23. Skandynawia w okresie Wikingów

Skandynawia w IX wieku

Dania na początku IX wieku przekraczała swoim panowaniem Jutlandię; sięgała Norwegii i Skanii oraz Obodrytów z drugiej strony; król Gotfryd nałożył trybut na Fryzję, wchodzącą w skład państwa Franków, próbował także zająć Saksonię; jego potęga opierała się na kontrolowaniu szlaków handlowych z Morza Bałtyckiego na Morze Północne; w 810 roku Gotfryd zginął w zamachu a Dania pogrążyła się w kilkunastoletnim kryzysie; kraj ten nie utracił jednak swojej silnej pozycji międzynarodowej;

Norwegia i Szwecja nadal miały charakter plemienny; władza królów była słaba i ograniczona do niewielkiego terytorium; dla Norwegii korzystne warunki do rozwoju politycznego powstały w czasie kryzysu w Danii; król Harald Pięknowłosy wyzwolił się od zwierzchnictwa duńskiego i zjednoczył pod swoim władaniem całą Norwegię;

Od czasów Ludwika Pobożnego w Danii i Szwecji działali misjonarze frankijscy; najbardziej zasłużonym z nich był św. Ansgar, arcybiskup Hamburga; królowie Danii i Szwecji pozytywnie odnosili się do chrześcijaństwa, wpuszczali duchowieństwo, pozwalali budować kościoły, lecz sami nie przyjmowali chrztu;

Wyprawy Wikingów

Nieznana jest etymologia słowa „wikingowie”; w Europie Zachodniej określa się ich mianem Normanów, ludzi z północy; przepływali z Danii i Norwegii i najeżdżali Wyspy Brytyjskie, Saksonię, Fryzję, Neustrię, Bretanię i Akwitanię; często zajmowali się handlem, ale głównie byli nastawieni na rabunek; grabili klasztory i miasta;

Początek ich najazdów sięga końca VIII wieku, jednak nasiliły się w latach czterdziestych IX wieku; od tego bowiem czasu do ataku w jedno miejsce płynęło kilka tysięcy ludzi na kilku łodziach; nie była to jednak grupa pod jednym dowódcą; składali się oni oddziałów pod oddzielnym dowódcą i we własnym interesie; początkowo po zgarnięciu łupów wracali do ojczyzny, później jednak powracali do zdobytych przyczółków, by stamtąd ponowić atak;

Cele Normanów zmieniły się pod koniec IX wieku; niektóre oddziały chciały podbić jak najwięcej terytoriów i je zasiedlić; wchodzili w układy z królami i książętami i stali się ich partnerami w rozgrywkach;

Wódz Rollon przyjął chrzest w 911 roku i złożył hołd Karolowi Prostemu, za co w zamian uzyskał we władanie ziemię, którą do dziś nazywa się Normandią;

Wikingowie osiedlali się także na Wyspach Brytyjskich; udało im się opanować Irlandię, Northumbrię i Wschodnią Anglię;

Zdarzało się, że obierali kierunek wschodni; wędrowali na Ruś i płynęli wzdłuż Wołgi i Dniepru; nazywano ich tam Waregami; na Ruś składały się wtedy jeszcze formy przedpaństwowe; z biegiem czasu sami stali się czynnikami państwotwórczymi;

Wyprawy Wikingów były skutkiem destabilizacji układów plemiennych w Skandynawii; stare hierarchie przestały mieć znaczenie; by zająć szanowane miejsce w społeczności należało wykazać się wyczynem wojennym lub bogactwem; to właśnie stąd dążenie do wypraw wojennych i łupów;

Imperium Duńskie

W Danii w 1 połowie X wieku doszło do wzmocnienia władzy królewskiej; Harald Sinozęby (945-987) uzależnił od siebie Norwegię, rządził Jutlandią, wyspami duńskimi i Skanią; w 965 roku przyjął chrzest; zablokował tym samym akcję misyjną Ottona I; powstała organizacja kościelna zależna od władcy, choć wchodziła w skład metropolii hamburskiej; Duńczycy bez oporu przyjęli nową religię; król Harald zmarł w trakcie bitwy jaką stoczył ze zbuntowanym synem, Swenem Widłobrodym;

Swen (987-1014) i Kanut Wielki (1016-1035) stworzyli imperium, które wykraczało poza Skandynawię; Swen Widłobrody pod koniec swojego panowania zdobył Anglię i ogłosił się jej królem;

po śmierci Swena imperium zaczęło się rozpadać; z wygnania powrócił król Aethelfred i objął władzę w Anglii; Norwegia usamodzielniła się; dzieło ojca zaczął odbudowywać Kanut Wielki; najpierw udało mu się odzyskać koronę angielską, po śmierci brata Harolda objął tron duński (1019); w 1028 roku został królem Norwegii; w tym samym czasie uzależnił od siebie część Szwecji;

rozwój polityczny Norwegii hamowali Duńczycy; gdy tylko jakiś miejscowy władca chciał mocniej uchwycić ster władzy, król duński brutalnie interweniował; los taki spotkał monarchę chrześcijańskiego Olafa Trygvessona; w 999 roku zginął on w bitwie ze Swenem Widłobrodym;

Olaf Haraldsson starał się scentralizować władzę i zmusić poddanych do przyjęcia chrześcijaństwa; możni odnieśli się do niego wrogo i zgodzili się by królem został Kanut Wielki; Olaf w 1028 roku uciekł na Ruś; w 1030 roku powrócił, ale zginął w bitwie; szybko uznano go świętym i patronem Norwegii;

Jeszcze za panowanie Kanuta Wielkiego Duńczycy utracili kontrolę nad Norwegią;

W 1 połowie XI wieku zaczęła się wzmacniać władza królewska w Szwecji; główną rolę odgrywali w tym procesie Olaf Skotkonung i Amunda; dwór królewski opowiedział się wtedy za chrześcijaństwem; element pogański w społeczeństwie pozostał jednak silny;