Melioracje to system zabiegów organizacyjno – gospodarczych, technicznych i agrotechnicznych, których zadaniem jest wytworzenie w danym środowisku przyrodniczym trwałej, działającej przez dłuższy czas podstawy do podnoszenia żyzności gleby i powiększania produkcji rolniczej.

Meliorację wykonuje się poprzez wykonanie rowów odwadniająco-nawadniających, drenowanie ceramiczne i PCV, regulację wód w rzekach, budowę zbiorników retencyjnych, wałów przeciwpowodziowych, nasadzenie roślinności w miejscach nieużytków i podatnych na zalewanie (fitomelioracje).

Rodzaje:

- melioracje wodne - regulują stosunki wodne w glebie przez odwadnianie i nawadnianie

- agromelioracje - polepszają glebę przez długo działające zabiegi uprawowe (marglowanie gleb)

- fitomelioracje - przez zalesianie stoków itp.

Rozróżnia się:

- melioracje rolne (najszerzej stosowane) oraz

-melioracje miejskie i

-melioracje leśne.

Melioracje rolne dzielą się na:

- wodne (podstawowe - regulacja rzek, budowa kanałów, wałów ochronnych, zapór i zbiorników wodnych, oraz szczegółowe - odwadnianie gleb podmokłych za pomocą kanałów, drenowania lub kretowania oraz nawadnianie gleb suchych za pośrednictwem rowów, ciągów drenarskich itp.),

- agrotechniczne (agromelioracje),

- fitotechniczne (fitomelioracje).

W warunkach klimatycznych Polski, ze względu na zmienny stan wilgotności gleby w ciągu roku, stosuje się zarówno odwadnianie, jak i nawadnianie gleb.

W klimatologii melioracja oznacza polepszanie warunków klimatu lokalnego poprzez właściwe zagospodarowanie terenu, uwzględniające wzajemny wpływ środowiska naturalnego i działalności ludzkiej, przykładem są leśne pasy wiatrochronne, które osłabiając wiatry równocześnie zmniejszają wielkość parowania terenowego, wywiewania i wysuszania gleby, czyniąc dany teren przydatniejszym np. dla rolnictwa i budownictwa.

Melioracje Dzielą się one na podstawowe i szczegółowe. Melioracje podstawowe związane są z większymi regionami (regulacja rzek, budowa kanałów, itd.). Koszty tych melioracji ponoszone są zwykle przez państwo. Melioracje szczegółowe obejmują rowy i urządzenia melioracyjne, związane z powierzchnią gospodarstwa. Koszty tych melioracji obciążają poszczególne gospodarstwa.

Podstawowym warunkiem skutecznej uprawy roślin jest dostateczna ilość wody. Na obszarach zbyt suchych, o niedostatecznej ilości opadów atmosferycznych stosuje się sztuczne nawadnianie gleby za pomocą sieci kanałów, doprowadzających wodę. Jej źródłem są rzeki, ogromne zbiorniki wodne powstałe przez przegrodzenie rzek tamą, studnie artezyjskie i wody deszczowe gromadzone w specjalnych zbiornikach. Istnieje wiele systemów nawadniania, różniących się warunkami przyrodniczymi, poziomem technicznym oraz miejscową tradycją. Obecnie sztuczne nawadnianie znalazło zastosowanie na wszystkich zamieszkanych kontynentach. Dzięki odpowiednim urządzeniom melioracyjnym można uzupełnić brak opadów, regulować dawkowanie wody w czasie, zależnie od wymagań roślin, utrzymywać pożądany poziom wody gruntowej. Melioracje zwiększają wydajność z jednostki powierzchni, umożliwiają zmianę sposobu użytkowania ziemi, sprzyjają rozszerzeniu uprawy roślin okopowych warzywnych, przemysłowych oraz uprawy roślin pastewnych w poplonach.

Melioracja przyczyniła się do znacznego rozszerzenia obszaru użytków rolnych i podniesienia plonów. Największy odsetek gruntów ornych w krajach stosujących sztuczne nawadnianie ma kontynent azjatycki. Efektywność urządzeń melioracyjnych zależy nie tylko od ich typu i jakości wykonania pod względem technicznym, ale również od warunków przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych, w jakich są one eksploatowane.

Dobrze zaprojektowane i wykonane melioracje dają rolnictwu olbrzymie korzyści:

-zwiększenie wartości użytkowo-rolniczej gleb i poprawa mikroklimatu

-przedłużenie okresu prac polowych wskutek odwodnienia

-umożliwienie mechanizacji prac polowych dzięki odwodnieniu

-zwiększenie plonów

-zmianę kierunku produkcji i zwiększenie stopnia jej intensywności

-zwiększenie stopnia wykorzystania nawozów

Nie można jednak zapominać, że niewłaściwe wykonanie melioracji może spowodować niekorzystne następstwa. Znaczny odsetek nawadnianych gruntów ornych mają państwa leżące w klimatach monsunowym oraz kraje, w których występuje deficyt wody.

Melioracje wodne szczegółowe, które w rolnictwie mają na celu regulację wilgotności gleb, polegają nie tylko na sztucznym nawadnianiu, ale także na odwadnianiu gleb podmokłych i bagien za pomocą sztucznych kanałów i rowów otwartych. Towarzysząca odwodnieniu zmiana mikroklimatu sprzyja przyspieszeniu wegetacji. Odwodnienie terenu umożliwia zastosowanie doskonalszych narzędzi i maszyn, powoduje znikanie niektórych uporczywych chwastów (skrzypy, sity), a ponadto dzięki drenowaniu łatwiej jest utrzymać pole w kulturze. Melioracje odwadniające stosowane są w Polsce, Holandii, Rosji, Białorusi, i Niemczech.

Uzupełnieniem melioracji są zabiegi agromelioracyjne. Mają one na celu głównie poprawę stosunków wodnych w glebie. Mogą być wykonywane przez rolników, jednak wymagają specjalnie skonstruowanych urządzeń, większych nakładów siły pociągowej i środków pieniężnych. Stosuje się je co kilka lat. Zaliczamy do nich kretowanie gleb ciężkich (stosowane jako uzupełnienie sieci rowów melioracyjnych bądź sieci drenarskiej), orki agromelioracyjne oraz iłowanie i glinowanie gleb lekkich.

W celu poprawy stosunków wodnych dla potrzeb rolnictwa stosowane są także zabiegi fitomelioracyjne, polegające na przebudowie szaty roślinnej w siedlisku. Do zabiegów tych zaliczamy planowe dolesienia, zadrzewienia śródpolne oraz przydrożne i zakrzaczenia przeciwerozyjne.