Taktyka

-Co o taktyce trzeba wiedzieć,

-Podział taktyki,

-Taktyka indywidualna,

-Taktyka zespołowa,

-Taktyka bronienia,

-Sposoby atakowania,

-Gry pomocnicze,

-Systemy i style gry,

-Uczymy się bronić i atakować (ćwiczenia),

Co o taktyce trzeba wiedzieć

Taktyka – wyraz, który często słyszycie przy okazji zainteresowań sportem, ma znacznie szersze znaczenie, niż np. W meczu piłkarskim. Używany jest on we wszystkich dyscyplinach sportowych i to zarówno indywidualnych jak i zespołowych. Wymieniany jest często w życiu gospodarczym, politycznym, a przede wszystkim w języku militarnym. Bezpośrednim przedmiotem naszego zainteresowania będzie oczywiście taktyka PN.

Na wstępie należy wspomnieć, że taktyka gry w PN przeszła określoną ewolucję. W ciągu ponad 100-letniej historii nowożytnej PN, która powstała w Anglii, wykształciły się formy, które pozwalają dzisiaj zawodnikom i trenerom na kierowanie grą zespołu. Im wyższą klasę reprezentują zawodnicy, tym wyraźniej widać w grze przemyślaną działalność, tym ciekawsza jest gra, a przede wszystkim – skuteczniejsza. Ale realizacja nawet bardzo prostych założeń taktycznych nie jest wcale łatwa.

Przypomnijcie sobie, jak graliście w początkach waszej kariery piłkarskiej. Początki nauki gry w PN są bardzo podobne do obrazu gry sprzed 100 laty, kiedy grało się bez żadnych koncepcji. Zawodnik, któremu udało się wywalczyć piłkę, chciał sam ograć napotkanych po drodze przeciwników i strzelić bramkę. Za tym zawodnikiem, jak sfora ogarów za lisem, biegła reszta zawodników, próbując mu odebrać piłkę. Dodać należy, iż rzadko taki pościg kończył się niepowodzeniem. Dopadano w końcu uciekiniera, zabierano mu piłkę i w bój udawał się następny ścigany. Taki sposób gry można dzisiaj zobaczyć tylko w początkach nauczania. Zresztą, gracze każdej szanującej się drużyny podwórkowej wiedzą, że nieraz lepiej jest podać piłkę partnerowi, niż samemu prowadzić ją aż do upadłego. Zadaniem taktyki jest m.in. Zapobieganie gry „kupą”, wszyscy za piłką, każdy kiwa ile może.

Jeżeli współczesna gra w PN wygląda inaczej, to przemiana nastąpiła dzięki rozwojowi techniki, powstawaniu nowych elementów jak: przyjęcia, drybling, zwód. Nauczono się podawać piłkę, ustawiać się do podania, a przede wszystkim – grać zespołowo. Rozpoczęła się długa, do dziś nie zakończona rywalizacja między atakowaniem i bronieniem. Powstały style, systemy, a nawet określone szkoły gry w piłkę nożną. Coraz większa sprawność fizyczna, szybkość, wytrzymałość i siła zawodników, wykorzystanie wiadomości teoretycznych, wiedza praktyczna trenera doprowadziły do tego, że PN dalej podbija świat, a jej popularność nie słabnie.

Podział taktyki

Patrząc na mecz piłkarski nie trudno stwierdzić, że zasadniczo składa się on z dwóch podstawowych elementów. Jeżeli zawodnik jednej drużyny jest w posiadaniu piłki, to fakt ten staje się najczęściej dla całego zespołu sygnałem do atakowania bramki przeciwnika. Odwrotnie – jeśli piłka znajduje się u przeciwnika – jest to znak dla zawodników nie posiadających piłki, że muszą natychmiast przejść do bronienia własnej bramki. Tak więc w taktyce stale będziemy mówić o atakowaniu i bronieniu, ponieważ w grze wszystko podporządkowane jest tym akcjom, które określamy również jako formy działania ofensywnego i defensywnego.

W postępowaniu ofensywnym chodzi o:

-umiejętne wejście w posiadanie piłki i jej dokładne przekazanie,

-umiejętne kierowanie piłką w prowadzeniu i wymijaniu przeciwnika,

-stworzenie atakującemu możliwie dużej swobody ruchów przy równoczesnym zmniejszeniu operatywności przeciwnika,

-wykonanie skutecznego strzału, niezależnie od miejsca wykonania.

W postępowaniu defensywnym chodzi o:

-umiejętne atakowanie posiadającego lub prowadzącego piłkę,

-umiejętne przechwycenie piłki,

-niedopuszczenie do wykonania strzału oraz prób powtórnego zdobycia piłki,

-umiejętne współpracę i asekurację w każdej akcji defensywnej.

W nauczaniu taktyki, w każdym jej praktycznym sprawdzianie, tzn. w grze, będziemy mieli także do czynienia ze specyficzną działalnością każdego zawodnika – czyli taktyką indywidualną oraz działalnością wszystkich grających (linie, formacje, bloki, człony), czyli z taktyką zespołową.

Taktyka indywidualna

Zespołowy charakter PN, nacisk na działalność kolektywną opartą o współdziałanie, współpracę, wzajemną asekurację – tłumaczy w dużym stopniu, że więcej mówi się o wspólnych akcjach drużyny, niż o działaniu indywidualnym poszczególnych zawodników. Tak jak nie należy przeceniać działalności kolektywnej drużyny, tak nie można nie doceniać indywidualności poszczególnych zawodników. Przecież właśnie wynik ogólnych poczynań indywidualnych tworzy całość. I z tego właśnie powodu sportowe gry zespołowe są tak interesujące, gdyż w kolektywnym działaniu znajduje się więcej miejsca na poczynania indywidualne. Słusznie mówi się o podporządkowaniu poczynań indywidualnych interesom drużyny, lecz nie znaczy to iż ograniczamy inicjatywę poszczególnych zawodników. Wręcz przeciwnie – obok nazw najlepszych jedenastek świata do historii PN i sportu przeszły nazwiska słynnych zawodników, takich jak: Zamora, Leonidas, Di Stefano, Eusebio, Charlton, Pele, Crouff, Beckenbauer.

Jakie elementy składają się na indywidualną taktykę?

Cechy psychofizyczne

Cechy te odgrywają w grze pierwszorzędną rolę, a składają się na nie: temperament, tzw. Inteligencja piłkarska, doświadczenie i etyka sportowa, odporność psychiczna, zdolność podejmowania decyzji, zdolność przewidywania i inicjatywa, orientacja w sytuacji gry, zakres pola widzenia, szybkość i dokładność spostrzeżeń, szybkość reakcji, dobre przygotowanie fizyczne, dobre czucie piłki.

Realizacja indywidualnej taktyki w grze

Słowo realizacja sugeruje, w jaki sposób niektóre z wymienionych cech psychofizycznych wykorzystywane są w praktycznym działaniu zawodnika na boisku. Posłużmy się kilkoma przykładami.

Zanim wybiegniecie na boisko, zanim Wasza drużyna stanie oko w oko z przeciwnikiem – powinno się wiedzieć, jak należy grać, aby zapewnić sobie korzystny wynik. W omówieniu planu gry przed meczem, bądź też w przygotowaniu się do sportowej walki z przeciwnikiem – zawsze znajduje się szereg zadań indywidualnych dla każdego z zawodników w akcjach ofensywnych i defensywnych.

Każdy zawodnik musi wiedzieć na jakiej pozycji będzie grać. Musi pamiętać o swych zadaniach w momencie atakowania jego drużyny, musi wiedzieć także, jaka jest jego rola w akcjach obronnych. Znając swoje umiejętności, każdy zawodnik musi szybko poznać swojego przeciwnika za którego przede wszystkim jest odpowiedzialny, starać się przeszkadzać mu w grze, nie dopuścić do swobody. Powinien odpowiednio rozłożyć siły na cały mecz. W czasie gry dochodzi do wielu sytuacji, w których należy podejmować szybkie decyzje.

Taktyka zespołowa

Taktyka zespołowa, czyli inaczej mówiąc – plan realizacji gry dla całego zespołu – obejmuje wszystkich zawodników. Stanowi ona nie tylko sumę ich działań indywidualnych, ale także narzuca sposób działań w akcjach ofensywnych i defensywnych poszczególnym formacjom i liniom drużyny.

Taktyka zespołowa wymaga od wszystkich zawodników podporządkowania się celom nadrzędnym dla dobra drużyny, wymaga skutecznych poczynań w atakowaniu i w bronieniu. W ramach taktyki zespołowej realizowane są główne założenia, wynikające z lansowanego stylu gry i obranego systemu.

Zespołowe działanie zawodników opiera się w głównej mierze na dobrej współpracy i współdziałaniu wszystkich zawodników i wszystkich członków drużyny, a nade wszystko – na skuteczności poczynań wszelkich akcji.

Taktyka bronienia

Taktyka bronienia polega przede wszystkim na działaniu destrukcyjnym jednego lub większej liczby zawodników w celu odebrania piłki przeciwnikowi, zwolnieniu jego akcji ofensywnych lub na sprowokowaniu go do zagrania w miejsce najbardziej niekorzystne. Do akcji obronnej włączają się kolejno poszczególni zawodnicy (indywidualnie), albo całe formacje drużyny (obrona zespołowa).

Obrona indywidualna

Przez obronę indywidualną rozumiemy działalność podjętą przez jednego zawodnika przeciwko jednemu lub kilku przeciwnikom. Niezależnie od systemu gry, każdy zawodnik posiada określone obowiązki w działaniu obronnym. Do podstawowych czynności w obronie indywidualnej zaliczamy:

1)ustawienie się zawodników,

2)odbieranie piłki przeciwnikowi,

3)taktykę obronną bramkarza.

Jak wiadomo, każdy z zawodników w momencie przejęcia piłki przez przeciwnika ustawia się odpowiednio między zawodnikami własnej drużyny i przeciwnej drużyny, w różnej odległość bądź bezpośrednim kontakcie z przeciwnikiem. Takie ustawienie się nosi nazwę krycia. Jeśli przeciwnik zbliża się do naszej bramki i zagraża jej bezpośrednio – należy zastosować tzw. Ścisłe krycie (krótkie, agresywne).

W przypadku, kiedy zawodnik z piłką znajduje się daleko od naszej bramki – zazwyczaj stosuje się krycie luźne (na dystans). Ostatnio coraz częściej spotykamy na boisku krycie ścisłe, niezależnie od tego, gdzie znajduje się przeciwnik. Mówi się wtedy o kryciu zawodników na cały boisku, o tzw. Pressingu, ale jest to sposób niezmiernie wyczerpujący siły zawodników (rys22).

Z uwagi na specyfikę gry – nieco inny sposób ustawienia w obronie reprezentują bramkarze. Zanim jednak przejdziemy do omówienia zasad dobrej obrony bramkarza, poświęcimy tej pozycji nieco więcej uwagi. Bramkarz w pełni na to zasługuje. Jest to pierwszy i zarazem ostatni zawodnik drużyny.

Pierwszy bo od jego umiejętności i formy bardzo często zależy wynik na boisku. Pamiętacie mecz Polska – Anglia na Wembley? Pewnie nie. Tomaszewski bronił bramkę przed niezliczonymi strzałami angielskich napastników. Był to – jak pisali dziennikarze - pojedynek Tomaszewskiego z całą drużyną anglików. Po meczu mówiono, że bramkarz wywalczył Polsce awans do finałów MŚ. Nawet wyrównująca bramka Domarskiego nie miałaby takiego znaczenia, gdyby Tomaszewski prezentował gorszą formę. Bronił w niesamowitych sytuacjach. Stał się bohaterem w Polsce, a należy pamiętać, iż mecz ów oglądały także miliony widzów za granicą.

Ostatni – gdyż bramkarz jest ostatnią ostoją, ostatnią deską ratunku przed utratą bramki, przed grożącą porażką. To on zbiera najwięcej oklasków na boisku, gdy jest w formie; a jeżeli bywa odwrotnie – do niego adresowane są największe pretensje. Jeden jego błąd może przesądzić oo przegranej. Inni zawodnicy popełniają wiele błędów – błąd bramkarza jest najbardziej widoczny.

Często mówimy o bramkarzu, że na treningu musi najwięcej pracować, że musi być zręczniejszy, skoczniejszy, szybszy, zwinniejszy od reszty zawodników, że musi cechować go odwaga, szybkość reakcji, spokój i zimna krew. Taki musi być dobry bramkarz. Wiele zależy od tego, jak zachowuje się on w bramce, jak jest ustawiony, jak broni. Centralnym pkt zainteresowania bramkarza musi być przede wszystkim przeciwnik z piłką. On jest zawsze najgroźniejszy. Im bliżej bramki, tym bardziej bramkarz musi koncentrować na nim swoją uwagę. W zależności od kierunku poruszania się przeciwnika z piłą, bramkarz przesuwa się równolegle do linii bramkowej, od słupka do słupka (rys23).

Wychodzenie bramkarza przed linię bramkową w kierunku przeciwnika jest bardzo skuteczne, jeżeli manewr ten zostanie wykonany w odpowiednim momencie. Przez wyjście do przodu bramkarz ogranicza możliwość strzelenia bramki, zmniejszając kąt strzału.

Odpowiedni moment, decyzja – czy należy wybiec do przeciwnika, czy pozostać w bramce, czy wyskoczyć do piłki dośrodkowanej przez przeciwnika – należy do bramkarza. Jednakże sam wybór odpowiedniej chwili nie wystarcza do obrony, należy bowiem zastosować jeszcze odpowiedni sposób obrony. O tym, czy piłkę należy chwycić, czy piąstkować,czy też przenieść nad bramką albo wybić nogą – o tym wszystkim decyduje bramkarz.

Obrona zespołowa

Obrona zespołowa jest najskuteczniejszą formą zatrzymania lub rozbicia akcji ofensywnych przeciwnika. Opiera się ona na współpracy dwóch lub większej liczby graczy. Obrona zespołowa wymaga wzajemnego rozumienia. W ustawicznej rywalizacji miedzy obrońcami i atakującymi, wykształciły się pewne formy ustawienia obrońców, określone zostały ich zadania i obowiązki.

We współczesnej grze spotykamy następujące rodzaje obrony zespołowej:

1)obrona strefowa,

2)obrona każdy swego,

3)obrona kombinowana.

Zapoznajmy się teraz z najważniejszymi elementami każdej z nich.

Obrona strefowa

Przez obronę strefową rozumiemy takie ustawienie zawodników, w którym każdy ma realizować określone obowiązki i zadania w wyznaczonych strefach boiska. W zależności od miejsca, gdzie znajduje się przeciwnik z piłką, gracze obrony przesuwają się w swych strefach krycia w miarę równolegle do linii bramkowej (rys24). Jeżeli przeciwnik stosuje zmianę miejsca w poszczególnych strefach działania obrony – wówczas zostaje on przekazany najbliższemu partnerowi.

Blok obrony tworzy wzajemnie uzupełniającą się całość. Obrona strefowa polega na rozbijaniu ataków przeciwnika. Może być stosowana w meczach po szeregu ćwiczeń przygotowanych na treningach, a szczególnie w trudnych warunkach atmosferycznych i terenowych: błoto, piasek, śnieg. Jest to sposób bronienia nie wymagający od zawodników wielkiego wysiłku fizycznego w porównaniu z obroną każdy swego.

Obrona każdy swego

Obrona każdy swego polega na kryciu określonego zawodnika na całym boisku lub na pewnej jego części. Zasadą tej obrony jest ścisłe krycie zawodnika z piłką, ścisłe krycie przeciwnika w okolicy pola karnego oraz luźne krycie przeciwnika ustawionego w znacznej odległości od środka ciężkości gry (rys25).

Od zawodników stosujących obronę każdy swego wymaga się dokładnego sposobu krycia, za które są odpowiedzialni personalnie, powierzonego z góry przeciwnika, utrudniania swobody poruszania się wszystkich zawodników przeciwnej drużyny, szczególnej opieki w stosunku do wybitnych graczy. Krycie ścisłe wymaga dobrego przygotowania kondycyjnego, odpowiedniej szybkości biegowej, nieustępliwości w czasie trwania całego meczu oraz zwrócenia szczególnej uwagi na zawodnika posiadającego piłkę.

Obrona kombinowana

Obrona kombinowana stanowi połączenie obrony strefowej z obroną każdy swego, w zależności od sposobu gry przeciwnika i zadań wynikających z planu gry.

Obrona kombinowana ma za zadanie zachowania bezpieczeństwa pod własną bramką i ekonomiczne rozłożenie sił zawodników. Jest to trudniejszy sposób bronienia, stosowany najczęściej z zawodnikami od odpowiednim stażu sportowym.

Najprostszą formą obrony kombinowanej jest przykład polegający na kryciu sposobem każdy swego jednego, dwóch lub trzech zawodników wybitnych oraz kryciu pozostałych zawodników przeciwnej drużyny obroną strefową (rys26).

Ustawianie się obrońców

Dobre ustawienie zawodników w momencie przechodzenia do obrony i w momencie krycia przeciwnika stanowi podstawowy element właściwej organizacji formacji obronnej. Zasadniczym momentem, decydującym o dobrym ustawieniu obrońców – jest baczna obserwacja, gdzie znajduje się piłka.

Oto kilka przykładów:

Jeżeli piłkę posiada przeciwnik w środkowej strefie boiska i zbliża się do bramki drużyny broniącej – zawodnicy wyznaczeni do obrony tej strefy (stąd pada największa ilość bramek) z krycia luźnego przechodzą do krycia ścisłego. Boczni obrońcy, kryjąc luźno swoich przeciwników, przyjmują taką postawę, by w każdej chwili mogli pospieszyć z pomocą swym kolegom, którzy znajdują się wewnątrz pola gry i równocześnie są gotowi w momencie podania piłki na skrzydło do ścisłego krycia swego przeciwnika (rys27).

Jeżeli przeciwnik prowadzi akcję ofensywną z boku (przy ataku skrzydłem), obrońcy ustawiają się następująco: boczny obrońca, znajdujący się bliżej przeciwnika posiadającego piłkę, zbliża się do niego (ścisłe krycie), środkowy obrońca przesuwa się z poprzedniego miejsca bardziej do środka pola obrony i ustawia się głębiej w tyle – kryjąc swego przeciwnika luźniej. Drugi boczny obrońca również przesuwa się z poprzedniego miejsca do tyłu i do środka boiska, pozostawiając swego przeciwnika w bezpiecznej odległości (w wypadku przerzutu piłki na skrzydło obrońca natychmiast przechodzi do ścisłego krycia).

Taki sposób ustawiania się obrońców pozwala na wzajemne ubezpieczenie i asekurację. W przypadku „ogrania: bocznego obrońcy przez przeciwnika, do pomocy śpieszy środkowy obrońca, a następnie – w razie potrzeby – drugi boczny obrońca. W wypadku przerzutu piłki na drugą stronę boiska – następuje szybkie przegrupowanie obrońców w przeciwnym kierunku.

Istnieje szereg kombinacji obronnych wobec gry przeciwnika, takich jak: wzmocniona obrona, obrona kombinowana z tzw. „opiekunami”, obrona z dwoma środkowymi obrońcami, obrona w głąb, cofająca obrona, obrona z „wymiataczem”, wariant gry z obrońcą „libero”, obrona przez grę na spalony itp. Wszystkie te rodzaje obrony powinny być znane trenerom. Jeżeli chcecie wprowadzić do gry różne warianty obrony, nikt oczywiście nie będzie negował tej potrzeby, lecz należy pamiętać, iż naukę rozpoczynamy od podstaw – a dopiero potem można wprowadzać trudniejsze sposoby gry.

Radzimy wszystkim, aby dobrze nauczyli się kryć przeciwników w ramach obrony „każdy swego”, obrony strefowej i kombinowanej. W początkach nauczania z pewnością to wystarczy.

Taktyka atakowania

Gdybyśmy przeprowadzili wśród zawodników ankietę obejmującą tylko dwa pytania: co wolą – atakować czy bronić się przed przeciwnikiem? - skłonni wybraliby atakować i strzelać bramki.

Z praktyki wiadomo, iż strona emocjonalna i motywacyjna oznacza w sporcie bardzo dużo, ale nie daje gwarancji powodzenia. Łatwo domyśleć się, czego tu jeszcze brakuje. Mianowicie odpowiedniego zasobu umiejętności, którymi trzeba się wykazać w grze. Umiejętności te wcale nie są łatwe, lżej przecież przychodzi nam popsucie czegoś komuś, aniżeli skonstruowanie samemu pewnego określonego działania. Stąd tyle strat piłki, niecelnych podań, strzałów w meczach przy udziale nawet najlepszych zawodników.

Rozpoczynanie i kontynuowanie akcji ofensywnych może być inicjowane przez jednego lub kilku zawodników i z tego też względu postępowanie ofensywne dzielimy na:

1)atakowanie indywidualne,

2)atakowanie zespołowe.

Atak indywidualny

Atak indywidualny oznacza samodzielną akcję zawodnika, której celem jest oddanie strzału na bramkę lub podanie piłki partnerowi, znajdującemu się w dogodniejszej sytuacji na boisku. W tym miejscu chcielibyśmy raz jeszcze przypomnieć, iż wszystkie akcje indywidualne muszą być podporządkowane grze całego zespołu. Jeżeli wypływają z egoistycznych pobudek, z chęci popisywania się, niepotrzebnie zwalniają tempo gry, powodują stratę piłki – stają się nieprzydatne i przeważnie kończą się stratą piłki.

Kiedy należy próbować przeprowadzić indywidualną akcję ofensywną? Jeśli nie ma możliwości podania do partnera, przy grze obrońców przeciwnika na spalony, w momencie braku krycia ze strony przeciwnika. Atak indywidualny realizowany jest przez prowadzenie piłki, drybling z wykorzystaniem zwodów i powinien zakończyć się – jak już wspomniano wyżej – podaniem albo strzałem.

Atak zespołowy

Jak wykazuje praktyka, rozwijanie i przeprowadzanie akcji ofensywnych opiera się głównie na atakowaniu zespołowym, polegającym na współpracy minimum dwóch lub większej liczby zawodników.

Głównym celem ataku zespołowego jest zakończenie akcji ofensywnej celnym strzałem na bramkę, środkiem zaś – dążenie do uzyskania przewagi liczebnej nad przeciwnikiem przez dobre wychodzenie na pozycję, uwolnienie się od kryjącego przeciwnika, podanie lub przyjęcie piłki.

Szczególnie ważną rolę w atakowaniu zespołowym spełniają podania piłki. Dokładne podania są źródłem sukcesów drużyny, świadczą o jej klasie i stylu gry. Działalność destrukcyjna przeciwnika, duży procent strat własnych powodują, że nawet zawodnicy najlepszych drużyn tracą piłkę w ponad 50% akcji ofensywnych.

Elementem wpływającym na poprawę skuteczności akcji ofensywnych:

-wymiary boiska,

-możliwości techniczne zawodników,

-sytuacje na boisku, umożliwiające zastosowanie dużego repertuaru podań: prostopadłych, skośnych, poprzecznych, skierowanych do tyłu, podań krótkich, średnich, długich, dolnych, półgórnych, górnych, uderzanych bez rotacji i z rotacją.

Dobre podanie oprócz dokładności, poprawnego wykonania, jeżeli chodzi o stronę techniczną – powinno być ponadto dostatecznie szybkie. Dzięki takim podaniom można spowodować przyspieszenie tempa gry. Odpowiednie zastosowanie prowadzenia piłki i rodzaju podania wpływa na płynność i rytm gry.

Gra płynna polega na utrzymaniu się przy piłce w dłuższych odcinkach czasu, dzięki celnym podaniom i skutecznemu wychodzeniu na pozycję.

Płynność i rytmiczność gry niekoniecznie musi polegać na przyspieszaniu akcji ofensywnych za wszelką cenę. W zależności od sytuacji zaistniałej na boisku bywają chwile, kiedy tempo gry należy zwolnić, wybić przeciwnika z „uderzenia”, pozwolić naszym partnerom na zajęcie lepszych pozycji do atakowania lub bronienia, do stworzenia przewagi liczebnej nad przeciwnikiem itp.

Do najtrudniejszych, ale zarazem i najbardziej efektywnych zaliczane są akcje ofensywne przygotowywane we własnej strefie obronnej lub w środku boiska, przeprowadzane początkowo w tempie wolniejszym, które staje się tym szybsze i zaskakujące- im bliżej jest do bramki przeciwnika.

Sposoby atakowania

Atak szybki

Jest to najskuteczniejszy sposób dezorganizacji obrony przeciwnika – stosuje się go w celu zaskoczenia, w określonych sytuacjach na boisku. Atak szybki składa się z dwóch form: zorganizowanej i niezorganizowanej.

Atak szybki zorganizowany – polega na planowanym przerzuceniu piłki z własnego pola obrony na pole atakowane (pole obrony przeciwnika). Stosuje się go najczęściej: po chwycie piłki przez bramkarza, po odebraniu piłki przeciwnikowi, po szybki wykonaniu rzutu z autu, po rzucie wolnym.

Atak szybki niezorganizowany – jest to żywiołowe przerzucenie piłki z każdego miejsca na boisku na pole obrony przeciwnika. Taki atak, szczególnie niebezpieczny dla przeciwnika, polega głównie na stosowaniu tzw. Kontr.

W atakowaniu szybkim wyróżnia się trzy fazy.

1 faza – przejście z obrony do atakowania w chwili przechwycenia piłki. Zasadniczym momentem tej fazy jest: start do szybkiego ataku minimum dwóch zawodników, utrzymanie kontaktu wzrokowego zawodników startujących z podającym, pierwsze podanie piłki,

2 faza – wytworzenie przewagi liczebnej nad obroną przeciwnika – 2x1, 3x2, 4x3 oraz wypracowanie pozycji do oddania strzału,

3 faza – zakończenie ataku strzałem na bramkę.

Atak szybki cechuje mała ilość podań (1, 2, 3 do 4, rys28).

Atak pozycyjny

W sytuacji, kiedy nie ma możliwości do przeprowadzenia ataku szybkiego, czy też po nieudanym szybkim ataku – zawodnicy posiadający piłkę prowadzą ją w znacznie wolniejszym tempie, a walka sportowa toczy się przy równowadze liczebnej zawodników obu drużyn – stosuje się atak pozycyjny, najczęściej przy dużej ilości podań (rys29).

Przy ataku pozycyjnym zawodnicy grają według zasad (wyćwiczone fragmenty gry) lub w ramach przyjętego systemu (wyuczone zagrania).

Skuteczność ataku pozycyjnego polega na współdziałaniu wszystkich formacji i zawodników w drużynie.

Podobnie jak w grze obronnej i w atakowaniu stosowane są różne sposoby, kombinacje, formy i warianty, zależne w wielu przypadkach od systemu i stylu gry drużyny.

Do najczęściej spotykanych form atakowania zaliczamy: atakowanie skrzydłami, środkiem boiska, atakowanie przy pomocy zmiany miejsc, wysuniętym bądź cofniętym środkowym napastnikiem, atakowanie dwoma środkowymi napastnikami itp.

Stałe fragmenty gry

Zapewne wiecie, że w różnorodnych formach gry – pewne jej elementy powtarzają się w meczach po kilkanaście razy. Spróbujemy je wymienić. Na początku gry, po przerwie i po każdej strzelonej bramce występuje fragment gry, który nazywa się rozpoczęciem gry. Zgodnie z przepisami gry w każdym meczu zarządzane są przez sędziego rzuty wolne, a wśród nich:rzuty z rogu, autu, wykop od bramki i niekiedy rzuty karne. Wykonanie każdego z nich można wykorzystać przez zastosowanie z góry przygotowanego schematu, którego celem będzie zaskoczenie przeciwnika. Na kombinacje, wykonywane prze zawodników znajdujących się przy piłce – odpowiadają z góry ustalonym ustawieniem obronnym przeciwnicy.

Zapoznajcie się zatem z kilkoma przykładami takich schematów stosowanych przez napastników,a jednocześnie z ustawieniem obrońców w czasie ich wykonywania.

Rozpoczęcie gry

Atak

1.Środkowy napastnik podaje piłkę po gwizdku sędziego do łącznika, ten zaś do pomocnika znajdującego się w tyle. Pomocnik podaje piłkę do skrzydłowego, wychodzącego na pozycję (rys30).

2.Napastnik rozpoczynający grę uderza piłkę półgórnie w kierunku wychodzącego na pozycję skrzydłowego, a sam biegnie w skos, w kierunku przeciwnym. Skrzydłowy po przyjęciu piłki podaje ją do tego napastnika albodo innego zawodnika wychodzącego na pozycję, nie krytego przez przeciwnika. W wyniku takiej kombinacji może wytworzyć się sytuacja dogodna do oddania strzału (rys31).

Obrona

Ponieważ miejsce rozpoczęcia gry znajduje się dość daleko od bramki, zawodnicy drużyny broniącej powinni zachować ostrożność, zgodnie z założeniami stosowanego w meczu systemu gry defensywnej.

Rzuty wolne

W czasie trwania meczu piłkarskiego, często występują rzuty wolne, dyktowane przez sędziego za grę niedozwoloną, grę rękami, błędy techniczne, nieodpowiednie zachowania na boisku itp. Dzielą się ona rzuty wolne pośrednie i bezpośrednie (w zależności od rodzaju przewinienia).

Atak

Rzut wolny dyktowany jest przez sędziego w miejscu przewinienia, a więc może to być odległość daleka lub bliska od bramki. Jeżeli przeciwnik nie ustawia muru, a odległość jest znaczna – napastnicy zazwyczaj nie strzelają bezpośrednio na bramkę, lecz przeprowadzają pewne kombinacje, jak np.:

1.Rzut wolny wykonywany jest w pobliżu linii środkowej boiska. Lewy łącznik (10) wykonując rzut, podaje piłkę krótko do lewego skrzydłowego (11). W tym samym czasie środkowy napastnik (9) szybko wychodzi na pozycję w lewo, ściągając do siebie środkowego obrońcę przeciwnika (3). Na skutek tych ruchów zostaje uwolniona pewna przestrzeń boiska, przed bramką. W to miejsce zostaje skierowana piłka przez lewego skrzydłowego (11). Wbiega tutaj prawy łącznik (8), krótko prowadzi piłke lub bezpośrednio po podaniu – strzela na bramkę (rys32).

2. Rzut wolny wykonywany jest z boku od bramki. Rzut wykonuje prawy obrońca (2), podaje piłkę długim przerzutem na przeciwną stronę boiska – na pole karne przeciwnika. Do górnego podania wyskakują napastnicy (9 i 10), starając się strzelić na bramkę głową (wariant A). Natomiast jeżeli są kryci ściśle – mogą piłkę podać do tyłu do nabiegającego pomocnika (5), który strzela na bramkę (wariant B), (rys33).

Obrona

W obu przypadkach kiedy rzut wolny wykonywany jest z dalszych odległości – zawodnicy obrony kryją „każdy swego” lub stosują inny sposób, starając się nie dopuścić do strzału na bramkę.

Atak

3.Przy rzutach wolnych wykonywanych z bliższych odległości – napastnicy muszą się liczyć z ustawieniem przez przeciwnika tzw. Muru. Napastnik może wykonać rzut:

a)strzałem bezpośrednim na bramkę, jeżeli mur lub bramkarz są źle ustawieni,

b) strzela na bramkę, w część bramki bronioną przez bramkarza,

c) strzela na bramkę przenosząc piłkę w ród ponad murem,

d) strzela w mur, licząc na unik przed silnie uderzoną piłką któregoś z przeciwników (rys34).

Obrona

Inicjatorem ustawienia muru jest bramkarz. Jeżeli rzut bezpośredni wykonywany jest ze środka boiska, bramkarz ustawia mur złożony z 4-5 zawodników.

Pierwszy z nich zasłania wybrany słupek bramki, reszta zawodników ustawia się ściśle jeden obok drugiego (rys35). Bramkarz jeszcze raz kontroluje ustawienie i albo nakazuje przesunięcie muru w prawo, w lewo, albo – w przypadku dobrego ustawienia – ustawia się szybko w rogu bramki nie chronionym przez mur. Jeżeli przeciwnik będzie strzelał silnie w zasłonięty przez mur róg bramki (ponad murem) – piłka przeleci ponad poprzeczką. Jeśli chce trafić w bramkę, musi uderzać piłkę lżej i bramkarz zdąży dobiec do piłki, chwycić ją lub wypiąstkować. Jeżeli napastnik będzie strzelał w przeciwny róg – bramkarz nie powinien mieć specjalnych trudności z obroną piłki.

Jeżeli rzut wolny bezpośredni wykonywany jest z boku boiska, ustawia się najczęściej mur z mniejszą liczbą zawodników, zakrywającą tylko bliższy strzelcowi róg (rys).

Atak

Przy rzutach wolnych pośrednich lub bezpośrednich można stosować różne warianty, oparte na z góry wiadomych kombinacjach podań i ruchów zawodników bez piłki, np.:

1.Przy piłce znajduje się zawodnik nr6, po gwizdku sędziego dobiega do piłki, wykonuje zwodny zamach nogą do strzału i podaje piłkę do partnera nr 8, który natychmiast strzela obok muru (rys36).

2.Przy piłce znajduje się zawodnik nr5 (po rozbiegu) wykonuje zwód (markuje strzał na bramkę) i podaje piłkę partnerowi nr10. W tym momencie zawodnik nr9 biegnie w kierunku piłki podanej skośnie, przeskakuje nad nią markuje strzał – zawodnik nr10 podbiega do podanej piłki i strzela na bramkę (rys37).

3.Rzut wolny wykonywany jest z boku boiska. Zawodnik nr7 podaje piłkę dołem lub górną poza murem. Napastnicy ustawieni twarzą do bramki biegną do piłki, a znajdujący się w najdogodniejszej sytuacji – strzela na bramkę (rys38).

Obrona

Obrońcy stojący w murze nigdy nie wiedzą, co zamierza zrobić przeciwnik w momencie egzekwowania rzutu wolnego, szczególnie jeżeli jest rzut bezpośredni. Zachowanie się obrońców w momencie wykonywania rzutu bezpośredniego (bez podania) jest jednakowe; należy pozostać w murze, zwracając uwagę na szczelność ustawienia. Po wykonanym rzucie – zawodnicy przechodzą na swoje pozycje.

Jeżeli przeciwnik w momencie rzutu wolnego przeprowadza kombinację przy pomocy podań, należy natychmiast rozejść się z muru i przejść do krycia przeciwnika „każdy swego”, a szczególną uwagę zwrócić na przeciwnika, który po każdym podaniu piłki przygotowuje się do strzału na bramkę.

Rzut z rogu

Atak

Przy rzucie z rogu należy pamiętać, że piłkę trzeba kierować w okolicę pola karnego, w takie miejsce, aby utrudnić obronę bramkarzowi. I tak:

-piłkę należy kierować na zawodników dysponujących strzałem z powietrza nogą lub głową,

-piłkę należy uderzać raczej górą,

-piłka powinna spadać w okolicy pola karnego, po przeciwnej stronie wykonującego rzut,

-piłce można nadać rotację tak, aby tor lotu skierowany był do środka boiska (przy podaniu) lub odwrotnie (przy bezpośrednim strzale na bramkę),

-napastnicy oczekujący na podanie powinni zająć w polu karnym dogodną pozycję (nie stać w linii), nie ustawiać się statycznie (zmieniać miejsce), przeszkadzając bramkarzowi i obrońcom przeciwnika.

Obrona

Obrońcy w momencie wykonywania rzutu z rogu stosują ścisłe krycie „każdy swego”, ze szczególnym zwróceniem uwagi na asekurację bramkarza i krycie przeciwnika, który może znaleźć się przy piłce.

Bramkarz ustawia się blisko przeciwległego słupka w stosunku do zawodnika wykonującego rzut z rogu, jeden z obrońców ustawia się przy drugim – bliższym przeciwnikowi – słupku, asekurując nie chroniony bezpośrednio przez bramkarza sektor bramkowy. Inni gracze obrony zajmują miejsca na przedpolu.

Przy wykonywaniu tzw. Krótkiego rogu, obrońcy starają się kryć ściśle wykonujących ten rodzaj fragmentu gry (mur). Po udanym odebraniu piłki, obrońcy „ nie broniąc” się na własnym polu obrony – starają się jak najszybciej podać lub nawet wybić piłkę daleko od bramki.

Rzut z autu

Dużym ułatwieniem w stosowaniu kombinacji przy rzucie z autu jest wykorzystanie przepisu o spalonym i kierowaniu piłki za pomocą rąk. Kombinacje te nabierają szczególnego znaczenia, gdy wykonywane są blisko bramki.

Atak

1.Wrzut wykonywany daleko od braki przeciwnika. Zawodnik wrzucający piłkę podaje ją wychodzącemu do podania partnerowi (rys39).

2.Zawodnik wykonujący rzut z autu nie podaje piłki partnerowi wychodzącemu blisko w jego kierunku, lecz podaje ją w wolną strefę boiska do innego zawodnika swego zespołu, który jest kryty luźno lub do partnera biegnącego w kierunku bramki przeciwnika (rys40).

Obrona

Jeżeli wrzut jest wykonywany daleko od bramki – zawodnicy będący w obronie kryjąc luźno przeciwników na zasadzie „każdy swego” (przeciwnicy nie biorący bezpośredniego udziału w przyjęciu piłki) oraz ściśle ten sam sposób krycia stosują do tego przeciwnika, który startuje do podania. Przy wrzucie blisko bramki obrońcy stosują ustawienie podobne jak przy rzucie z rogu.

Wykop lub wyrzut od bramki

Przejęcie piłki przez bramkarza i podanie jej własnym graczom rozpoczyna fazę przechodzenia z bronienia do atakowania.

Atak

1.Wykop od bramki na skrzydła.

2.Bramkarz podaje piłkę z pola bramkowego nogą do obrońcy, stojącego obok linii bocznej pola karnego. Obrońca podaje ją z powrotem bramkarzowi, ten wybija piłkę na boisko z pola karnego (rys41).

3.Boczny obrońca (4) atakowany przez przeciwnika (7) prowadzi piłkę w kierunku własnej bramki, przed linią pola karnego podaje piłkę do bramkarza, następnie biegnie szybko do linii bocznej boiska, gdzie otrzymuje podanie od bramkarza (rys42).

Obrona

Z uwagi na znaczą odległość od piłki w momencie wykonywania wykopu od bramki, obrońcy stosują najczęściej w tym momencie krycie lub rodzaj obrony, oparte na ogólnych założeniach z tym, że szczególną ostrożność muszą zachować gracze, którym szybki atak przeciwnika, np. Po długim wykopie obrońcy lub bramkarza – może sprawić najwięcej kłopotu np. Środkowy napastnik.

Rzut karny, rzut sędziowski

Przy wykonywaniu zarówno rzutu karnego, jak i rzutu sędziowskiego nie stosuje się zbyt skomplikowanych kombinacji. Odległość 11m od bramki stwarza duże szanse strzelcowi, że egzekwujący „jedenastkę” nie szuka najczęściej innych rozwiązań i stara się umieścić piłkę w którymś z rogów bramki. Obrońcy w chwili wykonywania rzutu karnego ustawiają się wzdłuż i wszerz linii pola karnego, pomiędzy przeciwnikami, przygotowani na ewentualne wybicie piłki przez bramkarza lub na odbicie jej od poprzeczki czy też słupków.

Gry pomocnicze

Na zakończenie działu omawiającego taktykę gry podajemy kilka przykładów tzw. Gier pomocniczych, które – stanowią urozmaicenie lekcji treningowej – uczą równocześnie zawodników realizacji określonych zadań w obronie i atakowaniu w warunkach niec odmiennych od stosowanych w formie gry szkolnej, gry uproszczonej i właściwej. Rozpoczniemy od tzw. Małych gier, które – z uwagi na ograniczone wymiary boiska, małą ilość ćwiczących i uproszczone przepisy – stwarzają świetne warunki do nauczania współpracy z najbliższym partnerem, nauczania krycia i wychodzenia na pozycję, zmuszają do częstych decyzji w sytuacjach podbramkowych itp.

1.Gra 2x2

Pole gry 20x15m. Bramki o szerokości 1m lub tzw. Małe bramki o wymiarach 1m x50cm. Dwie pary zawodników stanowią zespół (rys).

Zadania: krycie „każdy swego”, strefowe, z przekazywaniem, wychodzenie na pozycję po podaniu piłki, gra bez spalonych, bez rogów, rozpoczęcia gry.

2.Gry 3x3, 4x4, 5x5, 6x6

W zależności od ilości zawodników zwiększa się pole gry, wymiary bramek i wprowadza niektóre przepisy gry, np. Rzut z rogu. Również założenia taktyczne w miarę nauczania ulegają zwiększeniu i utrudnieniu np. - podania na średnie odległości, luźne i ścisłe krycie, gra na utrzymanie piłki itp. Należy dodać, iż małe gry stanowią także doskonałą formę doskonalenia techniki, realizowanej w określonych założeniach np. Podanie – przyjęcie, podanie bez przyjęcia, uderzenie określoną częścią stopy, gra ciałem, drybling, zwody, odbieranie piłki przeciwnikowi itp.

3.Gra na jedną bramkę.

Ilość zawodników 3x2, 4x2, 4x3, 5x3, 5x4, 5x5, 6x6 itp. (w zależności od założeń taktycznych np. Nauczanie gry ofensywnej przy przewadze liczebnej nad obrońcami,przy równowadze itd.). Gra toczy się przeważnie na połowie boiska piłkarskiego. Zawodnicy zostają podzieleni na dwa zespoły – napastników i obrońców. Obrońcy (z bramkarzem w bramce) ustawiają się zgodnie z poleceniem trenera na wyznaczonych pozycjach w obszarze pola karnego. Ich zadanie to – paraliżowanie akcji ofensywnych przeciwnika w ramach określonego sposobu krycia, współpraca z najbliższym partnerem, wzajemna asekuracja i ubezpieczenie, współpraca z bramkarzem, przechodzenie z obrony do atakowania (po odebraniu piłki) itp. Napastnicy atakują bramkę w przewadze liczebnej lub równowadze z obrońcami, ucząc się lub doskonaląc określone założenia ofensywne podyktowane przez trenera (współpraca z partnerem, stosowanie określonych podań itd.).

4.Gra w oznaczonych pasach boiska.

Dwa zespoły od 9 do 11 zawodników. Boisko podzielone jest na 4 pola (każda połowa podzielona jest jeszcze raz na 2 części). Na pasach przed bramkami stoją bramkarze i trzej obrońcy (rys43).

Wszystkim tym czterem zawodnikom nie wolno opuszczać tego pola gry. Napastnicy obu drużyn mogą poruszać się na 4/5 boiska (do linii przerywanej). Nie wolno im wkraczać na ostatnią ćwiartkę boiska. Napastnikom nie wolno również wchodzić w pole przeznaczone dla obrońców. W polu tym przeciwnik każdorazowo ma przewagę liczebną. Gra intuicyjna pozwala na szybką zmianę tempa akcji obronnych wszystkich zawodników w celu zapobieżenia istniejącej przewagi liczebnej przeciwnika i przyczynia się do wyrobienia orientacji taktycznej.

5.Gra na cztery bramki, wzdłuż boiska.

Zawodnicy podzieleni na 2 zespoły grają (w zależności od liczby ćwiczacych0 albo na połowie, albo na całym boisku. Każda drużyna otrzymuje zadania atakowania i bronienia 2 określonych bramek, ustawionych na wyznaczonych dodatkowo liniach (rys44).

Ustawienie 2 bramek (małych bliżej linii bocznych i wysunięcie ich 15m do przodu – zmusza zawodników do gry wzdłuż tych linii bocznych (skrzydłami) oraz do wykonywania strzałów przed linią pola karnego (znaczenie psychologiczne). Częste zmiany pozycji i środka ciężkości gry zbliżone są do warunków normalnej gry i mają duże znacznie dla podniesienia poziomu wyszkolenia taktycznego zawodników.

Systemy i style gry

Czytamy w prasie, słyszymy w radiu i telewizji, że taka bądź inna drużyna grała takim to a takim systemem. Co to jest system gry? Co oznacza sformułowanie, iż drużyna gra pewnym stylem, że niektórzy zawodnicy grają stylowo? Wyjaśnimy krótko znaczenie tych nazw.

System jest to pewnie sposób ustawienia zawodników na boisku w czasie atakowania i bronienia.

Styl jest to pewna suma podobnych i często powtarzanych akcji ofensywnych oraz defensywnych, przeprowadzanych przez zawodników głownie przy pomocy określonego sposobu i ilości podań.

Znając te określenia łatwiej zrozumieć, że jeśli gra zawodników oparta jest na pewnym systemie – to do rzadkości należeć będzie chaos na boisku, mniej wystąpi bezładnej bieganiny za piłką, nie wykorzystanych akcji. Również styl gry zawodników sprawia, iż mecz jest interesujący, że drużyna grająca „swoim” stylem potrafi narzucić przeciwnikowi sposób gry dla niego niewygodny.

W historii PN grano na całym świecie wieloma stylami. Do najbardziej znanych zaliczymy: system klasyczny, system Wm (trzech obrońców). Wśród współczesnych systemów największą popularność zyskały sobie: 1-4-3-3 oraz 1-4-4-2.

Trenerzy często zadają sobie pytanie: jaki system wybrać dla swej drużyny? Spróbujmy odpowiedzieć na to pytanie. Nie starajmy się w początkach nauczania PN narzucać zawodnikom „modnego” systemu gry, nie starajmy się zmuszać ich do wykonywania zadań i wypełniania obowiązków, którym podołać nie mogą. Wręcz odwrotnie, znając dobrze swoich wychowanków – należy wybrać dla nich taki system, w którym mogą lepiej i skuteczniej wypełniać swoje obowiązki, wykazać się umiejętnościami, nie przerastającymi na danym etapie nauczania ich możliwości. Pamiętajmy, że samo ustawienie zawodników na boisku jeszcze nie wiele mówi o realizacji założeń obowiązujących w systemie gry. Musi dojść do tego wzorowe wypełnianie zadań jakie narzuca zawodnikom dany system.

Na każmy więc dziesięcioletnim chłopcom grać w systemie 1-4-2-4 na dużym boisku. Większą korzyścią dla nich będzie nauka taktyki w formie tzw. Małych gier (mniejsza ilość zawodników, mniejsze boisko, częstsze kontakty z piłką), uproszczone przepisy gry, np. Mini futbol (6x6 zawodników).

Po dwóch latach nauczania spróbujmy dobrać najprostszy, najłatwiejszy i najbardziej zrozumiały dla nich system gry. Może nie będzie to właśnie nieco zapomniany, ale za to spełniający wymogi system WM? Znając zalety u wady systemu WM – gorąco go polecam w początkach nauczania trampkarzom. Cechuje go prosta konstrukcja, dostępność, łatwość organizowania akcji ofensywnych i defensywnych, proporcjonalność rozmieszczenia zawodników wszystkich formacji (5 graczy ofensywnych, 5 graczy bloku defensywnego ze elastycznymi funkcjami w obronie i atakowaniu dwóch pomocników) na boisku proporcjonalność rozdziału zadań w obronie i atakowaniu pomiędzy wszystkich zawodników (rys45).

W zależności od stopnia zaawansowania specjalistycznego zawodników, ich indywidualnych predyspozycji do gry w akcjach ofensywnych i defensywnych oraz sposobu gry przeciwnika – system WM uwzględnia szereg elastycznych wariantów, wzbogacających taktykę.

Po dokładnym zapoznaniu się z wymogami gry w ramach sytemu WM i po opanowaniu podstawowych założeń w akcjach obrony i atakowania przez zawodników w formach gry uproszczonej, gry szkolnej i gry właściwej – można przejść do nauczania gry w innych systemach.

Systemy 1-4-3-3 i 1-4-4-2

Systemy 1-4-3-3 i 1-4-4-2 stanowią dalszą ewolucję taktyki gry, wzbogaconą o doświadzczenia wybitnych jednostek klubowych i najsilniejszych reprezentacji państwowych. Zgonie ze schematami bramkarz (1), obrona (4), pomoc (3 lub 4), atak (3 lub 2) – zapoznajmy się krótko z ustawieniem drużyny i najczęściej stosowanym sposobem poruszania się poszczególnych zawodników na boisku w obu systemach.

W dużym skrócie możemy powiedzieć, że w systemie 1-4-3-3 bramkarz (1) i obrońcy (4) posiadając podobne obowiązki i zadania, jak w systemie brazylijskim, natomiast linia pomocy (3) została wzmocniona ilościowo o jednego zawodnika, zwiększając w ten sposób zakres operacji w atakowaniu i bronieniu. Liczba napastników (3) zabezpiecza wprawdzie ilościowo linię pomocy kosztem oddelegowania do niej jednego z graczy – ale jest to konfiguracja chwilowa (kiedy piłkę posiada przeciwnik), która w momencie atakowania może być natychmiast uzupełniona do czterech, pięciu i więcej zawodników atakujących (rys46).

System 1-4-4-2 stosowany jest często jako wariant taktyczny „rozpoznawczy”, najczęściej na obcym boisku, w stosunku do przeciwnika bliżej nieznanego lub znacznie silniejszego. Niewątpliwie system ma charakter wzmocnionej defensywy i zabezpieczenia własnej połowo boiska stosunkowo rozbudowanym blokiem obronnym (czterech obrońców i pomocników), ale równocześnie system 1-4-4-2 stwarza możliwość skutecznej gry z kontratak, zaskakujących akcji ofensywnych głównie przy pomocy szybkiego ataku niezorganizowanego, zakończonego przede wszystkim strzałami środkowych napastników (rys47).

Te ostatnie systemy stanowią „wyższą szkołę” nauczania taktyki gry. Wniosek z tego nasuwa się następujący: należy ich uczyć po opanowaniu łatwiejszych, prostych systemów gry, zgodnie z ważną zasadą pedagogiczną – od elementów prostych do bardziej złożonych, od łatwych do trudniejszych.

Uczymy się bronić i atakować (ćwiczenia)

Podania w dwójkach

1. Zawodnik A będący w posiadaniu piłki w marszu bądź biegu podaje ją swemu partnerowi B lewą nogą. Zawodnik B przyjmuje piłkę lewą nogą uderzając ją lekko w kierunku drugiej nogi, prowadzi do przodu lub zaraz po przyjęciu – podaje ją z powrotem do zawodnika A (rys48).

2.Podobne ćwiczenia z tym, że obaj zawodnicy podają sobie piłkę bez przyjęcia. Po zmianie kierunku (z powrotem) powinna nastąpić zmiana nogi podającej piłkę.

3.Podobne ćwiczenie z tym, że obaj zawodnicy podają sobie piłkę między chorągiewkami imitującymi przeciwnika (rys49).

4.Podania piłki w ćwiczeniu 2x1. Ćwiczący ustawieni w trzech rzędach. Pierwsi zawodnicy z rzędu A i B podają między sobą piłkę jak wyżej. W czasie wykonywania podań – pierwszy zawodnik z rzędu C wybiega w kierunku podającej dwójki, starając się przeszkodzić wybić lub odebrać piłkę. Po odebraniu piłki – zamienia się miejscem z zawodnikiem, który stracił piłkę (rys50).

5.Podania w trójkach., będący w posiadaniu piłki, podaje ją do jednego z partnerów. Po przyjęciu piłki następują kolejno zadania, zgodnie z zasadą opisaną w ćwiczeniach dwójkami (rys51).

6.Ćwiczący, ustawieni w trójkącie, podają piłkę między sobą po obwodzie. Co pewien czas następuje zmiana miejsc w taki sposób, aby podania skierowane były na przemian do wysuniętego lub cofniętego środkowego zawodnika (rys52 a i b).

Uwaga. W tych samych ustawieniach – ćwiczyć z chorągiewkami oraz we fragmencie gry 3x1 (cztery rzędy) lub 3x2 (pięć rzędów).

Podania w czwórkach

7.Ćwiczący ustawieni obok siebie twarzą do bramki lub przeciwnika. Zawodnik A podaje piłkę partnerowi B, ten do zawodnika C, a on z kolei do ćwiczącego D (rys53 podania z przyjęciem i bez przyjęcia piłki).

8.Ćwiczący ustawieni jak wyżej. Zawodnik A podaje piłkę do partnera B, ten z powrotem podaje ją zawodnikowi A, który po przyjęciu lub bez przyjęcia piłki podaje ją tym razem do bardziej oddalonego partnera C. Zawodnik C podaje partnerowi D, który podaje ją do gracza B itd. (rys54).

9.Podania piłki po obwodzie czworoboku. Ćwiczący ustawieni w kształcie kwadratu lub prostokąta. Gracz A podaje piłkę do partnera B (poprzecznie), ten zaś prostopadle partnerowi C. Zawodnik C poprzecznie do gracza D, a ten do tyłu zawodnikowi A itd. (rys55).

10.Ćwiczący ustawieni jak wyżej. Podania piłki poprzecznie i po przekątnej (rys56).

Uwaga. W tych samych ustawieniach można wykorzystać chorągiewki albo ćwiczenia we fragmentach gry 4x1, 4x2, 4x,3.

Podanie piłki ze zmianą miejsc

11.Zawodnik A podaje piłkę prostopadle i zmienia miejsce z wychodzącym do podania partnerem B. Ćwiczenie rozpoczyna gracz B, którego wyjście na pozycję jest sygnałem dla zawodnika A (do podania piłki, rys57).

12.Gracz A podaje piłkę poprzecznie do partnera B i biegnie na miejsce A1. Zawodnik B przejmuje piłkę, podaje ją prostopadle wychodzącemu partnerowi, a sam biegnie na pozycję B1, B2 itd. (rys58).

13.Zawodnik A podaje piłkę poprzecznie partnerowi B i biegnie na pozycję A1. Gracz B przejmuje piłkę, prowadzi ją skośnie na pozycję B1 i stąd podaje poprzecznie do gracza A1, ten przejmuje piłkę i powtarza czynność swego partnera (rys59).

14.Zawodnik A prowadzi piłkę skośnie w kierunku wychodzącego naprzeciw partnera B. W połowie drogi, w miejscu minięcia się obu ćwiczących – następuje przekazanie piłki. Gracz A bez piłki przechodzi na pozycję A1, a gracz B prowadząc piłkę skośnie – przechodzi na pozycję B1 itd. (rys60).

15.Zawodnik A podaje piłkę prostopadle wychodzącemu na pozycję graczowi B i biegnie na pozycję A1. Gracz B po zmianie miejsca na pozycji B1 przejmuje piłkę i prowadzi ją skośnie na miejsce B2, następnie podaje ją poprzecznie swemu partnerowi, który biegnąc łukiem – znalazł się na pozycji A2 itd. (rys61).

16.Zawodnik B podaje piłkę prostopadle i biegnie na pozycję B1. Do tego podania startuje nieco wcześniej gracz C i z pozycji C1 przedłuża je do wychodzącego partnera A, a sam biegnie na miejsce C2. Gracz A, który tymczasem przebiegł łukiem miejsce A2 – po przedłużeniu podania biegnie na pozycję A3 itd. (rys62).

17.Zawodnik B podaje piłkę prostopadle partnerowi C wybiegającemu na C1, sam zaś biegnie na miejsce B1, B2, B3. Gracz C1 przejmuje piłkę i prowadzi ją na miejsce gracza A, (a A w tym samym czasie biegnie łukiem na pozycję A4) i podaje ją skośnie na miejsce, które zajmuje gracz B2. Z tego miejsca następuje prostopadłe podanie do gracza C4, który ponownie przejmuje piłkę i prowadzi ją skośnie itd. (rys63).

Uwaga. We wszystkich ćwiczeniach ze zmianą miejsc można wykorzystać chorągiewki albo wprowadzić udział obrońców (przeciwnika) w ustawieniu 2x1, 3x1, 3x2, 3x3.

Proste formy ćwiczeń przeprowadzanych środkiem boiska

18.Zawodnik nr 6 podaje piłkę do skrzydłowego (7) ściśle krytego przez przeciwnika (4). Z pomocą przychodzi mu zawodnik nr 8, przejmujący piłkę za plecami skrzydłowego – blokując przeciwnika nr 4 i 5 (rys64).

19.Pomocnik (6) podaje piłkę do wychodzącego skrzydłowego (7), ten bez przyjęcia podaje ją do zawodnika (9), on zaś po przyjęciu lub bez przyjęcia – podaje piłkę do wybiegającego na pozycję pomocnika nr 6 (rys65).

20.Prawy obrońca (2) podaje piłkę pomocnikowi (6), ten po krótkim prowadzeniu podaje ją do obrońcy (2). Prawy obrońca (2) podaje piłkę do wychodzącego lewego skrzydłowego (11), (rys66).

21.Lewy pomocnik (8) prowadzi piłkę w kierunku linii środkowej boiska, podaje ją do lewego środkowego napastnika (10), ten podaje ją bez przyjęcia do partnera nr 9 (rys67).

Kombinacje przeprowadzane skrzydłem

22.Lewy pomocnik (8) otrzymuje piłkę od bramkarza lub od obrońcy, przyjmuje ją i wolno prowadzi do przodu. Lewy skrzydłowy (11) wychodzi mu naprzeciw (pozorowanie pomocy), pomocnik zamiast podać mu piłkę – uderza ją w wolne pole do wybiegającego tam środkowego napastnika (10). Akcja jest udana, jeżeli lewoskrzydłowy (11) „pociągnie” obrońcę przeciwnika (4) za sobą (rys68).

23.Pomocnik (8) prowadzi piłkę, na pomoc śpieszy lewoskrzydłowy (11) i lewy środkowy napastnik (10). Skrzydłowy zmienia w pewnym momencie kierunek biegu, otrzymuje podanie „na dobieg”, prowadzi piłkę podaną od pomocnika (8) w kierunku bramki (rys69).

24.Cofnięty prawoskrzydłowy (7)otrzymał piłkę od środkowego obrońcy (3), prowadzi ją do środka boiska. Do pomocy podbiega mu partner (9). Obaj wymieniają piłkę bez przyjęcia (uwaga na spalony!). (rys70).

25.Prawoskrzydłowy (7) prowadzi piłkę do środka boiska. Za jego plecami przebiega partner (9). Skrzydłowy podaje piłkę pomocnikowi (6), który przerzuca ją do wychodzącego „po skrzydle” zawodnika nr 9 (rys71).

26.Środkowy obrońca (3) podaje piłkę do pomocnika (6), ten oddaje ją do wychodzącego na pozycję prawego skrzydłowego (7). Prawy skrzydłowy podaje piłkę bez przyjęcia prawemu obrońcy (2), ten z kolei podaje bez przyjęcia do zawodnika (9), wbiegającego na skrzydło. Skuteczność całej akcji zależy głównie od zawodnika nr 9 (rys72).

Kombinacje przenoszące środek ciężkości gry

27.Lewy obrońca (4) podaje piłkę do pomocnika (6), ten zaś bez przyjęcia do lewego skrzydłowego (11). Lewy skrzydłowy podaje piłkę do tyłu wychodzącemu na pozycję pomocnikowi, który po przyjęciu piłki – uderza ją do zawodnika nr 10, który zmienia pozycję z prawym skrzydłowym (7) (rys73).

28.Bramkarz podaje piłkę do skrzydłowego obrońcy (3), ten do pomocnika (6). Pomocnik do swego partnera (8), który przerzuca piłkę w kierunku prawego skrzydłowego (7). Równocześnie zawodnik nr 9 i 10 odciągają przeciwników w odwrotnym kierunku (rys74).

29.Prawy pomocnik (6) podaje piłkę prawemu skrzydłowemu (7), ten długim podaniem przerzuca akcje na lewe skrzydło (11). Lewy skrzydłowy przyjmuje piłkę, podaje do tyu do zawodnika (10), który kolejno zmienia środek ciężkości gry, podając piłkę zawodnikowi nr 9 (rys75).

Kombinacje w końcowej fazie atakowania

30.Środkowy napastnik (10) stara się ograć obrońce przeciwnika (5). W tym czasie zawodnicy nr 9 i 8 starają się odciągać ze środka pola karnego obrońców przeciwnika (2 i 3). Zawodnik nr 10 po wyminięciu przeciwnika (5) strzela na bramkę (rys76).

31.Środkowy napastnik (9) podaje piłkę do nadbiegającego lewego skrzydłowego (11). W tym czasie zawodnicy nr 10 i 9 biegną na pozycję strzałową. Stwarza się w ten sposób możliwość oddania strzału przez trzech zawodników: 10, 9 i 11 (rys77).

32.Lewy napastnik (10) podaje piłkę wzdłuż linii pola karnego (powinien go w tym czasie zaatakować jeden ze środkowych obrońców przeciwnika), podaje piłkę do zawodnika (9), który bez przyjęcia oddaje ją do pomocnikowi (6). Pomocnik (6) po krótkim prowadzeniu – strzela na bramkę (rys78).