System medialny Austrii

System medialny po 1945 r.

– podobnie jak w Niemczech, system tworzony przez aliantów, głównie Amerykanów

    – trzyfazowy plan: przejęcie kontroli nad systemem medialnym; wprowadzanie nowej organizacji       i orientacji (demokratyzacja); przekazanie mediów Austriakom

– niezależne media (prasa codzienna) wprowadzano stopniowo, przede wszystkim na poziomie    landów

    – “Salzburger Nachrichten”, “Oberösterreichische Nachrichten”, “Wiener Kurier" - gazety         kontrolowane lub założone przez Amerykanów

        – zmiana sposobu redagowania pism (ekspozycja newsów, wyrazistość układu, tytułów, atrakcyjna           szata graficzna)

        – Amerykanie wprowadzili intensywny program wymiany kulturalnej oraz kadrowej (staże           dziennikarzy w USA)

– monopol elektronicznych mediów publicznych oraz gazet kontrolowanych przez partie polityczne    (charakterystyczny rys systemu Austrii), wynikał z dominacji dwóch największych partii    politycznych

    – Austriackiej Partii Socjalistycznej (później SPÖ- Austriacka Partia Socjaldemokratyczna)

    – Austriackiej Partii Ludowej (ÖVP)

Początki radiofonii i telewizji w Austrii

– 1924 - powstanie radiofonii RAVAG

    – RAVAG istniał do 1938 r., kiedy po Anschlusie Austrii został przejęty przez Niemiecką Spółkę        Radiową

– po wojnie powołano kontrolowaną przez aliantów Austriacką Radiofonię(Österreichische    Rundfunk).

    – tworzyły ją Republika Austrii oraz kraje związkowe: Wiedeń, Dolna i Górna Austria, Salzburg,        Styria, Karyntia, Tyrol Vorarlberg i Burgenland.

– 1955 r. - pierwsze próby transmisji telewizyjnych

    – telewizja została od początku włączona w system radiofonii ORF

– 1957 r. - regularny program telewizyjny - Programm FS 1

    – emitowany przez sześć dni w tygodniu

Polityzacja radia i telewizji

– choć ORF jest od 1958 r. formalnie spółką to de facto pozostaje pod silnym wpływem dwóch    najważniejszych partii

   – 1962 r. - protest dziennikarzy przeciwko polityce medialnej państwa

      – rząd zdecydowany był nawet na wprowadzenie do najważniejszych mediów politycznych komisarzy

      – próby tworzenie propozycji legislacyjnych uniezależniających media od polityki

      – akcja zbierania podpisów zorganizowana przez “Wiener Kurier” na rzecz referendum, potem w          przeprowadzenie referendum zaangażowały się 52 najważniejsze codzienne gazety, tygodniki i inne          periodyki z hasłami obrony, obiektywności, neutralności, wolności nadawania i odbioru

– 1964 r - pierwsze powszechne referendum

    – bezpośrednim skutkiem protestu było powołanie podkomisji parlamentarnej pracującej nad reformą        radiofonii

– 1967 r. - uchwalenie ustawy medialnej

    – radio i telewizja uzyskały własny statut dający daleko posuniętą niezależność polityczną, finansową i        programową od rządu i partii politycznych.

Reformy lat 70.

– okres wzrostu gospodarczego, szeroki program reform socjaldemokratycznego rządu kanclerza    Kreisky’ego

     – program liberalizacji kraju (“proces przewietrzenia wszystkich obszarów życia demokracją”)

       – otwartość władzy dla mediów (“kanclerz dziennikarzy”)

– spadek popularności prasy partyjnej

     – ogólny nakład prasy niezależnej wzrósł do ponad 80%

– jednocześnie następowała koncentracja rynku prasowego (procesy ekonomiczne, spadek liczby           tytułów)

   – 1973 r. - powołanie komisji ds. reformy systemu medialnego

        – grono polityków, naukowców, ekspertów prawnych, dziennikarzy wydawców, technologów.

    – raport komisji prowadził głównie do prób ograniczenia koncentracji poprzez wprowadzenie        mechanizmu “demokratycznej kontroli” oraz “siły mediów publicznych”

        – oddzielenie ekonomii od przekazu

        – instytucjonalne zagwarantowanie niezależności dziennikarzy

Dwuznaczność reformy lat 70.

– 1974 r. - dwie ustawy medialne

     – postulaty obiektywizmu i odpartyjnienia przekazu informacyjnego

     – misja mediów, ale zapewniana przez tzw. zamówienia programowe, które zobowiązywały         wszystkich pracowników w współpracowników do utrzymania ogólnej linii programowej.

  – ORF - ograniczenie roli dyrektora generalnego oraz wprowadzenie ciał kontrolujących instytucję

     – 30-osobowe Kuratorium, Przedstawicielstwo Słuchaczy i Widzów oraz Komisja Weryfikacyjna.

– 1975 r. ustawa o wspieraniu dotacjami i obniżkami podatków prasy o istotnych celach społecznych

    – utrzymywanie podupadającej prasy partyjnej

    – państwo stawiało jednak własne żądania: prasa codzienna, miała stać się szerszym źródłem ogólnych i        łatwiej dostępnych informacji (miała służyć interesom ponadregionalnym i mieć zasięg       ogólnokrajowy); prasa musiała być wydawana i wyprodukowana w Austrii; musiała ukazywać się        regularnie; redakcje zobowiązane były zatrudniać zawodowych dziennikarzy

Lata 80. i 90. - nowe technologie

– zmiany technologiczne (przekaz satelitarny, telewizja kablowa) oraz ekonomiczne (globalizacja,    społeczeństwo informacyjne) które wymuszały w każdym raju europejskim

    – przejście od zorganizowanego przez państwo systemu medialnego do systemu rozproszonego        uwikłanego międzynarodowo (zależnego od zagranicznej produkcji i kapitału)

        – lata 80. to ekspansja w Austrii niemieckich koncernów prasowych i medialnych: WAZ-Gruppe,            Springer Verlag, Bertelsmann

– zmiany w Austrii następowały powoli
– na przełomie lat 80. i 90. przekaz kablowy i satelitarny nie cieszył się jeszcze wielką popularnością:    zaledwie 734 tys. osób odbierało telewizję kablową, a 240 tys miało anteny satelitarne (ok 8 mln    populacja)

Wpływ rozporządzeń UE na system medialny Austrii

– UE od 3 października 1989 r. prowadzi wspólną politykę audiowizualną (Austria jest członkiem    Unii Europejskiej od 1 stycznia 1995 r.)

    – “Dyrektywa o telewizji bez granic” - zakaz istnienia monopoli narodowych

        – “koordynacja określonych przepisów prawa lub działań administracyjnych w państwach             członkowskich w zakresie nadawania programów telewizyjnych

        – dyrektywa wymuszała i zapewniała: "swobodny odbiór jak i retransmisję programów            telewizyjnych w państwach Unii. Wszyscy nadawcy przy korzystaniu z technologii kablowej

           i satelitarnej muszą mieć zapewnioną możliwość odbioru i nadawania bez ograniczeń

           ponad granicami na obszarze całej wspólnoty. Wszelkie ograniczanie tej zasady jest zakazane”

– 1997 r. zmiana zarządzenia dotyczącego nadawców radiowo-telewizyjnych z 1977 r., które    dopuszczało jedynie pasywne dostarczania telewizji kablowej,

    – tzn. prywatni oferenci TV kablowej nie mieli prawa do tworzenia programu telewizyjnego w sposób        twórczy. Ich rolą było więc jedynie dostarczanie coraz lepszych rozwiązań technicznych

– swoboda nadawania prywatnych telewizji kablowych

Transformacja systemu medialnego po roku 2001 - koniec monopolu mediów publicznych

– 2001 - ustawa o telewizji prywatnej

     – w ustawie utworzono dwie możliwości dostępu do częstotliwości dla telewizji prywatnej:

         – dostęp do częstotliwości ogólnokrajowych o stopniu zasięgu nie mniejszym niż 70% austriackiej             populacji

         – prywatni nadawcy lokalni mają do dyspozycji wszystkich częstotliwości, które nie zostały

            rozdzielone w trakcie procesu koncesyjnego na analogową telewizję ogólnokrajową.

   – powołanie Urzędu ds. Komunikowania (KommAustria)

       – przyznawanie koncesji

           – gwarancja różnorodności wypowiedzi i szerokiej oferty programowej, udział własnej produkcji               programowej, duży zasięg, programowa orientacja na tematykę austriacką

       – nadzór i kontrola rynku medialnego

  – rozproszona struktura

       – Urząd ds. Regulacji Radiofonicznych i Telekomunikacyjnych, KommAustria, Komisja ds. Kontroli           w Telekomunikacji, Federalny Senat ds. Komunikowania (rozstrzygnięcia prawne)

– 2003 r. powstanie pierwszego programu ogólnokrajowej telewizji prywatnej ATV PIus 1

       – dla porównania: Wielka Brytania - 1954/62 r. (ITV); Luksemburg - 1969 r. (RTL-Tele-Letzeburg);           Włochy 1975 r. (TMC I), RFN- 1984 r. (RTL, SAT1), Francja 1986 r. (TF 1), Turcja - 1990 r.           (Tele5), Polska - 1993 r. (Polsat), Szwajcaria i Irlandia - 1998 r

   – Austria to ostatni kraj europejski, który wprowadził system dualny (publiczno-prywatny)

       – pomimo wysokiego poziomu życia i bogactwa kraju

       – zaawansowanie technologicznego mediów

       – firma Sony właśnie w Austrii i telewizji ORF wprowadziła Betacam na rynek europejski

Rynek prasowy w Austrii

Struktura rynku prasowego

– w 2003 r. istniało na rynku austriackim 15 gazet codziennych, a łącznie z wydaniami    regionalnymi 28.

– docierały one do 6,7 mln czytelników, co stanowiło około 75% austriackiej populacji    powyżej 14 roku życia.

– dominująca pozycja na rynku gazety bulwarowej "Neue Kronen Zeitung"

    – żadna inna gazeta na świecie nie dociera do tak szerokiego procentu ludności        danego społeczeństwa

       – codzienny nakład wynosi ponad milion egz. jest ona czytana przez 43,7% Austriaków

       – gazeta z przerwami ukazuje się od 1900. Właścicielami są Austriak Hans Dichand oraz           niemiecki koncern medialny WAZ

– Wiener Zeitung (0.9% czytelnictwa) - jedna z najstarszych gazet codziennych na świecie

ukazujących się nieprzewanie - tzn. od 1703 r. (właścicielem jest państwo)

gazety codzienne (2004 r.)                                           gazety lokalne (2004 r.)

Rynek telewizyjny w Austrii

Struktura rynku telewizyjnego

– nadawcy publiczni (nadajniki naziemne, satelita, kabel):

     – ÖRF - ogólnoaustriacki nadawca publiczny działający jako fundacja

     – 9 regionalnych ośrodków ÖRF-u

– nadawcy prywatni (nadajniki naziemne, satelita i kabel)

     – ATV Plus - jedna ogólnokrajowa telewizja komercyjna

– lokalni nadawcy prywatni (nadajniki naziemne, satelita i kabel)

    – Puls City TV (Wiedeń), BKK-TV (Bad Kleinkirchheim), LT1 (Linz), RTV (Steyr), Salzburg       (Salzburg), Tyrol TV, etc.

– dodatkowo

    – kanał turystyczny TW 1, którego udziałowcem w 50% jest ÖRF

– dostępne są oprócz tego liczne szczególnie kanały niemieckie oraz szwajcarskie

    – wielu mówi o postępującej medialnej kolonizacji Austrii przez Niemcy