TOKSYKOLOGIA KOSMETYKÓW

Składniki dawnych kosmetyków: ołów , Atropa beladonnae , aminek większy , tal (środek depilacyjny),arsen(środek wybielający)

Dz.U.2001 , nr 24 , poz.473 (30 marzec 2005)

Kwas borowy-nie poniżej 3 r.ż

Bezpieczeństwo kosmetyku

-ocena ryzyka dla zdrowia człowieka przy stosowaniu wyrobu zgodnie z przeznaczeniem i sposobem użycia oraz przy użyciu pomyłkowym(nawet połknięciu)

-bezpieczne składniki i bezpieczny cały gotowy produkt

Ocena bezpieczeństwa

• Określenie właściwości chemicznych

• Specyfikacja mikrobiologiczna

• Identyfikacja i zawartość zanieczyszczeń

• Funkcje składników w recepturze

• Kategoria kosmetyku

• Dane toksykologiczne

• Toksyczność ostra

• Wchłanianie przez skórę

• Działanie żrące i drażniące na skórę

• Działanie drażniące na oczy i błony śluzowe

• Działanie uczulające

• Toksyczność podprzewlekła

• Mutagenność i genotoksyczność

• Fitotoksyczność środków promieniochronnych

• Toksykokinetyka

• Efekty odległe

Bezpieczeństwo gotowego wyrobu

• Sposób używania kosmetyku

• Ilość i częstotliwość używania

• Miejsce kontaktu kosmetyku z ciałem

• Obszar skóry , na który stosowany jest kosmetyk

• Czas kontaktu skóry z wyrobem

• Użycie kosmetyku niezgodnie z przeznaczeniem

• Grupę osób dla której jest przeznaczony kosmetyk

• Przenikanie przez skórę

• Przewidywane ilości użytkowników kosmetyku

• Możliwość ekspozycji skóry na promieniowanie UV

Działania niepożądane kosmetyków

1. Kontaktowe zapalenie skóry (CD , contact drematitis)

2. Pokrzywka kontaktowa

3. Reakcje fototoksyczne (dermatitis phototoxice) i fotoalergiczne(dermatitis photoallergice)

4. Trądzik i komedogennosć

5. Zaburzenia barwnikowe

6. Inne

Ad.1.Kontaktowe zapalenie skóry

Zmieniony stan reaktywności skóry wywołany ekspozycją na czynnik zewnętrzny

W zależności od czynnika wywołującego:

• Zapalenie skóry z podrażnieniem ICD (irritant c.d.)

• Swoista reakcja alergiczna ACD (allergic c.d.)

ICD	ACD
70-80%przypadków Zjawisko grupowe u większości osób Reakcja pojawia się bardzo szybko w miejscu działania Wielkość reakcji proporcjonalna do stężenia Pieczenie , poparzenie , lśniąca pow.skóry Naciek z limfocytów wielojądrzastych Mechanizm toksyczny W naskórku Zniszczenie płaszcza hydrolipidowego komórek warstwy rogowej	20-30%przypadków Indywidualne Opóźnione pojawienie się na odległość lub w miejscu działania Nieproporcjonalne do stężenia Świąd-wypryski Naciek z limfocytów Mechanizm immunologiczny W skórze właściwej Bez zniszczenia komórek

ICD

• miejscowy stan zapalny niezwiązany z aktywacją układu immunologicznego

• wielkość reakcji zależy od uwalniania z uszkodzonych keratynocytów prozapalnych cytokin:IL-1 , IL-6 , IL-8 , TNF

np. podrażnienie skóry

• hydrochinon –preparaty do farbowania włosów do 0.03% , kosmetyki wybielające do skóry-silne właściwości depigmentacyjne (hamuje syntezę melaniny) Neocenticalc

• rezorcyna-płyny lecznicze do włosów do 0.5% , preparaty do farbowania włosów do 5%, maści i płyny przeciwko chorobom skóry , środki keratoplastyczne i keratolityczne

• kwas salicylowy-środek dezynfekcyjny , środek konserwujący do 0.5% , preparaty keratolityczne

• disiarczek selenu-szampony przeciwłupieżowe do 1%

• laurylosiarczan sodowy (SLS)-substancja myjąca , maść CEPAN

podrażnienie paznokci

• lakiery do paznokci

• preparaty do usuwania skórek

• zmywacze(aceton , octan etylu)

• woda i detergenty

• objawy: onycholiza - odchylenie płytki od łożyska , paronychia- zapalenie wału około paznokciowego , łamliwość , żółte zabarwienie(ciemne lakiery) ,ziarninowanie keratyny przy długotrwałym stosowaniu lakieru

ACD-alergiczne kontaktowe zapalenie skóry

• alergeny kontaktowe-hapteny

• typ IV , nadwrażliwość typu późnego , objawy najwcześniej po 24 h

• uczulenie utrzymuje się najczęściej przez całe życie

odpowiedź pierwotna-faza indukcji, aktywacja limf. T w węzłach chłonnych-brak objawów klinicznych

odpowiedź wtórna-faza efektorowa , błyskawiczne efekty

lichenizacja skóry-jak przez szkło powiększające ,pogrubienie skóry , pęknięcia-otwarte rany

np.

• kwas 4-hydroksybenzoesowy +sole i estry (PARABENY , ASEPTINY)-b.słabe alergeny , powodują ok.1.5%reakcji alergicznych , zw.konserwujące(głównie na grzybki ale też na bakteryjki)

• formaldehyd-konserwant ,do 0.1% środki do higieny jamy ustnej , do 0.2% pozostałe , czynnik utwardzający keratynę (utwardzacze do paznokci do 5%) , silnie podrażnia i uczula skórę wokół paznokci , podpaznokciowe wylewy krwi , niebieskie zabarwienie płytek , oddzielenie płytki od łożyska , podpaznokciowa hiperkeratoza , suchość i złuszczenie skóry z intensywnym pulsującym bólem ,zmiany w okolicy skóry twarzy i okolic oczu

• chlorek N-(3-chloroallylo)heksaliny , QUATERNIUM 15-konserwant to 0.2%

• p-fenylenodiamina „sztuczna henna”-farby do włosów do 6% , stężenie do 0.43% może spowodować uczulenie (barwniki do czasowego tatuażu) , odczyny krzyżowe: inne barwniki aminowe , wywoływacze w fotografii , antyutleniacze gumy , sulfonamidy , leki znieczulające miejscowo (benzokaina,nowokaina)

• środki zapachowe-5000 składników , 8 składników-80%reakcji alergicznych ,1 kompozycja zapachowa-kilka do kilkunastu składników

• pochodne alkoholu cynamonowego (alkohol cynamonowy ,aldehyd cynamonowy , aldehyd alfa-amylocynamonowy):alergen głównie kontaktowy , rzadziej pokarmowy; zmiany pojawiają się głównie na rękach lub czerwieni wargowej; obrzęk dziąseł;po podaniu doustnym mogą ulec zaostrzeniu zmiany skórne które pojawiły się po kontakcie z produktami roślinnymi zawierającymi poch.kw.cynamonowego

• eugenol-olejek goździkowy , przemysł perfumeryjny (preparaty do pielęgnacji jamy ustnej , mydła) , stomatologia (odkażanie kanałów zębowych , cement dentystyczny), plastyfikator w produkcji tworzyw sztucznych

• izoeugenol (2-metoksy-4-propenylofenol)-zastosowanie jak eugenol, lepka , jasnożółta ciecz o zapachu kwiatowym

• geraniol-olejek różany(pelargonia , rosa damascense)-w przemyśle perfumeryjnym , spożywczym , słaby alergen, szeroko stosowany w produktach kosmetycznych także dla dzieci , wywołuje podrażnienie , wypryski głównie na twarzy i na rękach

• hydroxycitronellal-mydła , perfumy , dezodoranty ,dla dzieci-perfumowane zabawki , słabe działanie uczulające(słabej od eugenolu)

• ekstrakt kory dębu (oak moss extract) , wyciąg z mąkli tarniowej(porost-Jugosławia , Dania) , kosmetyki dla mężczyzn, skład:garbniki , flawonoidy , fitohormony , sole mineralne ;działanie bakteriobójcze , grzybobójcze , p/zapalne, oczyszczające , ściągające; silny alergen

akrylany , cyjanoakrylany-skł.lakieru do paznokci

Ad.2 Pokrzywka kontaktowa

• występuje po 15-60 minutach po zastosowaniu kosmetyku

• objawy: wykwity bąblowe , zaczerwienienie , świąd , pieczenie

• rodzaje:

• nieimmunologiczna: mechanizm nie został wyjaśniony , tylko zmiany skórne, substancje wywołujące:benzaldehyd (substancja zapachowa), olej cynamonowy , kwas cynamonowy i aldehyd cynamonowy

• immunologiczna-I typ nadwrażliwości , u osób uczulonych, głównie ze współistniejącą atopią , inne objawy:zapalenie spojówek , błony śluzowej nosa , objawy astmy , substancje wywołujące: aldehyd cynamonowy ,mentol(p/świądowy , zapachowy , preparaty do golenia ze względu na działanie pilomotoryczne) , wanilia

Ad.3.Reakcje fotouczulające

• łączne działanie substancji chemicznej i promieniowania UV

• reakcje: fototoksyczne i fotoalergiczne

• reakcje fototoksyczne

• już po pierwszej ekspozycji

• zależą od dawki związku chemicznego i światła

• objawy: rumień , obrzęk , pęcherze w miejscu ekspozycji

• związki wywołujące: psoraleny (citrus bergamie-olejek bergamotowy-5-hydroksypsoralen , seler , dziurawiec, aminek większy

• reakcje fotoalergiczne

• po kolejnych ekspozycjach

• objawy: zmiany wypryskowe w miejscach eksponowanych i odległych (nienaświetlonych)

• substancje wywołujące: substancje zapachowe(piżmo ambretowe , 6-metylokumaryna) , składniki filtrów słonecznych-PABA, Compositae-chryzantema , dalia , słonecznik , rumianek ,nagietek , arnika ,stokrotka , krwawnik

Ad.4.Komedogenność

• zdolność substancji chemicznej do pobudzania wydzielania gruczołu łojowego

• powstawanie zaskórników i hiperkeratozy

• Acne cosmetics-Kligmen i Mills 1972r..

• Substancje: acetylowany alkohol lanolinowy , stearynian butylu , trójgliceryd kaprylowy , kaprynowy , masło kakaowe

Ad.5.Zaburzenia barwnikowe

• Głównie w obrębie twarzy i szyi

• Pigmenteol cosmetics dermatitis

• Objawy: żółtobrunatne lub ciemnobrunatne plamy , dobre ograniczenie , nieregularne zarysy, bez zaczerwienienia ,złuszczenia ,mogą ustępować samoistnie

• Substancje wywołujące: salicylan benzylu ,olejek Kananga , hydroksy- i metoksycytronellal , alkohol benzylowy , alkohol cynamonowy ,olejek lawendowy , geraniol

Ad.6 Inne

• Przypadkowe podrażnienie-użycie niezgodne z przeznaczeniem , nieostrożne stosowanie

• Działanie układowe-po długotrwałym , podprogowym działaniu składników kosmetku , krew, wątroba , nerki ; substancje wywołujące: alkohol etylowy , trichlorokarbanilid ,siarczek selenu, kamfora, kw.salicylowy

• Trichlorokarbanilid - antybakteryjnie i antygrzybiczo ; mydła ; działanie drażniące i fototoxyczne ,podobnie do hormonów-blokują ich działanie , alergia kontaktowa , stosowanie długotrwałe-może powodować nowotwory

• Kamfora-olejek drzewa kamforowego (Cinnamonum camphore) , odkażająco i p/świądowo; duże dawki-efekt kofeino podobny , gonitwa myśli , nadmierne pobudzenie, drgawki kloniczne

Częstość występowania działań niepożądanych

8% ACD -487przypadków

Okolice ciała:twarz-37% , okolice oczu-13% , przedramię-11% ,pachy-8%

Rodzaj kosmetyków:pielęgnacyjne-26% , farby do włosów-16% makijaż-12%

Jak zapobiegać?

• Produkty hipoalergiczne-prostota receptury , składniki o jak najmniejszych własnościach uczulających lub całkowicie ich pozbawione , bez substancji zapachowych

• Zmiana stosowanych kosmetyków