Pierwsza pomoc przy złamaniach kończyn
Pod żadnym pozorem nie wolno poruszać kończyną. Najważniejszą zasadą jest unieruchomienie uszkodzonego odcinka przed poruszaniem chorego. W celu osłabienia szybkości narastania obrzęku w miejscu złamania należy kończynę położyć nieco ponad poziomem serca. W celu zmniejszenia obrzęku można okładać unieruchomioną kończynę workami z lodem. Kończynę górną unieruchomić można najprościej poprzez podwieszenie jej na chuście trójkątnej lub zawieszeniu na szyi za pomocą bandaża lub opatrunku Dessaulta, czyli przymocowaniu zranionej kończyny do klatki. W przypadku złamania kości przedramienia wystarczy unieruchomienie w krótkiej szynie sięgającej od stawu łokciowego do palców. W przypadku uszkodzenia kości udowej unieruchamiamy kończynę od biodra do kostki. W przypadku złamania kości goleni od powyżej kolana do pięty. Szynę obwiązujemy zwykłymi opaskami gazowymi lub elastycznymi.
Pierwsza pomoc przy złamaniach miednicy
Złamania w obrębie miednicy są z reguły uszkodzeniami bardzo poważnymi. W każdym przypadku rozległego uszkodzenia miednicy myśleć trzeba o możliwości uszkodzenia narządów miednicy małej (tj. pęcherz, nerki, jelita itp.). Pierwsza pomoc polega przede wszystkim na opróżnieniu pęcherza moczowego w celu uniknięcia uszkodzenia go przez odłamy kostne. Jeżeli mocz zabarwiony jest krwią lub uzyska się go w małej ilości należy cewnik pozostawić na stałe. Chorego należy położyć na noszach w pozycji na plecach a pod kolana podłożyć zwinięty w rulon koc i przewieźć go do szpitala.
Pierwsza pomoc przy złamaniach kręgosłupa
Chorego z urazem kręgosłupa nie powinno się ruszać. Jeżeli trzeba go wynieść z miejsca gdzie uległ wypadkowi, w żadnym wypadku nie wolno unosić go za głowę i biodra lub barki i biodra, lecz należy użyć prowizorycznych noszy, na które należy do delikatnie przesunąć. Nie wolno przekładać chorego z noszy na nosze aż do chwili zbadania go przez specjalistę w szpitalu i ewentualne wykonanie zdjęcia rtg. W razie konieczności przeniesienia chorego na inne nosze czynność ta powinna być wykonana przez kilka osób podtrzymujących chorego pod głowę, kark, klatkę piersiową, okolicę lędźwiową, miednicę i uda. Dalsza pomoc, unieruchomienie na czas przewiezienia należy do lekarza.
Pierwsza pomoc przy złamaniach żeber
Złamanie nawet jednego żebra może spowodować pogorszenie wentylacji płuc w następstwie silnego bólu, krwotoku przy uszkodzeniu miąższu płuca. Pierwsza pomoc polega na założeniu opaski ściskającej klatkę piersiową. Może to być bandaż elastyczny czy opaska gazowa. Opaskę należy założyć na poziomie złamania.
Pierwsza pomoc przy złamaniach kości czaszki
Złamania kości czaszki dzielimy na złamania pokrywy i podstawy czaszki. Złamania pokrywy mogą mieć charakter linijny lub może dojść do fragmentacji odłamów z wgłobieniem lub bez fragmentu kostnego w mózg. Za złamaniem podstawy czaszki przemawiają następujące objawy: tzw. krwiaki okularowe (podbiegnięcia krwawe wokół oczodołów), wyciek krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego z nosa lub ucha, ewentualnie uszkodzenie nerwów czaszkowych. Pierwsza pomoc polega na ułożeniu chorego w pozycji bezpiecznej, tzn. chorego układa się na boku z ręką leżącą u dołu ułożoną wzdłuż tułowia z tyłu; druga ręka zgięta ma być w stawie ramiennym i łokciowym, a dłoń tej ręki położona pod policzek; noga z dołu zgięta w stawie biodrowym i kolanowym; druga noga wyprostowana. Jeżeli chory jest nieprzytomny, należy sprawdzić drożność dróg oddechowych i akcję serca.
Pierwszą i naczelną zasadą jest jak najszybsze wezwanie pomocy: dzwonimy po pogotowie lub inną odpowiednią służbę (np. GOPR czy WOPR)
Czekając na służby ratunkowe:
jeśli nie jest to absolutnie konieczne, nie ruszamy rannej osoby z miejsca
nie staramy się prostować kończyny ani zbyt intensywnie sprawdzać, jak poważne jest to złamanie
unieruchamiamy złamaną kończynę, zawsze w takiej pozycji, w jakiej się znajduje – nie prostujemy!
w przypadku złamania otwartego nie staramy się “wpychać” wystających odłamków do rany
cały czas sprawdzamy, czy ranny nie ma problemów z oddychaniem i nie traci przytomności
Unieruchomienie złamanej kończyny:
Jeśli nastąpiło złamanie trzonu kości (wydłużona jej część), wówczas należy unieruchomić złamaną kość i dwa sąsiednie stawy. W przypadku złamania w stawie, unieruchamiamy dany staw oraz dwie sąsiadujące kości. Złamane ramię możemy unieruchomić za pomocą temblaka, nawet wykonanego po prostu z odzieży rannego. Ogólnie, unieruchomienie powinno polegać na dowiązaniu do kończyny (niezbyt mocno) sztywnego elementu, jak deseczka czy kij. W ostateczności złamaną nogę można dowiązać do drugiej, zdrowej kończyny.
Unieruchomienie jest ważne z tego prostego powodu, że w złamaniach, podczas ruszania kończyną, odłamki kości mogą się przesuwać względem siebie, a czasami nawet kruszyć dalej. Uszkodzenia powiększają się wtedy, powodując więcej urazów i cięższy przebieg późniejszego gojenia.
Złamanie otwarte:
Jeżeli potrafimy to zrobić i mamy dostęp do jałowych materiałów opatrunkowych, na ranę założyć można opatrunek osłaniający. Trzeba to jednak wykonać bardzo delikatnie, tak, aby nie przemieścić odłamków kostnych.
Sprawdzanie oddechu i przytomności:
Oddech sprawdzać można po prostu obserwując klatkę piersiową lub przykładając twarz blisko ust. Zasadniczo jednak, jeśli ranny z nami rozmawia, to wiemy, że oddycha i jest przytomny – nie trzeba więc podejmować żadnych szczególnych działań. Celowo nie piszę o sprawdzaniu tętna, ponieważ w wielu przypadkach możemy po prostu go nie wyczuć – zwłaszcza, jeśli nie wiemy dokładnie, gdzie szukać.
Czekając na Pogotowie Ratunkowe
Są trzy rzeczy, które możemy zawsze zrobić, żeby pomóc rannemu. Po pierwsze, rozmawiajmy z nim, spokojnie, nie wpadając w panikę – on również będzie wtedy spokojniejszy i mniej się wystraszy sytuacji. Po drugie, jeśli mamy taką możliwość, zapewnijmy mu ciepło – zwłaszcza zimą należy na to zwrócić baczną uwagę. Po trzecie zaś, uzbrajamy się w cierpliwość i wspólnie czekamy na pomoc medyczną.
Jak widać, nie taki diabeł straszny – przy odrobinie wiedzy można spokojnie podejść nawet do tak poważnego urazu, jakim jest złamanie – i bardzo pomóc jeszcze przed przyjazdem pogotowia.
nawet najmniejszy ruch wywołuje u poszkodowanego bardzo dotkliwy ból,
- kończyna została zdeformowana,
- kość przebiła skórę,
- końce palców złamanej kończyny sinieją,
- koniuszki palców złamanej kończyny są pozbawione czucia (oznacza to uszkodzenie nerwów),
- podejrzewasz złamanie jednej z kości szyjnych, kości czaski lub pleców,
- podejrzewasz złamanie biodra lub miednicy.
Przy złamaniu osoby poszkodowanej nie należy przemieszczać, o ile pozostanie w miejscu,, w którym się znajduje nie grozi dalszym niebezpieczeństwem. Czekając na przybycie pomocy:
- zatamuj ewentualne krwawienie, naciskając na ranę przez sterylny bandaż lub czysty materiał,
- unieruchom uszkodzony obszar. Nie staraj się przywrócić członkom ich normalnego ustawienia. Jeśli wiesz jak zakładać szyny, a pomoc medyczna nie jest dostępna, załóż szyny powyżej i poniżej po bokach złamania. Podłożenie pod szyny miękkiego materiału może zmniejszyć ból poszkodowanego
- przyłóż lód - zmniejszy to ból i opuchliznę,
- jeśli poszkodowany wydaje się być w szoku (omdlewa, ma krótki, mocno przyśpieszony oddech), połóż go z głową ułożoną nieco niżej niż korpus i unieś do góry jego nogi.
Jeśli obrażenie jest poważne lub poszkodowanym jest dziecko, postaraj się utrzymać odpowiednią temperaturę ciała.
Do najpopularniejszych złamań u dzieci należą złamania ręki. W przypadku, gdy dziecko po upadku narzeka na silny ból ręki lub płacze z bólu, posadź je na krześle i poproś, by przytrzymało bolącą rękę za łokieć i
- między ramię a klatkę piersiową włóż trochę miękkiego materiału,
- uszkodzoną rękę umieść na temblaku (możesz go zrobić z grubego szalika lub chusty),
- rękę na temblaku przybandażuj do klatki piersiowej,
- zabierz dziecko do szpitala.