Semestr I

Prawo popytu, a prawo podaży.

Mechanizmem działania rynku, czyli kupna i sprzedaży, jest popyt i podaż. Samo działanie
i strategie rynku, można podzielić na wiele rodzajów, jednak prawo popytu i prawo podaży, są zawsze jego nieodłącznymi elementami i dotyczą dóbr kupowanych przez konsumentów.

Popyt na dane dobro, jest to ilość tego dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie. Jest to popyt efektywny, czyli taki, przy którym chęć zakupu czegość, jest poparta posiadaniem odpowiedniego ekwiwelentu pieniężnego. W sytuacji, kiedy konusment ma chęć zakupić towar, ale nie ma odpowiednich możliwości finansowych, nazywamy to zjawisko popytem potencjalnym. Popyt potencjalny, może przekształcić się w popyt efektywny w momencie, gdy polepszy się sytaucja pieniężna nabywcy. Popyt w ogromnej mierze, zależny jest od konsumenta. I w związku z tym, proporcjonalnie do motywacji nabywców, możemy podzielić popyt na trzy kategorie: funkcjonalna, niefunkcjonalna i spekulacyjna. Dotyczą one wartości jakościowej danego towaru, efektówm zewnętrznych i oczekiwań konsumetów, co do kształtowania się cen w przyszłości. Samo zachowanie nabywców, które kształtuje się względem towaru, również możemy podzielić kategorie, są to tak zwane determinanty popytu, czyli czynniki kształtujące popyt, bez uwzględniania ceny:

1. Rynkowe:

- dochody konsumentów

- ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych

- przewidywania cen relatywnych (przewidywane ceny dochodów i cen przez konsumentów w bliższej lub dalszej przyszłości; konsument działa racjonalnie, patrzy gdzie ma większą korzyść, przewiduje dziś jaka może być cena danego dobra jutro; konsument dysponuje określoną ceną nabywczą i dziś kształtuje popyt)

2. Pozarynkowe:

- liczba ludności

- gusty i preferencje, nawyki, moda

- naśladownictwo, sezonowość np. święta,

- czynniki socjokulturowe

- wykształcenie

- szerokość geograficzna, pory roku, klimat

- efekty naśladownictwa i demontracji:

1. efekt Veblena

2. efekt snobizmu

3. efekt owczego pędu

Zależność wielkości popytu od determinantów tego popytu daje się przedstawić za pomocą tzw. Wieloczynnikowej funkcji popytu, która wyraża się następującą formułą:

Q_DA = f (P_A, P_B, ...., P_Z, I, T, X)

Ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych

Q_DA – wielkość popytu na dobro A P_A – cena towaru I – dochody konsumentów T – czynniki socjokulturowe: nawyki, gusta, moda, przyzwyczajenia, poziom wykształcenia, płeć, miejsce zamieszkania X – wszystkie pozostałe: klimaty, szerokość geograficzna, sezonowość

Popyt jest funkcją wielu zmiennych, jednak ta, którą wymienia się zawsze pierwszą, i która właściwie jest najbardziej oczywista, to jest cena. Zależność pomiędzy popytem, a ceną, jest na ogół zaleznością odwrotną. Wzrost ceny, powoduje spadek popytu, zaś spadek ceny, powoduje wzrost popytu. Można to przedstawić graficznie:

KSZTAŁTOWANIE SIĘ POPYTU NA SOK OWOCOWY W BUTELCE (300ml)

Krzywa popytu na dobro lub usługę, odzwierciedla całkowite ilości dobra, jaki konsumenci chcą i są w stanie nabyć przy różnych cenach, przy założeniu, ze inne czynniki pozostaną niezmienione.

Poruszanie się po krzywej popytu w górę lub w dół, jest graficznym odzwierciedleniem reakcji popytu na zmianę ceny, która podowuje dwojaki efekt: substytucyjny i dochodowy. Wzrost ceny jednego dobra, narusza dotychczasową strukturę cen i czyni to dobro relatywnie droższym. Jest to właśnie efekt substytucyjny zmiany cen. Wzrost ceny dobra, powoduje również inny skutek – wpływa na możliwości nabywcze konsumenta i obniża jego dochód realny. Konsument w takim przypadku, może nabyć mniej dóbr. To jest efekt dochodowy zmiany cen. Mogą wystąpić też sytuacje, że popyt nie będzie reagował na zmianę cen. Mówimy wówczas, że jest doskonale nieelastyczny lub sztywny. Dotyczy to dóbr, które zaspokajają najważniejsze potrzeby i nie mają substytutów: sól, trumny, niektóre lekarstwa.

Podaż z kolei, jest to ilość danego dobra, zaoferowanego przez producentów do sprzedaży po określonej cenie i w określonym czasie. Jaka jest zależność między podażą, a ceną? Zmieniają się w jednakowym kierunku. A więc wzrost ceny, powodueje wzrost podaży, a spadek ceny, powoduje natomiast zmniejszenie rozmiarów podaży. Graficznie, wygląda to tak:

KSZTAŁTOWANIE SIĘ PODAŻY MANDARYNEK

Krzywa podaży na dane dobro lub usługę, odzwierciedla całkowite ilości dobra, jakie producenci chcą i są
w stanie zaoferować przy różnych cenach, przy założeniu, ze inne czynniki pozostaną stałe.

Dlaczego jednak cena i podaż zmieniają się w jednakowym kierunku? Dzieje się tak dlatego, że wzrost ceny, powoduje wzrost opłacalności produkcji danego dobra, co motywuje producenta, do zwiększenia rozmiarów podaży. Jednak jest ona określana jeszcze przez inne czynniki pozacenowe, podobnie jak popyt, czyli determinanty:

- koszty wytwarzania, - rentowność produkcji dóbr substytucyjnych, - poziom technologii i technika,

- podatki i subsydia,

- przewidywania cen relatywnych,

- liczba przedsiębiorstw w gałęzi,

- lokalizacja produkcji,

- czynniki naturalne oraz inne, o charakterze obiektywnym.

W przeciwieństwie do popytu, który niemal natychmiast może zareagować na zmianę determinant cenowych, czy pozacenowych, reakcja podaży na czynniki ją określające wymaga czasu. W analizie procesów dostosowawczych, po stronie podaży, możemy wyróżnić trzy sytuacje: - okres ultrakrótki – podaż jest stała, w takiej sytuacji, cena jest funkcją popytu, - okres krótki – następują procesy dostosowawcze podaży w ramach istniejącego potencjału wytwórczego, poprzez jego lepsze wykorzystanie. Podaż może wzrsonąć w ramach zakreślonych przez możliwości produkcyjne, - okres długi – zdolności produkcyjne zwiększają się; Jest to skutek inwenstycji. Ich przeprowadzenie wymaga czasu; różnego dla poszczególnych dziedzin wytwarzania. Zwiększenie zdolności produkcyjnych sprawia, że w okresie dłigim istnieją największe możliwości wzrostu podaży.

Gra popytu i podaży, to istota mechanizmu rynkowego. W wyniku tej gry, kształtuje się cena. Oddziałuje ona zwrotnie na kształtowanie się popytu i podaży i jest głównym czynnikiem współokreślającym te wielkości. Cena jest sygnałem rynku, kierowanym w stronę producentów jak
i nabywców, skłaniająca ich do podjęcia odpowiednich decyzji. Kształtowanie się ceny, jest instrumentem przywracania równowagi. Z kolei wiadomo też, że podłożem kształtowanie się różnorodnych zachowań konsumentów są potrzeby i ich hierarchia. Z jednej strony podaż towarów i usług na rynku, może przyczyniać się do kształtowania potrzeb, czy też ich hierarchii lub preferowania jednych produktów,
a odrzucania innych. Z drugiej, zachowanie w procesie konsumpcji , wpływa na przekształcanie się potrzeb w popyt na określoną ilość i jakość dóbr.

Żródła:

- E. Milewski, E. Kwiatkowski, Podstawy ekonomii, WN PWN 2007

- M. Adamska, Bankructwa gospodarstw domowych. Perspektywa ekonomiczna i społeczna, Difin, Warszawa 2008

- William Samuelson, Ekonomia menedżerska ,Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009r

- wykresy zostały wykonane na podstawie typowych krzywych popytu i podaży