1. Co to jest fitoplankton? Wymień ważniejszych przedstawicieli oraz trzy główne czynniki wpływające na rozwój fitoplanktonu.

Fitoplankton to mikroskopijne organizmy roślinne , w tym glony- niezaliczane do królestwa roślin w niektórych systemach taksonomicznych) oraz sinice (należące do Procaryota), które biernie unoszą się w wodzie, nie posiadając zdolności ruchu lub tylko w znacznie ograniczonym zakresie. Ważniejszymi przedstawicielami fitoplanktonu są: zielenice, sinice, okrzemki, złoto wiciowce, eugleniny i kryptofity.

Czynniki wpływające na rozwój fitoplanktonu:

• Dostęp do światła, CO₂ ( do fotosyntezy)

• Dopływ substancji mineralnych i organicznych ( warunek powstania zakwitu: niski stosunek N:P)

• Odpowiednia wilgotność i temperatura

1. Wyjaśnij od czego zależy występowanie brunatnic, zielenic i krasnorostów na różnych głębokościach w zbiorniku wodnym.

Poziom, na którym żyją te organizmy zależy od barwnika asymilującego , ma to związek z zdolnością do absorpcji danej długości promieniowania słonecznego niezbędnego w procesie fotosyntezy i tak odpowiednio przy brzegu rosną zielenice (posiadają barwniki zielone, żółte i pomarańczowe, jednak główną barwą jest zieleń- pochłania światło czerwone) , potem brunatnice (dominują barwniki żółtobrunatne- pochłaniają światło zielone/niebieskie) i najgłębiej krasnorosty ( glony o zabarwieniu czerwonym, które nadaje im fikoerytryna oraz fikocyjanina- pochłaniają światło niebieskie).

Woda wykazuje największą przepuszczalność dla promieni o mniejszych długościach fali (rzędu 470nm), – dlatego na większych głębokościach dominują fale zielononiebieskie. Najmniejsza przepuszczalność cechuje długofalowe promienie czerwone, absorbowane już w 90% w górnej, 1-metrowej warstwie wody.

1. Co to jest zooplankton ? Wymień ważniejszych przedstawicieli i cechy przystosowawcze tej grupy zwierząt do życia w wodzie.

Zooplankton to plankton stworzony z organizmów zwierzęcych. Głównymi przedstawicielami są: pierwotniaki, wrotki, skorupiaki, larwa racicznicy.

Przystosowanie do życia w wodzie:

• Małe wymiary ciała ( większy stosunek powierzchni do objętości spowalniające opadanie),

• Możliwość ruchu- poprzez zmianę gęstości lub poprzez organy ruchu

• Wymyślny kształt: wyrostki, wypustki, otoczki śluzowe

• Krople tłuszczu ( pierwotniaki, widłonogi) , galaretek ( niektóre wrotki) , pęcherzyki ( lekki, delikatne) zmniejszające ciężar właściwy.

Cechy przystosowawcze:

• Wioślarki ( Cladocera):

1. Mają komorę lęgową

2. Czułki II pary jako narząd ruchu, pozostałe odnóża pełnią funkcje oddechowe albo służą do zdobywania pokarmu

3. I para czułek stanowi organ czuciowy

4. Poruszają się ruchem skokowym

5. Mają aparat filtracyjny ( 4-6 para odnóży tułowiowych)

6. Ciało bocznie spłaszczone

7. Brak stadium larwalnego ( rozwój prosty)

8. Ciało: głowa, tułów, odwłok

• Widłonogi (Cocepoda):

1. Rozmnażanie płciowe

2. Dymorfizm płciowy – samiec mniejszy od samicy, pojawia się okresowo

3. Za pomocą I pary czułków pływają, są to też narządy czuciowe

4. Materiał zapasowy: żółte kropelki tłuszczu

5. Ciało wydłużone, segmentowane ( głowotułów i odwłok)

6. Mają oko pływikowe (naupliusowe)

7. Larwa: pływik (naupius) – rozwój złożony

8. Na tułowiu: 5 par rozgałęzionych odnóży pływnych ( u samców 5 para przekształca się w odnóża chwytne)

• Wrotki (Rotifera):

1. Dymorfizm płciowy: samce mniejsze i prościej zbudowane od samic

2. Aparat wrotny- utworzony przez 2 pary rzęsek jako aparat ruchowy oraz napędzający cząstki pokarmowe

3. Ciało wydłużone ( część przednia-głowowa, tułowiowa i tylna w formie tzw. Nogi z dwoma ruchliwymi wyrostkami

4. Wór skórno-mięśniowy

5. Rozwój prosty ( brak postaci larwalnej)

6. Występują jaja amiktyczne (letnie) i miktyczne ( zimowe).

1. Wymień zasadnicze różnice morfologiczne pomiędzy Calanoida a Cyclops.

Od lewej Calanoida , od prawej Cyclops

Cechy	Calanoida	Cyclops
Czułki w przedniej części ciała	dłuższe	krótsze
kształt ciała	zbliżony do owalnego	zbliżony do jajowatego
zakończenie odwłoku- tzw. widełki	2 rozwidlenia na 5 kolejnych o niemalże równej długości	2 rozwidlenia na 4 kolejne 2 dłuższe i 2 krótsze
widoczność segmentów	mniej wyodrębnione	bardziej wyodrębnione
odnóża na tułowiu	-	5 par gałęziastych odnóży zakończonych szczecinkami

1. Co to jest peryfiton? Jaka jest jego rola? Struktura piętrowa peryfitonu.

Peryfiton to zespoły drobnych organizmów zamieszkujące różnorakie podłoża znajdujące się w wodzie, ale niebędące dnem. Tworzą go: mięczaki ( błotniarki, żyworódki, zatoczki, rozdętki), małże, skorupiaki ( kiełże), nicienie, obleńce, zielenice, złoto wiciowce, okrzemki.

Rola peryfitonu:

• Część roślinna peryfitonu: uczestniczy w produkcji zbiornika

• Peryfiton stanowi schronienie dla innych zwierząt

• Uczestniczy w krążeniu materii

Struktura piętrowa:

• I piętro: glony nitkowate chwytnikami przytwierdzone do podłoża

• II piętro: glony nitkowate, ale bez chwytników- oplatają one poprzednie

• III piętro: okrzemki – osadzają się na poprzednich

• IV piętro: zwierzęta i glony nie przytwierdzone, przemieszczające się między poprzednimi piętrami.

1. Wymień formy postaci mszywiołów i funkcje jakie pełnią.

Zoarium – kolonia

Zooid- pojedyncze osobniki

Formy u mszywiołów:

• Gastrozoid- pełni funkcje odżywcze

• Gonozoid- pełni funkcję rozmnażania

• Awikulary- zdobywają pokarm

• Wibrakulary- czyszczenie kolonii

• Heterozoid- funkcja podporowa, obronna lub rozrodcza

• Autozoid- w pełni wykształcony zooid ( typowy osobnik)

1. Wymień po dwie komórki występujące w warstwie dermalnej i mezohylu u gąbek i omów każdą z nich krótko.

W warstwie dermalnej:

• pinakocyty – budują ścianę zewnętrzną gąbek, nie mają błony podstawnej, komórki są płaskie, wieloboczne i kurczliwe.

• porocyty – doprowadzają wodę do spongocelu, komórki kształtu cylindrycznego z kanałem przechodzącym przez ich środek, wyglądem przypominają rurkę ustawioną prostopadle do długiej osi ciała. Zewnętrzny otwór takiej komórki może być zamykany. Występują u gąbek o budowie typu askon.

• endopinakocyty – komórki występujące u gąbek o bardziej skomplikowanym typie budowy morfologicznej, komórki o kształcie kanałów doprowadzających wodę z pokarmem do chondrocytów znajdujących się w komorach, pochodzą od pinakocytów ale zostały przesunięte do mezohylu.

• bazopinakocyty – komórki występujące u postaci dorosłych, znajdujące się w dolnym biegunie ciała gąbki, produkują błonę czepną przytwierdzającą ją do podłoża. Ze względu na dużą ilość wodniczek kurczliwych przypuszcza się, że mogą brać też udział w osmoregulacji.

W mezohylu:

• amebocyty – swobodnie poruszające się komórki, występujące w mezohylu, dzielone na różne typy w zależności od funkcji jakie pełnią;

• kolenocyty-rodzaj komórek tworzących w mezohylu gąbek rusztowania z promienistych wyrostków plazmatycznych

• lofocyty-szczególna odmiana amebocytów, komórek mezoglei gąbek, wytwarzających włókna kolagenowe

• spongocyty – budują szkielety sponginowe niektórych gąbek,

• skleroblasty – są odpowiedzialne za budowę sklerytów, budują szkielet nieorganiczny,

• mioblasty – komórki kurczliwe, odpowiadają za wielkość oskulum, otwieranie porów i wpuszczanie do nich wody,

• archeocyty – regenerują, trawią, mają wyjątkową zdolność przekształcania się w inne komórki w zależności od potrzeb (totipotencjalne, charakter embrionalny), a w czasie rozmnażania przekształcają się w gamety,

• komórki rabdonośne – okresowo uzupełniają ilość polisacharydów występujących w mezohylu,

• igły (spikule, skleryty)- szkieletowe igiełki tworzące ażurowe lub zbite szkielety.

• choanocyty (komórki kołnierzykowate) – są podobne do choanocytów, które mają wiciowce kołnierzykowe, występują przede wszystkim w warstwie gastralnej i odpowiadają tam za wstępne trawienie pokarmu, posiadają wici; w mezohylu transportują plemniki do komórek jajowych lub też same mogą się przekształcać w plemniki;

1. Typy morfologiczne gąbek.

Budowa askonu:
1. Oskulum
2. Jama pragastralna
3. Choanoderma
4. Porocyty
5. Ektoderma

• askon – najprostszy typ budowy. Są to gąbki kształu woreczka, o cienkej ściance zbudowanej z dwóch warstw komórek, między którymi obecna jest cienka warstwa mezoglei w postaci błonki z nielicznymi archeocytami. Warstwę zewnętrzną budują pinakocyty, wewnętrzną choanocyty a wnętrze to obszerna jama zwana jamą pragastralną (spongocel). Ścianka ciała jest przebita licznymi, krótkimi kanalikami prowadzącymi wodę do wewnętrznej komory gąbki. Ten typ budowy występuje u gąbek wapiennych i jes dość rzadko spotykany. Reprezentantem takiej budowy jest np. Ascetta, Leucosolenia i Clathrina.

• sykon – chaonocyty w postaci młodocianej występują w jamie pragastralnej, później wyścielają jedynie szerokie kanały w ściance ciała (tzw koszyczki), które łączą się cienkimi kanałami z porami. Ten typ budowy jest częściej spotykany. Przedstawicielem jest Sycon raphanus.

• leukon – najbardziej złożony typ budowy i najbardziej rozpowszechniony wśród żyjących gąbek. Ma znacznie silniej rozwiniętą warstwę środkową ścianki ciała niż sykon. W ściance ciała mieszczą się kuliste komory wiciowe (koszyczki) oraz system kanalików doprowadzających do nich wodę przez pory, łączących je gęstą siecią i wreszcie wyprowadzających wodę do jamy pragastralnej, a z niej przez oskulum na zewnątrz. Tak zbudowane gąbki mogą przyswajać więcej pokarmu niż gąbki o prostej budowie, ponieważ powierzchnia choanocytów jest o wiele większa

1. Omów budowę larw u gąbek pochodzących z rozmnażania płciowego i bezpłciowego.

Gąbki rozmnażają się:

• bezpłciowo, np. przez pączkowanie,

• płciowo – gamety wytwarzane są w mezoglei

Z rozmnażania płciowego powstają larwy takie jak:

Parenchymula - larwa gąbek pozbawiona jamy wewnątrz ciała (stadium bezjamowej blastuli). Budowa parenchymuli jest następująca: wewnątrz skupione są duże komórki zwane makromerami, natomiast otaczają je podłużne drobne komórki (mikromery), wyposażone w rzęski. Początkowo (dość krótko) larwa ta pływa wolno, po czym osadza się na podłożu, gdzie dokonywane są przejścia w kolejne stadia rozwojowe.

Z wykładu zoologia:

Parenchymula – charakterystyczna dla gąbek krzemionkowych, ma większe komórki zewnętrzne z

wiciami i mniejsze wypełniające wnętrze. Larwa to przechodzi w stadium postlarwalne - ragon, które

osiada i przekształca się w osobnika dojrzałego płciowo.

Amfiblastula – stadium larwalne gąbek wapiennych, rodzaj blastuli owalnego kształtu, zbudowanej z dwóch rodzajów komórek: zaopatrzonych w wici mikromerów i bezwiciowych makromerów. Larwy te pływają swobodnie w morskiej toni do momentu, aż przytwierdzą się do twardego podłoża. Gastrulacja zachodzi na drodze inwaginacji. U Calcaronea następuje jedyny wśród zwierząt sposób tworzenia larwy poprzez inwersję – larwy z rzęskami skierowanymi do wnętrza (stomoblastula) przekształcają się w amfiblastulę. Zjawisko to przyczyniło się do określania gąbek jako organizmów, u których następuje odwrócenie listków zarodkowych. Pogląd ten nie jest powszechnie akceptowany.

Z wykładu zoologia:

Amfiblastula – występuje u gąbek wapiennych, jest orzęsiona, na przednim biegunie ma komórki mniejsze a na przeciwległym biegunie większe. Po krótkim okresie życia planktonowego osiada i przekształca się w pierwsze stadium postlarwalne – olintus.

Z rozmnażania bezpłciowego powstają larwy:

Soryt – forma rozwojowa, prawdopodobnie partenogenetyczna, gąbek morskich. Powstaje z jednego archeocytu, który otacza się komórkami odżywczymi i wydostaje się na zewnątrz organizmu macierzystego, gdzie tworzy pływającą larwę.

Gemula, pączek wewnętrzny– kulista forma przetrwalnikowa służąca rozmnażaniu bezpłciowemu większości gąbek słodkowodnych i niektórych morskich. Powstaje w mezenchymie, w okresach niesprzyjających (gwałtowne zmiany temperatury, brak wody).

Są to skupienia archeocytów i amebocytów, pokryte osłonką wytwarzaną przez spongioblasty i wzmocnioną substancjami wytwarzanymi przez skleroblasty (odkładanymi w postaci amfidysków). Gemule wytwarzają się w krajach strefy umiarkowanej jesienią, a w krajach tropikalnych przed porą suchą. Tworzą się wewnątrz organizmu macierzystego. Składają się z podłużnych wewnątrz komórek zarodkowych i odżywczych otoczonych warstwą chroniącą od zmian temperatury oraz najbardziej zewnętrzną warstwą igiełek szkieletowych.

Stolony -odnogi ciała gąbki macierzystej, na których końcu rozwijają się młode gąbki