Kosmetyki i fitohormony

dr n. med. Magdalena Wierucka-Rybak

2015-09-17

Promocja

Eris Clinic Way, krem, odmłodzenie fitohormonalne, na no ...

72.00 zł 84.02 zł

-14%

Skóra – największy organ ludzki – jest ekranem naszego wieku. Można na niej obserwować wiele zachodzących pod wpływem upływu czasu zmian. Na uwagę zasługuje przede wszystkim niedobór estrogenów w tym okresie. Ponadto, wraz z wiekiem zapotrzebowanie na substancje aktywne, zawarte w kosmetykach zmienia się. Cenne składniki zawarte w kosmetykach dla skóry dojrzałej uzupełniają niedobory hormonalne skóry.

Hormonalne starzenie się skóry

Zaburzenia gospodarki hormonalnej są ważnym i stosunkowo dobrze poznanym czynnikiem wpływającym istotnie na proces starzenia się skóry. Okres menopauzy to okres zaników głównie w narządzie rodnym. Dochodzi również do zmniejszenia masy i wielkości jajników, co wiąże się z zanikiem wtórnym sekrecji estrogenów.

Estrogeny mają ogromny wpływ na organizm kobiety, gdyż odpowiadają za wykształcenie drugorzędowych cech płciowych. W warunkach fizjologicznych, ważną rolą estrogenów jest ich wpływ na wygląd skóry.
Te specyficzne tzw. żeńskie hormony steroidowe jajnika, działają na wszystkie trzy warstwy skóry.

Działanie estrogenów

• W naskórku stymulują procesy proliferacyjne i wywierają wpływ na różnicowanie się keratynocytów. Powodują wzrost liczby mitoz warstwy rozrodczej (podstawnej).

• Estrogeny wywierają wpływ na zabarwienie skóry, warunkując prawidłowe wydzielanie melaniny.

• Obniżają zdolności immunologiczne skóry, a także wykazują działanie odżywcze na przydatki, poprzez wpływ na rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz poprawę ukrwienia.

• Warunkują zachowanie spoistości połączeń skórno-naskórkowych, umożliwiając prawidłową wymianę substancji odżywczych, co bezpośrednio zapobiega wiotczeniu skóry i utracie jej jędrności.

• Estrogeny wywierają również istotny wpływ na warstwę właściwą. Pobudzają fibroblasty do produkcji kolagenu I i III typu, z których głównie zbudowany jest kolagen skóry.

• Sprzyjają procesowi gojenia się ran, poprzez odbudowę unerwienia, ziarninowania i wpływ na czynniki wzrostu.

• Estrogeny wywierają również wpływ na jędrność, prawidłową gęstość i nawilżenie skóry poprzez udział w syntezie glukozaminoglikanów (GAG), proteoglikanów i kwasu hialuronowego.

• Warto zwrócić uwagę także na właściwość antyoksydacyjną estrogenów [1-2].

W okresie okołomenopauzalnym, zmniejsza się synteza hormonów, w tym estrogenów.  Wynikiem tego procesu jest powstawanie zmian zanikowych skóry i jej przydatków. Rola estrogenów w homeostazie starzenia się skóry jest zupełnie zrozumiała, czego najlepszym dowodem jest radykalne pogorszenie się jej wyglądu właśnie w tym okresie.  Do głównych zmian obserwowanych w obrębie skóry należy spłaszczenie granicy skórno-naskórkowej prowadzące do nieprawidłowego odżywienia i wymiany metabolitów skóry. Zmniejszona aktywność keratynocytów prowadzi do ścieńczenia naskórka, natomiast spadek aktywności fibroblastów, przyczynia się do braku struktur budulcowych skóry tj. GAG, kolagenu i elastyny, ale również do braku czynników wiążących wodę, co wiąże się ze spadkiem elastyczności i nawilżenia skóry oraz wzmożonego łuszczenia się. Dodatkowo zwiększona przeznaskórkowa utrata wody, doprowadza do wysuszenia skóry. Ponadto, zmiany atroficzne i rozpadowe tkanki tłuszczowej prowadzą do zaburzenia lipostruktury i „zapadania” się okolicy oczodołów, kości jarzmowej, a upośledzenie właściwości mechanicznych, biochemicznych i strukturalnych skóry bezpośrednio jest przyczyną zmniejszenia jej gęstości. Deformacja układu naczyniowego upośledza prawidłowe krążenie krwi i dotlenienie tkanek, a także prowadzi do zaburzeń naczynioruchowych jak teleangiektazji i napadowego rumienia twarzy. Wszystkie powyższe zamiany sprzyjają powstawaniu głębokich pobruzdowań i zmarszczek [1-3].

Do innych skutków niedoboru estrogenów w skórze, można zaliczyć utrudnienie gojenia się ran, powstawanie dermatoz o podłożu łojotokowym tj. trądzik pospolity czy trądzik różowaty [2]. Warto zwrócić uwagę również na powstawanie hipo- i hiperpigmentacyjnych zmian na skutek wzmożonej wrażliwości skóry na promieniowanie ultrafioletowe oraz nieprawidłową syntezę melaniny.

Ponadto, estrogeny zaliczane są do hormonów, które zmniejszają wydzielanie łoju. Wiadomo, że wpływają na produkcję sebum, najprawdopodobniej poprzez hamowanie syntezy testosteronu, zmniejszają wewnątrzkomórkową produkcję lipidów [4].

Innym ważnym aspektem menopauzy jest jej leczenie. Problemy okresu menopauzy są niezwykle istotne z punktu widzenia życia kobiet. Świadomość zmian ogólnoustrojowych wynikających z niedomogi jajników oraz stosunkowo proste leczenie, skłaniają kobiety do zastosowania hormonalnej terapii zastępczej – HTZ. Stosowanie HTZ polega na zastąpieniu naturalnej czynności jajników poprzez stosowanie suplementacji jego hormonów [5].

Fitohormony – definicja i działanie

Fitohormony, to wyjątkowe substancje roślinne, o budowie i działaniu podobnym do naturalnych hormonów steroidowych estrogenów, pomimo, że należą do związków niesteroidowych. Upraszczając, są to związki niebędące hormonami płciowymi, ale działają tak jak one, lecz dużo słabiej.

Występują one we wszystkich częściach rośliny – począwszy od  kwiatu, owocu, nasieniu, liściu, a skończywszy na korzeniu. Ich głównym źródłem są między innymi: soja i jej przetwory (tofu, mino), siemię lniane, nasiona granatu, wino czerwone, koniczyna łąkowa, sasanka łąkowa, jaskółcze ziele, liście marchwi, pluskwica groniasta, rabarbar ogrodowy, korzeń żeń-szenia, szyszki chmielu, rośliny strączkowe, czosnek, cebula, kawa, herbata, nasiona sezamu [6].

Działanie fitoestrogenów związane jest z ich powinowactwem do receptorów estrogenowych, w tym występujących w skórze. Ze względu na podobieństwo budowy do naturalnych hormonów żeńskich, organizm rozpoznaje i traktuje je, jako własne, innymi słowy, daje się „nabrać”. Warto podkreślić, że fitohormony mogą działać poprzez mechanizmy niezwiązane z receptorami estrogenowymi, co daje dodatkowe możliwości stosowania zamienników. Dlatego też, w warunkach zmieszonej syntezy naturalnych hormonów, wywierają one szczególnie korzystnie działanie na zdrowie kobiet w okresie menopauzy. Z tego względu są one szeroko wykorzystywane przez przemysł farmaceutyczny, do produkcji roślinnej hormonalnej terapii zastępczej, gdyż wiążą się z receptorami estrogenowymi neuronów podwzgórza i w ten sposób pośrednio wpływają na pracę jajników. Coraz częściej po fitohormony sięga przemysł kosmetyczny.

Fitoestrogeny w kosmetyce

Fitoestrogeny stosowane są w kosmetologii, głównie ze względu na ich działanie przeciwrodnikowe. Reaktywne formy tlenu wpływają na uszkodzenie fibroblastów, odpowiedzialnych za syntezę m.in. kolagenu. Niesprawność komórek wiąże się ze spadkiem syntezy kolagenu jak również produkcją kolagenu o nieprawidłowej budowie.  Hamują także działanie proteinaz np. kolagenezy, rozkładającej włókna kolagenowe skóry. Zaburzona synteza jak i odnawianie kolagenu jest jedną z przyczyn powstawania zmarszczek. Ponadto, hormony roślinne pobudzają mechanizmy naprawcze DNA, co dodatkowo wzmacnia ich przeciwzmarszczkowy i przeciwwolnorodnikowy efekt.

Warto zwrócić również uwagę na rolę fitoestrogenów w hamowaniu rozpadu włókien elastylowych. Fitohormony hamują enzym rozkładający włókna elastylowe – elastazę. Reasumując, uszkodzenie podstawowych włókien budujących skórę właściwą, kalogenowych i elastylowych, może być przyczyną szybszego powstawania zmarszczek, a także, spadku elastyczności skóry [7]. Z tego względu roślinne hormony polecane są szczególnie dla cery dojrzałej o obniżonej elastyczności, ze skłonnością do zmarszczek. Drobne zmarszczki ulegają wygładzeniu, a skóra jest zrelaksowana i odprężona. Stosuje się je w kremach 50+ również ze względu na ich wpływ na produkcję kwasu hialuronowego, dzięki czemu uzyskamy zmniejszenie przesuszania się naskórka. Zapewniają one odpowiednie nawilżenie skóry, dzięki czemu zwiększa się jej napięcie i elastyczność, poprawia także koloryt. Wykorzystuje się je również ze względu na ich zdolność do poszerzenia naczyń krwionośnych, co skutkuje wzrostem ukrwienia, a także odżywienia. Kosmetyki z fitohormonami hamują hormonalne starzenie się skóry i zmniejszają głębokość, szerokość i ilość istniejących zmarszczek.

Nowoczesne i luksusowe kosmetyki przeciwzmarszczkowe przeznaczone dla kobiet dojrzałych, u których występują objawy hormonalnego starzenia się skóry, zawierają wieloskładnikowe mieszaniny w skład, których wchodzą fitohormony.  Zazwyczaj zamknięte w liposomach, umożliwiające penetrację do głębszych warstw skóry, są składnikami kremów na dzień i na noc. Ich działanie ogranicza się wyłącznie do miejsca ich aplikacji i jest bezpieczne. Dodatkowo nie uczulają i mogą być stosowane dla cer wrażliwych.

Doskonałym uzupełnieniem kuracji, są silnie działające sera i kapsułki, a także maski. Kosmetyki te wykazują właściwości odmładzające, przeciwzapalne, nawilżające oraz antyoksydacyjne. Fitohormony znajdziemy również w preparatach do pielęgnacji ciała, nawet dla osób powyżej 25 roku życia. Zastosowane m.in. w maskach na uda/pośladki lub biust, wpływają ujędrniająco i uelastyczniająco na skórę. Ponadto, wzmacniają tkankę łączną, długotrwale nawilżają i rewitalizują.

Inne rodzaje stosowanych fitohormonów w kosmetologii

• Saponiny

Wśród hormonów roślinnych, przemysł kosmetyczny wykorzystuje saponiny, do których należy diosgenina, zwana fito-DHEA. Związek ten cechuje podobna budowa strukturalna do dehydroepiandrosteronu (tzw. DHEA), hormonu androgennego, który odgrywają ważną rolę w kontroli procesów dojrzewania i starzenia. Wraz z wiekiem jego stężenie spada, a w wieku 80 lat osiąga 10–20% wartości szczytowej. Celowe zatem wydaje się uzupełnianie jego niedoborów zarówno w HTZ jak i w bezpośredniej aplikacji na skórę, gdzie wspomaga procesy metaboliczne w jej komórkach. Stymuluje nie tylko podziały komórkowe skóry właściwej, ale również sprzyja zachowaniu ich prawidłowego kształtu. Fito-DHEA występuje m.in. w ekstrakcie z kłączy pochrzynu włochatego.

• Cytokininy

Kosmetologia wykorzystuje także roślinne cytokininy, roślinne regulatory wzrostu. Do najcenniejszych cytokin zalicza się zeatyna i kinetyka, które oddziałują na odnowę naskórka. Poprzez stymulację fibroblastów, wpływają na syntezę kolagenu, elastyny czy kwasu hialuronowego,  dzięki czemu opóźniają i zapobiegają niekorzystnym zmianom spowodowanym starzeniem się hormonalnym skóry.

• Flawonoidy

Do ostatniej grupy związków roślinnych, wykazujących aktywność hormonalną są flawonoidy. Najbardziej znane to rutyna, hesperydyna i kwercetyna. Jednak spośród wszystkich fitohormonów najsilniejsze działanie estrogenne wykazują izoflawony, a wśród nich genisteina i daidzeina. Wykazują one działanie antyoksydacyjnie. Poza tym pobudzają aktywność enzymów przeciwutleniających. Chronią także skórę przed uszkodzeniami spowodowanymi promieniowaniem słonecznym. Dodatkową ich zaletą jest poprawa kolorytu skóry, poprzez regulację i ujednolicenie jej pigmentacji.

Podsumowując

Zaburzenia hormonalne okresu przekwitania w sposób szczególnie widoczny odbijają się na wyglądzie i właściwościach biofizycznych skóry i przydatków. Dlatego warto sięgnąć po kosmeceutyki stworzone z myślą o kobiecie dojrzałej. 

Przypisy:

1. Stetkiewicz T., Połać I., Jędrzejczyk S., Stachowiak G., Pertyński T. Antyoksdacyjne działanie estrogenów. Przegląd menopauzalny 2003; 2:19-20.

2. Kos-Kudła B. Wpływ zmian hormonalnych w okresie około menopauzalnym na przebieg wybranych dermatoz. Przegląd Menopauzalny 2003; 1:52-57.

3. Zegarska B., Woźniak M. Wpływ estrogenu na zmiany zachodzące w skórze. Przegląd menopauzalny 2007; 4: 233-238.

4. Smith KR., Thiboutot DM. Thematic review series: skin lipids. Sebaceous gland lipids: friend or foe? J Lipid Res 2007; 49: 271-81.

5. Wojnowska D., Juszkiewicz-Borowiec M., Chodorowska G. Wpływ menopauzy na starzenie się skóry. Postępy Dermatologii i Alergologii XXIII; 3:149-156.

6. Stokłosa- Kwarcińska H., Skrzypulec V., Rozmus- Warcholińska W.: Czy fitoestrogeny zastąpią hormonalną terapię zastępczą? Ginekologia Praktyczna 2003, 11 (5): 39-44.

7. Rotsztejn H. Znaczenie fitoestrogenów w świetle obecnej wiedzy. Przegląd Menopauzalny 2005; 4: 47-50.