EGIPT

- Średnie Państwo – panowanie XI-XII dynastii, około 2055-1985 p.n.e.

- Nowe Państwo – panowanie XVIII-XX dynastii, około 1550-1069 p.n.e.

- III Okres Przejściowy – panowanie XXI-XXV dynastii, około 1069-653 p.n.e.

- Okres Późny – panowanie XXVI-XXX dynastii, około 664-332 p.n.e.

- Okres ptolemejski – panowanie greckiej dynastii Lagidów, 332-30 p.n.e.

Średnie państwo – faraon Amenemhat podporządkował szlachtę i przywrócił w kraju porządek. Nastąpił rozkwit ekonomiczny i literatury świeckiej.

„Egipcjanin Sinuhe” – najstarsze opowiadanie oparte na autentycznych wydarzeniach

XII i XIV dynastia ponownie podzieliły kraj – sprawując osobną władzę na N i S.

Ok. 1700BC – inwazja Hyksosów, osiedlili się oni na terenach wsch. Delty Nilu, gdzie zbudowali nową stolicę – Awaris, za panowania XV – XVI dynastii. Tolerowali oni panowanie innych władców, oddawali cześć swoim bogom, co dla Egipcjan stanowiło zniewagę.

Nowe państwo – ok. 1570BC – faraon Ahmes zapoczątkował XVIII dynastię i wygnał Hyksosów.

Rozpoczyna się okres ekspansji terytorialnej, największy rozkwit ekonomiczny i kulturalny. Rozszerzył on granice na Zach. Kraju. Jego działania na tych terenach kontynuowali – Totmes I, Hatszepsut (polityka pokojowa, rozwój handlu i budowa Tel El-Bahari), Totmes III (okres największej ekspansji militarnej) i inni

Amenhotep IV wprowadził nowy styl w sztuce, zbudował nową stolicę w Tel El-Amarna

Ok. 1280 – bitwa pod Kadesz pomiędzy wojskami egipskimi (panowanie Ramzesa II) a hetyckimi,

Okres późny – VII – I w. p.n.e. – kraj pod panowaniem Libijczyków, później Etiopczyków, Persów, Macedończyków i Greków.

W końcu IV w. p.n.e. władze w Egipcie przejmuje Aleksander Wielki

SZTUKA EGIPTU

Rzeźba w Średnim Państwie

- brak ścisłej jedności stylistycznej, na N mieli upodobanie do formy klasycznej ze Starego Państwa (szlachetność rysów, spokój postaci) np., posągi Sezostrisa I, w Memfis dążenie do realizmu postaci, a na S, w rejonie Teb synteza obu tych tendencji, twarze pełne wyrazu, ale ciało przedstawiane zgodnie z tradycja SP – młodo

- posagi faraonów Sezostrisa III i Amenanhata III – twarze pogrążone w melancholii, powieki opadają na oczy, obniżone kąciki ust, czoło zmarszczone – troska o państwo, widać upływ lat

-za XI dynastii przyjęto nowy sposób ustalania proporcji wrysowując postać człowieka w siatkę, w ten sposób wszystkie elementy ciała zostały ściśle określone, podstawową jednostką siatki była szerokość pięści, stojąca postać miała wysokość 18 kratek, siedząca 14

- wzrasta ilość budowanych sfinksów – sfinks Amennenhata II

- pojawiają się małe figurki przedstawiające sceny z życia codziennego

- biżuteria na najwyższym poziomie

-zaczęto produkcję barwnego szkła, naczynia libacyjne i codziennego użytku

Nowe państwo

-dzięki podbojom kontakt ze światem azjatyckim, powstają olbrzymie posągi zwane kolosami (kolosy Memnona)

- w rzeźbie pełnoplastycznej odtwarzają drobiazgowo strój i ozdoby

- od panowania Hatszepsut w świątyniach pojawiają się liczne posągi faraonów z obliczem pełnym niezmąconego spokoju

- przedstawienia Hatszepsut nie zachowały się

- skubizowane posągi (kształty zbliżone do 6ścianu) pozycja siedząca, podciągnięte kolana okryte szatą, np., kubus Sennefera z szarego granitu

- Amenhotep IV – Echnaton; reforma religijna: wprowadzenie kultu Atona, podkreślenie ekspresji na twarzy, zerwanie z wieczna młodością, twarz długa, oczy skośne, pierś wąska i zapadnięta, brzuch wystający, szczupłe ramiona, przedst., z atrybutami władzy królewskiej

Reforma Tel El-Amarna – zaczęto ukazywać postacie z półprofilu, na podbródkach, szyjach zmarszczki, grubsze nogi

Relief – wykonywany na powierzchniach kamiennych i drewnianych

Malarstwo – XVIII dynastia

- osiąga swobodę i bogactwo ekspresji

- wzrasta liczba grobowców

- malarstwo z komór grobowych arystokratów – ukazywanie luksusu i rozrywek – pokazywanie kobiecego ciała

- ciała smuklejsze

- pełniejsze wyrażenie ruchu

- wzbogacona kolorystyka

- W Tebach, w grobowcu skryby Nachta przedstawienia grających kobiet

- drobiazgowość w przedstawieniach strojów i fryzur

- od XVIII dynastii często wykonuje się przedstawienia faraona powożącego rydwanem bojowym

Świątynia Hatszepsut – XV w. p.n.e., świątynia w znacznej części wykuta w skale. W początkowym okresie pracami rekonstrukcyjnych kierował Kazimierz Michałowski.

- XXV dynastia – oryginalne reliefy wklęsłe i sarkofagi pokryte reliefami

- rozwój filigranu – zastosowanie w ornamentyce

BLISKI WSCHÓD

1900BC – napływ do Mezopotamii plemion Semickich zwanych Amorytami, 300 lat władali oni terytoriami Sumeru i Akadu

1792BC – 1750BC – Władanie Hammurabiego, Babilon stolicą

1530BC – inwazja Hetytów, upadek Mezopotamii

1356BC- 1087BC – Asyria opanowuje tereny całej Mezopotamii. Panowanie Asyrii zakończył najazd Chaldejczyków i Aramejczyków

Koniec Xw p.n.e – Asyria odzyskują dawną świetność

883-859pne – władanie Assurnasirpala II, Asyryjczycy zajmują tereny do M. Czarnego

721-705pne – Sargon II – za jego panowania szczytowy okres rozwoju

705-681 pne – Senacheryb zniszczył Babilon i stolicą stała się Niniwa, miasto zostało otoczone potężnym murem, zaopatrywane w wodę za pośrednictwem akweduktu

668-627pne -panowanie Asurbanibala, zakończył on podbój Egiptu burząc Teby

Nabopalasar zwyciężył Asyryjczyków i ogłosił się królem

605-562pne – jego syn, Nabuchodonozor II – okres największej potęgi imperium nowobabilońskiego, odbudowa Babilonu, Wiszące ogrody, Brama Isztar

539- Babilonia opanowana przez Persów

Okres Achemenidzki – ziemie Sumerów, Akadyjczyków, Asyryjczyków i Babilończyków weszły w skład imperium Aleksandra Wielkiego

332pne - zdobycie Babilonu przez Aleksandra Wielkiego

BUDOWNICTWO W MEZOPOTAMII

- w II tysiącleciu ustalają się rozmiary i struktury architektoniczne zigguratów (forma potężnej wieży, na szczycie świątynia, - ziggurat w pobliżu Suzy w Iranie)

- pałace babilońskie (pałac w Mari – kilkaset pomieszczeń, z suszonej cegły i gliny)

RZEŹBA W MEZPOTAMII

- Postawa pokorna i uległa

- rzeźbiono przede wszystkim figurki wotywne, którym przypisywano funkcje magiczne – małe rozmiary z powodu braku drewna i kamienia

- figurki statyczne, indywidualne

- nogi grube, ramiona wzdłuż tułowia, lub skrzyżowane na piersiach, przeważają figurki męskie

- ciało okrywała długa wełniana tunika

- poł II tys. – rzeźby z brązu służące jako podstawy, na których układano ofiary przeznaczone dla bóstw

- przedstawienia zoomorficzne i demony

RZEŹBA ASYRYJSKA

- reliefy, na których były przedst., zwycięskie kampanie

- symetria układu brody i włosów (np. Asurnasirpala II)

- lamassu – istoty zoomorficzne z ludzkimi głowami, stoją przy wejściach do pałaców

- reliefy – ukazywane z przodu lub z profilu, żelazna dyscyplina, jak najwierniejsze odwzorowywanie rzeczywistości - IX – VIIIw) . ( czarny obelisk Salmanasara III z Nimrud)

- kodeks Hammurabiego z epoki babilońskiej (ponad 2m, rzeźbiony, zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego oraz procesowego)

- asyryjskie ortostaty od XIIIw. Kamienne płyty pokryte reliefami, okrywano nimi dolne partie ścian pałaców, najczęściej przedstawienia batalistyczne i myśliwskie. Wykonywane z wapienia i alabastru, polichromowane (brak zachowania). Staranne przedst., stroków i fryzur

- Okres babiloński XVIIIw. – fragmenty malowideł o tematyce batalistycznej, mitologicznej i religijnej

- nowością są zapożyczone swobodniejsze formalnie elementy dekoracyjne np., woluty pochodzenia egejskiego

- poszczególne sceny obramowywane były kolorowymi paskami

-technika reliefu z glazurowanej cegły – Asyryjczycy używali jej do wykonywania fryzur w świątyniach i pokrywania ścian w pałacach ( Babilon, VIw. Brama Isztar – wzniesiona za panowania Nabuchodonozora II, otwierała ona drogę procesyjną, która ciągnęła się do świątyni Marduka, oblicowana glazurowaną cegłą w kolorze niebieskim)

Wiszące ogrody –za panowania Nabuchodonozora II, dla żony Amytis

SZTUKA PERSKA

- za panowania Achemenesa, Cyrusa, Kambyzesa i Dariusza pod władza Persów znalazł się BW, Azja aż do Indii

- 700-675 – Achemenes zapoczątkował Achemenidów

-558-528 – Cyrus II Wielki stworzył imperium podbijając Kraj Medów i opanowując Iran, a w 539 zdobyl Babionie. Imperium istniało do 330, kiedy to stało się częścią imperium Aleksandra Wielkiego.

- największy rozwój państwa Achemenidów był za Dariusza I 521-486, podbił wtedy Egipt, Trację, rejon Indusu, Macedonię

- VI/IVw – sztuka dworska sławiąca władców

- kultura perska podlegała różnorodnym wpływom, cechy: surowy rytm kompozycji i charakter typowo dworski. Jej najważniejsze zabytki architektury: Pasargady, Persepolis i Suza.

- powszechne wykorzystywane kolumny, początkowo drewniane, potem kamienne: kapitele z popiersiami (protomami) smoków, byków i hybryd

- pałac – najważniejsza budowla, elementy mezopotamskie, egipskie, greckie, otoczone murami, bramy wejściowe strzegły kamienne skrzydlate byki z ludzkimi głowami

- grobowiec Cyrusa II na siedmiostopniowym podwyższeniu

- reliefy powszechnie stosowane: potęga monarchii i przepych dworu, biżuteria inkrustowana barwnymi gemmami i pasta szklaną

- ryton – typowe naczynie epoki, kielich w kształcie rogu, I tys. W północnym Iranie rytony charakteryzowały się tym, że głowa zwierzęcia stanowiła przedłużenie dolnego końca naczynia, a w epoce Achemenidów głowę zwierzęcia sytuowano po prawej stronie kielicha

Cylinder Cyrusa II - król perski Cyrus II Wielki nakazał wyryć pismem klinowym napisy stanowiące jego deklarację polityczną po zajęciu Babilonu.

Obiekt ten został odkryty w 1879 przez archeologa Hormuzda Rassama w fundamentach E-sagili – świątyni Marduka w Babilonie. Obecnie znajduje się w British Museum w Londynie.

FENICJANIE

- koniec II tys. Najintensywniejszy rozwój kulturalny i ekspansje ludów indoeuropejskich

- miasta fenickie to – Byblos, Sydon, Tyr, Ugarit – ważne ośrodki handlu

- sztuka związane z działalnością handlową, różnorodne wpływy

- wprowadzili alfabet z 22 spółgłoskami, kształt pisma ustalił się ok. Xw. I rozpowszechniło się za pośrednictwem procesu kolonizacji handlowej, wywierało wpływ na pismo greckie

- biżuteria i broń, naczynia szklane, ceramika i wyroby z kości słoniowej na najwyższym poziomie

- kobiece figurki z kości słoniowej (wzory egipskie i syryjskie) – fragmenty przedmiotów codziennego użytku, np. lusterek

- antropomorficzne sarkofagi podobne do egipskich lub greckich

-architektura uboga

- świątynia obelisków w Byblos, o murach z kamienia i cegły, bez ozdób z licznymi kamiennymi monolitami stojącymi na dziedzińcu, tzw. Betyle lub domy boga. Na terenie świątyni znaleziono figurki z brązu i biżuterię

HETYCI

- w II tys. Osiedlili się na terenach Anatolii (gr. Ludów indoeuropejskich – Nesejczyków)

- od 1800-1750 BC – Nesejczycy podporządkowali sobie ludy Azji Mniejszej i stworzyli scentralizowane państw zwane Hattu

- Anittas przeprowadził proces unifikacji politycznej Anatolii

- od 1380-1346 BC – Suppiluliumas zapoczątkował ekspansję terytorialną

- 1345 – 1320BC – Mursil II zwyciężył Egipt

- 1200 BC – rozpad imperium na wskutek inwazji ludów morza

- miasta to prawdziwe fortece, otoczone cyklopowymi murami, w kamiennych blokach murów rzeźbiono gigantyczne postacie. Miasta otoczone podwójnym murem z licznymi wieżami, z budowli pałacowych zachowały się resztki fundamentów.

- świątynie o regularnych planach z centralnie położonym dziedzińcem, tam sanktuarium,. Niewielki budynek z małym prostokątnym dziedzińcem wewnątrz i kolumnada naprzeciwko wejścia. Bramy miasta Hattuszasz.

GRECJA

- 2100 – 1600BC – okres średnio minojski – wielkie zespoły pałacowe

- ok. 1700BC – okres późno minojski na ruinach starych pałaców, które uległy zniszczeniu na skutek trzęsień ziemi zaczęto wznosić nowe budynki

-1600-1100 – rozwój kultury mykeńskiej

-1200 -najazd Dorów na Grecję, spalenie Myken i Pylos

- 1200 – 1050 -formowanie się państw-miast

- 1000-900 – początki państwa spartańskiego

- 750 – 500 – Wielka Kolonizacja Grecka, przyczyny: klęska głody, niepokoje wewnętrzne, niewystarczająca ilość ziemi uprawnej, chęć wzbogacenia się

- 621 – spisanie praw przez Drakona (spis istniejących wcześniej praw zwyczajowych)

- 594 – reformy Solona (powołał Radę Czterystu, sądy przysięgłe, obywateli podzielił na klasy majątkowe)

- 561-510 – okres tyranii Pizystratydów w Atenach

- 508/7 – reformy Klejstenesa, początek demokracji ateńskiej (Rada Pięciuset, areopag – rada starszych, zgromadzenie ludowe)

- 494 – zdobycie i zniszczenie Miletu przez Persów

- 490 – bitwa pod Maratonem (Persowie (Datis, Artafernes) vs Grecy (Militiades)), Grecy wygrywają, bitwa bez Spartan

- 479 – bitwa pod Platejami, Grecy pokonują Persów

- 478/7 – powstanie I Związku Morskiego (cel: obrona miast jońskich przed Persją)

- 462/1 – reformy Peryklesa w Atenach (każdy obywatel mógł brać udział w polityce, rozbudowa floty i portów, za zasługi dla państwa cudzoziemiec mógł otrzymać obywatelstwo, podział Rady Pięciuset na 10 komisji)

- 449 – pokój grecko-perski, tzw. pokój Kaliasza (Persja miała zrzec się hegemonii na Morzu Egejskim)

- 431-404 - wojna peloponeska (Ateny vs Sparta, walka o hegemonię, wygrała Sparta)

- 394-387 –wojna koryncka (Związek peloponeski {Sparta} vs Ateny, Teby, Argos, Korynt, wynik nierozstrzygnięty, utrzymanie hegemonii Sparty)

- 378 – powstanie II Związku Morskiego (związek Aten z greckimi polis)

- 338 – bitwa pod Cheroneą (Macedonia [Filip II Macedoński, Aleksander Wielki] vs Ateny, Teby, zwycięstwo Macedonii)

Kulturę egejską pod względem geograficznym podzielić można na: minojską na Krecie, helladzką na lądzie greckim, cykladzką na wyspach.

- najważniejsze zespoły pałacowe – Knossos, Mallia, Hagia Triada, Fajstos

- II tys. – kultura minojska, początek Średniej Epoki Brązu, rozwinęła się na Krecie, zwana Kreteńską i Minojską, ok końca III tys. Determinizm Krety, sprzyjający nawiązywaniu kontaktów handlowych i politycznych z innymi kulturami

- stała wymiana handlowa i kulturalna z Egiptem XVIII dynastii – XVI - XIV w.

Knossos (łac. Cnossus, Gnossus ) – miejscowość na greckiej wyspie Krecie, położona około 6 km na południowy wschód od Heraklionu (Iraklion), u stóp gór Ida. Zasłynęła ona z odkrytych w 1899 r. przez Arthura Evansa rozległych ruin pałacu pochodzącego z okresu 2000–1400 p.n.e. (kultury minojskiej), zwanego pałacem Minosa lub labiryntem kreteńskim. Około 1450 p.n.e. Achajowie zajęli Kretę, pałac został ostatecznie zniszczony pod koniec XIV w. p.n.e.

Posadzki w pomieszczeniach reprezentacyjnych wyłożone były płytami z kamienia. Ściany pokryto freskami, a kolumny pomalowano na kolor czerwony. W pałacu umieszczono też łazienki, wodociągi i kanalizację. Wnętrza oświetlały studnie świetlne.

Budowla w Knossos związana jest z greckimi mitami o Minotaurze (labirynt), Ariadnie, Dedalu i legendarnym królu Minosie, który panował w potężnej starożytnej Krecie.

Kondygnacje rozdzielały płaskie stropy oparte na ścianach i kolumnach. Przypuszcza się, że niezachowane pomieszczenia umieszczone na wyższych poziomach były bardziej przestronne. O wielopiętrowej zabudowie świadczą częściowo zachowane klatki schodowe.

Wszystkie zabytki są w muzeach w Heraklionie i w Atenach.

- wykorzystywano identyczne kanony w sztuce jak w Egipcie, ale wzbogacone o element ruchu

-sztuka przepełniona witalnością

- odrzucenie symbolizmu

- motyw spirali pochodzący z środkowej Europy (od kultury Cykladzkiej)

- motywy zaczerpnięte z obserwacji fauny i flory morskiej i lądowej, odchodzi się ode tematyki wojennej i pozagrobowej, brak wizerunków bóstw i władców. Tematyka dworska wyraźnie podkreślona rola kobiet.

Figurki kobiet, typowe dla sztuki minojskiej, przedstawiają postacie ubrane w tzw. stroje dworskie. Ubiór składał się z szerokiej spódnicy i obcisłego kaftanika odsłaniającego piersi. Są to postacie kapłanek lub wyobrażenia boginek. Figurki, najczęściej o charakterze wotywnym były wykonywane z gliny, fajansu (np. boginie z wężami), kości słoniowej oraz brązu. Wyrób figurek wotywnych, jako element tzw. sztuki prymitywnej, przetrwał najdłużej na Krecie, po upadku pałaców i związanej z nimi sztuki dworskiej.

Z kamienia wykonywano także naczynia. Były wśród nich wazy zdobione reliefami oraz tzw. rytony, czyli naczynia libacyjne w kształcie głowy byka. Przykładem jest odnaleziony w pałacu Knossos ryton wyrzeźbiony w serpentynie. Jego powierzchnię zdobią liczne linie i płaski relief ukazujący wizerunek byka. Do naczynia przytwierdzone były rogi wykonane najprawdopodobniej z pozłoconego drewna.

Architektura mykeńska – kulturę mykeńską łączymy z Peloponezem. Najważniejsze ośrodki: Mykeny, Pylos, Tiryns.

Zarówno Mykeny jak i Tiryns były silnie ufortyfikowane, otaczały je mury o grubości kilku metrów, budowane z wielkich głazów. Mur tego typu nazywa się wątkiem cyklopim.

Lwia Brama – w Mykenach, prowadzi do niej krótki korytarz między murami. Wejście składa się z monolitycznych kamiennych bloków i trójkątu. W architekturze mykeńskiej ozdobne trójkąty nad wejściem umieszczano nad wszystkimi monumentalnymi wejściami. Relief z bramy jest jedynym przykładem monumentalnej rzeźby z terenu Egei.

Maska Agamemnona – została odnaleziona przez Heinricha Schliemanna, w jednym z grobów na terenie Myken. Jest to wykonany ze złotej blachy wizerunek mężczyzny z brodą i wąsami. Przedstawione rysy twarzy oddają indywidualny charakter zmarłego. Maska ma wymiary 26 cm (wysokość) i 26,5 cm (szerokość), datowana jest na ok. 1500 p.n.e., czyli jest starsza niż czasy wojny trojańskiej. Obecnie znajduje się w zbiorach Narodowego Muzeum Archeologicznego w Atenach.

Jest to najbardziej znane dzieło złotników mykeńskich.

ARCHITEKTURA W GRECJI

- Koniec VII w. początek porządku doryckiego (np. świątynia Hery w Olimpii) po raz pierwszy pojawia się klasyczna struktura świątyni złożona z 3 pomieszczeń – naosu, pronaosu i opistodonosu, z 2 kolumnami w antach

Porządek dorycki – bardziej uporządkowany od jońskiego, liczba kolumn fasady zawsze parzysta, dachy świątyń zawsze dwuspadowe. Kolumna nie stoi na bazie.

Porządek joński – nie była tak skrępowana zasadami jak dorycka, narodził się we wschodniej Grecji, przede wszystkimi na wybrzeżach Azji Mniejszej. Liczba kolumn fasady zawsze podwójna. Kolumna stoi na bazie. Tzw. Baranki.

- pierwszą świątynią wybudowaną w całości z kamienia jest świątynia Artemidy w Efezie (poł VI w.)

-V w. pne. – architektura dorycka osiągnęła pełnię rozwoju – świątynia Zeusa w Olimpii (470-456), Partenon (447-438)

Jego budowę rozpoczęto w 447 p.n.e., a zakończono w roku 432 p.n.e. Uważa się, że budowla powstała w oparciu o plany Iktinosa i Kallikratesa, zaś przy wykonywaniu elementów rzeźbiarskich pracować miał sam Fidiasz. Partenon ma także inne nazwy takie jak Pertenos i Pwaretona.

Nazwa Partenon nawiązuje do Ateny Partenos (Ateny Dziewicy), której świątynia była poświęcona. Zbudowany w zgodzie z porządkiem doryckim, jest uważany za najdoskonalszy jego przykład, niemniej w świątyni znajdują się elementy porządku jońskiego, tj. 4 jońskie kolumny w pomieszczeniu zachodnim oraz tzw. fryz panatenajski znajdujący się na ścianach celli. Partenon zbudowano z białego marmuru pentelickiego. Nie oparł się on zniszczeniom i grabieży.

- V w. najwspanialsze przykłady architektury jońskiej znajdują się w Attyce

- IV w. – porządek dorycki ewoluuje w stronę większej lekkości i smukłości form

- pierwsze świątynie w porządku jońskich charakteryzowały się silnymi wpływami orientalnymi widocznymi w kolosalnych rozmiarach (sanktuarium Hery na Samos)

- nietypowy ze względu na układ planu jest erechtejon z Akropolis ateńskiej – 421-405 – budowa ma 4 kolumniady, bogata dekoracja, kariatydy

RZEŹBA GRECKA

- przed okresem archaicznym, w wieku X i IX powstawały drobne rzeźby wykonywane z różnych materiałów przedstawiające bóstwa i zwierzęta

- w VIII w. pne. Zaczęły się wpływy orientalne, wytwarzano ceramikę, wotywne kociołki i figurki z brązu

- VII w. pne. – ożywione kontakty Greków i Egipcjan, powstają monumentalne rzeźby kamienne

- pocz. VII w. styl detaliczny – rozprzestrzeniał się po całej Grecji (Dama z Auxerre)

- od poł. VIIw pne. Rozwinęła się rzeźba w marmurze, rozmiary naturalne lub większe

- u schyłku okresu archaicznego 530-480- pne twórcy dają wyraz znakomitej znajomości ludzkiego ciała

- w epoce klasycznej (480-323) rzeźby wyłącznie z marmuru, postacie nie są symetryczne

- w IVw nowe elementy: przedstawianie uczuć i naturalistyczne traktowanie faktury szat

- W III w pojawia się gatunek rzeźby portretowej

- między poł III a poł. II w. bogata ornamentyka barokowa

W VI w p.n.e. wykształciły się 2 podstawowe typy rzeźby: kuros i kora. Rzeźby te spełniały 2 zasadnicze funkcje: wotywną i nagrobną. Wśród kurosów i kor zauważamy tendencje doryckie i jońskie.

Myron – najstarszy z wielkiej trójki rzeźbiarzy, pochodził z Beocji. Jego najsłynniejszymi rzeźbami są: Dyskobol, Grupa Ateny z Marsjaszem. Oba dzieła powstały w brązie. A znamy je z kopii rzymskich. Atena i Marsjasz byli ustawieni na Akropolu.

Poliklet – Pochodził z Peleponezu, nie zachowały się żadne jego dzieła, jedynie kopie. Uważny był za teoretyka rzeźby, najbardziej znane jego dzieła to Doryforos, czyli niosący oszczep. Poliklet w przeciwieństwie do Myrona swoje dzieła ukazywał bardziej statycznie.

Fidiasz – pochodził z Aten, znany z rzeźb architektonicznych i wolnostojących. Fidiasz wykonał projekty Kory Erechtejonu i był autorem koncepcji rzeźb Akropolu. Nazywano go twórca bogów, mi.in. Ateny, Zeusa, Apollina i Afrodyty. Najsłynniejsza jest Atana Parthenos i Zeus Olimpijski zaliczany do 7 cudów świata.

MALARSTWO W GRECJI

- styl czarno figurowy – rozwinął się w Koryncie,

- styl czerwono figurowy od 530 pne. W Atenach

- Vw. – początki epoki klasycznej, realistyczne przedstawienie ciała i twarzy w dowolnej pozycji (Krater – 460-450pne)

- V/IV w. znaczny postęp w malarstwie ściennym za sprawą skiagrafii – malarstwo cienia

- w Vw. Pojawiają się mozaiki, początkowo proste wzory geometryczne z otoczaków morskich i rzecznych, pełne sceny przedstawione na mozaikach pojawiają się na przełomie IV i III w. p .n.e., wzorami dla mozaiki było malarstwo ścienne + sztalugowe. Tematy mozaiek zróżnicowana, przeważały niefrasobliwe scenki, np.. łowiectwo. Mistrzowie mozaik: Dioskurides z Samos, Sosos z Pergamonu (na slajdach: mozaiki z tzw. Domu Dionizosa w Pelli, koniec IVw.)

ETRURIA

- Kultura Villanova – zgrupowania regionalne: Tyrreńska, Emilii, ośrodek w Romani i San Marino, ośrodek w Picenum, kampania i Lukania. Wyrosła na rodzimym podłoży k. apenińskiej z epoki brązu. Stosowali ciałopalenie, w urnach dwustożkowatych, z czarnej gliny, zdobione rytami. Pod koniec jej trwania zaczął się szerzyć obrządek grzebania zmarłych, pojawiają się pierwsze groby komorowe, powszechne użycie żelaza, ozdoby z brązu, złota, srebra. Przedmioty i motywy obcego pochodzenia (skarabeusze i amulety typu egipskiego), naśladowanie malowanej ceramiki greckiej. VIII/VII w. – kultura ta przeobraża się w cywilizację orientalizującą (gwałtowna zmiana warunków życia i nadzwyczajny wzrost możliwości nabywczych – pojawienie się kosztownych przedmiotów z dalekich krajów. Import złota, srebra i kości słoniowej.)

- od VII do VIw. pne – morskie panowanie Etrusków

- najstarsza faza była pod silnym wpływem elementów wsch. I zwana była orientalizującą, łączy się z k. Villanova z EŻ

- charakterystyczna ceramika – bucchero – VII/VI w. – naczynia czarne, uzyskane w procesie redukcji lub domieszania do gliny sproszkowanego manganu. Ceramika polerowana, ryta lub z ornamentem plastycznym. Bogate grobowce z tego okresu.

- moda orientalna VII-VI w. Od VI-V przewaga wpływów k. greckiej, początkowo jońskiej, później attyckiej (przenikanie helleńskich bogów i mitów)

- W grobach etruskich przedmioty i motywy świadczące o intensywnym handlu, rozprzestrzeniały się wyroby etruskie wzdłuż linii brzegowych – wazy z bucchero, wyroby z brązu

- W Kartaginie znaleziono tabliczkę z inskrypcją etruską

- VI/V w. konflikt z Grekami na podłożu handlowo-gospodarczym

- współpraca z Kartagińczykami

-540BC – bitwa pod Alalią, Kartagina i Etruskowie – Grecy, Grecy przegrywają.

- pocz. V w. upadek potęgi morskiej

- Kartagińsko –Etruski układ wojskowy zostaje rozbity na wskutek rosnącej potęgi Syrakuz

- 474 pne – Etruskowie zostali pobici przez flotę Syrakuz pod Kyme, miasta Etrusków tyrreńskich przekształciły się w skromne państewka lądowe, a wreszcie uległy politycznej hegemonii Rzymu

- w III w. pne, gdy Rzym zbierał siły do walki z Kartaginą po flocie etruskiej ani śladu, teraz sprzymierzone miasta Etrurii ograniczyły swoją działalność do dostawy materiały na budowy okrętów dla floty rzymskiej

SZTUKA ETRURII

- teksty na bandażach mumii z Zagrzebia

- Malowidła, rzeźby z brązu, terrakoty, kamienia, przedmioty z bursztynu, kości słoniowej, głownie przedstawienia bóstw, ruiny świątyń, grobowce

- specjalnie znaczenia miała obróbka blach brązowych z dekoracją A sbalzo (wytłaczana) do ozdoby mebli, tarcz, wozów, kandelabrów. Umiejętność ta zrodził się w fazie orientalizującej, a rozkwitła w VI w.

- ściany podziemnych grobowców zdobione malowidłami (Tarquinia), malowidła na płytach terrakotowych umieszczane jedne obok drugich dekorowały wnętrza budynków) sakralnych, malowidła w sarkofagach i w urnach (sarkofag Amazonek w Tarquinii)

- malowidła miały charakter dekoracyjny: postacie i wydarzenia mitologii greckiej

- VI/V w. wielkie malarstwo sepuklarne: sceny z obrządkiem pogrzebowym, uczty, tańce zabawy, sceny z życia codziennego np.,. polowania

- po V w. przeważają tematy z życia poza grobowego – podroż na tamten świat, uczty w świecie zmarłych pomieszane z kompozycjami mitologicznymi

- szczególna wagę przywiązywano do portretów zmarłych osób

- IV w. – rozkwit warsztatów ceramicznych

- świątynia: początkowo kształt domu bez portyku, na planie prostokąta, dwuspadowy dach. Następnie przybiera formy bardziej złożone, na planie prostokąta, jeden bok trochę dłuższy od drugiego, w przedniej części portyk kolumnowy, tylna cz. składała się z trzech celli (miejsce, gdzie znajdował się posąg bóstwa)poświęconych trzem bóstwom lub z jednej celli, otoczonej przez dwa allae (skrzydła boczne)

Świątynia w Etrurii była budowlą miejską.