Przyczyny zewnątrzpochodne, wewnątrzpochodne:

Drogi szerzenia się procesu chorobowego w organizmie:

Ciągłość i styczność tkanek (zapalenia)

Układ nerwowy (tężec, wścieklizna)

Naczynia krwionośne i chłonne (choroby zakaźne, zaburzenia hormonalne)

MECHANIZMY OBROONE ORGANIZMU

1, Fizyczne

Nieprzepuszczalność skóry

Ruchy rzęsek w układzie oddechowym

Ochronna rola potu

Wydalanie kału

Wydzielanie mleka

2, Chemiczne

Niskie pH soku żołądkowego

Zasadowość soków jelitowych

Obecność kwasów żółciowych w żółci, składników odpornościowy w siarze, przeciwciał w płynach ustrojowych organizmu.

Zasadnicze okresy w przebiegu choroby

Okres początkowy (zwiastun)- klinicznie często nie dostrzegalny i nietypowy dla rozwijającej się choroby

Okres wylęgania – klinicznie bardziej uchwytny z występowaniem objawów takich jak gorączka, osłabienie

Okres pełnego ujawnienia się choroby (szczytowy)

Zejście choroby (kończące się wyzdrowieniem lub śmiercią) Wyzdrowienie zupełne lub niezupełne

Przyczyny choroby :

- przyczyna wywołująca schorzenie

- przyczyna usposabiająca ( właściwości organizmu i dziedziczenie)

- przyczyny sprzyjające

PODZIAL CHORÓB

A. ze względu na przyczynę

1. choroby zakaźne

- wirusowe (pryszczyca, wścieklizna)

- bakteryjna (gruźlica, bruceloza)

- powodowane przez pierwotniaki (kokcydioza)

2. choroby pasożytnicze

- wywoływane przez pasożyty wewnętrzne (przywry i inne robaki obłe)

-wywoływane przez pasożyty zewnętrzne (świerzb, wszy)

3. choroby niezakaźne

- niedyspozycja żołądkowo- jelitowa

- zaburzenia trawienia

- niedobory mineralno – witaminowe

- zapalenia martwice, zwyrodnienia

B. Ze względu na czas trwania

a. choroby nad ostre (kilka minut do kilku godzin np. zawał)

b. choroby ostre (kilka godzin do 2-3 tygodnie np. pryszczyca, pomór świń)

c. choroby podostre (3-6 tygodni)

d. choroby przewlekłe (powyżej 6 tyg. Np. gruźlica, inwazje pasożytnicze)

Pomiar temperatury:

- do mierzenia temperatury używa się termometru maksymalnego tj. takiego który utrzymuje najwyższe wzniesienie słupka rtęci

- u samic można mierzyć temp. w pochwie jest ona jednak od 0,1-0,5^oC niższa niż mierzona w prostnicy

- czas mierzenia temp. winien wynosić 3 minuty u ssaków i 5 minut u ptaków

- wysoką dokładnością mierzenia temperatury dla zwierząt wykonują termometry elektroniczne. Coraz szerzej używane w praktyce lekarsko- weterynaryjnej

- temp. mierzy się u zwierząt wypoczętych, stojących w miejscu chłodnym i przewiewnym, przynajmniej 2 h po jedzeniu

- wystarczające jest 2 krotne mierzenie temp w ciągu dnia, rano od 6-9 i wieczorem między 16-18

Tętno- rytmiczne rozciąganie ściany naczyń krwionośnych wywołane zmianami ciśnienia krwi w następstwie skurczów i rozkurczów komór serca.

Tętno powinno być mierzone w stanie spoczynku, w czasie jednej pełnej minuty. Przed przystąpieniem do badania tętna zwierzę powinno stać przez kilka minut spokojnie. Określamy siłę, rytm (regularność), jakość tętna i stan uzupełnienia tętnicy.

U konia tętno bada się na tętnicy szczękowej po wewnętrznej pow. żuchwy

U bydła mierzy się również na tętnicy szczękowej ale po stronie zewnętrznej

U świni, owcy, kozy, psa- na tętnicy udowej po przyśrodkowej stronie uda

SCHORZENIA NIE ZAKAŹNE

• nagłe wypadki u zwierząt ( zadławienia, wzdęcie żołądka)

• choroby przewodu pokarmowego (niestrawność, urazowe zapalenie czepca)

• zmiany na skórze (pokrzywka)

• choroby układu oddechowego (zapalenie płuc, oskrzeli)

• choroby przemiany materii (krzywica, łamikost, tężyczka pastwiskowa)

• niepłodność

OPARZENIA

Ze względu na główne uszkodzenia skóry lub tkanki podskórnej wyróżnia się 4 stopnie:

I, pojawienie się na skórze zaczerwienienia i towarzyszący mu piekącym bólem

II, pojawienie się na podłożu rumieńcowym pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym oraz charakterystycznym występowaniem silnego bólu

III, oparzenie dotyczy także tkanki podskórnej; skóra przybiera barwę białą, szarą, lub ciemnobrązową

IV, zwęglenie tkanek i daleko posunięta martwica

Pierwsza pomoc:

- przerwij kontakt z czynnikami parzącymi

- zmniejszyć występujący ból przez kilkominutowe polewanie czystą, zimną wodą (oprócz) zmniejszenia bólu woda zapobiega powstaniu głębokich oparzeń oraz przez podawanie środków przeciwbólowych

- w przypadku oparzenia związkami chemicznymi możemy je zmyć pod silnym strumieniem zimnej wody

- zabezpieczyć oparzoną powierzchnie przed zakażeniem poprzez zastosowanie opatrunku (np. jałowa gaza) przy oparzeniach I, II, III stopnia małych powierzchniach ciała oraz przez przykrycie czystymi prześcieradłami, serwetami, rozwiniętymi płatami przy wystąpieniu oparzeń na dużych powierzchniach ciała.

ODMROŻENIA

3. stopnie:

I, zblednięcie i zdrętwienie odmrożonych części ciała, pieczenie skóry

II, oprócz sino- czerwonego zabarwienia skóry pojawienie się pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym

III, dochodzi do martwicy tkanek

Pierwsza pomoc:

- odmrożone miejsca stopniowo ogrzać (przy I stopniu )

- nałożyć jałowy opatrunek (II i III stopień)

- podać środki przeciwbólowe (II i III stopień)

ZŁAMANIA

Zamknięte- gdzie przy uszkodzonej kości oraz z okolicznych tkanek (mięśnie, nerwy, naczynia krwionośne) nie ulega uszkodzeniu skóra i otwarte złamanie.

Objawy złamania kończyny mogą być:

- zniekształcone

- ból samoistny i uciskowy, zwiększający się przy próbach ruchu

- obrzęk tkanek i krwiak

- odcinkowe zaczerwienienie lub bladość

ZWICHNIĘCIA

Częściowe lub całkowite przemieszczanie jednej lub kilku kości w obrębie stawu. Oprócz przemieszczenia dochodzi zazwyczaj do uszkodzenia torebki stawowej oraz więzadeł.

Objawy:

- ostry ból występujący w stawie

- zniekształcenie stawu

- zmniejszenie lub ograniczenie ruchu w stawie

Pierwsza pomoc:

Przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw (np. używając Altacetu)

Unieruchomić staw za pomocą szyny i opatrunku

Podać środki znieczulające

ZRANIENIA

Obrażenia otwarte powstałe w wyniku przerwania ciągłości skóry

Rany powierzchowne i głębokie. Rany cięte, kłute, rąbane, postrzałowe, kąsane, miażdżone, tłuczone.

Objawy:

- krwotok

- ból na skutek uszkodzeń zakończeń nerwowych

- rozchodzenie brzegów rany

Pierwsza pomoc:

- zatamowanie krwotoku najlepiej użyć specjalnej opaski uciskowej (tętniczy- uciskamy powyżej rany, żylny- poniżej)

- usunięcie z powierzchni rany zanieczyszczeń (włosy, skrzepy krwi, kawałki drewna, szkła)

- odkażenie skóry w okolicy rany alkoholem lub wodą utlenioną

- spłukiwanie powierzchni rany wodą utlenioną, roztworem nadmanganianu potasu lub rywanolem.

- nałożenie na oczyszczoną ranę opatrunku i umocowania a pomocą opaski gazowej lub elastycznej.

NIESTRAWNOŚĆ:

Wystąpienie zaburzeń w pracy przedżołądków objawiających się najczęściej:

- upośledzeniem łaknienia

- zakłóceniem motoryki przedżołądków

- upośledzenia przeżuwania i odbijania

- zmiany w ilości i składzie drobnoustrojów w żwaczu

- zaburzenia procesów biochemicznych w żwaczu

NIESTRAWNOŚĆ KWAŚNA

- przekarmianie zwierząt

- zjedzenie przez zwierzęta dużych ilości paszy zasobnych w łatwo strawne cukry

- nagła zmiana paszy z objętościowej na bogatą w węglowodany (nieprzyzwyczajenie zwierząt do nowej karmy)

- niedobór włókna surowego w dawce pokarmowej

Niestrawność kwaśna może mieć przebieg ostry, podostry lub przewlekły szczególnie niebezpiecznie i często występująca jest postać przewlekła ponieważ brak jest postać przewlekła ponieważ brak jest wtedy wyraźnych objawów klinicznych co utrudnia rozpoznanie i leczenie

Objawy:

- biegunka

- spadek zawartości tłuszczu w mleku

- osłabienie motoryki żwacza i zaburzenia w rozrodzie

- w ostrej postaci schorzenie powoduje porażenie ośrodka oddechowego oraz niewydolność krążenia i śmierć zwierzęcia w ciągu 18-24 h.

Postępowanie:

- przerwać karmienie i zapewnić zwierzęciu nieograniczony dostęp do wody

- wezwać lekarza wet

Zapobieganie:

- zmniejszyć w dawce pokarmowej udział pasz zawierających lekkostrawne węglowodany

- stopniowo wprowadzać do żywienia przeżuwaczy nowych pasz (zwłaszcza węglowodanowych)

- uzupełnienie diety zwierząt suplementami mineralnymi.

NIESTRAWNOŚĆ ZASADOWA

Jest następstwem błędów żywieniowych towarzyszy jej wzrost pH treści żwacza i powstają nadmierne ilości amoniaku

Etiologia:

- wysoki poziom białka w paszy przy jednoczesnym niedoborze włókna surowego i łatwostrawnych cukrów

- nagła zmiana karmy na wysokobiałkową

Wysokie stężenie amoniaku we krwi i płynie mózgowym- rdzeniowym wywołują zatrucia.

- przyśpieszenie oddechu

- zwolnienie tętna

- drżenie mięśni

- Skórcze mięśni powodują, że zwierzę nie może utrzymać postawy stojącej i pokłada się

- w łagodnej postaci występuje biegunka, zwierze zatacza się w czasie ruchu, obserwuje się również spadek mleczności.

Postępowanie i profilaktyka:

- unikanie nagłych zmian żywienia

- stosowanie 10-14 dni okresu adaptacji zwierząt do nowej karmy

- postępowanie polega na zmianie żywienia pasz i dodawanie lekkostrawnych węglowodanów

NIESTRAWNOŚĆ URAZOWA

(urazowe zapalenie czepca i otrzewnej )

Schorzenie występuje u bydła dorosłego i kóz a tylko wyjątkowo u innych przeżuwaczy. Przebiega z objawami niestrawności, wywołana jest dostaniem się do czepca ostrych ciał obcych. Choroba, jest bardzo często wynikiem nieporządków panujących w gospodarstwie oraz braku zabezpieczeń elementów metalowych, znajdujących się w otoczeniu zwierząt.

Połknięte ciała obce mogą powodować zranienia przedżołądków (najczęściej czepca), a po jego przebiciu także innych narządów(otrzewnej, przepony, serca) przebieg choroby najczęściej podostry lub przewlekły

Objawy:

- zmiana postawy zwierzęcia (odstawienie łokci i wygięcie grzbietu oraz sztywny chód)

- objawy niestrawności i bóle objawiające się stękaniem

- zmienny apetyt, chudnięcie, ustanie przeżuwania

- wzdęcia

- zapalenia przepony, opłucnej i osierdzia

- posocznica bardzo często powodująca padnięcia

Zapobieganie:

- przestrzeganie porządku otoczenia

- czyszczenie pastwisk i wybiegów z porzuconych metalowych elementów.

- wykorzystanie w sieczkarniach, mieszalnikach pasz treściwych i urządzeniach cukrowniczych magnesów wychwytujących kawałki metalów

- w rejonach szczególnego narażenia występowania tego schorzenia celowe jest

- wprowadzanie do czepców magnesów.

WZDĘCIE ŻWACZA

Schorzenie głównie u bydła rzadziej u owiec czy kóz, powstaje na skutek gromadzenia się nadmiernych ilości gazów w żwaczu. Przebieg ostry lub przewlekły.

Etiologia:

- Skarmianie dużych ilości łatwo fermentujących paszy o niskiej zawartości włókna surowego oraz zasobnej w łatwo strawne węglowodany i białko ( rośliny motylkowe, liście kapusty)

- zjedzenie roślin trujących, przemarzniętych, zroszonych lub spleśniałych.

- osłabienie motoryki żwacza

- wrodzone skłonności

Objawy:

- wysklepienie powłok brzusznych (szczególnie lewego dołu głodowego)

- utrata apetytu

- zahamowanie ruchów żwacza

- utrudnione odbijanie gazów

- niepokój

- z większą niechęcią porusza się, stoi z rozstawionych kończynach

- stękanie, porykiwanie, wyciąganie szyi i wysuwanie języka

- zasinienie błon śluzowych

- trudności w oddychaniu i duszność (ucisk żwacza na przeponę)

- bezwolne oddawanie kału

Leczenie:

- w przypadku niedrożności przełyku usunąć przyczynę zatkania, przy nieudanej interwencji trochorowej żwacz

- przy wzdęciu gazowym (nagromadzeniu gazu bez piany ) usunąć gaz sondą lub trokarem, podać do żwaczowo tympachol lub bioruminos.

- w przypadku wzdęcia drobnobańkowego próbować usunąć pianę przez podawanie sondą środków zmieniających napięcie powierzchniowe (preparaty silikonowe silitympallon 20-40ml,oleje roślinne, olej parafinowy 0,5 l, 150-200g NaHCO₃, w 1l wody)

- zwiększanie wydzielania śliny (umieszczenie kołka w jamie gębowej i przywiązanie go do rogów)

- jeżeli nie uda się zlikwidować wzdęcia wyżej wymienionymi zabiegami należy przeprowadzić rumenotomię i usunąć treść żwacza

Zapobieganie:

- stopniowe przyzwyczajanie do nowej paszy (szczególnie gdy zawiera ona znaczną domieszkę roślin motylkowych)

- przed wypędzeniem zwierząt na pastwisko podać im pasze objętościową suchą (siano, słoma), a następnie napoić.

- należy unikać skarmiania paszy nieświeżej i wilgotnej a także zmarzniętej, zanieczyszczonej i niedostatecznie wysuszonej

- nie zaleca się poić zwierząt bezpośrednio po powrocie z pastwiska

- stała obserwacja zwierząt i wczesna interwencja przy wystąpieniu pierwszych objawów wzdęcia.

ZAPELENE OSKRZELI

Choroba ta w postaci zapalenia nieżytowego lub ropnego dotyczy błony śluzowej oskrzeli i oskrzelików.

Etiologia:

- przeziębienie

- wdychanie drażniących czynników fizycznych i chemicznych

- zapalenie oskrzeli może towarzyszyć niektórym chorobom pasożytniczym i zakaźnym

- czynnikiem sprzyjającym wystąpienie zapalenia oskrzeli są wilgotne i źle wentylowane pomieszczenia oraz osłabienie zwierząt w wyniku transportu lub nieodpowiedniego żywienia.

Przebieg choroby może być ostry bądź przewlekły.

Objawy:

- podwyższenie ciepłoty ciała

- zwiększenie częstości oddechów

- kaszel

- upośledzone łaknienie poprzez obustronny wypływ z nosa

- znaczne osłabienie i wychudzenie zwierząt

- duszność

Postępowanie i zapobieganie:

Zwierzętom chorym należy zapewnić spokój w dobrze wentylowanym pomieszczeniu, ponad to stosuje się ciepłe i wilgotne okłady oraz środki wykrztuśne i inhalacje. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków.

W zapobieganiu ważna jest ochrona zwierząt przed przeziębieniami, unikanie paszy pylącej i spleśniałej paszy oraz zapewnienie czystości i sprawnej wentylacji w pomieszczeniach.

ZAPELENIE PŁUC

Jest to ciężkie schorzenie nierzadko kończy się śmiercią. Choroba ta występuje jako nieżytowe ( odoskrzelowe), włóknikowe (krupowe) i zachłystowe zapalenie płuc. Występuje u wszystkich gatunków zwierząt gospodarczych

Etiologia:

- czynniki niezakaźne (zaziębienie, wdychanie substancji drażniących, zachłyśnięcie treścią pokarmową lub lekami)

- zakaźne (bakterie, wirusy, grzyby)

- pasożyty (nicienie płucne, glisty)

- przebieg choroby może być przewlekły (nieżytowe zapalenie płuc)lub ostry (włókienkowe i zachłystowe zapalenie płuc)

Objawy:

- utrata apetytu

- osowiałość

- duszność

- słabe i częste tętno

- kaszel

- surowiczy, śluzowo- ropny lub z domieszką krwi, wypływ z nosa

- wzrost temp ciała do 40-41^oC (utrzymujący cię przez kilka dni)

Postępowanie i zapobieganie:

Po zaobserwowaniu niepokojących objawów należy niezwłocznie wezwać lekarza wet, a choremu zwierzęciu zapewnić ciepłe i dobrze wentylowane pomieszczenie oraz łatwostrawną, pełnowartościową pod względem odżywczym pasze.

Dbałość o odpowiednią higienę pomieszczeń, ochrona przed przeziębieniami

CHOROBY PRZEMIANY MATRII

Etiologia:

- Podawanie pasz o składzie nieprawidłowym dla zwierząt danego gatunku i wieku

- niedobór pewnych elementów (składników mineralnych i witamin)

- szkodliwy wpływ niektórych substancji zawartych w paszy oraz procesy biologiczne przebiegające w organizmie zwierząt.

- czynniki dziedziczne oraz nieodpowiednie warunki chowu zwierząt: wilgotne pomieszczenia, brak ruchu, słońca)

KRZYWICA

Etiologia:

- występuje głównie u zwierząt młodych (prosięta, cielęta)

- błędy żywieniowe związane z niekorzystnymi procesami zawartości wapnia i fosforu w paszy

- niewłaściwe zapewnienie zwierząt w witaminy z grupy D

- proces długotrwały (2-12 tygodni)

- choroba przebiega przeważnie przewlekle

Objawy:

- lizowość (oblizywanie ścian pomieszczeń i innych zwierząt) zaburzenia ruchowe oraz zniekształcenia kości (miednicy, kręgosłupa, kończyn)

- zgrubienia żeber w miejscu przejścia części chrzęstnej w kostną (tzw. różaniec krzywiczny)

- zaburzenia rozwoju uzębienia

- przykurcze ścięgien

- zwierzęta u których stwierdza się krzywicę są wychudzone i często wykazują zaburzenia nerwowe, trawienne lub oddechowe

Leczenie krzywicy we wczesnej fazie kiedy nie ma jeszcze zniekształceń kości i stawów daje pomyślne rezultaty (udaje się uniknąć trwalej deformacji kośćca)

Leczenie stosuje się tzw. uderzeniowe dawki Wit D₃, Wit A oraz preparaty wapniowo –fosforowe

Zapobieganie:

- właściwe żywienie (pasza zawierająca dostateczną ilość soli wapnia, fosforu a także Wit D)

- zapewnienie higienicznego chowu zwierząt (czyste, widne, dobrze wentylowane pomieszczenia, codzienne udostępnianie wybiegu)

- uzupełnianie diety mieszankami mineralnymi i mineralno- ziołowymi

ŁAMIKOST (osteomalacja)

Schorzenie występujące u dorastających zwierząt szczególnie u krów mlecznych w okresie zawansowanej ciąży i laktacji jego cechą charakterystyczną jest odwapnienie kości co sprawie, że stają się one kruche i łatwo ulegają złamaniom

Etiologia:

- niedobór wapnia i fosforu

- właściwy stosunek tych pierwiastków w paszy

Łamikost rozwija się powoli a przebieg choroby jest przewlekły

Objawy:

- zmniejszony apetyt

- osłabienie i chudnięcie zwierząt

- zwierzęta poruszające się z trudnością lub przyjmują pozycje leżącą

- W fazie końcowej występują skurcze mięsni

- przy upadkach bądź niewielkich urazach dochodzi do złamań kości

TĘŻYCZKA PASTWISKOWA

Schorzenie występuje najczęściej wiosną u krów w okresie wysokiej laktacji zaraz po przejściu na dietę pastwiskową, bezpośrednia przyczyną schorzenia jest obniżenie poziomu magnezu we krwi spowodowane jego niedoborem w paszy. Powstaniu choroby sprzyja wysoka wartość potasu oraz białka w paszy.

Przebieg może być ostry lub przewlekły

Objawy:

- spadek mleczności

- zaburzenia nerwowe i mięśniowe (lękliwość, rozszerzenie źrenic, drżenie mięśni, zgrzytanie zębami)

- występowanie gwałtownych skurczów mięśni co może prowadzić do zejścia śmiertelnego

Postępowanie i zapobieganie:

- postępowanie lecznicze polega na podawaniu dożylnemu soli magnezu i wapna

- zapobiegać schorzeniu można poprzez stosowanie w żywieniu dodatków mineralnych zawierających magnez

Pasożyt- organizm, który wykorzystuje organizm innego gatunku (żywiciel) jako środowisko życia i źródło pokarmu, jednocześnie oddziaływując na niego niekorzystnie

Żywiciel- organizm, w którym bytuje postać dojrzała lub jego postacie rozwoje

Żywiciel ostateczny –organizm, w którym pasożyt osiąga dojrzałość płciową i w którym zachodzi rozmnażanie płciowe pasożyta

Żywiciel pośredni- organizm w którym występuje postać larwalna pasożyta i w którym pasożyt może namnażać się bezpłciowo

Cykl rozwojowy- rozwój osobniczy pasożyta w powiązaniu z właściwymi dla niego żywicielami

Cykl rozwojowy prosty-cykl z udziałem 1 żywiciela

Cykl rozwojowy złożny-1 lub więcej żywicieli pośrednich

Inwazjologia- dział parazytologii zajmujący się drogami inwazji i warunkami rozprzestrzeniania chorób pasożytniczych

Inwazja- pojęcie obejmuje proces zarażenia żywiciela przez pasożyta oraz obecność pasożytów w organizmie żywiciela.

Choroba pasożytnicza – (paracytoza)- rozpoczyna się z chwilą wniknięcia postaci inwazyjnych do organizmu żywiciela

Choroba pasożytnicza- przebiega wśród objawów ogólnych i miejscowych które obserwuje się w okresie prepatentym (utajnionym) i patentnym (jawnym)

WŁOŚNICA (trichinellosis)

Etiologia:

Włosień spiralny należący do gromady nicieni. Na podstawie analizy DNA wyróżniono kilkanaście gatunków. Samice mają 3-4,8 mm długości, samce 1,5-1,6 mm

Występowanie:

Pasożyt kosmopolityczny

Jego naturalne występowanie stwierdzono u ok. 149 gat. zwierząt mięsożernych i wszystkożernych, zadomowionych jak i dziko żyjących

Głównym rezerwuarem włośnia są świnie

Włośnica występuje także u ludzi

W Polsce ekstensywność włośnicy u świń wahała się w latach 96-01 od 0,00094% do 0,00025%

Umiejscowienie:

Postacie dojrzałe- jelito cienkie

Larwy- mięśnie poprzecznie prążkowane

Żywotność otorbionych larw w mięśniach jest bardzo długa. U świń po 11 latach u człowieka po 40 latach

Rozpoznanie:

Metoda trychinoskopowa, metoda wytrawiania

Zapobieganie:

Wyłączenie z diety świń surowych odpadków poubojowych oraz likwidowanie szczurów które mogą być źródłem inwazji

WĄGRZYCA BYDLA

Etiologia:

Wągier bydlęcy, larwa tasiemca nieuzbrojonego

Wągier bydlęcy jest mały (7-9 mm) barwy szarobiałej, pęcherzykiem z uwypuklonym od wnętrza skoleksem zaopatrzonym w 4 przyssawki

Żywiciel ostateczny => człowiek

Żywiciel pośredni => bydło rzadko owce i kozy

Umiejscowienie:

Wągry występują w tkance łącznej śródmięśniowej mięśni poprzecznie prążkowanej o dużej aktywności ruchowej (żuchwy, języka, międzyżebrowych poprzecznych)

Wyjątkowo wągry stwierdzone są w: płucach, wątrobie, mózgu, węzłach chłonnych

Występowanie:

Pasożyt kosmopolityczny w Polsce 2000 roku stwierdzono wągrzyce u 0,18% bydła rzeźnego

Taenia saginata należy do najczęściej występujących u ludzi tasiemców. W 2002 roku zanotowano w Polsce 193 przypadki tasiemczycy wywołanych przez tego pasożyta. Tasiemiec może pozostawić w jelicie cienkim człowieka 20-30 lat

Rozpoznanie:

W czasie badania poubojowego lub sekcyjnego na przekrojach mięśni (mięśni żuchwowych, skrzydłowych, sercowym, język) stwierdza się wągry mające postać pęcherzyków

Zapobieganie:

- Wykrywanie i likwidowanie u ludzi

- Dokładne poubojowe badanie lekarskie mięsa (przestrzeganie przepisów sanitarno- wet.)

- Ochrona terenów uprawnych przed zanieczyszczeniem ściekami kanalizacyjnymi

- Izolacja bydła od możliwych źródeł zarażenia

WĄGRZYCA ŚWIŃ

Etiologia:

Wągier świński larwa tasiemca uzbrojonego. Wągier świński jest mały (5-15mm) barwy szarobiałej pęcherzykiem z uwypuklonym do wnętrza skoleksem zaopatrzonym podwójnym wieńcem haków i 4 przyssawek

Występowanie:

Pasożyt kosmopolityczny w Polsce w 2000 roku stwierdzono u 0,004% świń rzeźnych.

Żywiciel ostateczny => człowiek

Żywiciel pośredni => świnie dzik, pies

Przypadki tasiemczycy ludzi na tle inwazji T. solium spotykane są rzadko w 2000 roku stwierdzono ją jedynie u 3 osób w Polsce

Tasiemiec może pasożytować w jelicie cienkim człowieka przez wiele lat człowiek może być żywicielem pośrednim tasiemca uzbrojonego wągry umiejscawiają się wtedy w gałce ocznej mózgu.

Umiejscowienie:

U świni wągry lokalizują się w tkance łącznej śródmięśniowej mięśni poprzecznie prążkowanych (uda, łopatki i lędźwiowych, międzyżebrowych, przepony, żuchwowych, języka, mięśnia sercowym)

Czasem wągry się usadawiają w mózgu i węzłach chłonnych

Rozpoznawanie:

W czasie badania poubojowego stwierdza się liczne wągry w predylekcyjnych miejscach tuszy (mięśni brzusznych, lędźwiowych, karku, międzyżebrowych, krtani, przepony, języka)

Zapobieganie:

1. Wykrywanie inwazji i leczenie tasiemczycy ludzi

2. Przestrzeganie poubojowej kontroli sanitarno- wet.

3. Ochrona terenów uprawnych przed zanieczyszczeniami ścieków kanalizacyjnych

4. Izolacja świń od możliwych źródeł zarażenia

FASCIOLOZA - CHOROBA MOTYLICZA

Etiologia:

Motylica wątrobowa. Przywra 18-51 mmm długości, szerokości 4-13 mm, barwa białoszarej, kształt listkowatego. Jaja regularnego, owalnego kształtu, barwy złocistożółtej

Występowanie:

Pasożyt kosmopolityczny w Polsce występuje ogniskowo na terenie całego kraju co wiąże się z czynnikami środowiskowymi. Jest to choroba „mokrych pastwisk”. Ekstensywność inwazji u bydła, owiec w Polsce na określana jest obecnie na 11-12,5%

Żywiciel ostateczny => owce, kozy, bydło, dzikie przeżuwacze, świnie, konie, króliki także człowiek

Żywiciel pośredni => błotniarka moczarowa i niektóre inne gatunki ślimaków z rodziny Limnaeidae

Umiejscowienie:

Przewody żółciowe wątroby, płuca, węzły chłonne i inne narządy wewnętrzne

Patogeneza:

Motylice drążą w miąższu wątroby korytarze

Uszkadzają naczynia krwionośne

Powodują wynaczynienie krwi

Przywry powodują zgrubienie ścian przewodów żółciowych i w efektach zalegania żółci

Zmiany zapalne miąższu wątroby

Zmiany parametrów hematologicznych i biochemicznych

Objawy:

U bydła zwykła fascjoloza przebiega przewlekle, brak objawów chorobowych. U owiec choroba motylicza jest często ciężkim schorzeniem organizmu objawiającym się:

- Niedokrwistością

- Zaburzeniami trawienia

- Wychudzeniem

- Obrzękami okolic podżuchwowej i przedramienia

Rozpoznawanie:

Badanie przyżyciowe polega na badaniu kału metodami dekantacji. Wątroby bydła, owiec i kóz podlegających badania makroskopowego (oględziny i palpacja) w celu stwierdzenia obecności motylicy wątrobowej i powodowanych przez nią zmian narządów, a zwłaszcza przewodów żółciowych

Zapobieganie:

Obejmują zabiegi agrotechniczne (melioracje) prowadzące do likwidacji okresowych zbiorników wodnych na pastwiskach

Na terenie stacjonarnego występowania fascjolozy wskazane jest regularne odmotyliczanie zwierząt, obejmujące 2,3 krotne zabiegi w ciągu roku.

BOBLOWICA

Etiologia:

Bąblowica, larwy tasiemca Echinococcus. Larwa jest pęcherzem wypełnionym płynem, którego ściany są zbudowane z dwuwarstwowej błony

Po kilku latach pęcherz może osiągać wielkość głowy dziecka

Żywiciel ostateczny => pies, wilk, lis

Żywiciel pośredni => świnie, bydło, konie, owce, kozy, gryzonie, człowiek

Występowanie:

Pasożyt kosmopolityczny. Ekstensywność w Polsce na rok 2000:

u bydła 0,007%

u świń 4,95%

u owiec 10,35%

W Polsce u ludzi zanotowano 14 przypadków echinokokozy w 2002 roku.

Umiejscowienie:

- U świń lokalizacja larw w 71-74% w wątrobie, 16-2 %w płucach i około 3% w śledzionie, nerkach, sercu i wyjątkowo w mózgu

- U bydła 69% w płucach, 27% w wątrobie i około 2% w śledzionie

- U ludzi w wątrobie, śledzionie, płucach, nerkach

Objawy:

Z reguły u zwierząt z zaburzeniami stanu zdrowia.

Przy intensywności inwazji w obrębie wątroby pojawia się biegunka, wychudzenie, żółtaczka, zanik miąższu, zmiany parametrów biochemicznych

Przy umiejscowieniu larw w płucach występuje kaszel i trudności z oddychaniem

Rozpoznanie:

Poubojowym badaniu makroskopowym można stwierdzić w wyniku omacywania bąblowce zlokalizowane tuż pod powierzchnią.

Zapobieganie:

Niedopuszczenie do zanieczyszczeń larwami i środowiska świń kalem psa.

Okresowe, regularne odrobaczanie zwierząt mięsożernych przebywających na trenie farmy

Niszczenie odpadków poubojowych zawierających larwy tasiemca E. granulosus i E. multilocularis

GLISTA DROBIU

Etiologia:

Glisty Ascaridia galli

Największy pasożyt u drobiu

Samce dł 50-75 mm

Samice dł 60-120 mm

Jaja owalne o grubej skorupce

Rozwój odbywa się bez udziału żywiciela pośredniego

Żywiciel ostateczny => kury, indyki, perliczki, bażanty, kuropatwy oraz sporadycznie kaczki i gęsi.

Patogeneza:

1. Lary powodują uszkodzenie gruczołów jelitowych powstanie wybroczyn oraz powiększenie kosmków jelitowych

2. Dojrzale glisty mogą zaczopować światła jelita i uniemożliwić przesuwanie się treści pokarmowej.

3. Produkty przemiany materii glist działają toksycznie

Objawy:

# Zmniejszony apetyt

# Apatia

# Biegunka

# Chudnięcie

# Zmniejszenie przyrostów masy ciała

# Spadek nieśności

# Niedowład nóg

Rozpoznawanie:

Poza objawami klinicznymi dokonuje się badania odchodów metodą flotacji na obecność

jaj pasożyta

Potwierdzenie inwazji opiera się na wykonaniu badania sekcyjnego i stwierdzenie obecności glist w jelicie cienkim lub larw w zeskrobinie błony śluzowej

Zapobieganie:

Utrzymanie wybiegów w należytym stanie higienicznym (okresowe usuwanie wierzchniej warstwy podłoża wraz ze znajdującymi się tam postaciami rozwojowymi

Unikanie zacienionych wybiegów (działanie promieni słonecznych niszczy postacie rozwojowe pasożyta)

Częste usuwanie kału oraz poddawanie go biotermicznej obróbce co ogranicza rozsiewanie jaj

Okresowe dezynfekcje pomieszczeń (po zmianie obsady)

Należy unikać chowu ptaków młodych z dorosłymi nosicielami pasożytów

Odrobaczanie kur 2 razy w roku

ŚWIERZB

Świerzbowiec drążący- małe roztocze, okrągłe o średnicy 0,2 -0,5 mm, odnóża krótkie, pasożytuje w głębokich warstwach naskórka

Świerzbowiec naskórny – duże owalne roztocza o długości 0,75 mm o długich odnóżach, pasożytuje na powierzchni skóry

Świerzbowiec pęcinowy – owalne roztocza, długości do 0,39 mm o długich odnóżach pasożytuje na powierzchni skóry

Świerzb drążący

1. Bydło - głowa, szyja, przedpiersie, nasada ogona

2. Świnia – grzbiet nosa, nasada uszu, szyja, brzuch, wewnętrzna powierzchnia ud

3. Owca- głowa, dolne powierzchnie kończyn, wewnętrzna powierzchnia ud, uszu

4. Kozy- okolice warg, nosa, uszu

5. Konie- początkowo głowa, szyja, kłąb a następnie całe ciało

Świerzb naskórny:

1. Bydło- szyja, kłąb, okolice krzyża, nasada ogona

2. Owce- grzbiet, boki ciała

3. Kozy – małżowiny uszne

Świerzb pęcinowy:

1. Bydło – skóra dolnych odcinków kończyn, wymiona, moszna, nasada ogona

2. Kozy – skora dokoła warg oraz wzdłuż grzbietu

3. Konie- okolice dolnych odcinków kończyn- pęciny

Objawy:

- utrata apetytu

- niepokój

- powstanie guzków łatwo ulegających pękaniu

- tworzenie się strupów

- pojawianie się intensywny świąd

- zgrubienie i wyłysiane na skórze

- wyniszczenie i osłabienie organizmu

Zapobieganie:

- dezynsekcja pomieszczeń

- kwarantanna osobników nowo zakupionych

- wyłączenia z użytkowania pastwisk na których przebywały zwierzęta chore na okres 6tygodni

- w przypadku owiec stosuje się kąpiele w roztworach środków pasożytobujczych

- przestrzeganie sanitarnych zasad obrotami zwierzętami

- zapewnienie paszy bogatej w witaminy i składniki mineralne

DEZYNFEKCJA, DEZYSEKCJA

Dezynfekcja- istotnym elementem zwalczania chorób zakaźnych, pasożytniczych jest niszczenie patogenów wirusowych, bakteryjnych, grzybiczych i pasożytniczych znajdujących się w środowisku bytowania zwierząt

Wyróżniono 3 zasadnicze zabiegi w zależności od stopnia niszczenia:

sanityzacja- polega na stosowaniu środków myjących i detergentów w celu usunięciu drobnoustrojów i substancji organicznej z powierzchni czyszczącej

dezynfekcja – niszczenie form wegetatywnych zarazków

sterylizacja – polega na zniszczeniu form wegetatywnych i przetrwalnikowych drobnoustrojów

W zależności od okresu wykorzystania dezynfekcji są 3 rodzaje:

dezynfekcja zapobiegawcza

dezynfekcja bieżąca

dezynfekcja końcowa

Ad a) przeprowadza się w miejscach okresowego lub stałego przebywania zwierząt, w miejscach skupu

Ad b) wykonuje się w momencie wybuchu oraz w trakcie trwania choroby. Cel – zniszczenie patogenów wydalanych przez zwierzęta chore tzw. ozdrowięców. Nie dopuszczenie do rozprzestrzenienia się choroby pasożytniczej lub zakaźnej na większą ilość zwierząt.

Ad c) wykonywana w momencie wygaśnięcia choroby Cel- ochrona nowo wprowadzanych zwierząt przed zarażeniem lub zakażeniem

Dezynfekcja: gruba i drobna ze względu na rodzaj powierzchni

- gruba- na powierzchni ścian, placów, wybiegów

- drobna- odzież

Podział metod stosowanych przy deratyzacji:

1. fizyczne- stosuje się promieniowanie UV, potem promieniowanie cieplne - działanie wysokiej temperatury, promieniowanie jonizujące (gamma)

- wysoka temperatura- odkażanie termiczne:

- opalanie przedmiotów: kojce matowe, widły, łopaty

- gorące powietrze- 160^oC przez 1,5 h (szkło i metal)

- gotowanie – minimum przez 30 minut (narzędzia lekarskie, odzież ochronna)

-gorąca para pod ciśnieniem- w autoklawach w temp 110^oC przez 30 minut (narzędzia chirurgiczne, bielizna operacyjna)

2. chemiczna – wybór preparatów chemicznych uzależniony jest od następujących czynników:

- rodzaju choroby i odporności zarazka

- rodzaju obiektu dezynfekowanego (pasza, budynki, środki transportu, ścieki, itp.)

- działanie środka dezynfekcyjnego na zwierzęta

- agresywności środka na środowisko

Wymogi stawiane środkom dezynfekcyjnym:

1 szerokie spektrum działania

2 szybkie i skuteczne działanie w małych rozcięczalnikach

3 niska (powolna) utrata skuteczności, działanie pod wpływem czynników obecnych w środowisku (krew, białko, kał, zmienne pH)

4 nieszkodliwe dla zwierząt i ludzi podczas, oraz po zastosowaniu środka

5 brak destrukcyjnego działania na przedmioty odkażane

6 Szybka biodegradacja w środowisku

7 opłacalność w stosowaniu (niska cena)

czynniki wpływające na skuteczność dezynfekcji:

A, czynniki pierwotne- uwarunkowane bezpośrednio zarazkiem i środkiem dezynfekcyjnym

- rodzaj drobnoustrojów i ich liczba;

- rodzaj, ilość, stężenie, temp. i czas działania środka dezynfekcyjnego

- Sposób stosowania środka (polewanie, rozpylanie)

B. Czynniki wtórne- uwarunkowane środowiskowo

- Rodzaj i właściwości materiału poddanego dezynfekcji

- Rodzaj i stopień zanieczyszczenia substancji organicznej ( krew, kał)

- Temperatura, wilgotność, pH środowiska

- Mechanizmy oddziaływania środków dezynfekcyjnych na komórkę bakteryjną:

- Koagulacja białek (alkoholowe, fenolowe, formalinowe)

- Hydroliza struktur wewnętrznych(kwasy, zasady)

- Uszkodzenia oksydacyjne (nadmanganian potasu, kwas nadoctowy)

- Zaburzenia lub uszkodzenia potencjału powierzchniowego (czwartorzędowe zasady amonowe)

Etapy dezynfekcji:

1. Ustalenie charakteru dezynfekcji (zapobiegawcza, bieżąca, końcowa) oraz rodzaj występującego schorzenia na fermie

2.Przygotowanie pomieszczenia i środka dezynfekcyjnego:

3. Mycie i czyszczenie pomieszczeń za pomocą pomp wytwarzających strumień wody pod ciśnieniem 150-160bar

4.Efektywność mycia zwiększa mycie powierzchniowe dostępnych detergentów

5. Niektóre roztwory środków dezynfekcyjnych należy podgrzać do temp 70-80^oC dla zwiększenia ich skuteczności

6.Sporządzenie roztworu preparatu dezynfekcyjnego o odpowiednim stężeniu i we właściwej proporcji (w zależności od powierzchni dezynfekcyjnej i jej głębokości przyjmuje się średnie zużycie 1 l środka na 1 m² podłogi, ścian czy sufitu

C. Biologiczne

DEZYNSEKCJA= zespół zabiegów mających na celu tępienie szkodliwych owadów, pajęczaków, roztoczy w środowisku bytowania zwierząt

Szkodliwe oddziaływanie insektów:

- Owady szkodliwe pod względem gospodarczym ( szkodniki zbożowe, karaczany)

- Zjadanie produktów

- Zanieczyszczenie produktów wylinkami, wydzielinami i odchodami

- Zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi

- Duża liczba szkodników powoduje zwilgocenie, zgrzewanie i w efekcie pogorszenie jej jakości

- Szkodniki sanitarne (klaszcze, muchy, wszy, pchły, komary, karaczany) najbardziej przenoszące infekcje lub będące rezerwuarem zarazków:

- Kleszcze -zapalenie mózgu

- gorączka

- borelioza

- Tularemia

- gruźlica

- salmonelloza

- czerwonka

W postępowaniu dezynfekcyjnym stosuje się metody:

1. mechaniczne (pułapki klejowe tzw. trapity, pułapki z feromonami, lampy owadobójcze, preparaty żelowe wprowadzane do miejsca bytowania owadów)

2. Fizyczne (opalanie płomieniami, stosowanie gorącego powietrza, gorącej wody, niskich temperatur)

3. Chemiczne (insektycydy)

# Kontaktowe- przenikają przez powłoki zewnętrzne ciała

# Pokarmowe- działają przez przewód pokarmowy

# Oddechowe (fumiganty) działają przez układ oddechowy

# Odstraszające

Główne postacie występowania insektycydów:

1. Płynna:

# Koncentraty do sporządzania emulsji oraz zawierające mikrokosmki

# Gotowe preparaty do opryskiwania, aerozole, roztwory w rozpuszczalnikach organicznych,

1. Stała

# Preparaty pyliste

# Proszki do sporządzania zawiesiny

# Trutki

Wybór środka owadobójczego powinien być poprzedzony określeniem:

1. Cech biologicznych owada

2. Ekwipunku którym dysponuje się do przeprowadzenia dezynsekcji

3. Rodzaj budynku i jego środowiskiem

4. Bezpieczeństwa osób użytkujących budynek

5. kosztami zabiegów

DEZINAWAZJA – niszczenie pasożytów w środowisku zewnętrznym za pomocą środków chemicznych i fizycznych- dezynfekcja parazytologiczna

Zespół zabiegów których celem jest zniszczenie w środowisku zewnętrznym czynników powodujących choroby inwazyjna człowieka i zwierząt

A, fizyczne- wysoka skuteczność w eliminacji postaci rozwojowych pasożytów

- promienie UV

- wysoka temp

B. chemiczne- ograniczona skuteczność w dezynfekcji parazytologicznej ze względu na swoistą budowę skorupek postaci dyspersyjnych

- jaja glisty mogą przeżywać w glebie kilka miesięcy, a nawet lat

- larwy nicieni są w stanie przezimować w naszych warunkach klimatycznych

- postacie larwalne tasiemców pozostają inwazyjne do kilku tygodni po śmierci żywiciela

C. biologiczne- kompostowanie ściółki, osadów komunalnych i gnojowicy