A

afazja ruchowa- utrata zdolności mówienia przy zachowaniu zdolności rozumienia mowy

agnozja wzrokowa- niemożność rozpoznawania przedmiotów za pomocą wzroku

akson- wypustka neuronu, przez którą impulsy nerwowe przewodzone są do dalszych komórek

amplituda - maksymalne wychylenie sygnału od linii odniesienia

amplituda załamka- największa lub najmniejsza wartość potencjału danego załamka

anafazja ruchowa- utrata zdolności mówienia przy zachowaniu zdolności mowy

analiza częstotliwości - rozkład sygnału komponenty o różnych częstotliwościach

anihilacja- proces fizyczny w którym para cząstek-antycząstek zamienia się w inne cząstki elementarne

B

blokowanie rytmu alfa - gwałtowny zanik rytmu alfa spowodowany otwarciem oczu lub zwiększoną koncentracją umysłową

bruzda obręczy - bruzda rozciągająca się od tylnej części płata ciemieniowego aż do przedniej części płata czołowego, pod nią znajduje się zakręt obręczy

bruzda środkowa=bruzda rolanda- duża bruzda w płaszczyźnie wieńcowej, oddzielająca płat ciemieniowy od czołowego

C

ciało kolankowate boczne- jądro w obrębie wzgórza, wchodzi w skład drogi, po której informacje wzrokowe płyną do struktur korowych

ciało kolankowate przyśrodkowe- jądro w obrębie wzgórza, wchodzi w skład drogi, po której do struktur korowych płyną inf. słuchowe

ciało komórkowe- część komórki nerwowej zbudowana z cytoplazmy jądra i organelli komórkowych

ciało migdałowate - jądro o kształcie migdała, należące do układu limbicznego, odgrywa ważną rolę w odczuwaniu emocji

ciało modzelowate= spoidło wielkie- duża wiązka włókien spoidłowych, znajdująca się pod obręczą łącząca korę lewej i prawej półkuli

czołowa okolica okoruchowa- część płata czołowego leżąca dogłowowo w stosunku do kory przedruchowej BA8

D

dendryty- krótkie, mocne, rozgałęzione wypustki neuronu

depolaryzacja- zmniejszenie polaryzacji błony, na skutek której wnętrze komórki staje się mniej ujemne w stosunku do otoczenia

dipol elektryczny - układ ładunków elektrycznych (+ -) leżącego blisko siebie. Przez oś dipola rozumie się linię łączącą oba ładunki

dodatkowe pole ruchowe - przyśrodkowa część kory przedruchowej BA6

dopamina- jeden z neurotransmiterów produkowanych przez neurony istoty czarnej

droga korowo-rdzeniowa-= droga piramidowa- droga zstępujaca, zaczynająca się w korze ruchowej i wiodąca do rdzenia kręgowego

droga piramidowa = droga korowo-rdzeniowa- droga zstępujaca, zaczynająca się w korze ruchowej i wiodąca do rdzenia kręgowego

dysocjacja podwójna - sytuacja w której uszkodzenie określonego ośrodka mózgowego u jednego pacjenta nie wpływa na wykonanie zadania X oraz wywołuje problem z wykonaniem zadania Y, natomiast inny pacjent wykonuje prawidłowo zadanie Y a nie radzi sonie z zadaniem X

E

elektroencefalografia - metoda badania czynności elektrycznej mózgu za pomocą elektrod przyczepionych do powierzchni czaszki

elektroencefalogram- zapis elektryczny czynności mózgu

EMG=Elektromiografia- metoda rejestrowana aktywności elektrycznej mięśni za pomocą elektrod na powierzchni skóry lub wkłutych do mięśnia

F

fale delta- wolnozmienne fale o częstotliwości 1-4Hz i dużych amplitudach, , występują w III, IV fazie snu

fale wolne-wolnozmienne fale o częstotliwości poniżej 1Hz i dużych amplitudach, występują w III, IV fazie snu

filtrowanie sygnału- usuwanie z sygnału komponentów o określonych częstotliwościach

Fotyzm- złudne wrażenia wzrokowe powstające w wyniku podrażnienia receptoró lub kory wzrokowej

G

glutaminian - neurotransmiter wydzielany przez komórki piramidalne

H

hiperpolaryzacja - zwiększenie polaryzacji błony na skutek której wnętrze komórki staje się bardziej ujemne w stosunku do otoczenia

hipokamp - struktura układu limbicznego odpowiadająca za budowanie pamięci długotrwałej

homologiczny- zgodny, odpowiedni homologiczny obszar mózgu -obszar znajdujący się w tym samym miejscu przeciwległej półkuli

I

impuls nerwowy- gwałt. zmiana potencjału na błonie komórki pobudliwej po zadziałaniu ponadrogowego bodzca

Indukcja pola magnetycznego -wielkość opisująca pole magnetyczne, siłą z jaką ple działa na poruszający się łądunek elektryczny lub przewodnik z prądem

ipsilateralnie=tożstronnie-po tej samej stronie ciała

istota biała-skupiska wypustek nerwowych, aksonów i dendrytów

istota biała rdzenia- część rdzenia kręgowego składająca się z aksonów

istota czarna- jądro śródmózgowia zawierające komórki dopaminergiczne czyli neurony, których synapsy wydzielają dopaminę, istota czarna należy funkcjonalnie do obwodu utworzonego przez zwoje podstawy i uczestniczy w kontrolowaniu ruchów dowolnych

istota szara- skupiska ciał komórek nerwowych

istota szara rdzenia - część rdzenia kręgowego składająca się głównie z ciał komórkowych i dendrytów

J

jądro ogoniaste- jedno z jąder wchodzących w skład zwojów podstawy mózgu

K

kanały jonowe- struktury białkowe w błonie komórkowej, umożliwiające przepływ jonów

klasyczna dysocjacja pojedyncza- sytuacja w której pacjent z uszkodzonym ośrodkiem mózgowym wykonuje prawidłowo jedno zadanie a nie może poradzić sobie z innym

kolba synaptyczna - zakończenie gałązek drzewa końcowego aksonu

kolec dendrytyczny- miejsce na dendrycie i ciele komórki postsynaptycznej , do którego mogą podłączać się kolbki synaptyczne aksonów innych komórek

Komórki glejowe- komórki układu nerwowego, które pełnią różne funkcje wspomagające działanie neuronów

kontralateralnie- po przeciwnej stronie ciała

komórki piramidalne - komórki kory mózgowej ustawione prostopadle do powierzchni kory

kora mózgowa- warstwa utwardzona z komórek nerwowych, pokrywajaca zew. powierzchnię półkuli mózgowej

kora nowa - kora mózgu z wyłączeniem niewielkich obszarów korowych związanych z percepcją bodzców węchowych(kora dawna) oraz niektórych struktur układu limbicznego(kora stara), składa się z 6 warstw komórek

kora przedczołowa- przednia część płata czołowego leżąca dogłowowo w stosunku do kory przedruchowej i czołowej okolicy wzrokowej

kora przedruchowa- obszar kory mózgowej leżacy dogłowowo w stosunku do pierwszorzędowej kory ruchowej BA6

kawas gamma-aminomasłowy=gaba- powszechnie występujący w z mózgu neurotransmiter hamujący

L

latencja- czas między aplikacją bodzca a pojawieniem się reakcji

linia odniesienia =linia bazowa - poziom potencjału, względem którego mierzone są potencjały wywołane

M

magnetoencefalografia - metoda badania czynności mózgu za pomocą analizy pola magnetycznego generowanego przez neurony

metoda potencjałów wywołanych- technika polegająca na ekstrakcji z sygnału EEG aktywności elektrycznej skorelowanej z zew. zdarzeniami (jak bodzce)

metoda pól wywołanych - zmiany w zakresie MEG związane z zew. zadaniami jak pojawienie się bodzca albo moment wykonania ruchu

międzymózgowie- część mózgu znajdujaca się nad śródmózgowiem, zawierajaca m.in. wzgórze i podwzgórze

międzynarodowy system 10-20 - ujednolicony sposób umieszczania elektrod EEG

modalność bodzca - cecha, którą rożnią się od siebie bodźce działające na różne zmysły np.bodzce smakowe od wzrokowych

most- część pnia mózgu między rdzeniem przedłużonym a śródmózgowiem

móżdzek- część mózgu zlokalizo. w tylnej części czaszki. ma liczne połączenia z innymi częściami mózgu, odpowiada głównie za koordynację ruchową, regulację napięcia mięśni oraz modulowanie odruchów równowagi

N

N400- powolna fala ujemna wywołana przez pojawienie się słowa semantycznie niezgodnego z kontekstem zdania, którego jest częścią

nakrywka - brzuszna część śródmózgowia

nerwy rdzeniowe- nerwy odchodzące od rdzenia gręgowego

neuron czuciowy -przesyłający inf. z receptorów obwodowych do rdzenia kręgowego i mózgowia( kora grzbietowa)

neuron ruchowy- przesyłaj inf. z OUN i unerwiający mięsnie szkieletowe ( kora brzuszna)

Neuron - komórki wyspecjalizowane w odbieraniu, przetwarzaniu i wysyłaniu informacji w postaci impulsów elektrycz. do innych komórek.Neurony otrzymują inf. za pomocą wypustek zwanymi dendrytami

Neuron postsynaptyczny- komórka nerwowa odbierająca inf przekazywaną przez synapsę

Neuron presynaptyczny- komórka nerwowa nadajaca inf przez synapsę

neurony aferentne -wspępujace- neurony przewodzące ind do mózgu

neurony eferentne-zstępujące- neurony przewodz. in z mózgu do mięsni gruczołów

Neuroprzekaźnik- substancja wydzielona do szczeliny synapytycznej pod wpływem pobudzenia komórki presynaptycznej

O

obręcz- wiązka włókien kojarzeniowych w zakręcie obręczy, łącząca struktury układu/ płata limbicznego

obszary kojarzeniowe kory- obszary kory, w których zbiegają się inf. z różnych ośrodków zmysłowych

obwodowy układ nerwowy- nerwy poza mózgiem i rdzeniem kręgowym

odruch źreniczny- zmniejszanie się promienia źrenicy pod wpływem natężonego światła

okres refrakcji bezwzglę.- okres po wygenerowaniu impulsu nerwowego, w którym komórka jest całkowicie niepobudliwa

ośrodkowy układ nerwowy- mózg i rdzeń kręgowy

otoczka mielinowa- osłona włókien nerwowych, spełniająca funkcję ochrony mechanicznej oraz izolatora elektrycz. aksonu

P

pasmo- określony zakres częstotliwości sygnału

pęcherzyk synaptyczny- struktura komórkowa znajdująca się wew. kolbki synaptycznej, zawierajaca czasteczki neurotransmitera

pęczek podłużny dolny- duża wiązka włókien kojarzeniowych, łączących płat skroniowy i potyliczny

pęczek podłużny górny- duża wiązka włókien kojarzeniowych, łączących płat czołowy, ciemieniowy i potyliczny

pień mózgu- duża struktura obejmująca śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony

pierwszorzędowa kora ruchowa- obszar kory mózgowej w zakręcie przyśrodkowym, stąd bierze się poczatek droga korowo-rdzeniowa BA4

piramidy- fragment rdzenia przedłużonego, w którym włókna komórek pierwszorzędowej kory ruchowej gromadzą się we wspólną wiązkę

placebo- obojętny dla zdrowia preparat lub sposób postępowania aplikowany badanym jako terapia

plastyczność- zdolność mózgu do zmiany organizacji w wyniku procesów rozwojowych uszkodzen albo uczenia się

płat czołowy-m przednia część kory mózgowej

płat ciemieniowy- obszar kory między płatem potylicznym a bruzdą środkową

płat potyliczny- tylna część kory mózgowej

płat skroniowy- boczna część kory mózgowej

pokrywka- grzbietowa część śródmózgowia

podwzgórze- część międzymózgowia, najważniejszy ośrodek utrzymujący homeostazę organizmu

poduszka - rozległą tylna część wzgórza, ma liczne połączenia z płatem ciemieniowym, potylicznym i skroniowym

pole Broki - obszar kory czołowej odpowiedzialny za generowanie mowy BA44

pole Brodmanna- fragment kory mózgowej wydzielone na podstawie budowy histologicznej

pompa sodowo potasowa- enzym uczestniczący w aktywnym transporcie sodu i potasu przez błonę potasową

potencjał czynnościowy- proces polegający na chwilowym odwróceniu różnicy potencjałów w poprzek błony komórki nerwowej lub mięśniowej

potencjał gotowości- powolna fala ujemna poprzedzajaca reakcję ruchową, najlepiej widoczna w odprowadzeniach centralno-czołowych

potencjał odniesienia- potencjał, względem którego mierzone są potencjały z elektrod

potencjał spoczynkowy- różnica potencjałów elektrycz. z żywej nie pobudzonej komórce nerwowej lub mięśniowej

pozytronowa tomografia emisyjna- do prześwietlenia wykorzystuje się promienie gamma wytwarzane w procesie anihilacji pozytronów wyrzuconych przez izotopy wprowadzone do organizmu

predyktor- czynnik określający prawdopodobieństwo wystąpienia jakiegoś zjawiska

promienistość wzrokowa- wiązka włókien projekcyjnych łącząca ciało kolankowate boczne wzgórza z pierwszorzędową korą mózgową

przezczaszkowa stymulacja magnetyczna TMS- metoda badawcza polegająca na stymulacji mózgu za pomocą bardzo silnego pola magnetycznego

przodomózgowie- część OUN położona dogłowowo w stosunku do śródmózgowia, skłądająca się z międzymózgowia i półkul mózgowych

R

rdzeń kręgowy- część ośrodkowego układu nerwowego znajdująca się we. kręgosłupa

rdzeń przedłużony- częśc pnia mózgu tuż nad rdzeniem kręgowym

reakcja z wyborem -zadanie, w którym badany ma kilka reakcji w zależności od bodźca

receptory- wyspecja. białka łączące się z neuroprzeka. inicjując kaskadę procesów prowadzących do de- lub hiperpolaryzacji

REM- IV faza snu, w tym stanie dochodzi do wzmożonej aktywności mózgu przy jednoczesnym zwiotczeniu mięśni, (z wyjatkiem mięsni gałek ocznych)

rozdzielczość czasowa- wielkość określająca maks. częstotliwość pomiaru; może ona wynikać zarówno z ograniczeń narzędzia pomiarowego jak i własności dynamicznych mierzonego układu

rozdzielczość przestrzenna- opisuje szczegółowość uzyskanego obrazu

rytm alfa - regularne oscylacje sygnału elektroencefa. o częstotliwości ok.10Hz

rytm beta - oscylacje sygnału elektroencefalog. w zakresie częstotli 15-30Hz

S

sen wolnofalowy- III, IV faza snu charakteryzujaca się wolnymi falami <1Hz oraz falami delta 1-4Hz

skorupa- jedno z jąder wchodzący w skład zwojów podstawy mózgu

silna dysocjacja pojedyncza- sytuacja, w której pacjent z uszkodzonym ośrodkiem mózgowym wykonuje nieprawidłowo jedno zadanie a z innymi sobie radzi, choć z trudem

spoidło wielkie=ciało modzelowate- duża wiązka włókien spoidłowych, znajdująca się pod obręczą łącząca korę lewej i prawej półkuli

spoidło przednie - wiązka włókien spoidłowych łącząca ciało migdalowate i korę płatów skroniowych prawej i lewej półkuli

synapsa- złącze pomiędzy dwoma neuronami lib między neuronem a włóknem mięśniowym

synapsa pobudzajaca- synapsa w której wydzielenie neurotransmitera powoduje depolaryzację błony postsynapty.

synapsa hamująca- wydzielenie neurotrans. powoduje hiperpola. błony postsynaptycznej

szczelina podłużna - głęboka bruzda oddzielaj. lewą i prawą półkulę

śródmózgowie- część pnia łącząca się z móżdzkiem, międzymózgowiem i mostem

T

tomografia- metoda otrzymywania obrazków przekrojów organów wew.za pomocą icj prześwietlenia np.promieniami rentge lub falami radiowymi w silnym polu magnetycznym

tomografia komputerowa- tomogta. z użyciem promieniowania rentgenowskiego

tomogrania metodą rezonansu magnetycznego- z użyciem fal radiowych, wymaga umieszczenia organizmu w silnym stałym polu magnetycznym

topografia załamka - określa, z jakich odprowadzeń widocznych jest dany załamek lub w zapisie której elektrody dany załamek ma największą amplitudę

Transparentność- założenie neuropsych klasycznej, według którego uszkodzenie mózgu wpływa na jeden lub wiele komponentów wcześniej istniejącego systemu poznawczego, ale nie prowadzi do powstania zupełnie nowego systemu

trzewia- miękkie narządy wew. serce, płuca, żołądek, jelita

twór siatkowaty- rozproszona sieć neuronalna śródmózgowia, jedo część zstępująca kontroluje niektóre czynności ruchowe (jak oddech i tonus mięśni) a część wstępująca ogólny stan pobudzenia

U

układ autonomiczny- część układu nerwowego unerwiające trzewia

układ limbiczny= rąbkowy - grupa tradycyjnie wiązanych z emiocjami struktury przodomózgowia i międzymózgowia: w jej skłąd wchodzi hipokamp, podwzgórze, ciało migdałowate i zakręt obręczy

układ siatkowaty aktywujący- niektóre wstepujące włókna tworu siatkowatego, regulujace stan ogólnego wzbudzenia

uniwersalność- założenie neuropsych. klasycznej, wedle którego wszystkie systemy poznawcze są zasadniczo takie same

W

włókna kojarzeniowe - włókna łączące miejsca kory mózgowej w obrębie tej samej półkuli

włókna spoidłowe- włókna łączące miejsca kory mózgowej w różnych półkulach

woksel- najmniejszy element trójwymiarowej przestrzeni, którego aktywność może być mierzona za pomocą metod obrazowania strukturalnego albo funkcjonalnego

wrzeciona snu- krótkie półsekundowe serie wyładowań o częstotliwości 10-16Hz występują w II,III,IVfazie snu

wzgórek aksonalny- miejsce na ciele komórkowym, z którego rozpoczyna się rozchodzenie sie impulsu nerwowego

wzgórki czworacze dolne- wchodzą w skład pokrywy, są częścią drogi słuchowej

wzgórki czworacze górne- wchodzące w skład pokrywy, biorą udział w kontrolowaniu ruchów i akomodacji oczu

wzgórze - część międzymózgowia stanowiąca główną stację przekaźnikową , przez którą przechodzą niemal wszystkie inf. biegnące do i z kory mózgowej

Z

zakręt - wypukła część pofałdowana kory mózgowej

zakręt hipokampa - część przyśrodkowej kory mózgowej otaczającej hipokamp

załamek=skłądowa=komponent-odchylenie potencjału od linii bazowej

zespół K- powolna fala ujemna EEG o dużej amplitudzie, po której pojawia się mniejsza fala +, występuje w II fazie snu

zwoje- zgrubienie w przebiegu nerwów, zawierające ciałą komórkowe neuronów czuciowych lub nerwów układu wegetaty.

zwoje podstawy- grupa jąder podkorowych przodmózgowia, do których należą: jądro ogoniaste, gałka blada i skorupa

zwoje podstawy mózgu - zespół jąder ukrytych po korą mózgową, których zadaniem jest kontrola ruchowa; biorą również udział w procesach emocjonalnych i poznawczych