Zdanie złożone współrzędnie- zawiera więcej niż jedno orzeczenie treści zdań składowych w takim wypowiedzeniu wzajemnie się uzupełniają, żadne z nich nie określa drugiego zdania te mogą istnieć samodzielnie łączą się ze sobą bezpośrednio lub za pomocą spójników to zdanie można rozpoznać po tym że ze stanowiska jednego zdania składowego nie można zapytać o drugie wyróżniamy 4 rodzaje zdań złożonych współrzędnie:
1. zdania łączne w takich wypowiedzeniach treści jednego zdania łączy się z treścią drugiego przykł. Spójniki: i oraz tudzież zarazem także ani ni przed. Graficzne __...__ 2.zdania rozłączne w konstrukcjach tego typu treść pierwszego zdania wyklucza treść drugiego nie jest możliwa jednoczesna realizacja tego o czym mówi zdanie pierwsze z tym o czym mówi zdanie drugie przykł. Spójniki albo lub bądź przed graficzne
__<…>__
3. zdanie wynikowe treść drugiego zdania wynika z treści pierwszego przykł. Spójniki więc toteż zatem dlatego p.g.
__>…>__
4. zdania przeciwstawne treść drugiego zdania przeciwstawia się treści pierwszego przykł. Spójniki ale lecz a jednakże zaś natomiast p.g. __>…<__
Zdania złożone podrzędnie zawiera więcej niż jedno orzeczenie składa się ze zdania nadrzędnego oraz podrzędnego to zdanie zwykle zastępuje jakąś nie wyrażoną część wypowiedzenia nadrzędnego pełni taką samą funkcje jak poszczególne części zdania w zdaniu pojedynczym w zdaniu złożonym podrzędnie zdania składowe mogą być ze sobą połączone z w różny sposób: spójnikami tj. że gdyż jeśli, zaimkami względnymi tj. gdzie co który spójniki i zaimki względne łączące zd złożone nazywamy wskaźnikami zespolenia
Zdania podrzędne okolicznikowe zastępują okoliczniki nie wyrażone w zdaniu nadrzędnym lub je uzupełniające i odpowiadają na te same pytania używamy ich wtedy gdy chcemy nazwać różne okoliczności związane ze zdaniem o którym mówi zdanie nadrzędne wyróżniamy zd podrzędne okolicznikowe: - miejsca gdzie? Dokąd? Skąd? - czasu kiedy? Od kiedy? Do kiedy? - sposobu jak? W jaki sposób? - celu po co? W jakim celu? - Przyczyny dlaczego? - warunku pod jakim warunkiem? W jakim wypadku? W razie czego? - przyzwolenia mimo co? Pomimo czego? Wbrew czemu?
Zdanie podrzędne przydawkowe zastępuje nie wyrażoną przydawkę zdania nadrzędnego jest rozwiniętym w formę zdania określeniem rzeczownika Np. Genia obejrzała film, który ją zachwycił. W tych zdaniach zdarza się często że zdanie podrzędne zostaje wplecione z zdanie nadrzędne
zdanie podrzędne orzecznikowe- zastępuje nie wyrażony orzecznik rozwinięty w formę zdania od na pytania kim jest? Czym jest? Jaki jaka jakie jest?
Zdanie podrzędne dopełnieniowe- zastępuje nie wyrażone dopełnienie zdania pojedynczego podobnie jak dopełnienie dopełnia informacje niesioną przez orzeczenie zdania nadrzędnego to zdanie odpowiadana na pytania przypadków zaleznych, czyli wszystkich oprócz mianownika i wołacza
Zdanie podrzędne podmiotowe- odpowiada na pytania podmiotu co? Kto? I zastępuje podmiot zdania nadrzędnego wiele trudności sprawia często odróżnienie zdania podmiotowego od dopełnieniowego gdy postawione pytanie brzmi co? W takim wypadku należy przyjrzeć się zdaniu nadrzędnemu jeżeli nie ma w nim podmiotu wtedy na pewno jego funkcje pełni zd podrzędne i rozpatrywane zdanie jest zdaniem podmiotowym złożonym podrzędnie
Imiesłowowy równoważnik zdania- (imiesłowy przysłówkowe) najczęściej pełnią funkcje równoważnika w zdaniu złożonym konstrukcje z tym wyrażeniem nigdy nie występują samodzielnie zawsze wchodzą w skład wypowiedzenia złożonego które jest wtedy wypowiedzeniem złoconym z imiesłowowym równoważnikiem zadania zastępuje on często zdanie podrzędne okolicznikowe lub jedno z współrzędnych trzeba pamiętać o: 1.w zdanie nadrzędne z imiesłowowym równoważnikiem zdania musi występować jeden podmiot 2. między czynnością wyrażana przez imiesłów i działaniem oznaczonym przez orzecznik w zdaniu nadrzędnym musi być zachowana odpowiednia relacja czasowa : - przy zastosowaniu imiesłowu współczesnego konieczna jest jednoczesność akcji - przy zastosowaniu imiesłowu uprzedniego czynności o której mówi imiesłów następują wcześniej niż czynność o której mówi zd nadrzędne