Typ: Chordata – strunowce

Podtyp: Acrania – bezczaszkowce

• Gromada: Cephalochordata - głowostrunowce

Podtyp: Vertebrata:

• Dział: Agnatha

• Gromada: Cyclostomata

• Dział: Gnathostomata

• Gromada: Chondrichtyes

• Gromada: Osteichytes

• Rząd – Acipenseriformes

• Rząd – Polypteriformes

• Rząd – Cypriniformes

• Rząd – Perciformes

Podtyp i gromada – Bezczaszkowce (Acrania)

Charakterystyka:

- morskie
- ciało wydłużone, członowane
- zatarta symetria dwuboczna
- struna grzbietowa: całe ciało - nad struną OUN, pod: główne naczynie krwionośne i p. pokarmowy
- narządami wydalniczymi są nefrydia z solenocytami
- struna grzbietowa + otaczająca ją tkanka łączna tworzą szkielet osiowy
- brak wyodrębnionej głowy, serca (pulsujące naczynie brzuszne)
- układ krwionośny zamknięty, krew krąży w systemie zamkniętych rur
- cewka nerwowa tworzy z przodu rozszerzenie  brak zróżnicowania na mózgowie i rdzeń
- narządy zmysłów słabo rozwinięte

Budowa lancetnika –Branchiostoma lanceolatum

Budowa zewnętrzna:

- w pobliżu brzegów cieplejszych mórz, zagrzebany w piasku
- półprzeźroczyste, wrzecionowate ciało, bocznie spłaszczone i zaostrzone z obu końców
- brak wyodrębnionego odcinka głowowego
- wzdłuż grzbietu znajduje się niski fałd skórny  płetwa grzbietowa, która przechodzi w ogon i tworzy lancetowatą płetwę ogonową, ciągnie się wzdłuż brzusznej strony do otworu jamy okołoskrzelowej (atrioporus)
- od otworu zewnętrznej jamy okołoskrzelowe do otworu gębowego ciągną się 2 boczne fałdy  płetwy boczne (fałdy metapleuralne)  fałdy skóry nie posiadają mięśni = nie są płetwami
- otwór gębowy, skierowany do dołu, otoczony jest 10-20 parami czułków
- otwór odbytowy – w tyle za otworem jamy atrialnej, skierowany na lewą stronę ciała

- pokrycie ciała: skóra składa się z dwóch warstw:

• Warstwy powierzchniowej – jednowarstwowego naskórka (epidermis), jego komórki posiadają dobrze wykształcony rąbek prążkowany

• Warstwy wewnętrznej – skóry właściwej (cutis), buduje ją galeretowata tkanka z niewielką ilością komórek

Budowa wewnętrzna:

- mięśnie: zbudowane są z odcinków  miomerów; główna warstwa leży po grzbietowej stronie ciała; miomery mają kształt stożków włożonych jeden w drugi. Poszczególne miomery oddzielone są od siebie przegrodami łącznotkankowymi  mioseptami. Granica miomerów jest widoczna poprzez skórę w postaci linii załamywanych pod ostrym kątem.

Naprzeciw jednego miomeru prawej strony ciała leżą dwie połówki miomerów lewej strony  usprawnia zginanie ciała i umożliwia pływanie. Na brzusznej stronie leży cienka warstwa mięśni – podtrzymuje narządy wewnętrzne

- struna grzbietowa (szkielet osiowy): wzdłuż całego ciała, po stronie grzbietowej. Składa się z cienkich płytek, ściśle do siebie przylegających i ustawionych prostopadle do osi ciała.

Struna grzbietowa otoczona jest pochwą tkanki łącznej, od niej odchodzą, ku górze, 2 fałdy otaczające cewkę nerwową, a następnie po połączeniu się ze sobą tworzę elementy łącznotkankowe wspierające fałdy grzbietowy  zamykają się w kanał dookoła cewki

Na boki odchodzą fałdy, które wnikają między mięśnie tworząc miosepty. W okolicy gardzieli pasemka tkanki tworzą ażurowy szkielet kosza skrzelowego.

Struna działa antagonistycznie z mięśniami i zapobiega skróceniu ciała.

- cewka nerwowa: ma kształt rury nieco rozszerzonej w przedniej części (zaczątek mózgu), w jej środku znajduje się kanał centralny (ependymalny). Od niego ku górze odchodzi szczelina  bruzda grzbietowa.

Pęcherzyk przedni – poszerzenie przedniego odcinka cewki oraz kanału centralnego, ma bardzo cienkie ściany

Po brzusznej stronie kanału ependymalnego, wzdłuż całej cewki, biegną gruszkowate komórki odbierające wrażenia świetlne  oczka Hessego.

Od cewki nerwowej odchodzą metameryczne nerwy brzuszne i grzbietowe. Nerwy brzuszne  tylko ruchowe. Dochodzą do mięśni i tam się kończą. Nerwy grzbietowe są nerwami ruchowo-czuciowymi  unerwiają skórę i narządy wewnętrzne. Od pęcherzyka przedniego odchodzą nerwy rdzeniowe.

- narządy zmysłów: słabo rozwinięte.

• Oczka Hessego

• Komórki czuciowe w skórze

• Jamka węchowa – bodźce chemiczne

- układ pokarmowy: we wszystkich odcinkach występują komórki orzęsione. Brak wyodrębnionego żołądka.

• otwór gębowy po brzusznej stronie, otoczony wieńcem czułków;

• jama gębowa – w jej tylnej części tworzy żagielek/ zasłona  oddziela jamę od gardzieli, posiada mięśnie, które funkcjonują jak zwieracze. W żagielku znajduje się otwór prowadzący do gardzieli. W jamie gębowej znajduje się również błona falująca, jej ruch powoduje przepłyniecie pokarmu i wody dalej do gardzieli

gardziel – bardzo długa; poprzebijana jest wieloma szczelinami skrzelowymi (180 par), które otwierają się do jamy okołoskrzelowej.

W przegrodach między szczelinami skrzelowymi znajdują się elementy szkieletowe usztywniające gardziel. Wyściela ją nabłonek migawkowy z rzęskami (umożliwiają przepływ wody).

Odcinek skrzelowy:

Zajmuje połowę długości przewodu pokarmowego. 180 par szpar skrzelowych, ustawionych skośnie od góry ku tyłowi i dołowi przebija go po bokach. Szczelin te są względem siebie przesunięte.

Funkcja oddechowa  W przegrodach skrzelowych zachodzi wymiana gazowa. Później woda przechodzi do dużej jamy atrialnej, a następnie wydostaje się z ciała przez otwór jamy okołoskrzelowej.

Po brzusznej stronie gardzieli, wzdłuż linii środkowej, leży endostyl  rynienka podskrzelowa. Jego boki zawierają komórki gruczołowe ułożone w podłużne szeregi, a na dnie znajdują się komórki z długimi rzęskami. Rozdziela się on na dwie migawkowe rynienki, w okolicy szczeliny gębowej, które otaczają gardziel. Naprzeciw endostylu, w grzbietowej ścianie odcinka skrzelowego, biegnie epistyl.

• przełyk – krótki i wąski, prowadzi do jelita środkowego

• jelito środkowe z wyrostkiem wątrobowym – w kierunku ku przodowi i na prawo, po stronie brzusznej, odchodzi ślepy wyrostek  jelitowy/ wątrobowy. Ciągnie się on wzdłuż prawej strony gardzieli a jamie okołogardzielowej. Odpowiada za produkcję enzymu rozkładającego węglowodany. Jego tylny odcinek zaczyna się pierścieniem bardzo silnie orzęsionym i opatrzonym w mięśnie.

• Jelito tylne – kończy się otworem odbytowym, który leży po lewej stronie płetwy ogonowej.

W jamie gębowej, pokarm wraz z wodą jest badany za pomocą czułków otaczających otwór gębowy. W wąsikach są ciała określające pokarm dotykowo i ciała zasłony chemicznej. Zbyt duże cząstki są wydalane z powrotem. Pokarm połykany jest automatycznie i wraz z wodą, napędzany ruchem rzęsek i błony w jamie gębowej, dostaje się do odcinka skrzelowego.

W tym miejscu wydzielina komórek endostylu pokrywa cząsteczki pokarmu. Prąd wody przenosi je do rynienki nadskrzelowej, gdzie zlepiają się w sznur. Sznur pokarmowy przechodzi do jelita środkowego, gdzie przyłączają się do niego wolne cząstki pokarmu, które dostały się do worka wątrobowego. W tylnym odcinku jelita sznur ten rozbijają wiry. Drobne fragmenty osadzają się na chłonnej części jelita. Węglowodany są trawione przez enzymy produkowane w wyrostku wątrobowym w świetle jelita, a białka i lipidy fagocytują komórki jelita.

Jama gębowa  odcinek skrzelowy  rynienka nadskrzelowa (sznur pokarmowy)  jelito środkowe (wchłanianie)

- układ krwionośny: podobnie jak u ryb; składa się z naczyń żylnych, tętniczych i włosowatych oraz z zatoki żylnej. Brak serca. Krew jest bezbarwna, nie wylewa się do jam ciała  układ zamknięty/

Kurczą się niezależnie od siebie po wypełnieniu krwią: tętnica endostylarna, nasadowe odcinki tętnic skrzelowych, żyła podjelitowa i wątrobowa oraz zatoka żylna.

Krew znajdująca się w aorcie endostylarnej płynie do przodu ciała, od niej odchodzą liczne tętnice, które przebiegają w przegrodach skrzelowych. Części nasadowe tych tętnic mogą się kurczyć. Krew, która przechodzi przez tętnice skrzelowe, pobiera tlen i wlewa się do parzystych tętnic nadskrzelowych (korzenie aorty grzbietowej), łączą się one ze sobą na wysokości końcowego odcinka gardzieli w aortę grzbietową (biegnie pod struną grzbietową do tylnego odcinka ciała). Od tej aorty odbiegają liczne naczynia do ścian tułowia oraz do przewodu pokarmowego.

Krew żylna (z tułowia) jest zbierana przez parzyste żyły przednie, nimi krew płynie ku tyłowi i przez żyły tylne, kieruje się ku przodowi. Na wysokości końcowego odcinka gardzieli po obu jej stronach naczynia żylne, przednie i tylne, łączą się i tworzą przewody Cuviera. Z nich krew wpływa do zatoki żylnej. Krew z narządów wewnętrznych zbierana jest przez żyłę podjelitową. Nią płynie do wyrostka wątrobowego, gdzie tworzy wątrobowy system wrotny. Z wyrostka, krew wypływa żyłą wątrobową, która łączy się z zatoką żylną. Od tej ostatniej bierze początek aorta endostylarna.

- układ wydalniczy: składa się z 90 par nefrydiów, umieszczonych w grzbietowej ścianie okolicy gardzielowej.

Nefridium – zbudowane jest z zagiętego kanalika, który w części wygrzbieconej ma wypuklenia z osadzonymi na nich solenocytami. Zwrócona jest ona do jamy ciała, jeden koniec kanalika ma otwór do jamy okołoskrzelowej.

Solenocyty: kuliste ciało, z osadzonym kołnierzykiem, wewnątrz niego witka. Jej ruch - przepływ wydaliny do kanalika, dalej do jamy okołoskrzelowej. Każde n. jest silnie unaczynione, z krwi oddawane są metabolity.

Rozmnażanie i rozwój:
- rozdzielnopłciowe
- gonady – 26 par po bokach ciała

- zapłodnienie zewnętrzne – jaja i plemniki, po pęknięciu gonad, dostają się do jamy skrzelowej, z której uchodzą do wody, przez jej otwór
- larwa:

• Asymetryczne ciało

• Brak fałdów metapleuralnych

• Pokryta rzęskami

• Wolnopływająca

• Po 3 miesiącach przemienia się w formę dorosłą