Racjonalność gospodarowania

Racjonalność w języku potocznym oznacza postępowanie rozsądne polegające na poprawnym oraz skutecznym działaniu. Tak rozumiana racjonalność wiąże się ściśle z wiedzą podmiotu działającego o rzeczywistości, a ściślej z jej adekwatnością. Wybór kierunku działania może być poprawny, ale działanie nieskuteczne z powodu niepełnej bądź fałszywej wiedzy. W związku z tym wyróżnia się dwa rodzaje racjonalności działania:

-rzeczową- występuje wówczas gdy dobór środków do działania odpowiada prawdziwej obiektywnie istniejącej sytuacji. Działanie racjonalne rzeczowo jest zawsze skuteczne

-metodologiczną- oznacza, że działanie jest racjonalne z punktu widzenia wiedzy posiadanej przez podmiot działający. Opiera się zatem na logicznym wnioskowaniu.

W teorii ekonomii racjonalność utożsamiona jest z zasada racjonalnego gospodarowania. W firmie działającej na rynku czy gospodarstwie domowym realizacja funkcji celu odbywa się zatem zgodnie z tą zasadą, według jednego z jej wariantów:

-zasady największej wydajności (największego efektu)- stwierdza, ze maksymalny stopień realizacji celu osiąga się postępując w ten sposób aby przy danym nakładzie środków otrzymać charakterystyczny stopień realizacji celu.

-zasady najmniejszego efektu(oszczędności środków)- zgodnie z zasadą najmniejszego efektu należy postępować w taki sposób aby przy danym stopniu realizacji celu wykorzystać minimalny nakład środków.

Rynek i jego elementy

Rynek-ogół stosunków zachodzących między podmiotami uczestniczącymi w procesie wymiany dóbr i usług. Tymi podmiotami są sprzedawcy i nabywcy, którzy reprezentują oraz kształtują podaż i popyt, a także wzajemne relacje miedzy nimi.

Klasyfikacja rynku:

Ze względu na przedmiot wymiany:

-rynek dóbr i usług konsumpcyjnych

-rynek dóbr i usług produkcyjnych

-rynek dóbr i usług naturalnych

-rynek ziemi

-rynek pracy

-rynek finansowy

-rynek informacji

-rynek z tytułów prawnych do dóbr materialnych i niematerialnych

Ze względu na kryterium przestrzenne:

-lokalne

-regionalne

-krajowe

-międzynarodowe

-światowe

Ze względu na stopień legalności:

-legalny(biały)

-półlegalny (szary)

-nielegalny(czarny)

Ze względu na poziom i intensywność konkurencji:

-konkurencji doskonałej

-monopolu

-konkurencji monopolistycznej (polipol)

-konkurencji digopolistycznej (digopol)

Rynek składa się z:

-ceny- pieniężny ekwiwalent za jednostkę towaru. W ekonomii wykorzystuje się dwa podstawowe sposoby interpretacji pojęcia ceny:

1)cena absolutna lub nominalna- rozumiana jako liczba jednostek pieniężnych, które są wymieniane na jednostkę towaru.

2)cena relatywna- relacja ceny jednego dobra do ceny innego dobra. Wzrost ceny relatywnej danego produktu umożliwia sprzedawcy osiągnięcie wyższego zysku, przynajmniej przez pewien okres.

3)cena rynkowa

4)cena urzędowa

Cena minimalna- najniższa cena po jakiej dany produkt może być sprzedawany na danym rynku.

Cena maksymalna- najwyższa cena po jakiej dane dobro może być sprzedane na rynku.

-popytu- zapotrzebowanie na konkretny produkt w danym czasie, przestrzeni, przy określonych cenach.

Czynniki kształtujące popyt:

-cenowe

-nie cenowe

Prawo popytu:

Wraz ze wzrostem ceny danego dobra, ceteris paribus, ilość kupowania tego dobra w danym czasie maleje i odwrotnie; spadkowi ceny danego dobra ceteris paribus towarzyszy zwiększenie się ilości kupowanej.

Krzywa popytu:

Czynniki pozacenowe:

1)Wielkość dochodów konsumentów

2)Cechy innych dóbr, komplementarnych i substytucyjnych

3)Gusty i preferencje konsumentów, a także panujące zwyczaje, tradycje, przyzwyczajenia

4)Liczba konsumentów i ich struktura demograficzna

5)Oczekiwania konsumentów co do kształtowania się cen relatywnych w przyszłości

6)Efekty:

- naśladownictwa- polega na tym, że niektórzy konsumenci tym chętniej kupują dane dobro i tym bardziej ją cenią im bardziej jest ono cenione przez innych.

-demonstracji i prestiżu-polega na demonstrowaniu możliwości konsumpcyjnych przez niektórych konsumentów, inaczej mówiąc jest to konsumpcja na pokaz. Przejawia się w tym, że pewne grupy konsumentów tym chętniej kupują pewne dobra im SA one droższe.

-snobizmu- polega na tym, że niektórzy konsumenci eliminują lub zmniejszają zakupy tych dóbr które kupują inni.