Zdanie podrzędnie złożone – zdanie złożone z wielu zdań składowych, w którym jedno z nich (zdanie podrzędne) wynika z drugiego (zdania nadrzędnego) i nie zachowuje sensu zastosowane samodzielnie. Zdanie podrzędne odpowiada na pytanie wynikające ze zdania nadrzędnego.
Nieszczęścia mówią, czym jest szczęście.
(o czym?)
Rodzaje zdań podrzędnie złożonych:
Podmiotowe- zdanie podrzędne pełni funkcję podmiotu zdania nadrzędnego i odpowiada na pytanie podmiotu (Kto? Co?).
Przeraziło mnie to, co zrobiła Balladyna.
(co?)
Cieszy mnie, że uczniowie się uczą .
Ten, kto czytał „Antygonę”, na pewno współczuł głównej bohaterce.
(kto?)
Orzecznikowe- zdanie podrzędne uzupełnia treść zapowiedzianego zaimkiem orzecznika ze zdania nadrzędnego, odpowiada na pytania: kim, czym, jaki jest?
Jestem taki, jaki byłem.
(jaki jestem?)
Mickiewicz był tym, kto wzbudził w Polakach ducha wolności.
(kim był?)
Okolicznikowe- jest zazwyczaj określeniem czasownika ze zdania nadrzędnego, odpowiada na pytania okolicznika ( jak, gdzie, kiedy ,z jakiego powodu, w jakim celu, pod jakim warunkiem, mimo co? ).
Zorganizowałem sobie pracę tak, żeby mieć więcej wolnego czasu.
(jak?)
W niektórych zdaniach podrzędnych okolicznikowych funkcję orzeczenia pełni bezokolicznik :np. Wróciłem, aby Cię uwolnić.
miejsca (gdzie? skąd? dokąd? którędy?) – np. Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga. (Tam sięgaj, gdzie? gdzie wzrok nie sięga.) Tam,gdzie jest demokracja, ludzie mogą swobodnie wybierać.
czasu (kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd?) – np. Nie mów, kiedy cię nie poproszą. (Nie mów, kiedy? kiedy cię nie poproszą.) Gdy słucham muzyki,czuję się naprawdę wolny.
sposobu (jak? w jaki sposób?) – np. Wykonał zadanie, stosując najprostszą metodę. (Wykonał zadanie, jak? stosując najprostszą metodę.) W życiu postępuj zawsze tak, żeby być niezależnym.
przyczyny (dlaczego? z jakiej przyczyny? z jakiego powodu?) – np. Młodzież została zdemoralizowana, ponieważ wpłynęła na nią pop-kultura. (Młodzież została zdemoralizowana, dlaczego? ponieważ wpłynęła na nią pop-kultura.) Wolność jest trudne, ponieważ oznacza odpowiedzialność.
celu (po co? w jakim celu?) – np. Żołnierze wyruszyli, by bić się na wojnie. (Żołnierze wyruszyli, w jakim celu? by bić się na wojnie.)
przyzwolenia (mimo co? mimo czego? wbrew czemu?) – np. Dostał piątkę, mimo że popełnił błędy. (Dostał piątkę, mimo czego? mimo że popełnił błędy)
stopnia i miary (ile? jak bardzo?) – np. Praca w nadgodzinach opłaciła się tak bardzo, że zarobiłem więcej. (Praca w nadgodzinach opłaciła się tak bardzo, jak bardzo? że zarobiłem więcej.)
warunku (pod jakim warunkiem?, w jakim wypadku?, w razie czego?) Wstęp jest dozwolony pod warunkiem, że kieszenie zostaną opróżnione. (Wstęp jest dozwolony pod warunkiem, pod jakim warunkiem? że kieszenie zostaną opróżnione.)
Dopełnieniowe- jest zazwyczaj określeniem czasownika ze zdania nadrzędnego, odpowiada na pytania dopełnienia, czyli pytania przypadków zależnych, oprócz mianownika i wołacza. (kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czym? o kim? o czym?) – np. Wiem, że nic nie wiem. (Wiem, o czym? że nic nie wiem.)
Nie upieraj się przy tym ,czego nie jesteś pewien.
(przy czym?)
Przydawkowe- jest określeniem rzeczownika ze zdania nadrzędnego, odpowiada na pytania przydawki (jaki, który, czyj, ile, czego, z czego?)
Usta, które kłamią, zabijają duszę. (Usta, jakie? które kłamią, zabijają duszę.)