jedzą jagnięciny ani baraniny, ponieważ uważają, że mięso to będzie można spożywać dopiero wtedy, gdy zostanie odbudowana Świątynia. Zwykle jedzą zamiast niego kurczaka lub indyczkę.
    Po lewej stronie półmiska kładzie się jajko (bejca) ugotowane na twardo. Po obraniu sieka się je i miesza z soloną wodą (albo tylko moczy kawałek w słonej wodzie), a zjada przed rybą. Symbolizuje ono życie i świątynną ofiarę.
    Pośrodku półmiska stawia się gorzkie zioła (marror), umyte i osuszone. Jest to tarty chrzan zawinięty w liście sałaty. Kładzie się je pomiędzy dwoma kawałkami macy i zjada. Te gorzkie zioła mają przypominać gorycz niewolnictwa.
    Obok, na środku półmisku kładzie się pieruszkę, korzeń selera albo rzodkiewki z łodyżką i listkami (karpas). Ugotowane warzywa kraja się i kładzie na talerzu sederowym. Natka ma przypominać wielkie rzesze Żydów obciążonych trudną pracą. Pietruszka, cykoria - symbolizują nadzieję. Po odmówieniu kiduszu głowa domu kraje jarzynę na kawałki, macza w osolonej wodzie i podaje kazdemu do jedzenia.
    W lewym dolnym rogu półmiska kładzie się "charoset", czyli pastę sporządzoną z mieszaniny orzechów i owoców, z dodatkiem miodu, wina i utartej macy. Z orzechami podaje się wiele rozmaitych owoców: jabłka, migdały, cynamon, morele, rodzynki, daktyle oraz figi. Dodatek wina symbolizuje rozstąpienie się wód Morza Czerwonego. Utarta masa przypomina glinę, z jakiej Żydzi sporządzali cegły w niewoli egipskiej.
    Obok na półmisku stawia się słoną wodę.

W czasie wieczerzy pije się cztery kielichy wina, które symbolizują wolność i szczęście - przy "kiduszu", przed jedzeniem po błogosławieństwie, po jedzeniu i na końcu "sederu". Każdy kielich ma swoją nazwę. Przyprowadzają one nas do czterech obietnic Boga:
        "Wyprowadzę (hoceti) was spod ciężaru robót w Egipcie
                i wyratuję (hicalti) was z niewoli.
                Wybawię (gaalti) was okazując wielką moc i wielkie wyroki.
                Wezmę (lakachti) was dla Siebie jako naród, będę dla was Bogiem."
                                                                                (2 Mojż. 6:6-7)

To podobno przy trzecim kielichu, zwanym "kielichem zbawienia", Jezus wypowiedział znamienne słowa zapisane w Ewangeliach.
    Do tradycji żydowskiej należy również umieszczanie na stole sederowym dodatkowego piątego kielicha wina dla Eliasza. Wynika to z oczekiwania, że Mesjasz przyjdzie do Izraela właśnie w święto Pesach, a Eliasz będzie Mu towarzyszył. Żydzi czekają na spełnienie ostatniej obietnicy Boga:
        "Zaprowadzę (heweti) was do ziemi,
                którą przysiągłem dać Abrahamowi, Izaakowi i Jakubowi."
                                                                                (2 Mojż. 6:8)

W pewnym momencie wieczerzy otwiera się drzwi dla Eliasza, ze słowami: "Błogosławiony, który przychodzi". 

Wieczerza sederowa jest znakiem powołania narodu do wolności, czego najlepszym odzwierciedleniem jest fakt, że nawet najmłodsze dziecko dochodzi do głosu. Tę wieczerzę odróżnia to od wszystkich innych, że tylko raz w roku Żydzi mogą spożywać posiłek "leżąc".
    Śpiewane hymny i pieśni religijne, to Hallel, czyli Psalmy od 113 do 118, które śpiewa się właśnie w czasie Paschy. Na zakończenie Sederu powtarza się tradycyjne słowa: "Baszana haba`a bejeruszalaim!", co znaczy: "W przyszłym roku w Jerozolimie!". Przez wieki, rozproszeni Żydzi powtarzali te słowa z tęsknotą, nadzieją i modlitwą.

   Fragmenty modlitwy, kończącej wieczerzę pesachową:
"Bądź pochwalony, Wiekuisty, Boże nasz, królu Wszechświata,który stworzyłeś owoc winnej latorośli (...) Zmiłujże się Wiekuisty, Boże nasz, nad Izraelem, ludem Swoim; nad Jerozolimą, miastem Swoim, nad Syjonem, siedzibą wspaniałości Swojej (...) odbuduj Jerozolimę, gród święty, jeszcze za czasów naszych; wprowadź nas znowu do niego (...)Rozwesel nas w ten dzień święta przaśników; bo Ty, Wiekuisty, jesteś łaskawym i dobroczyńcą dla wszystkich, a my składamy Ci dzięki za kraj i za owoc winnicy. Bądź pochwalony, Wiekuisty, za kraj i za owoc winnicy."

  "Haftora" odczytywana w święto Pesach - 2 Mojż. 12:21-51; 4 Mojż. 28:16-25; Joz. 5:2-6:27.
     Święto Pesach jest chronologicznie najstarszym świętem żydowskim - pierwszym w religijnym kalendarzu. Rozpoczyna się ono wieczorem 14 dnia miesiąca Nisan (przypadającego w marcu lub kwietniu). Biblijne podstawy święta Pesachznajdujemy w następujących tekstach biblijnych: 2 Mojż. 12:1-50; 13:1-10; 3 Mojż. 23:5-8; 4 Mojż. 9:1-14; 28:16-25; 5 Mojż. 16:1-8.

 Szawout (Święto Tygodni)

W pięćdziesiąt dni po święcie Paschy wypada Szawuot. Święto to obchodzone jest 6-go, a w diasporze także 7-go dnia miesiąca siwan, trzeciego miesiąca roku. W Piśmie Świętym znajdujemy następujące nazwy święta: Święto Tygodni (hebr. "chag ha-szawuot"), Dzień Pierwszych Owoców (hebr. "jom ha-bikurim") oraz Święto Zbiorów (hebr. "chag ha-kacir"). Jest znane też pod nazwą Pięćdziesiątnicy, ponieważ wypada w pięćdziesiąt dni począwszy od drugiego dnia Paschy i kończy pięćdziesiąt dni liczenia "omeru" (czyli czasu, jaki upływał od potrząsania snopem w Święto Paschy do obrzędu potrząsania w Święto Szawuot - 3 Mojż. 23:15-17).

Święto to pierwotnie oznaczało koniec zbioru jęczmienia i początek zbioru dojrzałej pszenicy. Do Świątyni w Jerozolimie przynoszono wtedy pierwsze dojrzałe w danym roku owoce (winogrona, figi, jabłka, granaty, oliwki, itp.), a także bochenki chleba upieczone z nowej pszenicy. Izraelici pielgrzymowali z darami do Świątyni, gdzie witali ich pieśniami lewici.
    Po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej, znaczenie tego święta uległo zmianie. W czasach rozproszenia Żydów, obchodzono je jako rocznicę nadania Tory Izraelowi (2 Mojż. 19:1). W tradycji żydowskiej w dniu tego święta Mojżesz otrzymał od Boga tablice z przykazaniami. W ten sposób uwidacznia się nam ukryty sens tego święta. "Nie samym chlebem żyje człowiek" (5 Mojż. 8:3), bo dokładnie po siedmiu tygodniach od Paschy Bóg obdarował Swój lud darem jeszcze wspanialszym niż ziemski chleb albo niebiańska manna. Bóg powierzył wtedy Izraelowi Swoje Słowo. A ponieważ Tora (Prawo) to jakby pieczęć przymierza pomiędzy Bogiem a Izraelem,Pięćdziesiątnica jest zarazem świętowaniem Przymierza. W ten sposób, te dwa krótkie dni są świętem objawienia Boga i powołania Żydów jako narodu wybranego.
    W czasie Średniowiecza, Szawuot było pierwszym dniem pójścia dziecka do żydowskiej szkoły. Trzyletniego chłopca strzyże się, stawia przy pulpicie wsynagodze, a następnie prowadzi do szkoły, gdzie jego rodzice rozdają wino i słodycze, aby w przyszłości "Tora była również słodka w jego ustach". Ten zwyczaj zachował się do współczesnych czasów.

 W wigilię Szawuot ortodoksyjni Żydzi studiują Torę przez całą noc. Jest to czytanie o otrzymaniu Tory na górze Synaj. Gdy odczytujący dochodzi do miejsca nadania dziesięciu przykazań, wszyscy mężczyźni wstają.

W synagodze pierwszego dnia czyta się Dziesięć Przykazań, otrzymanych przez Mojżesza na górze Synaj. Czyta się również Księgę Rut, gdyż lojalność Ruty jest symbolem lojalności Izraela wobec Tory. Synagogi są wówczas przystrojone zielenią i kwiatami. W domach jada się potrawy z mleka i miodu, ponieważ prawo nakazujące ofiarowanie pierwszych owoców występuje w 2 Mojżeszowej w powiązaniu z prawem dotyczącym mleka.

      We współczesnych czasach, w Święto Szawuot często odbywają się uroczystości bar micwy, czyli przyjęcia 13-letnich chłopców do grona wiernych w synagodze, oraz bat micwy dla dziewcząt. W Izraelu jest to dzień zawierania małżeństw. Tego dnia odbywa się wiele uroczystości.

  Fragment modlitwy odmawianej w Święto Szawuot:
"(...) Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, który wybrałeś nas spośród wszystkich narodów i wyniosłeś nas nad wszystkie języki i poświęciłeś nas przykazaniami Swymi. I nadałeś nam, Wiekuisty, Boże nasz, w miłości, uroczystości na radość, święta i pewne pory na uciechy, dzień ten Święta Tygodni, porę nadania Zakonu naszego, zwołanie święte (...) Pamiętaj o nas, Wiekuisty, Boże nasz, w dniu tym ku dobremu i obdarz nas w nim błogosławieństwem i dopomóż nam w nim do życia. A słowem zbawienia i miłosierdzia osłoń nas i bądź nam łaskawym, i zmiłuj się nad nami i zbaw nas, gdyż do Ciebie zwrócone są oczy nasze, gdyż Bogiem, Królem litościwym i miłosiernym jesteś Ty."

      "Haftora" na Święto Szawuot:
dzień pierwszy - 2 Mojż. 19,20; 4 Mojż. 28:26-31; Ez. 1:1-28; 3:12.
dzień drugi - 5 Mojż. 15:19-16:17; 4 Mojż. 28:26-31; Hab. 2:20-3:19.

Sukkot (Święto Szałasów)

Święto Sukkot jest uroczystym świętem w Izraelu. Zostało ustanowione przez Boga w czasie, gdy lud Izraela wędrował przez pustynię ku Ziemi Obiecanej. O jego ustanowieniu można przeczytać w 3 Księdze Mojżeszowej (Wajikra) 23:33-36 :

        "Po czym Pan powiedział do Mojżesza:
                'Powiedz do synów Izraela:
                        Piętnastego dnia tego siódmego miesiąca
                                jest Święto Namiotów przez siedem dni dla Pana.
                        Pierwszego dnia jest zwołanie święte:
                                nie będziecie wykonywać żadnej pracy.
                        Przez siedem dni będziecie składać ofiary spalane dla Pana.
                        Ósmego dnia będzie dla was zwołanie święte
                                i złożycie ofiarę spalaną dla Pana.
                        To jest uroczyste zgromadzenie.
                        Nie będziecie wykonywać żadnej pracy."

Informacje na temat ofiar składanych w Świątyni obszernie pisze 4 Księga Mojżeszowa (Bemidbar) 29:12-39. Kolejne szczegóły podaje jeszcze 5 Księga Mojżeszowa (Eleh Ha-Debraim) 16:13-15 :

        "Będziesz obchodził Święto Namiotów
                przez siedem dni po zebraniu plonów z twego klepiska i tłoczni.
        W to święto będziesz się radował ty,
                syn twój i córka, sługa twój i niewolnica,
                a także lewita, obcy, sierota i wdowa,
                którzy żyją w twoich murach.
        Przez siedem dni będziesz świętować ku czci Boga swego, Pana,
                w miejscu, które sobie obierze Pan,
                za to, że ci błogosławi Bóg twój, Pan,
                we wszystkich twoich zbiorach, w każdej pracy twych rąk,
                i abyś był pełen radości'."

 W czasach judaizmu świątynnego było to uroczyste święto, na które przychodził lud ze wszystkich stron do Jerozolimy, by razem wspólnie spędzić tydzień na dziękczynieniu Bogu i składaniu Mu ślubów. Przez cały tydzień pobożni Żydzi przebywali w kuczkach (namiotach) skonstruowanych z gałęzi różnych rodzajów drzew. To święto przypominało czas wędrówki po pustyni, utrwalało w pamięci życie w trudnych pustynnych warunkach, ale zarazem dawało radość jaką doznali Żydzi z wejścia do Ziemi Obiecanej, satysfakcję z otrzymanego dziedzictwa i konkretnego miejsca zamieszkania w Ziemi Izraela. Jednocześnie jest to święto dziękczynienia za zbiory, czyli żniwo roku.
    Izraelici niezwykle uroczyście świętowali Święto Sukkot, co mamy opisane przez Edersheima i innych:
    "W Jerozolimie wszędzie ustawiono kuczki, na dziedzińcu i na dachu domu, na ulicy i skwerze. Te altanki, czyli kuczki, zbudowano z gałęzi drzew: oliwnego, palmowego, mirtowego, sosnowego, wierzbowego, itd. Nikt wtedy nie mieszkał w domu, bo wszyscy przebywali w kuczkach - wszyscy ludzie z miasta i tłumy z kraju. O wszelkich różnicach klasowych, wszelkich odrębnościach między bogatymi i biednymi, na jakiś czas zapomniano, gdy każdy mieszkał w takim samym mieszkaniu jak jego bliźni.
    Każdego poranka radosna procesja z muzyką udawała się w kierunku Sadzawki Syloe, z której nabierano wody do złotego dzbana, wylewanej następnie na ołtarz pośród okrzyków alleluja.
    Nocą, cztery złote kandelabry, każdy z czterema złotymi czarami, płonęły w centrum dziedzińca a światło emanujące z nich było widoczne w całym mieście. Wokół tych świateł pobożni mężczyźni z płonącymi pochodniami w ręku tańczyli przed tłumem, śpiewając hymny i pieśni chwały, a lewici zajmujący stanowisko na piętnastu stopniach prowadzących do dziedzińca niewiast w Świątyni, korespondującymi z piętnastoma psalmami stopni (Psalmy 122-134), akompaniowali pieśniom na instrumentach muzycznych.
    Iluminacja Świątyni była symbolem światła jakie miało rozchodzić się z Świątyni w ciemną noc pogaństwa. A gdy tylko ukazał się pierwszy promień poranka, kapłani zadęli w srebrne trąby armii Boga, która zbliżała się z uroczystym dźwiękiem trąb i nawoływań, by obudzić śpiących i wyrazić uroczysty protest przeciwko pogaństwu."

Ostatni z tych siedmiu dni święta był nazywany Wielkim Dniem. Podczas tego dnia cały ceremoniał świąteczny oraz radość osiągały szczyt. Ponownie zbieramy wiadomości od Edersheima i innych, jak następuje:
    "Według tradycji żydowskiej słup obłoku w dzień, a ognia w nocy symbolizował obecność Boga i Jego kierownictwo. Po raz pierwszy ów słup ukazał się Izraelowi piętnastego Tishri, w pierwszym dniu święta. Tego dnia według podania, Mojżesz zszedł z Góry i ogłosił ludowi, iż przybytek Boga ma być wystawiony pośród niego. Zwracamy uwagę na to, że poświęcenie Świątyni Salomona i ukazanie się w niej chwały Szekinach miało miejsce w to święto (1 Król. 8; 2 Kron. 7).
    Ostatni, wielki dzień święta, był punktem kulminacyjnym całej tej symboliki. Wcześnie rano ludzie z rajskim jabłkiem (pomarańczą) w lewej ręce i z gałązkami w prawej maszerowali przy dźwiękach muzyki w procesji, na której czele szedł kapłan niosący złoty dzban, by do niego naczerpać wody z Sadzawki Syloe, leżącej na południowej stronie Świątyni. Kapłan, nabrawszy z tej sadzawki wody do złotego dzbana, udał się z powrotem na dziedziniec Świątyni pośród okrzyków tłumu i dźwięku cymbałów oraz trąb. Czas jego powrotu był tak ustalony, by przybył razem z procesją, gdy drudzy kapłani kładli części ofiar na ołtarz całopalenia przy końcu składania regularnych ofiar.
    Podczas każdego z tych siedmiu dni kapłani obchodzili ołtarz wokoło, mówiąc: 'O, teraz więc dokonaj zbawienia, Jah! O, Jah, daj pomyślność!' Siódmego dnia jednak okrążyli ołtarz siedem razy, pamiętając, że mury Jerycha upadły w podobnych okolicznościach, przewidywali bowiem, że wskutek bezpośredniego działania Boga, mury pogaństwa upadną przed Jehową i świat będzie, leżał otworem przed Jego ludem, który go posiądzie.
    Po tym woda wypełniająca złoty dzban została wylana na ołtarz. Ceremonię tę rozumiano jako mającą żywotną ważność i widocznie symbolizowała wylanie Ducha Świętego. Natychmiast po wylaniu tej wody zaśpiewano pieśń Alleluja. Składała się ona z Psalmów 113-118. Śpiewano je na przemian z odpowiedziami przy akompaniamencie fletu. Kiedy lewici zaintonowali pierwszą linię Psalmu, lud ją powtarzał a na każdą następną linię odpowiadał Allelu Yah (wysławiajcie PANA). Następnie lewici trzykrotnie zadęli w swoje srebrne trąby."

 We współczesnych czasach Święto Sukkot trwa siedem dni (w Diasporze osiem dni): 15-21 Tiszri.

W nocy lub wczesnym rankiem pobożni Żydzi budują szałasy zwane po hebrajsku "sukka" (w Polsce "kuczki"). Szałas budowany jest zwykle obok domu, na podwórzu lub w ogrodzie. Jest on najczęściej tymczasowym szałasem zrobionym z liści, gałęzi i patyków. Dach ("schach") takiego szałasu zazwyczaj jest wykonany z różnych gałęzi i liści, w taki sposób ze sobą splecionych, aby dawały jak najwięcej cienia. Jednak przez tak wykonany dach zawsze prześwituje niebo. W Izraelu popularne jest używanie liści palm. Pośrodku szałasu stawia się stół, ławę i leżankę.
    Szałasy upamiętniają namioty, w których Żydzi mieszkali na pustyni po wyjściu z Egiptu. Święto Sukkot to święto wędrówki i równocześnie święto odpoczynku, gdyż długa wędrówka przez pustynię prowadziła w końcu do odpoczynku w obiecanej przez Boga ojczyźnie. Szałasy przypominają pobożnym Żydom Obłok Chwały, który przez czterdzieści lat towarzyszył narodowi izraelskiemu podczas wędrówki po pustyni. Przenosząc się do tych świątecznych szałasów Żydzi okazują swoją wiarę i zaufanie, że to nie mury z betonu i kamienia są naszą ochroną, lecz Bóg jest naszą twierdzą i ochroni swój wierny lud przed wszelkimi niebezpieczeństwami. W tych szałasach Żydzi mieszkają i śpią przez cały świąteczny tydzień. Wspólne posiłki spożywają nie w domu, lecz pod dachem namiotów - pod dachem, który "pozwala niebu przeniknąć". W ten sposób spostrzega się Wszechmocnego i Wiecznego Boga, który nie opuścił Żydów i zawsze ich ochrania.

Micwa zamieszkiwania w szałasie ("sukka") podczas Święta Sukkot jest obowiązkiem dla mężczyzn. Kobiety i dzieci są zwolnione z tego obowiązku. Zdarza się, że pobożne Żydówki - zwłaszcza z ortodoksyjnych rodzin - spełniają ten obowiązek. Izrael jest ciepłym krajem, jednak Żydzi obchodzą Święto Sukkot także w Diasporze, także w krajach gdzie jest zimno i deszczownie. Z tego powodu osoby starsze wiekiem i chore nie muszą spać w szałasach i mogą pozostać na noc w domu. Oczywiście, także w czasie silnego deszczu przebywanie w szałasie nie jest obowiązkowe. W takich nie sprzyjających okolicznościach obowiązek przebywania w "suce" jest tymczasowo zawieszany i można powrócić do domu. Jeśli dzieje się to w pierwszy lub ostatni dzień Sukot (Jom Tow), zaleca się przynajmniej odmówienie Kiduszu (błogosławieństwa nad winem) w "suce", wraz z błogosławieństwem dotyczącym mieszkania w "suce". Większość otrodoksyjnych Żydów, jeśli tylko warunki na to pozwalają, faktycznie przenosi się na siedem dni do szałasu - aby spać w niej, spożywać posiłki, uczyć się Tory, spotykać ze znajomymi.

Każda żydowska rodzina powinna w czasie Święta Sukkot posiadać własny szałas. Zdarza się jednak, że nie zawsze istnieją takie sprzyjające okoliczności i możliwości. W takiej sytuacji można spożyć posiłek w szałasie zbudowanym przy synagodze lub przyjąć zaproszenie od rodziny, przyjaciół lub znajomych. W czasie Święta Sukkot powinno się spożywać posiłki właśnie w szałasie. Jeśli zachodzi taka potrzeba, posiłki ogrzewa się płaszczem lub grzejnikiem. Wspólnie spożywane rodzinne posiłki w szałasie są radosnymi chwilami, gdyż Święto Sukkot jest świętem radosnym. Już samo ozdabianie szałasów jest wspaniałą zabawą dla dzieci, które dużo wcześniej przygotowują rysunki, ozdoby lub kolorowe łańcuchy.

 Pierwszy dzień święta Sukkot jest zwany po hebrajsku "Jom Tow". Jest to dzień odpoczynku i modlitwy w synagodze. Pobożni Żydzi uczestniczący w nabożeństwach wyrażają w ten sposób nadzieję i pewność przyszłego zbawienia. Nadzieję wzmacniają liczne obietnice tekstów odczytywanych z świętych Ksiąg, takich jak choćby pochodzący z końcowego fragmentu księgi proroka Zachariasza, mówiący o dniu Pańskim: "Pan będzie królem nad całą ziemią i wówczas Pan będzie jeden i jedno będzie Jego imię". Także słowa Salomona przy poświęceniu Świątyni wskazują na nadzieję i pewność zbawienia. Fragment zaś Ezechiela zapowiada nadejście odrodzenia narodu.

Następne dni są powszednimi dniami Święta Sukkot i są po hebrajsku określane jako "Chol ha-Moed". Bardzo popularnym w tych dniach jest wzajemne odwiedzanie się. Do jedzenia podaje się potrawy nadziewane i faszerowane: knysze, blińcze, jarzyny, budynie z jarzyn i owoców, makaroniki oraz kokosanki.

Siódmy, ostatni dzień Święta Sukkot jest nazywany po hebrajsku "Hoszana Rabba", czyli Wielka Hosanna. Ostatniej świątecznej nocy pobożni Żydzi starają się nie spać i spędzają czas na studiach Tanach. W sposób szczególny studiuje się wówczas 5 Księgę Mojżeszową (Eleh Ha-Debarim).

Rankiem w Hoszana Rabba wierzący Żydzi obchodzą siedem razy bimę w synagodze. W liturgii wykorzystuje się cztery rodzaje roślin: owoc cytrusowy (etrog), gałązkę palmową (lulaw), trzy liście mirtu (hadasa) oraz dwie gałązki wierzby (arawa). Lulaw, hadasa i arawa związane są w jeden bukiet, którym potrząsa się na cztery strony świata oraz ku górze i ku dołowi, aby w ten sposób symbolicznie wyrazić wszechobecność Boga. Każda z tych roślin ma głęboką symbolikę w liturgii, a wszystkie razem reprezentują wierzących ludzi, którzy studiują Tanach. Owoc cytrusowy (etrog) ma mocny zapach i intensywny smak - reprezentuje ludzkie serce. Gałązka palmowa (lulaw) nie ma zapachu lecz wydaje owoce - reprezentuje ludzki kręgosłup. Trzy liście mirtu (hadasa) intensywnie pachną lecz nie mają owoców - reprezentują ludzkie oczy. Dwie gałązki wierzby (arawa) nie mają zapachu ani owoców - reprezentują ludzkie usta. Wspólnie przedstawiają one ludzkie zobowiązanie do służenia Panu całym swoim sercem, umysłem i wolą (całym sobą). Bóg oczekuje, że wszyscy członkowie narodu Izraela zjednoczą się na podobieństwo tych czterech roślin.
    Tradycyjnie w prawą rękę bierze się bukiet spleciony z gałązki palmowej (lulaw), trzech liści mirtu (hadasa) i dwóch gałązek wierzbowych (arawa). W lewą rękę bierze się owoc cytrusowy (etrog). Obchodząc siedem razy bimę Żydzi odmawiają modlitwy, zwane "hoszanot". W ten sposób Święto Sukkot jest także radosnym świętem dziękczynnym z powodu zebrania plonów z winnic i sadów. Sukkot kończy się modlitwami dziękczynnymi za plony oraz za Torę daną Izraelowi blisko cztery tysiące lat temu na Synaju.

W Diasporze obchodzi się dodatkowo ósmy dzień święta (22 Tiszri), zwany po hebrajsku "Szemini Aceret" (Święto Końca), czyli "ósmy dzień Świętego Zgromadzenia". Źródłem obchodzenia tego święta jest tekst pochodzący z 4 Księgi Mojżeszowej (Bemidbar) 29:35 : "Ósmego dnia będzie dla was zebranie świąteczne i nie możecie wykonywać żadnej pracy".
    W Ziemi Izraela święto Szemini Aceret obchodzi się tego samego dnia (22 Tiszri) co święto Simchat Tora, natomiast w Diasporze święta te obchodzone są oddzielnie - Szemini Aceret obchodzi się 22 Tiszri, a Simchat Tora obchodzi się 23 Tiszri.

Znaczenie tego święta rabbi Raszy wyjaśniał w następujący sposób - słowo "aceret" pochodzące od hebrajskiego rdzenia "acar" ("zatrzymać") użyte jest tu, jako forma wyrażenia ciepłych uczuć, podobnie jak ojciec powiedział by do opuszczającego go syna: "Twoje odejście sprawia mi przykrość, odłóżmy je o jeden dzień."

W synagodze (w Ziemi Izraela), już wieczorem siódmego dnia Święta Sukkot rozpoczyna się odmawiać specjalną modlitwę aby wszyscy, którzy przybyli na święto do Jerozolimy, mogli spokojnie i bezpiecznie powrócić do swoich domów przed rozpoczęciem pory deszczów. W Ziemi Izraela rozpoczyna się wówczas pora deszczów, a zbiory zależą od obfitości opadów. Z tego powodu w niektórych synagogach kantor zakłada odświętną białą szatę i odmawia specjalną modlitwę o deszcz (Tefillat Geszem).
    W domu, na rozpoczęcie Szemini Aceret zapalane są świece i recytowane tradycyjne świąteczne błogosławieństwa.

 

Rosz haSzana (Nowy Rok, Święto Trąbek)

Bóg określił miesiąc Nisan jako początek miesięcy nowego roku, ale z czasem Żydzi uznali za początek roku pierwszy dzień miesiąca Tiszri, kiedy to przypadaŚwięto Trąbek (hebr. Rosz ha-Szana).

 Żydowski Nowy Rok jest obchodzony przez dwa dni. Święto to ma podwójny sens: jest rocznicą stworzenia świata, dniem odnowienia więzi z Bogiem i dniem zapisu. W tych dniach autorytet niebiański decyduje o tym, co ma spotkać każdego w ciągu nadchodzącego roku.
    Poprzedniego dnia należy się wykąpać, ostrzyc włosy i idąc do synagogi ubrać się w odświętne nowe rzeczy. Kobiety stroją się w najcenniejszą biżuterię.

Modlitwy w synagodze rozpoczynają się wieczorem. Pobożni Żydzi dokonują rachunku sumienia przed Bogiem. W czasie modłów rozlega się dźwięk "szofaru" - rogu kozła lub barana, którego zakrzywienie ma przypominać, że człowiek powinien ugiąć się przed wolą Bożą. Róg przypomina też, że Abraham był gotów ofiarować swego syna, lecz z łaski Bożej w ofierze został złożony baran. Zwyczaj trąbienia wszofar leży u źródła nazwy Święta Trąbek.
    "Pan przemówił do Mojżesza: Ogłoś to synom Izraela: w pierwszym dniu siódmego miesiąca obchodzili uroczysty szabat: trąbienie w róg i uroczyste zgromadzenie (...)" (3 Mojż. 23:23-25).
    Dęcie w szofar jest ustanowieniem "dnia sądu", choć Żydzi normalnie rozumieją je jako wołanie do Boga o miłosierdzie. Głos rogu ma trzy najważniejsze znaczenia: ogłasza ukoronowanie Boga jako Króla Wszechświata, budzi żal za grzechy i chęć powrotu do Boga. O tym przypomina róg słyszany na górze Synaj, kiedy przyjęto od Boga przykazania Prawa Mojżeszowego.
    Przewodnią myślą tego Święta jest stawienie się z własnymi grzechami przedSądem Bożym. Jest to wyraźnie podkreślone w uroczystej modlitwie mówiącej o Bogu jako o Sądzącym i Królującym nad całym wszechświatem. Nie jest to sąd nad światem, lecz nad czynami jednostek. W wyniku Sądu Bożego jedni zostają zapisani do księgi życia, drudzy do księgi śmierci - los trzeciej grupy rozstrzygnie się w Jom Kippur. Dlatego czas łączący Rosz Haszana z Jom Kippur jest okresem pokuty.
    Praktykowany jest ludowy zwyczaj wyrzucania grzechów do wody (hebr. "taszlich") w postaci zapisanych kartek lub kamyków. Rytuał ten związany jest z cytatem z proroka Micheasza 7:18-20.

Po religijnych obrzędach składa się życzenia, aby być zapisanym u Boga i zatwierdzonym na dobry rok. Składa się życzenia: "Obyście byli zapisani na Dobry Rok!" (hebr. "Leszana towa tikatwu!") i "Szczęśliwego roku!" (hebr. "Szana towa!").

 W domu, pierwszego wieczoru Rosz Haszana spożywa się chałę moczoną w miodzie. Głowa domu podaje żonie kieliszek wina i kroi dla niej chałę z miodem. Odmawia się specjalną modlitwę: "Boże - daj słodki rok". Spożywanie słodkich pokarmów w czasie tego święta ma znaczenie metaforyczne, symbolizujące błogosławieństwo i obfitość. Podczas uroczystej kolacji je się głowę ryby lub cielęcia, co ma symbolizować początek roku. Tradycyjnie podaje się karpia faszerowanego albo nadziewanego, kreple w rosole, zupę owocową z kluseczkami albo smażonymi paluszkami, mostek cielęcy albo pieczeń, drób pieczony, świeże owoce i kompot.
    Podczas Rosz Haszana jest zwyczaj podawania plasterków jabłek maczanych w miseczce z miodem, co ma oznaczać słodki iszczęśliwy rok. Po błogosławieństwie nad jabłkiem mówi się: "Niech będzie Twoją wolą obdarzyć nas dobrym i słodkim rokiem". Marchewka podawana w tej samej formie oznacza pomyślność w nadchodzącym roku. Podaje się więc cymes marchewkowy albo budyń z marchwi.
    W czasie drugiego wieczoru spożywa się nowy, nie jedzony jeszcze w tym sezonie owoc. W Izraelu tradycyjnie jest to owoc granatu - podobno zawiera 613 nasion, czyli dokładnie tyle, ile jest przykazań w Torze. Popularnym ciastem podawanym na deser jest piernik, podawane są też chały i farfelki do zupy. Nie podaje się potraw kwaśnych ani gorzkich.
    Żydzi marokańscy nie jedzą np. czarnych oliwek ani bakłażanów, podają natomiast daktyle maczane w cukrze. Żydzi wschodnioeuropejscy nie jedzą pikli, chrzanu, ogórków kwaszonych.

Rosz Haszana nieustannie pozostaje świętem radosnym, świętem wiary w miłosierdzie Boże.

 Fragmenty modlitwy noworocznej:
        "(...) Pamiętaj nas, Wiekuisty, Boże nasz, w dniu tym, ku dobremu i obdarz nas w nim błogosławieństwem i dopomóż nam w nim do życia. A słowem zbawienia i miłosierdzia osłoń nas i bądź nam łaskawym i zmiłuj się nad nami i zbaw nas, gdyż do Ciebie zwrócone są oczy nasze, gdyż Bogiem, Królem najlitościwszym i najmiłosierniejszym jesteś Ty (...) Boże nasz i Boże praojców naszych, króluj nad całym światem w chwale Twej i wznieś się nad całą ziemię w wspaniałości Twej i zajaśnij w blasku wzniosłej potęgi Twej nad wszystkimi mieszkańcami wszechświata, ziemi Twej, i niech pozna każde stworzenie, że Ty stworzyłeś je (...) i niech głosi wszystko, co ma duszę w tchnieniu swoim: Wiekuisty, Bóg Izraela, jest Królem, a królowanie Jego wszystkim rządzi."

      "Haftora" odczytywana podczas:
pierwszego dnia - 1 Mojż. 21; 4 Mojż. 29:1-6; 1 Sam. 1:1-2:10.
drugiego dnia - 1 Mojż. 22; 4 Mojż. 29:1-6; Jer. 31:2-20.

 

Jom Kipur (Dzień Pojednania)

Zgodnie z Zakonem święto Jom Kippur było okresem szczególnego publicznego nabożeństwa. Było to święto uroczyste. Jedno z pięciu wyznaczonych przez Boga świąt, które Izrael miał obchodzić każdego roku.

3 Księga Mojżeszowa (Wajikra) 23:26-32 mówi:
        "Dalej Pan powiedział do Mojżesza:
                'Dziesiątego dnia siódmego miesiąca jest Dzień Przebłagania.
                Będzie to dla was zwołanie święte.
                Będziecie pościć i będziecie składać dla Pana ofiary spalane.
                W tym dniu nie będziecie wykonywać żadnej pracy,
                        bo jest to Dzień Przebłagania,
                        ażeby dokonano przebłagania za wasze winy
                        przed Bogiem waszym, Panem.
                Każdy człowiek, który nie będzie pościł tego dnia,
                        będzie wyłączony spośród swego ludu.
                Każdego człowieka, który będzie pracował tego dnia,
                        wytracę spośród jego ludu.
                Żadnej pracy nie będzie wykonywać.
                Jest to ustawa wieczysta dla wszystkich pokoleń,
                        we wszystkich waszych siedzibach.
                Będzie to dla was uroczysty szabat.
                Będziecie pościli.
                Dziewiątego dnia miesiąca, wieczorem,
                        to jest od wieczora do wieczora, będziecie obchodzić was szabat'."

Dzień Pojednania (Jom Kippur) był więc na pewno świętem obowiązkowym. Bóg nakazał Swemu ludowi obchodzić go uroczyście jako zgromadzenie święte.

 Jom Kippur to Dzień Pojednania z Bogiem. Hebrajskie słowo "kippur" pochodzi od słowa "kappara", co oznacza: "przebaczenie".

Święto Jom Kippur jest poprzedzone dziesięcioma dniami postu (1-10 tiszri), zwanymi "strasznymi dniami" (hebr. "Jamin Nora'im"). Istotą tego okresu jest odpowiednie przygotowanie się do święta Dnia Pojednania. To czas, w którym post, umiar w jedzeniu, powinny dopomóc człowiekowi w procesie pokuty - rzeczywistego uznania własnej grzeszności, żalu za popełnione przewinienia, przeproszenia Boga za złe uczynki, uczynienia wysiłku aby wynagrodzić bliźnim popełnione przewiny i uzyskania w miarę możliwości przebaczenia, dokonania rzeczywistej przemiany serca na zasadzie odstąpienia od złego i przywiązania się do dobrego. Tak więc, nie wystarczą tylko dobre uczynki, ale potrzebna jest jeszcze skrucha i żal za grzechy. To czas pokuty za popełnione zło względem innych ludzi i względem Boga.

Szabat poprzedzający święto Jom Kippur to Szabat Szuwa (Tszuwa). Nazywany jest tak, ponieważ Haftora na ten Szabat rozpoczyna się słowami: "Szuwa Izrael" - "Powróć Izraelu!" (Ozeasz 14:2-10). Zwyczajem jest, że rabin danej synagogi przemawia i nawołuje zgromadzenie do pokuty i skruchy. Odczytywany jest także Joel 2:11-27 oraz Micheasz 7:18-20.

 W dzień poprzedzający Jom Kippur pobożni Żydzi czynią ostatnie przygotowania do uroczystego święta.
        1.) jest to czas odwiedzania grobów bliskich, odwiedzania przyjaciół,
                        krewnych i znajomych, aby prosić ich o przebaczenie przewin.
        2.) niektórzy praktykują rytuał "kaparot" ("odkupienie"), w którym
                        uczestniczący Żydzi wierzą, że uzyskują symboliczne oczyszczenie
                        się z grzechów. Rytuał opiera się na wierze w możliwość wykupienia
                        swojej duszy, poświęcając w zamian za nie koguta (mężczyzna) lub
                        kury (kobieta). Przed złożeniem ofiary nad ptakiem odmawiana jest
                        odpowiednia modlitwa oczyszczająca. Podczas modlitwy osoba
                        składająca ofiarę, bierze ptaka w prawą rękę i trzykrotnie obraca
                        go nad swoją głową. Odmawiana formułka słowna mówi, że ten
                        ptak jest symbolicznym odkupieniem za złe uczynki popełnione
                        wobec Boga. Następnie ptak jest zabijany i jedzony podczas posiłku
                        poprzedzającego post Jom Kippur. Bardzo często mięso zabitego
                        ptaka jest przekazywane ubogim rodzinom na ten przed postny
                        posiłek. Współcześnie coraz częściej przyjmuje się zwyczaj, w
                        którym w chusteczkę wkłada się odpowiednią ilość pieniędzy (cena
                        ptaka) i kręci się zawiązanym węzełkiem nad głową. Po tej ceremoni
                        pieniądze przekazuje się ubogim.
        3.) jako znak oczyszczenia rytualnego, pobożni Żydzi biorą kąpiel w mykwie.
                        Jeżeli nie mogą się obmyć w mykwie, wówczas muszą przynajmniej
                        wylać na siebie jednym nieprzerwanym strumieniem określoną ilość
                        wody.
        4.) w czasie popołudniowej modlitwy (Mincha przed Jom Kippur) odmawiane
                        są specjalne prośby (tachnunim) podobne do tych, które odmawiane
                        są w sam Jom Kippur. Modlitwa ta zawiera Widui, czyli spowiedź z
                        grzechów które uczyniły osoby prywatne oraz uczyniła cała
                        społeczność synagogi.
        5.) po modlitwie popołudniowej micwą jest spożycie ostatniego posiłku przed
                        postem. Nie powinno się jeść żadnej potrawy, po której chciało by
                        się pić. W ten szczególny dzień do jedzenia podaje się kreplach w
                        rosole, kurczak z rosołu, puree z ziemniaków, jarzyny i kompot.
                        W dzień poprzedzający Jom Kippur należy najeść się do syta, lecz
                        potrawy nie powinny być zbyt słone, pieprzone lub ostro
                        przyprawione, aby nie wywoływać łaknienia następnego dnia.
                        Niektórzy maczają chałkę w miodzie tak, jak na Rosz Haszana.
                        Posiłek powinien być uroczysty i dostatni. Następnie, tuż przed
                        zachodem słońca zaczyna się całodobowy post, będący jednym z
                        najważniejszych elementów Jom Kippur.
        6.) podobnie jak w Szabat i święta, w rodzinnym domu zapala się
                        odpowiednio wcześniej świece i odmawia błogosławieństwo.
                        Po zapaleniu świec ojciec rodziny błogosławi dzieci, podobnie jak w
                        Szabat.

 W Jom Kippur mężczyźni zwykle ubierają się w Kitel (specjalną białą szatę nakładaną na normalne ubranie), kobiety także wkładają białe ubrania. Biel symbolizuje odkupienie za grzechy.
        1.) w Jom Kippur pobożnym Żydom nie wolno wykonywać zakazanych
                        czynności (melachy). Dodatkowo zakazane jest jedzenie i picie,
                        mycie się dla przyjemności, smarowanie olejkami (makijaż) dla
                        przyjemności, zakładanie skórzanego obuwia dla przyjemności i
                        współżycie małżeńskie.
        2.) w Izraelu tego dnia ustaje całe życie publiczne. Wszystkie instytucje oraz
                        sklepy są zamknięte. Zatrzymana jest komunikacja publiczna i
                        prywatna. W domach ortodoksyjnych Żydów nie otwiera się nawet
                        drzwi ani nie podnosi słuchawki telefonu. Jest to dzień całkowitego
                        postu.
        3.) uroczyste nabożeństwo w synagodze zaczyna się wieczorem. Mężczyźni
                        nakładają wieczorem tałes - jest to jedyny wieczór roku, w którym
                        nakłada się tałes (tałes zakłada się najczęściej do modlitwy
                        porannej). W Jom Kippur wymagane są trzy obowiązki: żal za
                        grzechy przeszłości (uświadomienie sobie własnych grzechów),
                        wyznanie winy i postanowienie poprawy w przyszłości.
                        Najważniejszym punktem liturgii jest publiczne wyznanie win, czyli
                        odmówienie modlitwy, w której wymienione są moralne
                        wykroczenia. W tej uroczystej atmosferze pokuty i oczyszczenia,
                        śpiewane są hymny wyrażające ludzką niedoskonałość i bezmiar
                        Bożego miłosierdzia. Wśród odmawianych modlitw na szczególną
                        uwagę zasługuje Kol Nidre (aram. "wszystkie ślubowania"). Modlitwa
                        ta, będąca jedną z najświętszych żydowskich modlitw, jest prośbą
                        o unieważnienie ślubów złożonych Bogu nieświadomie lub pod
                        przymusem. Wyraża ona głęboką świadomość faktu, że człowiek
                        nigdy nie jest w stanie w pełni dotrzymać zobowiązań, obietnic i
                        ślubów złożonych Bogu. Człowiek może stawać przed swym Bogiem
                        jedynie jako ten, który potrzebuje Jego przebaczenia.
                                Modlitwa Kol Nidre pochodzi od Marranos (Żydów hiszpańskich,
                        którzy siłą byli zmuszani do przyjmowania chrześcijaństwa). Marrons
                        na zewnątrz zachowywali się jak chrześcijanie, lecz w ukryciu
                        zachowywali tradycję żydowską. Jom Kippur był jedynym dniem
                        kiedy narażając własne życie, przychodzili do synagogi - chcieli
                        bowiem unieważnić przed Bogiem te przysięgi, którymi związali się
                        nie z własnej woli i przeprosić Boga za to, że publicznie nie
                        zachowywali się jak Żydzi.
        4.) rano odmawiana jest modlitwa Szachrit, podczas której rozpoczyna się
                        czytanie Haftory na rano. Jest to fragment 3 Księgi Mojżeszowej
                        (Wajikra) 16:1-34, który opisuje służbę Najwyższego Kapłana w
                        Świątyni podczas święta Jom Kippur. Następnie odczytywane jest
                        tekst z 4 Księgi Mojżeszowej (Bemidbar) 29:1-6, który mówi o źródle
                        ustanowienia święta i składanych wówczas ofiarach. Na
                        zakończenie po odczytywaniu Tory cytowany jest fragment z
                        proroka Izajasza 57:14-58:14, który opowiada o prawdziwej
                        pokucie. Prorok Izajasz mówi, że prawdziwa pokuta to rzeczywista
                        przemiana człowieka, a rzeczywista skrucha owocuje dobrocią dla
                        bliźnich.
        5.) po odczytaniu tekstów z Tanach, odmawiana jest modlitwa Musaf, po której
                        odczytuje się fragment Pi'ut omawiający służbę Najwyższego
                        Kapłana w Świątyni podczas święta Jom Kippur.
        6.) popołudniowa modlitwa Mincha rozpoczyna się odczytaniem tekstu z
                        3 Księgi Mojżeszowej (Wajikra) 18:1-30, który omawia temat
                        świętości małżeństwa oraz rodziny, i różne aspekty dotyczące
                        czystości małżeńskiej oraz nadużyć z tym związanych. Jako Haftorę
                        czyta się Księgę Jonasza, która mówi o pokucie całego miasta
                        Niniwy. Księga ta udawania, że skrucha i pokuta są możliwe.
                        Odczytywany jest także prorok Micheasz 7:18-20, który to piękny
                        fragment zacytuję:

            "Któryż Bóg podobny Tobie,
                        który oddalasz nieprawość,
                        odpuszczasz występek reszcie dziedzictwa Twego?
                Nie żywi On gniewu na zawsze, bo upodobał Sobie miłosierdzie.
                Ulituje się znowu nad nami,
                        zetrze nasze nieprawości
                        i wrzuci w głębokości morskie wszystkie nasze grzechy.
                Okażesz wierność Jakubowi, Abrahamowi łaskawość,
                        co poprzysięgłeś przodkom naszym od najdawniejszych czasów".

    7.) dodatkowo odmawia się modlitwę Ne'ila (odmawiana tylko jeden raz w
                        roku). Jest to punkt kulminacyjny Jom Kippur. Głos rogu kończy
                        modlitwę i jednocześnie ogłasza koniec święta Jom Kippur.
        8.) po skończonym poście (25 godzin), po błogosławieństwie wina i
                        odmówieniu modlitwy kiduszowej spożywane są najpierw bardzo
                        lekkie potrawy. Podawana jest filiżanka kawy lub herbaty z
                        piernikiem, biszkoptem albo ciastem piaskowym. Następnie podaje
                        się kanapki z serem, jajkiem lub siekanym śledziem. Dopiero później,
                        po godzinie, podaje się przygotowane poprzedniego dnia dania
                        szabatowe lub inne świąteczne. Głównym daniem jest rosół z
                        makaronem, drób z warzywami i sałaty. Na deser strudel.

Fragment modlitw na Dzień Pojednania:

    "Boże nasz i Boże praojców naszych,
                oby doszła przed Ciebie modlitwa nasza,
                a nie odwracaj się od błagania naszego,
                bo nie jesteśmy tak zuchwałego oblicza,
                ani zatwardziałego karku, by mówić przed Tobą:
                        Wiekuisty, Boże nasz i Boże praojców naszych,
                        sprawiedliwi jesteśmy i nie grzeszyliśmy
                - zaiste myśmy zgrzeszyli (...)
        Odstąpiliśmy od przykazań Twoich i od Praw Twoich dobrych
                i nie dały korzyści nam,
                ale Tyś sprawiedliwy we wszystkim, co przyszło na nas,
                gdyż prawdę wykonywałeś, a myśmy złoczynili (...)
        Cóż mamy mówić przed Tobą? siedzący na wyżynach!
                i cóż powiemy Tobie, tronujący w niebiosach!
                czyż nie wszystko tajne i jawne Ty znasz? (...)
        Ty znasz tajemnice świata i najskrytsze tajniki wszystkich żyjących.
        Ty badasz wszystkie zakątki wnętrza i doświadczasz nerwy i serce.
        Nie ma rzeczy ukrytej przed Tobą i nic tajnego przed oczyma Twymi.
        A zatem oby było wolą Twoją,
                Wiekuisty, Boże nasz i Boże praojców naszych,
                abyś dał przebaczenie nam za wszystkie grzechy nasze,
                i odpuszczenie nam za wszystkie winy nasze
                i wybaczenie za wszystkie błędy nasze (...)
        Pamiętaj nas, Wiekuisty, Boże nasz,
                w nim [Dniu Pojednania] ku dobremu
                i obdarz nas w nim błogosławieństwem
                i dopomóż nam w nim do życia.
        A słowem zbawienia i miłosierdzia osłoń nas
                i bądź nam łaskawym i zmiłuj się nad nami
                i zbaw nas, gdyż do Ciebie zwrócone są oczy nasze,
                gdyż Bogiem, Królem najlitościwszym i najmiłosierniejszym jesteś Ty."

 Purim (Święto Losów)

Nazwa święta pochodzi od słowa "pur", znaczącego "los", ponieważ to właśnie za pomocą losów wróg narodu żydowskiego Haman wyznaczył dzień jego zagłady. Upamiętnia ocalenie Żydów od rzezi, jaka im groziła w Persji. Namiestnik Haman, urażony przez Żyda Mordechaja w swej dumie, postanowił zgładzić wszystkich Żydów mieszkających w owym czasie w Persji. Jednakże Mordechajowi udało się przy pomocy siostrzenicy - Estery, żony króla Ahaswerusa - udaremnić nikczemny plan. Żydzi ocaleli, a Hamana wraz z jego synami powieszono (Estera 9:22).

Radość tego purimowego święta jest wyrazem ufności w niezniszczalność narodu żydowskiego. Jest to święto radosne, podczas którego zakazany jest post i żałoba. Jest to dzień radości i zabawy, dzień wręczania podarków rodzinie i przyjaciołom, dzień troski o najbiedniejszych.
    W ten świąteczny dzień należy wypełnić cztery micwy. Pierwszą micwą jest obowiązek dwukrotnego wysłuchania Księgi Estery (Megilat Ester). Jeden raz odczytuje się wieczorem, a drugi raz za dnia. Oto fragment modlitwy odmawianej przed odczytaniem Księgi Estery:
        Baruch ata Haszem elokejnu melech haolam,
        Aszer kidszanu bemicwotaw weciwanu al mikra megila.

                Błogosławiony bądź Panie Boże nasz, Królu wszechświata,
                który uświęciłeś nas swymi przykazaniami i nakazałeś nam czytać Megilę.

        Baruch ata adonaj elokejnu melech haolam
        Szeasa nisim laawotejnu bajamim hahem bazman haze

                Błogosławiony bądź Panie Boże nasz, Królu wszechświata,
                który uczyniłeś cuda dla Ojców naszych, w owych dniach, w owym czasie.

        Baruch ata adonaj elokejnu melech haolam,
        szehechejanu, wekimanu wehigianu lazman haze

                Błogosławiony bądź Panie Boże nasz, Królu wszechświata,
                który utrzymałeś nas przy życiu i zdrowiu,
                        abyśmy doczekali tej uroczystej pory.

Po czytaniu Księgi Estery:
        Baruch ata adonaj elokejnu melech haolam
        Haraw et riwejnu Wehadan et dinejnu
        Wehanokem et nikmatejnu
        Wehamszalem gmul lechol ojwej nafszejnu wehanifra lanu micarejnu
        baruch ata adonaj
        Hanifra leamo israel mikol carejhem
        hael hamoszija

                Błogosławiony bądź Panie Boże nasz, królu wszechświata,
                który bronisz sprawy naszej, utrzymujesz nasze prawa,
                mścisz się za nas,
                odpłacasz zasłużoną karą wszystkim nieprzyjaciołom naszym
                i dajesz nam zadośćuczynienie od ciemięzców naszych.
                Błogosławiony bądź Panie Boże,
                który dajesz zadośćuczynienie ludowi swemu, Izraelowi,
                od wszystkich nieprzyjaciół ich, Boże Wybawco!

Podczas odczytywania Księgi Estery, na dźwięk imienia Hamana, wszyscy tupią, klaskają i potrząsają grzechotkami, by zagłuszyć znienawidzone imię.
    "Haftora" na Święto Purim - 2 Mojżeszowa 17:8-16.

Drugą micwą jest obowiązek podarowania sumy wystarczającej na zakupienie dwóch posiłków dla dwóch biednych Żydów. Ten dar powinien zostać dostarczony właśnie podczas święta Purim.
    Trzecią micwą jest wysyłanie podarków dla przyjaciół (mężczyźni - mężczyznom, kobiety - kobietom). Zwyczajem jest wysyłanie co najmniej dwóch rodzajów jedzenia dla danej osoby. Mogą to być ciasta, owoce, napitki, ładnie opakowane i odświętnie przybrane. W ten sposób świętuje się jedność Żydów i przyjaźń.
    Czwartą micwą jest świąteczny posiłek. Cała rodzina zbiera się w domu przy świecach. Jedzenie jest bardziej niezwykłe i odświętne niż zazwyczaj. Spożywa się dużo alkoholu. Do uroczystego posiłku, zwanego Seudat Purim zasiada się późnym popołudniem lub w południe, jeśli Purim wypada w piątek.

 Do tradycji należą różnego rodzaju maskarady, przedstawienia i pantonimy o treści nawiązującej do wydarzeń opisanych w Księdze Estery. Święto Purim ma charakter karnawału. Urządza się przyjęcia, zabawy, maskarady. Jest to okazja do przebierania się. Weseli przebierańcy chodzą od domu do domu. Urządzane są wtedy uczty z piciem alkoholu. W uczcie bierze udział rabin purimowy (purimraw), który musi posiadać wiedzę talmudyczną. Jego obowiązkiem jest wygłoszenie wykładu, zwanego Purim Tora.

Przede wszystkim piecze się ciasta, zwane hamanową kieszonką (bo Haman miał kieszenie pełne bogactw). Mogą one mieć kształt kieszeni, sakiewki, bądź kapelusza Hamana. We Włoszech piecze się ciastka w kształcie wydłużonego oślego ucha o trzech rogach. Mówi się, że trzy rogi ciasta przedstawiają Abrahama, Izaaka i Jakuba. Hamanowe rożki nadziewane są rodzynkami, orzechami, makiem lub powidłami, a nawet marcepanem.
    W Izraelu tańczy się na ulicach przez całą noc.

 

Chanuka (Święto Świateł)

Święto Chanuka upamiętnia oczyszczenie Świątyni Jerozolimskiej przez Judę Machabeusza z bezczeszczących ją posągów greckich bóstw po zwycięstwie nad wojskami Seleucydów.
    Za czasów drugiej Świątyni, w II wieku przed naszą erą, ziemie Izraela znajdowały się pod panowaniem grecko-syryjskiej dynastii Seleucydów. W owym czasie wielu Żydów uległo wpływom hellenistycznym, które były szczególnie widoczne w ubiorze i stroju. Król Antioch IV Epifanes rozpoczął szczególnie okrutne prześladowania Żydów. Aby ograniczyć wpływ judaizmu, nakazał wszystkim Żydom pod karą śmierci czcić greckich bogów. W końcu, w 164 roku p.n.e. wprowadził on do Świątyni w Jerozolimie posąg Zeusa Olimpijskiego i zaczął składać tam ofiary, bezczeszcząc tym Świątynię. W 168 roku p.n.e. do Jerozolimy na czele swoich wojsk wjechał wracający z wyprawy do Egiptu król Antioch. Uczynił to w dzień szabatu, wiedząc, że pobożni Żydzi będą starali się przestrzegać reguły judaizmu wiążące się z szabatem. W ten sposób stali się oni łatwym celem dla syryjskich żołnierzy, którzy mordowali ich we własnych domach. Żydzi nie stawiali oporu, gdyż nie chcieli walczyć w dzień szabatu. W akcie krańcowego bluźnierstwa, król Antioch złożył na ołtarzu w Świątyni ofiarę ze świni i zmieszał jej krew z krwią pomordowanych żydowskich kapłanów. Król Antioch zabronił wówczas praktykowania judaizmu, a zwłaszcza obchodzenia dnia szabatu, a także czytania i studiowania Tanach (Pisma Świętego) oraz obrzędu obrzezania. Pobudowano wówczas we wszystkich miastach i wsiach Judei ołtarze pogańskie, na których składano ofiary greckim bogom. Powszechną odrazę budziły także nowe zwyczaje związane z igrzyskami greckimi, które gorszyły młodych pobożnych Żydów.

Dla Żydów taka sytuacja była nie do przyjęcia. Pewnego dnia, w mieście Modi`in, parę kilometrów od Jerozolimy, żołnierze syryjscy nakazali złożyć ofiarę greckim bóstwom. Gdy jakiś Żyd wystąpił, by spełnić polecenie, Matatiasz - kapłan w podeszłym wieku - zabił go, po czym zbiegł w góry. Za nim w góry zbiegło wielu okolicznych Żydów, nie godzących się z grecko-syryjskimi rządami. Wystąpili oni zbrojnie przeciwko rządom królom Antiocha. Na czele tego powstania stanął Matatiasz i jego pięciu synów. Powstanie objęło teren całej Judei. Około 10 tys. prymitywnie uzbrojonych żydowskich powstańców walczyło z 65 tys. zawodowych żołnierzy najlepiej wyposażonej armii ówczesnego świata. Po trzech latach walk, Juda Machabeusz - jeden z synów kapłana Matatiasza - wkroczył do Jerozolimy. W ten sposób Żydzi odzyskali Jerozolimę, a Świątynię oczyścili i na nowo poświęcili Bogu. I właśnie to wspaniałe i decydujące zwycięstwo nad syryjskim królem, upamiętnia święto Chanuka. Miało ono wielkie znaczenie nie tylko dla przetrwania narodu żydowskiego, ale także, co jeszcze ważniejsze, dla zachowania wiary i poznania prawdziwego Boga. W owym czasie, poza nielicznymi i rozproszonymi koloniami Żydów w diasporze, ziemia judzka była jedynym miejscem na ziemi, gdzie oddawano cześć jedynemu prawdziwemu Bogu i gdzie znane było Jego Imię.
    Ponowne oczyszczenie Świątyni nastąpiło 25 dnia miesiąca Kislew, i na upamiętnienie tego radosnego wydarzenia Żydzi obchodzą święto Chanuka. Wówczas to Juda Machabeusz oczyścił Świątynię, rozebrał zbezczeszczony ołtarz i przywrócił kultu Boga. Chanuka oznacza "poświęcenie", "odnowienie". Nazwa "chanuka" została nadana dla upamiętnienia faktu, że żydowscy wojownicy odpoczęli (hebr. "chanu") zakończywszy walkę z wojskami syryjsko-greckimi. Miało to miejsce w dniu 25 miesiąca Kislew - zaś zapisaną hebrajskimi literami cyfrę 25, można odczytać jako "ka". Z połączenia obu członów "chanu" i "ka" otrzymano nazwę święta Chanuka.

 Święto Chanuka rozpoczyna się 25 dnia miesiąca Kislew i trwa przez osiem dni. To święto niesie ze sobą dwa przesłania. Pierwsze to: że nawet nieliczny naród, może z pomocą Boga odnieść zwycięstwo nad silniejszym wrogiem, który usiłuje narzucić mu pogaństwo. Drugie to: że świat może wywierać na człowieka wpływ, jednak nie nigdy nie może doprowadzić on do wyrzeczenia się własnej tożsamości.

Najważniejszą czynnością świąteczną jest zapalanie świec umieszczonych w specjalnym ośmioramiennym świeczniku, zwanym "chanukija". Według tradycji, gdy Juda Machabeusz wszedł do zbezczeszczonej Świątyni, znalazł tam tylko jedno naczynie zawierające specjalną oliwę do złotego świecznika, który płonął w Świątyni. Ilość oliwy była tak mała, że mogła wystarczyć, co najwyżej na jeden dzień. Po oczyszczeniu Świątyni ponownie ustanowiono kult i zapalono złoty siedmioramienny świecznik (menorę). I tu się zdarzył cud. Oliwy wystarczyło na osiem dni, aż do Świątyni dotarły nowe dostawy zaopatrzenia. Złoty świecznik płonął cudownym światłem przez osiem dni. Dla upamiętnienia tego cudu w święto Chanuka zapala się ośmioramienny świecznik - chanukiję. Światła chanukowe głoszą wiadomość o cudzie (persume nisa).
    W przeddzień święta Chanuka zapala się świeczkę na świeczniku chanukowym - jest to tzw. świeczka pomocnicza ("ner nosef"), umieszczona w dziewiątym bocznym ramieniu świecznika, zwana "sługą" (hebr. "szames"). Następnie, każdego dnia święta Chanuka (8 dni) zapala się po jednej świeczce, w ustalonej kolejności, od lewej strony do prawej. Przed i po zapaleniu świec odmawia się specjalne modlitwy i błogosławieństwa. Świece powinny palić się co najmniej 30 minut po zmroku. Nie mogą one jednak służyć jako oświetlenie domu ani innym praktycznym celom, jako światło do czytania albo jedzenia. Oprócz chanukiji musi palić się inne światło, gdyż tradycja zakazuje czerpania korzyści ze światła świecznika - ma ono służyć tylko dla uczczenia święta. Tak postępując, ósmego dnia Chanuki w świeczniku będzie płonąć dziewięć świec.
    Bardzo istotnym jest, aby świecznik chanukowy został umieszczony w widocznym publicznym miejscu (reszus harabim). Jednak świecznik nie powinien stać bezpośrednio na ziemi - należy zwrócić uwagę, aby płomień lampki znajdował się przynajmniej około 30 cm nad ziemią. Najważniejszym czynnikiem jest jak największe wyeksponowanie świateł.

Gdy w domu zbiorą się wszyscy domownicy i jest już przygotowana chanukija, wypowiada się pierwsze błogosławieństwo:
        "Baruch Ata Ado-naj, Elohejnu melech haolam, aszer kidszanu bemicwotaw weciwanu lehadlik ner szel Chanuka." ("Błogosławiony bądź, Panie nasz i Boże, Królu wszechświata, który uświęciłeś nas Swoimi przykazaniami i nakazałeś nam zapalać światła chanukowe.")

Drugie błogosławieństwo:
        "Baruch Ata Ado-naj, Elohejnu melech haolam, she-asa nisim laawotejnu, bajamim hahem bazman haze." ("Błogosławiony bądź, Panie nasz i Boże, Królu wszechświata, który sprawiłeś cudowne ocalenie naszym ojcom w owych dniach o tym czasie.")

Pierwszego wieczoru dodaje się jeszcze trzecie błogosławieństwo:
        "Baruch Ata Ado-naj, Elohejnu melech haolam, shehechejanu, wekimanu, wehigianu lazman haze." ("Pochwalonyś Ty, Wiekuisty, Boże nasz, Królu wszechświata, który dałeś nam życie i utrzymałeś nas i dozwoliłeś nam doczekać pory tej.")

Przed lub po błogosławieństwie zapala się dodatkową świecę (szames). Następnie nie robiąc żadnej przerwy pomiędzy wypowiedzeniem błogosławieństwa a zapaleniem pierwszej lewej świeczki (lub kolejnych w następnych dniach). Zawsze zaczynami od zapalenia świeczki, która jest nowa w tym dniu. Po zapaleniu świeczek wypowiada się tekst "Hanerot halel", który objaśnia zgromadzonym domownikom i gościom przyczynę, dla której zapala się lampki chanukowe.
        "Hanejros halalu anachnu madlikin al hanisim weal hanifloojs, weal hatszuojs weal hamilchomojs, szeosiso laawojsejnu bejomim haheim bazman haze, al jedej kohanejcho hakdojszim. Wechol szmonas jemej chanuka, hanejros halalu kojdesz hem. Weein lanu reszus lehisztameisz bahem, ela lirojsom bilwod, ckej lechojdojs ulehalel liszimcho hagodojl al nisecho weal niflojsejcho weal jeszuosejcho." ("Światła te zapalamy na pamiątkę cudów, wspaniałości, wybawienia i bitew, które uczyniłeś dla praojców naszych za pośrednictwem Swoich świętych kapłanów. Przez wszystkie osiem dni Chanuka, światła te są świętością i nam nie wolno posługiwać się nimi, tylko patrzeć na nie, aby dziękować i wielbić Wielkie Imię Twoje za cuda Twe, za wybawienie Twoje i za wspaniałości Twoje.")

Zwyczajem jest także odśpiewanie hymnu "Maoz Cur", która przypomina kolejne wygnania narodu żydowskiego i wychwala Boga, który ratował nas z każdego z nich. Jest to również modlitwa o odbudowanie Świątyni Jerozolimskiej i nastanie Ery Mesjańskiej:
        "Maoz cur jeszuati, lecha nae leszabeach,
        Tikon bejt tefilati, Weszam toda nezabeach.
        Leet tachin matbeach, micar hamenabeach.
        Az egmor, beszir mizmor chanukat hamizbeach."
                ("Potężna Skało zbawienia mego! Radością jest Ciebie chwalić.
                Odbuduj mój Dom Modlitwy (Świątynię),
                        a przyniesiemy tam ofiarą dziękczynną.
                Gdy nagotujesz miejsce rzezi dla bluźnierczego wroga,
                        wówczas zakończę śpiewem hymnu poświęcenie ołtarza".)

        "Raot saw'a nafszi, bejagon kochi kala,
        Chajaj mereru bekoszi, b'szibud malchut egla.
        Uw'jado hagdola, hoci et hasegula.
        Chejl Paro wechol zar'o, jardu keewen bimcula."
                ("Cierpieniami nasycona jest dusza moja.
                        Smutkiem siły moje wycieńczone były.
                Nasycili moje życie goryczą, ciężka praca w niewoli w państwie cielca.
                Lecz Swoją potęgą wywiódł ulubieńców swoich.
                Wojska Faraona i wszyscy potomkowie jego zstąpiły jak kamień tonie".)

        "Dewir kadszo hewijani, wegam szam lo szekateti.
        Uwa noges wehiglani, ki zarim awadeti.
        Wejejn raal masachti, kimat szeawarti.
        Kec bawel, zerubawel, lekec sziwlm noszati."
                ("Do Przybytku świętości Swej przywiódł mnie,
                        ale i tam nie znalazłem wytchnienia.
                I przybył ciemięzca (Nebukadnezar, król babiloński) i wygnał mnie,
                        ponieważ bóstwom obcym służyłem i wino upajające piłem.
                Zaledwie wyszedłem i przyszedł koniec Babilonu.
                Zerubabel nastał,
                        w końcu po siedemdziesięciu latach wybawiony zostałem".)

        "Kerot komat berosz bikesz Agagi Ben Hamdata,
        Wenihjeta lo lefach ulmokesz, wegaawato niszbata,
        Rosz Jemini niseta, weojew sz'mo machita,
        Row banaw wekinianaw, al haec talita."
                ("Ściąć cyprys wyniosły usiłował Agagi syn Hamdata,
                lecz stało się to dla niego sidłem i pycha jego została zniszczona.
                Głowę syna Jemini wyniosłeś, a wroga imię zgładziłeś.
                Mnóstwo synów jego i cały dwór jego na drzewie powieszono".)

        "Jewanim nikbecu alaj, azaj bimej Chaszmanim,
        Ufarcu chomot migdalaj, Wetim'u kol haszmanim,
        Uminotar kankanim, naasa nes laszoszanim,
        B'nej Bina jemej szmona, kaw'u szir urenanim."
                ("Grecy zebrali się przeciwko mnie, wtedy za czasów Chasmonejczyków
                Zburzyli mury twierdzy mojej i zanieczyścili cały święty olej.
                Ale z dzbanków pozostałych stał się cud dla ulubieńców.
                Mężowie uczeni na osiem dni ustanowili pieśni i śpiewy".)

        "Chasof zeroa kadszecha, wekarew kec hajeszua.
        Nekom nikmat dam awadecha, meuma harszaa,
        Ki archa lanu hajeszua, weejn kec limej haraa.
        Deche Admon becel calmon, hakem lanu roim sziw'a."
                ("Obnaż ramię święte Swoje i zbliż kres zbawienia,
                zemścij się za krew Sług Twoich na wykonawcach niegodziwości.
                Wszak długo czekamy zbawienia, a nie ma końca dni nieszczęścia.
                Strąć Edom w najgłębszy cień i wskrzesz dla nas siedmiu pasterzy")

        (David, Adam, Set, Metuselach, Awraham, Jaakow i Mosze - wg Suka 52b)

Podczas święta Chanuka w synagodze do typowej struktury "Osiemnastu Błogosławieństw" ("Szmone Esre") dodaje się paragraf "Al hanisim", który dziękuje Bogu i wychwala Go za uratowanie Żydów spod władzy greckiej.
Modlitwa chanukowa:
    "Dziękujemy Ci za cuda i zbawienie, które przyniosłeś ojcom naszym w owych pamiętnych dniach. Było to za dni arcykapłana Matattiasza, syna Jochanana, z rodu Chasmoneuszów i jego synów. Powstało niegodziwe królestwo greckie przeciwko narodowi Twemu, Izraelowi, i zmuszało ich, by poniechali nauki Twojej i przekroczyli przykazania Twoje. Ty zaś w Swoim miłosierdziu wielkim stanąłeś po ich stronie w niedoli, walczyłeś w ich obronie i oddałeś silnych w ręce słabych, licznych w ręce garstki, niegodziwych w ręce sprawiedliwych. Imię Twoje stało się wielkie na całym świecie a ludowi Swemu, Izraelowi, przyniosłeś zbawienie. Wtedy przybyli synowie Twoi do świątyni, oczyścili ją i zapalili świecznik w Przybytku Twoim Świętym. Na pamiątkę tego cudu ustanowili osiem dni Chanuki, by chwalić i wielbić Wielkie Imię Twoje."
    W obecności co najmniej dziesięciu dorosłych Żydów (minjan) odczytuje się cały "Halel" (zbiór Psalmów i modlitw). Dodatkowo każdego kolejnego dnia święta odczytuje się odpowiedni fragment z 4 Księgi Mojżeszowej (Bemidbar) z rozdziału 7: 1-17, 18-29, 24-35, 30-41, 36-47, 42-53, 48-59, 54-8:4. Ten fragment Tory przypomina poświęcenie Przybytku na pustyni Synaj. Warto przypomnieć, że budowa Przybytku została ukończona właśnie 25 dnia miesiąca Kislew.

"Haftora" na kolejne szabaty Święta Chanuka:
pierwszy szabat - Zachariasz (Zekariah) 2:14-4:7.
drugi szabat - 1 Królewska (Melakim A) 7:40-50.

Dla Izraelczyków święto Chanuka jest symbolem życia w wolnym i niepodległym Państwie Izraela. Jest to święto radosne, jest to czas rodzinnych spotkań, smakowitych posiłków i rozmaitych gier i zabaw dziecięcych. Praca jest dozwolona. Do tradycyjnych potraw chanukowych mających przypominać cudowną oliwę Machabeuszy, należą smażone na oliwie kruche placki kartoflane (zwane "latkes"), podawane z musem jabłkowym lub inną polewą. W samym Izraelu bardziej popularne są jednak pączki. Późniejszym wieczorem pierwszego dnia Chanuki przychodzi moment niecierpliwie oczekiwany przez dzieci, kiedy otrzymują one prezenty. Niektórzy rodzice dają dzieciom wszystkie prezenty pierwszego wieczoru, inni rozkładają ich wręczanie na osiem świątecznych dni. Często dzieci otrzymują tzw. chanukowe pieniądze ("gelt") w postaci monet czekoladowych lub prawdziwych.

Obok prezentów dzieci cieszą się zabawą tradycyjnym czworobocznym bączkiem, zwanym "drajdel". Dzieci puszczają w ruch bączek, który zatrzymując się wskazuje czy i co dziecko wygrało (cukierki, ciastka lub monety). Na każdej z czterech ścianek bączka znajduje się jedna hebrajska litera: n (nun), g (gimel), h (hej), f (szin). Razem tworzą one akrostych, który jest skrótem hebrajskiego zdania: "nes gadol haja szam" ("wielki cud zdarzył się tam"). Wraz z powstaniem Państwa Izrael zmieniła się jedna litera na izraelskich bączkach, i akrostych ma obecnie postać: "Wielki cud zdarzył się tu w Izraelu." W ten sposób ta dziecinna zabawa oddaje przewodnią myśl święta - pamięć o cudzie chanukowym.
    Zasady gry są bardzo proste: grają cztery osoby, które siadają w czterech kątach trzymając pośrodku siebie bączek (drajdel). Każdy z graczy otrzymuje określoną ilość monet (można użyć kostek cukru, cukierków, kawałków czekolady itp.). Przed rozpoczęciem gry pierwszy z graczy ustala wysokość wejścia i oddaje do "banku" określoną ilość monet lub cukierków (np. jedną czekoladkę). Następnie po kolei kręci się bączkiem i bierze z banku lub oddaje do niego swoje monety w zależności od tego, na którą stronę bączek upadnie.
    Strony bączka oznaczają:
            - "n" ("nun") - nic nie bierzesz, nic nie oddajesz;
            - "g" ("gimel") - bierzesz wszystko, co jest w banku;
            - "h" ("hej") - bierzesz połowę;
            - "f" ("szin") - oddajesz do banku jedną monetę (w Izraelu zaś litera "pe").

Gdy skończą się monety, kończy się gra. Aby nie trwała zbyt długo, każdy z graczy może oddać do banku po jednej monecie podczas każdej nowej kolejki.

Towarzyszą temu popularne piosenki, np.:
        "Sivivon, sov, sov, sov
        Hanukkah, hu chag tov
        Hanukkah, hu chag tov
        Sivivon, sov, sov, sov!

        Chag simcha hu la-am
        Nes gadol haya sham
        Nes gadol haya sham
        Chag simcha hu la-am."

tłumaczenie:
        "Dreidel, obrót, obrót, obrót.
        Chanuka jest świetnymi wakacjami.
        To jest świętowanie dla naszego państwa.
        Wielki cud zdarzył się tam."

Inną popularną grą są kwitlech. Są to kartki oznaczone cyframi od 1 do 12 (dwa komplety), które rozlosowuje się między graczami po dwie. Gra polega na tym, że trzeba osiągnąć liczbę 31 przez dodanie sumy posiadanych numerów do liczby 9 lub jej wielokrotności. Trzeba zatem posiadać dwie dwójki lub dwie jedenastki, lub szóstkę i siódemkę itd. Można także używać kwitlech przedstawiających cyfry za pomocą liter hebrajskich.

W Izraelu w czasie Chanuka na trasie starożytnego Modin do Jerozolimy organizowane są sztafety z pochodniami. Na dachach budynków użyteczności publicznej umieszcza się olbrzymie chanukije. Jest to obecnie razem z Paschą, najpowszechniej obchodzone święto przez Żydów w Ameryce.