NAUKA O PAŃSTWIE 10.03.2010
WŁADZA
Władza jest zjawiskiem ogólnoludzkim i ogólno dziejowym. Jest zjawiskiem wieloznacznym przejawiającym się w różnych formach. Władza jest to relacja o charakterze wertykalnym (istnieje w pewnej hierarchii) i symetrycznym (podmioty mają różną siłę w tej relacji – podmioty rządzące i rządzone)
Stosunki władzy towarzyszą kulturze, nauce. Nie da się uniknąć zakorzenienia w stosunkach władzy.
Z pojęciem władzy wiążą się pojęcia – autorytet, suwerenność, legitymizacja – uprawnienie do rządzenia, źródła władzy
Kwestionowanie władzy jest skazane na klęskę
Władza utrzymuje się do chwili, w której jest wstanie sprzeciwić się opozycji.
Def. władzy
Max Webber – posiadanie władzy oznacza szansę w ramach stosunków społecznych uzyskania dla swoich zamierzeń posłuchu w grupie nawet wbrew woli członków tej grupy
Roger Scruto – władza to zdolność do osiągania wszelkich możliwych skutków nawet wśród opozycji. Zdolność do narzucania swojej woli i realizowania jej wbrew opozycji
Władzę można definiować
Sposób substancjalny – władza jako pewien instrument, zbiór środków, przez które dany podmiot narzuca i egzystuje swoją władzę. Wśród tych środków znajduje się przymus. Traktowana jako przedmiot własności
Sposób relacjonalny – specyficzny stosunek społeczny między nierównorzędnymi. podmiotami. Stosunek, który jest uregulowany różnymi rodzajami norm (prawne, moralne, obyczajowe, polityczne, religijne). Służy wykonywaniu, respektowaniu norm. Normy określają relacje nadrzędności(stała kompetencja regulowania stosunków międzyludzkich) i podrzędności
Władza w sensie podmiotowym – władze państwa. W tym sensie można mówić o systemie politycznym
Władza jako proces decyzyjny – władza sprawowana w sposób ciągły. Działania są poddawane kontroli. Są różne środki odwoławcze w ramach procedur. Proces kończy się władczą decyzją, od której nie ma odwołania. Nie każdy proces decyzyjny ma charakter władczy, bo podejmujemy szereg decyzji, które dotyczą tylko naszego zachowania
Dodatkowo
Władza celowościowa
Władza strukturalna
Władza wpływu – jakie wpływy są najbardziej odczuwalne
Władza ukryta – ktoś inny jest nominalnie u władzy, a kto inny realizacje swoją politykę poprzez swoje wpływy
Władza w swojej istocie jest jednością, ale może być różny zakres, stopień władzy. Władza może być:
Stopniowalna
Nadana
Delegowana
Dzielona – trójpodział władzy. Rozdzielanie kompetencji poszczególnych instytucji. Hamowanie się, organicznie się poszczególnych władz
Ograniczana
Władza może opierać się na zgodzie lub przymusie.
Tylko władza prymitywna opiera się tylko na przymusie!
Środki posłuchu – wzbudzanie respektu do władzy. Autorytet osobisty rządzących elementy do wzbudzania posłuchu: perswazja, namowa, manipulacja, korupcja, zastraszanie, otwarta przemoc względem pozycji.
Max Webber uważał, że monopol na środki przymusu pozwala odróżnić państwo on innych instytucji
WŁADZA POLITYCZNA – pojęcie władzy politycznej zmieniało się na przestrzeni czasów.
W rozumieniu klasycznym polityka dotyczyła zajmowanie się ściśle określonymi sprawami wspólnymi obywateli
Znaczeniu współczesnym pojęcie polityki jest pojęciem niedookreślonym znaczeniowo, np. warunki życia i utrzymania pracy i płacy
Funkcje polityczne mogą być wypełnianie przez wyodrębnione w aparacie państwowym podmioty albo przez różnego rodzaju struktury tradycyjne. Współcześnie natomiast mamy władzę w postaci sztucznego Pomiłowu, które monopolizuje różne funkcje władcze.
Legitymizacja władzy – upoważnienie do działania. Uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji przy aprobacie rządzonych. Władza legitymowana wyklucza terror, oszustwo, zastraszanie. Legitymizacja rozgrywa się na 3 poziomach:
Reguły nabycia i sprawowania władzy
Przekonanie rządzących i rządzonych, że dany system polityczny jest godziwy, że funkcjonuje w sposób prawidłowy
Czynna aprobata i przyzwolenie rządzących, np. wyrażający się w udziale w wyborach, poparcia dla partii
Co może zapewnić aprobatę i przyzwolenie rządzonych:
Kwestie moralne
Kwestie antropologiczne – ludzka potrzeba zapewnienia ładu, porządku dla władzy
Kwestie ekonomiczne – należy stworzyć takie warunki pracy by władza mogła funkcjonować
3 typy idealne legitymizacji według Maxa Webbera
Charyzmatyczna – wypływa z uczuciowego oddania osobie która sprawuje rządy, uznanie jego charyzmy
Tradycyjna – uznanie świętość istniejących porządków; opiera się na zwyczaju
Legalna – przeświadczenie, że posłuszeństwo wynika z faktu istnienia prawa, zgodnie z którym funkcjonuje ta władza i została obrana
Aprobata ideologiczna dla władzy – uznajemy wartości leżące u podstaw władzy, np. tylko demokracja, monarchia jest w stanie zapewnić sprawiedliwe rządy
Aprobata strukturalna dla władzy – pojawia się u osób bardziej zorientowanych w funkcjonowaniu systemu. Akceptacja dla reguł proceduralnych
Aprobata personalna – wyrażająca szacunek dla konkretnej osoby sprawującej rządy
Źródła władzy
Władza ma charakter nadprzyrodzony(teoria teistyczna) i prawno-naturalny (prawo ponadczasowe, nie zmienia się).
Teoria kontrakutalna – istnienie władzy i usprawiedliwienie dla władzy wyprowadza z umowy jednostek
Arystoteles, stoicy powoływali się na wrodzony wszystkim jednostkom pęd do życia we wspólnocie
Uwarunkowanie biologiczne władzy – czy władza jest zjawiskiem biologicznym czy też zjawiskiem, które występuje tylko w świecie ludzi(charakter czysto społeczny)
Władza jest zjawiskiem kulturowym
Funkcjonowanie władzy jest zakorzenione w społecznym charakterze życia człowieka
Faktyczny i normatywny aspekt władzy:
Władzę można sprawować faktycznie – posiada się władzę; chodzi o to kto sprawuje władzę, kto ją posiada, a także władzę można stosować w oparciu o normy społeczne, swoje źródło czerpie z norm moralnych
4 różne władze:
Władza w ogóle – w najszerszym znaczeniu
Władza polityczna – realizowania w wielkich grupach społecznych. Może mieć charakter faktyczny, albo charakter oparty na normach (religijnych, organizacyjnych czy prawnych)
Władza publiczna – władza oparta jest na normach prawnych. Nie zawsze musi być realizowana przez państwo i jego organy, może to być samorząd(terytorialny, zawodowy)
Władza państwowa – realizowana na podstawie norm prawnych jedynie przez organy państwowe
FUNCKJE WŁADZY PUBLICZNEJ – jakie istnieją rezultaty danego zjawiska dla otoczenia, w którym to zjawisko występuje, czyli dla władzy publicznej
Rozdział dóbr i ciężarów, o które w grupach społecznych toczą się spory. Dobra to są takie obiekty, przedmioty, które są pożądane przez wszystkich lub przez większość. Udostępnianie dóbr jest także środkiem, który może służyć do sprawowania władzy. Władza manipuluje dobrami, bo używa je jako środka do sprawowania władzy
Władza prowadzi do pewnego rozwarstwienia społecznego. Funkcja stratyfikacyjna władzy. Istnienie władzy będzie prowadziło do podziału społeczeństwa – na sprawujących władzę i na podlegających tej władzy. Uczestnictwo w sprawowaniu władzy może być różne, np. głosowanie, minister, klasy rządzące, elity władzy. Społeczeństwo dzieli się na rządzących i rządzonych. Konsekwencją istnienia władzy jest stworzenie wielowarstwowego społeczeństwa
Zapewnienie bezpieczeństwa – władza wytwarza parasol bezpieczeństwa, którym osłania te podmioty znajdujące się w ramach władczych oddziaływań ośrodków decyzyjnych
Wprowadzenie ładu, porządku, pewnych zasad
Przewidzialność władzy - reguły zachowań władczych – można określić współpartnerów w sprawowaniu władzy
Rozrost funkcji władzy – zwiększa się ilość funkcji, które państwo zaczyna sprawować. Ewolucja od państwa Stróżna nocnego, który pilnuje tylko bezpieczeństwa w państwie; dochodzi do rozwoju funkcji państwa w zakresie gospodarki – państwo zaczyna wpływać na gospodarkę czy to przez nacjonalizację pewnych gałęzi przemysłu czy to przez rozwój polityki, rozrost przyjmujący postać państwa totalitarnego – otacza wszystkie dziedziny życia
Statolatria – kult państwa