kolęda

Jerzy Bartmiński

Kolęda i jej odmiany gatunkowe

Kolędy są głównym czynnikiem organizującym sytuacje obrzędowe i modelującym ich przeżycie przez uczestniczących w ich ludzi poprzez połączenie w jedno słowa muzyki i zachowania. W kolędach można odnaleźć wszystkie podstawowe elementy ważne dla ludowego rozumienie sensów święta:

W regionie lubelskim zachowały się tradycje kolędowania noworocznego przy jednoczesnym bogactwie pieśni Bożonarodzeniowym. Dla obu odmian pieśni obowiązuje jedna nazwa kolęda zgodnie z tradycją języka staropolskiego. Biorąc pod uwagę kryterium intencjonalne Możemy dokonać podziału kolęd na grupy:

  1. Kolędy Noworoczne- obrzędowe obchodzenie domów z życzeniami.

Kolędy żywe- związanie z zwyczajem chodzenia po kolędzie w boże narodzenia i nowy rok. Pełnią funkcje magiczno-agralną, zalotną oraz poetyka. Kolęda żywa czerpie z tradycji symboli ludowych. Jej intencją jest wyśpiewywanie dobrych życzeń adresatowi. Ich teść zarży od tego do kogo są kierowanie. Np. gospodarz

Poetyka tych kolęd tkwi w starej symbolice stąd wielowymiarowość i pojemność znaczeniowa motywów np. złoto.

Motyw wielkiej wody DUNJ- żywioł symbolizujący potencjalność początek i koniec wszystkiego. Siłą dającą życie regulującą i oczyszczającą. W okolicach Biłgoraja.

Kolędy dunajowe są swego rodzaju dorocznym widowiskiem obrzędowym łączącym tradycje składanie życzeń noworocznych i funkcje zalotów: chłopcy kolędują panną które im się podobają i na odwrót.

  1. Kolędy Bożonarodzeniowe

Kolędy te dają odpowiedź na pytanie jak to się odbyło. Tematy kolęd można ułożyć w chronologiczny ciąg: wygnanie z raju, narodziny Jezusa z kierowaniem uwagi na poszczególne postaci maryja juzef sam Jezus aniołów, przybycie pasterzy do betlejemskiej szopy, rzeż niewiniątek i ucieczka do Egiptu, młodość Jezusa. To co zostało zawarte w ewangelii zostało rozwinięte przez wyobraźnie ludową dodając szczegóły i zdarzenia które nie pojawiają się w kanonicznych źródłach zachowują one natomiast związek z apokryfami nowego testamentu {Apokryf (z greckiego "apokryphos" - ukryty), tekst niepewnego pochodzenia lub nieautentyczny, często o charakterze religijnym} i apokryficzną literaturą staropolską.

Rozwinięcie idzie w dwóch kierunkach

1 realistyczne przedstawienie szczegółów z życia świętej rodziny i pasterzy

2 eksponowanie cudownści jako znaku boskiej wszechwładzy nad światem (kolędy apokryficzne)

Skierowany do narodzonego dzieciątka. Silnie widać w nich element dialogu. Wypowiadający się określeni są jako ubodzy ludzie, pastuszkowie, Polacy. Wykazują oni czuły stosunek do dzieciny i deklarują gotowość bezinteresownego służenia jej. Wykorzystywane w jasełkach

Silnie uwikłane w tradycję kościelnego nauczania o bożym narodzeniu z drugiej strony nawiązują do ogólnokulturowego mitu o świecie na opak

  1. Kolędy przystosowane do nowych sytuacji towarzyskich i społecznych.

Intencją takiego przystosowania jest modelowanie aktualnej sytuacji na wzór sytuacji świątecznej lub biblijnej. Mogą one mieć charakter doniosły, poważny lub być parodią kolęd.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Kolęda życzenie (opr o Cherubin Pająk)
Przedszkolna kolęda, Teksty piosenek przedszkolnych
KOLĘDA wg Słownika rodz. i gat. li. pod red. G. Gazdy i S. Tynieckiej-Makowskiej, Kultura ludowa
hej kolęda OMMWUT3LQX2FA7ZUKLLTCSSNAIA5FIHJKBYSSJQ
przyszła kolęda scenariusz
Kolęda polska mjgkgfkf, Kultura ludowa
KOLĘDA PŁYNIE Z WYSOKOŚCI
Hej kolęda, kolęda ?łość
Kolęda dla nieobecnych
Dzielmy sie Miloscia koleda
KOLĘDA(1), Scenariusze zajęc - przedszkole, JASEŁKA - JEST ICH OGROMNA ILOŚĆ
Kolęda i kolędowania. Znaczenie terminów i odmiany gatunkowe, kultura- mega ściąga
08-Kolęda ludowa, J. Kaczmarski - teksty i akordy
Koleda, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska
Konspekt zajęć na Święta Kolęda na niebie..., Wychowanie przedszkolne-gotowe scenariusze wraz z kart
KOLĘDA
KOLĘDA DZIECIĘCA, KATECHEZA
HEJ kolęda, PRZEDSZKOLE, scenariusze jasełek, jasełka

więcej podobnych podstron