DŻUNGLA wilgotny las tropikalny

Dżungla (wilgotny las równikowy, las deszczowy, las tropikalny) to bardzo gęsty wiecznie zielony las o charakterze wielopiętrowym. Stanowi około 30% powierzchni wszystkich lasów na świecie. Występują na tych obszarach, gdzie cały rok jest wysoka temperatura i pada obfity deszcz, dlatego też roślinność jest bujna i rośnie tak szybko (na 1 hektarze lasu rośnie około 200 gatunków drzew). Dżungla to las, który jest wielkim producentem tlenu i jednocześnie pochłaniaczem dwutlenku węgla. Tropikalny las deszczowy sprawia ponure wrażenie. Przyczynia się do tego duże pochłanianie światła przez nasycone parą wodną powietrze i gęstą pokrywą z chmur nad lasem.

Lasy tropikalne są rozmieszczone są w obszarze z równikową i częściowo podrównikową strefą klimatyczną, tworząc pas ciągnący się przez kontynenty wzdłuż równika, przerywany łańcuchem Andów w Ameryce Południowej oraz wyżynami Afryki Wschodniej. W Ameryce Południowej lasy te obejmują obszar dorzecza Amazonki, część Wyżyny Gujańskiej oraz wąski pas od przylądka Sao Roque po zwrotnik Koziorożca. Od strony Pacyfiku ciągnie się od Ekwadoru rzez Kolumbię do karaibskiej części Ameryki Południowej, pokrywając północną – zachodnią cześć Wenezueli. Następnie zajmuje wschodnią część Ameryki Środkowej i w Meksyku dociera do wschodnich podnóży Wyżyny Meksykańskiej występuje także miejscami na Wielkich i Małych Antylach. W Afryce wilgotne lasy równikowe występują w Kotlinie Kongo, na większości obszarów Dolnej i Górnej Gwinei oraz na wschodnim pobrzeżu Madagaskaru. W Azji lasy tropikalne spotykamy na zachodnim pobrzeżu Półwyspu Indyjskiego (Ghaty Zachodnie), w południowej części Cejlonu, w zachodniej części Półwyspu Indochińskiego, na Półwyspie Malajskim, Archipelagu Malajskim, Filipinach i na wyspach Melanezji. W Australii lasy te obejmują niewielkie obszary na północno-wschodnim pobrzeżu Queenslandu.

Wilgotny las równikowy charakteryzuje się wysoką temperaturą, która średnio wynosi 25 – 28^o a dzięki dużej zawartości pary wodnej w powietrzu nawet noc temperatura nie spada poniżej 20^o i w takich granicach utrzymuje się przez cały rok tylko miejscami w górach notuje się niższe temperatury. Każdego dnia na tych terenach występują opady deszczu, które są niezwykle obfite a ich roczna suma wynosi 2000-4000 mm. Wilgotność powietrza jest bardzo duża. Podłoże lasu dość wyrównane o zwartej, gliniastej, przesyconej wodą mazistej glebie na której jest mało ściółki a nawet jej brak. Czego skutkiem jest bardzo intensywna działalność mrówek i innych zwierząt a także grzybów i bakterii, co powoduje szybki jej rozkład. Próchnica również ulega szybkiemu rozkładowi, a substancje humusowe są wymywane i trafiają do rzek. Lasy równikowe posiadają bardzo stare gleby które sięgają trzeciorzędu a miąższość ich jest bardzo duża. Gleby te zawierają związki glinu, żelaza mało w nich azotu, fosforu i potasu tak ważnych dla roślin, brak im zaś krzemionki, węglanów. Tak więc ubogie są w substancje pokarmowe a cała bardzo bogata szata roślinna w tych lasach to zasługa ciągłym krążeniu substancji pokarmowych między roślinami i glebą. Cała martwa substancja organiczna która dostaje się do gleby szybko ulega rozłożeniu i zmineralizowaniu, a powstałe w tym wyniku substancje pokarmowe zostają od razu całkowicie wchłonięte przez korzenie. Te cenne substancje pokarmowe są, więc w ciągłym obiegu.

Dżungla wyróżnia się tym, że posiada bardzo bujną roślinność oraz znajduje się tu ogromna ilość gatunków i różnorodność form morfologicznych. Jak pisałam już na początku to zasługa codziennym obfitym opadom deszczu, wysokiej temperatury, a także w niektórych obszarach dzięki odpowiedniemu nasłonecznieniu. Nie występują tu pory roku co powoduje iż rośliny nie porzucają liści. Rośliny tych lasów żyją i wegetują cały rok a to za pomocą połączenia wilgotnego powietrza z upałem. Głównym elementem lasu równikowego się drzewa, które osiągają różne wysokości tworząc warstwy na dodatek rzadko można spotkać ten sam gatunek koło siebie tu też panuje największe bogactwo florystyczne. Drzewa w lasach równikowych mają gładkie, ostro zakończone liście, co sprzyja spływaniu po nich wody deszczowej.W całym lesie panuje roślinność podzielona na piętra: do pierwszej zaliczamy bardzo wysokie drzewa osiągające nawet wysokość 60 cm wystając ponad poziom innych drzew, wyrastają porozrzucane po całym lesie przykładem są puchowce pięciopręcikowy. Druga warstwa to drzewa o wysokości 30-50 cm rosnące blisko siebie, tworząc tak zwany zielony „dach lasu” trudny do przebicia dla światła, przykładowe drzewa: mahoniowce i hebanowce, kauczukowce, palisandrowe, dzikie bananowce, palmy arekowate, drzewiaste paprocie. Drzewa oplatane są lianami, czyli zdrewniałymi pnączami, a wystękujące tu rośliny to: epifity np. paprocie, storczyki, które są samowystarczalnymi roślinami. Trzecia niższa warstwa w niej znajdują się drzewa wyrastając tylko tam gdzie pojawia się luka między koronami drzew wysokich. Poniżej występują krzewy głównie to porosty drzew takie jak: byliny, np., banany i bambusy, które tworzą gęstą gęstwinę trudną do przebycia. Najniższa warstwa lasu to runo jest rozwinięta różnie w zależności od tego ile słońca dociera do dna. W miejscach bardzo zacienionym czasem roślinność w ogóle nie występuje. Na tym poziomie znaleźć można drobne glony, porosty, mchy, krzewinki, grzyby, rośliny zielne, kwiaty paprocie, skiofity, które są roślinami cieniolubnymi. Wiele małych roślin zielnych i krzewów, które zginęłyby w zacienieniu na dnie lasu, przeniosło się w górę i rośnie na drzewach, na ich pniach i konarach, wszędzie gdzie można zapuścić korzenie. Na powierzchni gruntu leżą gnijące szczątki roślin Do roślin występujących w tych lasach należą: raflezja, owadożerne dzbaneczniki, dziwidło, anturium, strelicje, filodendron, rośliny o kolorowo nakrapianych liściach. Wiele z dzikich roślin jest wykorzystywana do środków farmaceutycznych na świecie.

Dżungla to jedno z miejsc na ziemi gdzie bogactwo gatunków zwierząt jest tak ogromne, że częściej na niewielkim obszarze można zobaczyć więcej zwierząt rożnego gatunku niż te sam gatunek. Wiele gatunków zwierząt zamieszkałych na tych terenach jest jeszcze nieznanych człowiekowi. Największą liczbę stanowi grupa bezkręgowców, większość z tych zwierząt prowadzi nocny tryb życia. Wysoko w górze żyją owady, pająki, gady, motyle, papugi, tukany, kolibry i inne ptaki które są jaskrawię ubarwione, jest też wiele gatunków ptaków drapieżnych np. bystrookie orły leśne. W konarach drzew jest bardzo głośno a to za sprawa zwierzą żyjących tu. Nawołując utrzymują kontakt ze swoim stadem, ostrzegają się przed niebezpieczeństwem oraz oznajmiają o zajęciu przez siebie terytorium. Zwierzęta mieszkający w tej warstwie lasu są odpowiednio przystosowane do życia na drzewach. Papugi sprawnie poruszają się po gałęziach dzięki mocnym pazurom i dziobu. A ssaki łażą wysoko nad ziemią czepiając się gałęzi swymi kończynami. Małpy na przykład gibony mają bardzo dobrze wykształcone, chwytne ogony które są dla nich jak dodatkowa kończyna co pomaga im sprawnie przemieszczać się wśród gałęzi, leniwce które zaś zwisają grzbietem do dołu, trzymając się gałęzi pazurami. Niektóre zwierzęta, takie jak wiewiórolotki, latające jaszczurki z rodzaju Draco, a także latające żaby, wy­kształciły fałdy skóry, które są płatami nośnymi, umożliwiającymi szybowanie w powietrzu. Występuje tu nietoperze spora liczba gadów takich jak: kameleony, iguany, węże nadrzewne, płazy: rzekotki, ropuchy. Większe ssaki z rodziny małp takie jak: goryle, szympansy, orangutany przeważnie przebywają na ziemi. W dolnej partii przebywają również spokrewnione z żyrafami okapi, zebry, hipopotamy, bawoły, słoń afrykański, tapiry, jaguary, tygrysy, lamparty, niedźwiedzie, kangury, strusie, mrówkojady oraz gryzonie takie jak nutrie, kapibary, aguti i paka z Ameryki Południowej. Duże znaczenie ekologiczne mają mrówki, motyle, patyczaki.

Ekosystem dżungli pobiera swą energię od słońca, część wykorzystuje w procesie fotosyntezy który zachodzi przez cały rok, a część ogrzewa ziemie przepływając w głąb. W procesie tym biorą udział wszystkie żywe organizmy i środowisko lasu równikowego. Dno lasu zamieszkują małe zwierzęta takie jak mrówki, chrząszcze i termity żywiące się odpadami liści, martwym drewnem i ciałami padłych zwierząt. Grzyby i bakterie wspólnie pełnią ważna funkcje w lesie, rozkładając martwą substancje organiczną na związki przyswajalne dla roślin, które ponownie wprowadzane są do obiegu materii w lesie. Destruenci z dna lasu działają bardzo szybko i sprawnie dzięki temu obieg materii odbywa się w szybkim tempie. To bardzo ważny proces dla lasów równikowych, ponieważ posiadają one bardzo ubogą glebę w związki tak potrzebne roślinną do rozwoju. Gąsienice motyli i ciem odżywiają się liśćmi, one same są pożywieniem dla ptaków i żab. Trochę więksi roślinożercy na przykład: wyjce mają odpowiednio przystosowane jelita, które są dłuższe, co pomaga wchłaniać odpowiednią ilość substancji pokarmowych z mało pożywnych liści. Swój mini ekosystem posiadają roślinny epifityczne gdzie kijanki żab nadrzewnych larw owadów wodnych rozwijają się w zgromadzonej w zakamarkach roślin wodzie, a węże konsumują małe ssaki przychodzące do wodopoju. Na końcu łańcuch pokarmowego znajdują się wielcy drapieżnicy. Jaguary polują na ptaki i małpy w niższych partiach koron drzew oraz na jelenie przechodzące pod drzewami, a nad lasem krążąc polują bystrookie orły leśne. Cały ekosystem dżungli jest powiązany złożonymi łańcuchami pokarmowymi, w którym wszystkie zamieszkujące las organizmu są od siebie uzależnione. Szybki obieg materii warunkuje istnienie najbogatszego ekosystemu Ziemi. Wystarczy jednak przerwać obieg materii pomiędzy koronami drzew i glebą, by spowodować całkowitą degradację lasu.

Dżungla to miejsce obfitujący w światło, cień i wilgoć, ciepło i chłód, bardzo bogatą bazę pokarmową, niezliczone nisze ekologiczne gdzie walczą o przetrwanie drapieżniki, ofiary, pasożyty i żywiciele. Największa konkurencja przejawia się u roślin, które walczą o dostęp do światła, które z trudem dociera do dna lasu gdyż zaledwie około 1% promieniowania nad lasem. Nowa roślinność pojawia się bardzo szybko tam gdzie coś obumarło albo powaliło się drzewo, wystarczy mała luka a od razu w tym miejscu wyrasta nowa młoda roślinność. Co jakiś czas walą się potężne stare drzewa, odsłaniając dno lasu w miejscu tym rozpoczyna się walka między roślinami, które wcześniej z powodu braku światła nie mogły wyrosnąć w cieniu koron. W wyniku ograniczonego dostępu do światła przeważa tu roślinność mająca tendencje do pięcia się wzwyż wykorzystując inne rośliny jako podpory i dzięki temu osiągają swój cel. Dużym zagrożeniem dla zwierząt są toksyny zawarte w liściach roślin. Ilość substancji w liściu wzrasta wraz z wiekiem stąd też wiele roślinożerców żeruje w koronach drzew ponieważ tam młodych pędów jest najwięcej.

Wysoko w górze nad lasami tropikalnymi gromadzi się dwutlenek węgla, tworząc powłokę pochłaniającą ciepło słoneczne, przez co do atmosfery przedostaje się zbyt mało tlenu tak potrzebnego do życia w niższych warstwach. Coraz mniej wody opada w postaci deszczu, bardzo szybko spływa ona do strumieni, przy czym zmywa warstwę gleby odpowiedzialną za wzrost roślin. Woda w strumieniach i jeziorach jest przez to zamulona a zwierzęta tam żyjące wymierają, dalej szlam płynący do oceanów pokrywa rafy tropikalne, które giną. Wiele roślin i zwierząt ginie a to za sprawa mniejszych opadów dreszczów a co za tym idzie występowania susz. W ostatnim nie wielkim odstępie czasu ogromna susza nawiedziła ten wilgotny las tropikalny w sposób dotkliwym i znaczonym podczas jej wymarło wiele drzew i roślin. Jeśli częściej będzie dochodzić do takich susz to niedługo lasy deszczowe mogą przekroczyć punkt krytyczny i zamiast pochłaniać CO2 – mogą zacząć produkować ten niebezpieczny dla środowiska związek chemiczny. W ostatnich latach już zauważono zmniejszenie pochłanianie dwutlenku węgla przez te lasy. Dodatkowo pożary, które tu również występują oraz wycinka drzew przez ludzi tylko pogarszają sytuacje. Dżungla to jeden z najcenniejszych ekosystemów dla ludzkości zwanymi „zielonymi pucami świata”, ponieważ produkują największą ilość tlenu do atmosfery oraz są obszarem zamieszkałym przez miliony zwierząt i roślin. Jeżeli proces niszczenia- umierania lasów nie będzie zatrzymany doprowadzi to do wielkich katastroficznych skutków dla całej naszej planety takich jak efekt cieplarniany, zaburzenie klimatu. Tak wiec problemy lasów tropikalnych dotyczą każdego z nas.