HISTORIA I RODZAJE PAPIERU

Papier to materiał wytwarzany ze sprasowanych bezładnie ułożonych, wzajemnie ze sobą poplątanych włókien, formowanych w kształt arkuszy lub ciągłej wstęgi, służący w pierwszej kolejności do pokrywania go pismem, w dalszej zaś do celów techniczno-przemysłowych.

Historia papieru

Współczesne badania wykazały, że papier jest znany cywilizacji od około 180 roku p.n.e.. Znaleziono go w grobowcach ówczesnej dynastii Han. Za wynalazcę papieru uznawany jest chiński dostojnik Tsai-Lun, żyjący na przełomie I-II wieku n.e., który w 105 roku n.e. do wyrobu papieru użył włókien roślinnych - drzewa morwowego, miazgi bambusowej, konopi, szmaty i stare sieci rybackie.

Proces wytwarzania papieru polegał na ubijaniu i łączeniu tych składników z wodą w kamiennym moździerzu. Tak otrzymaną papkę, rozcieńczano a następnie czerpana sitem, prasowano, suszono na słońcu i wygładzano kamieniem. Powstały w ten sposób materiał tani materiał piśmienny z czasem zaczęto stosować także do wyrobu tapet, banknotów i kart do gry. Do połowy VIII wieku monopol na papier należał do Chin. Chińczycy stosowali do wyrobu papieru wypełniacze mineralne takie jak- pył gipsowy i organiczne- krochmal ryżowy. Do dziś dnia w ten sam sposób stosowana jest obróbka chemiczna i mechaniczna surowca roślinnego, odwadnianie i spilśnianie włókien na sicie, suszenie i gładzenie gotowego wyrobu. Powstały w ten sposób materiał był gruby, żółty z przebarwieniami.

Z Chin znajomość wyrobu papieru przedostała się w III wieku do Korei a w VII wieku do Japonii, gdzie pozyskiwano go z drzewa morwowego, konopi, ratanu, słomy ryżowej i morszczynu. Pozyskiwany w ten sposób przez Japończyków papier był lepszej jakości niż chiński, tzn. miękki, trwały i biały.

W XI lub XII wieku produkcję papieru rozpoczęli arabscy papiernicy, którzy wyrabiali go ze sznurów konopnych i zużytych materiałów włókienniczych pochodzenia roślinnego. Rozmoczone odpadki włókiennicze poddawali działaniom mleka wapiennego a następnie układali na słońcu do wybielenia. Po starannym usunięciu pozostałego wapna, pokrajane odpadki, jeszcze w stanie wilgotnym, rozdrabniano ręcznie w kamiennej stępie, którą z czasem zastąpiono kamiennymi żarnami. Masa po uzyskaniu wymaganego stopnia zmielenia była formowana w arkusze, zaklejana kleikiem skrobiowym, podbarwiana szafranem i suszona na gładkiej powierzchni.

Europejczycy importowali papier jako drogi towar z Arabii. Produkcja papieru w Europie rozpoczęła się we Włoszech w 1100 roku, następnie we Francji, w Niemczech, Szwajcarii, Anglii i innych europejskich państwach. Papiernie powstawały wzdłuż rzek i były młynami papierniczymi, w których młotkowe ubijarki rozwłókniały szmaty. Przebiegająca w ten sposób produkcja była dość pracochłonna.

XVIII wiek rozpoczął mechanizacje produkcji papieru. Dotychczas jego jakość była bardzo wysoka ale zdolności produkcyjne zbyt małe by sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na papier. Nicholas-Louis Robert zbudował pierwszą maszynę papiernicza o długim sicie dzięki czemu nastała epoka maszynowej produkcji papieru. W 1803 roku anglik Bryan Donkin ulepszył maszynę papierniczą i podjął produkcję papieru na skalę masową.

Z biegiem czasu zaczęło brakować szmat, brak surowców spowodował intensywne poszukiwanie alternatywnych źródeł włókien, którymi okazały się masy celulozowe. W 1844 roku Niemiec Friedrich G. Keller zapoczątkował produkcję taniego papieru ze ścieru drzewnego. Papier ze ścieru drzewnego z czasem stawał się łamliwy i pod wpływem światła żółknął.

W 1854 Anglik C. Watt i Amerykanin H. Burgess zastosowali przeróbkę chemiczna drewna na masę celulozowo sodową. Następnie 1867 roku w USA Benjamin Chew Tilghman opracował masę celulozowo siarczanową, która niemal całkowicie wyparła masę celulozowo- sodową. Celuloza siarczanowa powstająca ten sposób była bardzo wytrzymała, stosowano ją do papierów mechanicznie obciążonych.

Ścier drzewny i celuloza do dzisiejszego dnia są głównymi surowcami do produkcji papieru. Spowodowały one rewolucję w produkcji papieru i doprowadziły wraz z wynalazkiem i ulepszaniem maszyny papierniczej do ogromnego rozkwitu przemysłu papierniczego. Umożliwiło to zmianę rzemiosła papierniczego w wielki przemysł który zaspokaja olbrzymi popyt.

CIEKAWOSTKI:

• Papier ma szerokie zastosowanie w życiu codziennym. Aby wyprodukować jedną tonę papieru trzeba ściąć od 10 do 18 drzew, zużyć 7,06 tys. KW energii elektrycznej i zanieczyścić 440 tys. litrów wody. Alternatywnym rozwiązaniem jest wykorzystanie surowca wtórnego, którym jest makulatura. Dlatego ważna jest segregacja śmieci- papieru i wrzucanie go do niebieskiego pojemnika.

• 30 % śmieci wyrzucanych przez przeciętną rodzinę to papier. Roczne zużycie papieru na świecie wynosi około 400 milionów ton. Polsce jeszcze 10 lat temu roczne zużycie papieru na mieszkańca nie przekraczało 65 kg, a obecnie wynosi już 100 kg. Wg prognoz Stowarzyszenia Papierników Polskich do 2015 r. wartość ta ma wzrosnąć do 115 kg na mieszkańca rocznie.

• Przeciętny czas rozkładu wyrobów papierniczych wynosi:

- papierek po gumie do żucia - 2-4 tygodni,

- chusteczki papierowe - 3 miesiące,

- bilet autobusowy - 3-4 miesięcy,

- gazeta - 1 rok.

RODZAJE PAPIERÓW:

• Bibuła- papier, karton lub tektura chłonna, pulchna, o szorstkiej powierzchni. Zastosowanie: do filtrowania gazów i cieczy, do celów laboratoryjnych.

• Bibułka- cienki wytwór papierniczy. Stosowana do opakowań (butelkowa), do celów elektrotechnicznych, do powlekania i nasycania (podłoże na kalkę), do wyrobu papierosów, do celów higienicznych (serwetkowa).

• Celofan- przeźroczysta, cienka błona, sporządzona z wiskozy, pochodnej celulozy. Używa się go zwykle do opakowań, w księgarstwie do obwolut, w drukarstwie.

• Marmurek- papier żyłkowany o wyglądzie marmuru, przeznaczony do oklejania wkładek lub na wyklejki.

• Papier arkuszowy- dostarczany w arkuszach o znormalizowanych wymiarach. Ma kształt prostokątny; jest utrzymywany w ustalonych granicach odchyleń od wymiarów nominalnych.

• Papier bezdrzewny- produkowany z masy celulozowej bez dodatku ścieru drzewnego, charakteryzuje się wysoką białością oraz dużą trwałością. Stosuje się go w wydawnictwach przeznaczonych do długotrwałego użytkowania.

• Papier biały- jest to łączna nazwa dwóch grup papierów: drukowych i do pisania.

• Papier biblijny- tradycyjna nazwa bardzo cienkiego papieru stosowanego do druku typograficznego książek kieszonkowych i słowników o małych rozmiarach. Jest to papier bezdrzewny lub z półmasy szmacianej, barwie białej lub kremowej.

• Papier czerpany- produkowany jest sposobem ręcznym. Obecnie wytwarza się go w niewielkich ilościach i używa na specjalne, bibliofilskie wydawnictwa.

• Papier drukowy- najważniejsza i największa pod względem wielkości produkcji jak i asortymentu grupa papierów. Główne rodzaje to:

- papiery do druku wypukłego (typograficzny),

- do druku wklęsłego (rotograwiurowy),

- do druku płaskiego (najważniejszy offsetowy).

Papiery te są przeznaczone na wydawnictwa długo użytkowane. Powinny możliwie wolno ulegać starzeniu, którego objawem jest żółknięcie papieru.

• Papier drzewny- produkowany z mieszaniny masy celulozowej i ścieru drzewnego, o niewysokiej białości i małej trwałości (szybko żółknie), stosowany w tanich wydawnictwach, do krótkotrwałego użytkowania.

• Papier gazetowy- przeznaczony do druku gazet technika typograficzną na szybko bieżnych maszynach rotacyjnych. Zawiera 80% ścieru drzewnego i 20% masy celulozowej. Posiada dużą chłonność farby drukarskiej, niską białość i wysoką nieprzejrzystość.

• Papier ilustracyjny- stosowany przy technice druku wypukłego, do książek zawierających ilustracje. Najczęściej bezdrzewny, zawsze satynowany, posiada wysoką gładkość, równomierne przeźrocze, elastyczność i białość.

• Papier kredowany- stosowany do wydawnictw artystycznych oraz efektownych obwolut i etykiet we wszystkich technikach drukarskich. Powlekany jedno lub dwustronnie mieszanką pigmentowo-klejową. Charakteryzuje się wysoką białością i gładkością, starannym wykończeniem.

• Papier offsetowy- stosowany do druku offsetowego ilustrowanych książek, zwłaszcza dla dzieci, plakatów, etykiet itp.. Jest produkowany w różnych klasach i gramaturach.

• Papier okładkowy- stosowany na okładki zeszytów i broszur, nadający się do wykonania nadruków, najczęściej drzewny, barwiony.

• Papier pigmentowy- służy do przenoszenia obrazu na powierzchnię formy drukowej w druku wklęsłym. Jest to papier z półmasy szmacianej, silnie zaklejony, powleczony warstwą żelatyny, zawierającej pigment.

• Papier rotacyjny- dostarczany w zwojach, przerabiany na rotacyjnych maszynach drukarskich.

• Papier rotaprintowy- stosowany do druku na rotaprintach(powielacz), najczęściej drzewny, matowy o dostatecznej chłonności farby drukarskiej.

• Papier typograficzny- przeznaczony do druku wypukłego.

• Papier uszlachetniany- poddawany po wyprodukowaniu na maszynie papierniczej obróbce, mającej na celu uzyskanie papieru szlachetniejszego rodzaju.

• Papier welinowy- nazwa używana do określania dwu rodzajów papieru:

- bardzo mocnego, imitującego skórę cielęcą czerpanego papieru do pisania, który stosuje się również na dyplomy i wydawnictwa luksusowe.

- papier o bardzo gładkiej powierzchni, uzyskanej przez prasowanie arkuszy między polerowanymi płytami metalowymi.

• Papier wklęsłodrukowy- stosowany do druku książek i albumów oraz czasopism, ilustrowanych techniką druku wklęsłego.

• Papier szlachetny- rodzaje papierów używane przede wszystkim w grafice artystycznej oraz dla celów bibliofilskich.

• Pelur- służy do pisania na maszynie ale używany jest również do druku wypukłego. Jest cienki, satynowany, dobrze zaklejony, biały lub kolorowany.

• Podłoże- papier stosowany jako półprodukt do produkcji papierów uszlachetnionych.