Uniwersytet Jana Kochanowskiego

Jakie wskazówki dla rozwoju oświaty zawierają raporty oświatowe?

Chruszewska Paulina

Resocjalizacja i profilaktyka społeczna, II rok, I°

Kielce 2012

Wdrażanie do idei uczenia się przez całe życie pociąga za sobą zmianę w podejściu do edukacji. Uczenie się rozprzestrzenia się poza systemy edukacyjne i szkoły, ma miejsce wszędzie, w wielu różnych sytuacjach i warunkach. Obejmuje wszystkie, etapy zawodowego i społecznego rozwoju. Takie pojmowanie edukacji odzwierciedla tezę, że każdy człowiek posiada zarówno zdolność, jak również prawo do uczenia się. Implikuje to kolejną tezę, że człowiek podejmując wyzwania edukacyjne wpływa na przebieg swojego życia¹.

Raporty edukacyjne zawierają dane informujące o stanie edukacji / oświaty wielu krajów.
Publikację raportów oświatowych rozpoczęto w latach 60-tych XX wieku.
Wydawanie raportów zainicjowali ludzie krytycznie oceniający edukację i poszukujący bardziej efektywnych rozwiązań.

RAPORT FAURE’A

Międzynarodowa Komisja do spraw Rozwoju Edukacji, powołana przez UNESCO w 1971 roku dla zbadania aktualnego stanu oświaty i wychowania na świecie oraz w celu opracowania założeń ich przyszłego rozwoju, przygotowała pod kierunkiem Edgara Faure'a raport zatytułowany Uczyć się, aby być². Przedstawia on obraz oświaty lat 60. oraz warunki jej rozwoju i upowszechniania. Wyodrębniono w nim trzy elementarne zasady warunkujące dalszy rozwój edukacji:

• zasadę demokratyczności (powszechności) edukacji;

• zasadę ciągłości (ustawiczności) kształcenia;

• zasadę elastyczności programowej, strukturalnej i metodycznej.

W raporcie Komisji zawarte jest 21 propozycji zasad dotyczących nowej polityki oświatowej, m.in.:

• każdy człowiek powinien mieć możliwość uczenia się przez całe życie i to powinno być naczelna ideą polityki oświatowej,

• należy przywrócić kształceniu charakter doświadczenia życiowego, oświata powinna tworzyć ruch społeczny,

• koniecznością jest odformalizowanie instytucji, kształcenie powinno być prowadzone z pomocą wielorakich środków, najważniejszym powinno być to czego człowiek się nauczył i co umie, wybór środków i metod kształcenia musi być swobodny, powinien liczyć się wynik końcowy kształcenia, gdyż wszystkie drogi do jego uzyskania należy traktować jako wartościowe,

• należy zapewnić drożność i szerokie możliwości wyboru; system powinien być pełny i otwarty, ma on ułatwiać uczącym się przechodzenie z jednej instytucji do drugiej, koniecznym jest usunięcie sztucznych barier między różnymi typami, cyklami i szczeblami nauczania oraz między kształceniem formalnym i nieformalnym,

• skuteczność polityki oświatowej i kulturalnej zależy od strategii wychowania w wieku przedszkolnym,

• każdy powinien mieć zapewnione nauczanie elementarne w pełnym wymiarze czasu,

• należy rozszerzyć kształcenie ogólne, by miało ono charakter teoretyczny, techniczny i praktyczny, trzeba zmierzać do usunięcia sztucznych podziałów między różnymi typami nauczania,

• młodzieży powinno się przyswajać umiejętności wykonywania różnych zadań i umożliwić stałe doskonalenie się w miarę zmieniających się warunków pracy, chodzi tu przede wszystkim o optymalizację ruchliwości zawodowej,

• zakłady pracy mają pełnić rolę wychowawczą, instytucje oświatowe maja współpracować z przedsiębiorstwami,

• powinno zróżnicować kształcenie na poziomie wyższym tak, aby instytucje były zdolne spełnić coraz liczniejsze potrzeby indywidualne i zbiorowe,

• posiadana wiedza, zdolności i umiejętności powinny stanowić kryterium przyjęcia do wybranego typu szkoły i na stanowiska pracy,

• najistotniejszą kwestia w strategii oświatowej powinna być oświata dorosłych,

• należy wprowadzić nowe techniki odtwarzania i porozumiewania się,by unowocześnić technologię kształcenia,

Raport Faure'a stworzył podwaliny, wytyczne dla dalszego rozwoju teorii edukacji dorosłych, ze szczególnym uwzględnieniem permanentnego wymiaru oświaty. W raporcie położono olbrzymi nacisk na wychowywanie społeczeństwa uczącego się, wdrażanie go do samokształcenia i stałego (ciągłego) podejmowania wysiłków edukacyjnych. Wskazano drogę działaniom edukacyjnym w środowisku dorosłych oraz ich szczególną rolę. Wówczas podkreślano już olbrzymią wagę nowych technik oraz rozwijania systemów oświaty jako całości, uwzględniając kształcenie przez całe życie.

RAPORT DOLORSA

Jest to raport Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku, powołanej w 1993 roku pod kierownictwem J. Delorsa. Raport Delorsa, ukazując się dwadzieścia lat po Raporcie Faure'a, kontynuuje dotychczasowe polityczno-oświatowe dokonania UNESCO. Zaprezentowany w nim obraz oświaty jutra ukazywany jest jako przyszły rozwój społeczeństwa, środowiska, pracy³. 

Raport powstał w perspektywie zbliżającego się XXI wieku. Owa perspektywa budziła zarówno lęk, jak i wiele nadziei. W szeroko rozumianej edukacji dopatrywano się szans przezwyciężenia trudności. W raporcie ściśle nawiązano do dokumentów przygotowanych przez grupę E. Faure'a. Zwrócono szczególną uwagę na konieczność umożliwienia przez rządy krajów swoim obywatelom dostępu do edukacji ustawicznej, sprowadzającej się do czterech podstawowych filarów współczesnej edukacji:

• uczyć się, aby żyć wspólnie -uczenie harmonijnego współistnienia -rozwijanie rozumienia bliźnich, ich historii, tradycji i duchowych wartości;

• uczyć się, aby wiedzieć -uczenie zdobywania wiedzy -przekazanie podstaw wykształcenia ogólnego i rozbudzanie potrzeby uczenia się przez całe życie;

• uczyć się, aby działać -uczenie do działania -rozwijanie kompetencji radzenia sobie z nietypowymi sytuacjami oraz umiejętności pracy grupowej;

• uczyć się, aby być -uczenie do życia -żaden z ludzkich talentów: pamięć, logiczne myślenie, fantazja, umiejętności manualne, zmysł estetyki, umiejętności komunikacji, naturalna charyzma przewodzenie w grupie nie mogą zostać zaprzepaszczone.

Komisja przywołała idee uczącego się społeczeństwa, bazującego na zdobywaniu, odświeżaniu i wykorzystywaniu wiedzy. Zwrócono jednak szczególną uwagę na nowe możliwości oferowane przez nieustannie rozwijające się nowoczesne technologie, wskazując je jako źródło niezliczonej ilości danych i faktów.

BIAŁA KSIĘGA

Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia obejmuje analizy bieżącego stanu oświaty oraz kierunki i propozycje jej dalszego rozwoju. Powstała z koncepcji Komisji Europejskiej (Komisja Europejska) i była skutkiem dyskusji o potrzebie znaczących zmian w polityce edukacyjnej krajów europejskich. Zapoczątkowana była w 1996 roku, Europejskim Roku Kształcenia Ustawicznego, a uczestniczyli w niej ważni uczestnicy życia publicznego, a także ministrowie zajmujący się sprawami społecznymi i edukacją.

Aby móc przekształcić społeczeństwa, muszą spełnione być dwa warunki, które autorzy Białej Księgi traktują jako dwa podstawowe cele. A są to:

1. umożliwienie każdemu człowiekowi zdobycie i rozwój kultury ogólnej – należy skupić się na pozytywnych skutkach, jakie przynosi szeroka wiedza., która powinna być z zakresu treści ogólno humanistycznych, z wiedzy literackiej, filozoficznej, teoretycznej, czy praktycznej. Pozwoli to człowiekowi dobrze funkcjonować w otaczającym świecie i umiejętnie podejmować decyzje. Uchroni go zaś przed manipulacją.

2. rozwój przydatności do zatrudnienia i zdolność do aktywności ekonomicznej – ważnym, jest, by rozwijać u człowieka umiejętności podstawowe i kształcić techniki samodzielnego uczenia się oraz powinno dbać się o rozwój umiejętności technicznych, które potrzebne są przy zmianie pracy. Nabywane są one podczas kształcenia ogólnego oraz doskonalenia zawodowego, a także podczas pracy. Natomiast zdolności społeczne związane są z umiejętnością współpracy, pracy w grupie i kreatywności, które nabywa się w praktyce zawodowej.

Jest kilka sposobów na rozwój przydatności do zatrudnienia i zdolność do aktywności ekonomicznej:

• droga tradycyjna – ukończenie studiów i uzyskanie dyplomu – jest to sposób najbardziej znaczący, jeśli chodzi o zatrudnienie. Dyplomy określają kompetencje, co według autorów Białej Księgi świadczy o sztywności rynku pracy i czasami o przecenianiu dyplomu.

• droga nowoczesna – jest to innowacyjny sposób „wejścia w sieć współpracy, kształcenia i doskonalenia”; ważny jest tu dostęp do kształcenia i doskonalenia, a każdy powinien być informowany o istniejących ofertach kształcenia w określonych zawodach. Istotnym jest, by państwa Unii Europejskiej (Unia Europejska) wzajemnie uznawały zdobytą wiedzę⁴.

Autorzy Białej Księgi akcentują, że obecny system kształcenia musi ulec przemianie, a struktury instytucji kształcenia powinny przystosować się do spełniania potrzeb edukacyjnych różnych grup społecznych. Trzeba wiec zwiększyć elastyczność, zapewnić większą autonomię osób i instytucji. Tak więc należy zainwestować w edukację, by podnieść poziom kształcenia, a odbywać się to ma poprzez nakłanianie do zdobywania nowych kwalifikacji i umiejętności w ciągu całego życia. W przemianach tych, ważną rolę odgrywa szkoła, w której to właśnie rozpoczyna się edukacja.

Bibliografia:

• E. Faure, E. Herrera, A.R. Kaddoura, H.Lopes, A.W. Pietrowski, W. Rahnema, F.C. Ward, Uczyć się, aby być, PWN, Warszawa 1975.

• G. Klimowicz (red.) Otwarta Przestrzeń Edukacyjna. Kształcenie drogą elektroniczną. Edukacja przez całe życie. Inicjatywy Wspólnoty Europejskiej. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji - Narodowa Agencja Programu Socrates, Warszawa 2002

• Góralska R., Biała Księga Komisji Europejskiej: Nauczanie i uczenie się. Na drodze do uczącego się społeczeństwa, w: Kruszewski Z., Modernizacja edukacji i projekty międzynarodowe, wyd. NOVUM, Płock 2008.

• J. Delors (red.), Edukacja - jest w niej ukryty skarb, Wyd. UNESCO, Warszawa 1998.

• J. H. Knoll, Raport Delorsa - zagadnienia operacyjne z pozycji Republiki Federalnej Niemiec, [w:] E. Przybylska (red.), Edukacja dorosłych w wybranych krajach Europy. Biblioteka Edukacji Dorosłych, Tom 19, Akademickie Towarzystwo Andragogiczne, Warszawa 2000

---

1.  G. Klimowicz (red.) Otwarta Przestrzeń Edukacyjna. Kształcenie drogą elektroniczną. Edukacja przez całe życie. Inicjatywy Wspólnoty Europejskiej. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji - Narodowa Agencja Programu Socrates, Warszawa 2002, s. 51 - 52.↩

2. E. Faure, E. Herrera, A.R. Kaddoura, H.Lopes, A.W. Pietrowski, W. Rahnema, F.C. Ward, Uczyć się, aby być, PWN, Warszawa 1975.↩

3. J. H. Knoll, Raport Delorsa - zagadnienia operacyjne z pozycji Republiki Federalnej Niemiec, [w:] E. Przybylska (red.), Edukacja dorosłych w wybranych krajach Europy. Biblioteka Edukacji Dorosłych, Tom 19, Akademickie Towarzystwo Andragogiczne, Warszawa 2000, s. 163-165↩

4. Góralska R., Biała Księga Komisji Europejskiej: Nauczanie i uczenie się. Na drodze do uczącego się społeczeństwa, w: Kruszewski Z., Modernizacja edukacji i projekty międzynarodowe, wyd. NOVUM, Płock 2008, s. 49-50↩