Teoria wartości szkoły austriackiej

Teoria ta odnosi się przede wszystkim do dóbr konsumpcyjnych, czyli do dóbr które bezpośrednio zaspakajają potrzeby ludzkie (nazywane przez Mengera dobrami I-ego rzędu ). W ocenie wartości danego dobra szkoła austriacka bierze pod uwagę 2 elementy:

1 element- użyteczność pojmowana w sensie subiektywnym, psychologicznym, jako suma zadowolenia, przyjemności, które jednostka osiąga konsumując dane dobra lub nabywając je.

2 element- rzadkość czyli ilość dobra. Przyjmuje się założenie, że w miarę wzrostu konsumpcji danego dobra przyrost zadowolenia wywołany zwiększeniem konsumpcji o jednostkę maleje. A więc użyteczność krańcowa jest coraz mniejsza. Dla człowieka głodnego pierwsza kromka chleba ma wartość niesłychanie dużą, gdyż chroni go od śmierci głodowej. Wartość następnej konsumowanej kromki jest coraz mniejsza, gdyż zmniejsza się intensywność potrzeby (11 może nawet stanowić pewną przykrość).

Użyteczność krańcowa dobra maleje w miarę zwiększania jego zapasu czy też w miarę konsumpcji dalszych jego jednostek. Zależność tę wyraża prawo nasycalności potrzeb oraz wynikające stąd prawo malejącej użyteczności krańcowej zwane I-ym Prawem Gossena. Gossen- ekonomista niemiecki, prekursor szkoły austriackiej, w 1854 wydał swoją pracę, ale nikt nie chciał jej czytać. Nazwę prawo Gossena wprowadził F. Wieser, a samodzielnie do podobnych sformułowań doszedł Jevons.

I Prawo Gossena głosi więc, że w miarę konsumpcji czy powiększania zapasu danego dobra jego użyteczność krańcowa maleje.

1)Użyteczność 2)Użyteczność

Krańcowa Całkowita

iIlość dobra x ilość dobra x

Użyteczność krańcowa jest więc malejącą funkcją ilości dobra x (1). Oznacza to, że jeśli powiększamy zapas jakiegoś dobra to jego użyteczność całkowita wzrasta, ale przyrosty użyteczności całkowitej są coraz mniejsze. Jest to funkcja użyteczności całkowitej (2). Jeśli posiadany zapas jest dostatecznie duży użyteczność ostatniej porcji może się zbliżyć do zera lub nawet osiągnąć wartość ujemną.

Szkoła austriacka uważa, że użyteczność krańcowa określa wartość dobra lub jest z nim wprost identyczna. Wartość dobra jest bowiem faktem jedynie psychologicznym (Stąd nazwa- szkoła psychologiczna)wyrażającym jego ocenę poprzez poszczególnych ludzi, którzy dokonują wartościowania na podst. jego użyteczności krańcowej. Wartość (wg Mengera) nie tkwi w dobrach lecz jest wyrazem stosunku dóbr do potrzeb ludzkich. Może ona być w sprzeczności z pożytecznością, gdyż decydują o niej subiektywna ocena i subiektywne upodobania jednostek, które mogą polegać na pomyłce lub być obiektywnie biorąc dla nich szkodliwe np. papieros- duża wartość, ale szkodliwa. Problem określania wielkości wartości danego dobra, Menger starał się przedstawić za pomocą tabeli zwanej Trójkątem Mengera. Trójkąt Mengera uwzględnia wpływ potrzeb ludzkich (czynnik subiektywny) oraz ilość jednostek dobra już posiadanych (czynnik obiektywny). Te klasy potrzeb zostały oznaczone cyframi rzymskimi, a liczby arabskie określają stopień intensywności zaspakajanej potrzeby przez kolejne porcje konsumowanego dobra.

I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X
10	9	8	7	6	5	4	3	2	1
9	8	7	6	5	4	3	2	1	0
8	7	6	5	4	3	2	1	0
7	6	5	4	3	2	1	0
6	5	4	3	2	1	0
5	4	3	2	1	0
4	3	2	1	0
3	2	1	0
2	1	0
1	0
O

Od posiadanej przez jednostkę ilości dobra zależy do jakiego stopnia może nastąpić zaspokojenie jakiejś potrzeby. Np. jeśli w klasie I mamy 4 jednostki dobra to zaspokajamy potrzebę do cyfry 7, jeszcze potrzeba 6 aby w pełni zaspokoić potrzebę. Stopień zaspokojenia potrzeby jest bardzo niski. W klasie V, jeśli ktoś ma 5 jednostek danego dobra to zaspokaja do 2 włącznie- w wysokim stopniu potrzeba zostanie zaspokojona, choć jeszcze nie całkowicie (została jeszcze 1).

Z trójkąta Mengera wynika, że tracąc jednostkę dobra z określonego jej zapasu tracimy zawsze najmniej ważną jednostkę, a jest obojętne która z nich to będzie nią konkretnie. Strata jest więc zawsze stratą użyteczności krańcowej. Bohn-Bawerk ilustruje to przykładem: w lesie mieszka z dala od szlaków kolonista, kt. uprawia ziemię i zbiera miesięcznie 5 worków zboża. 1-potrzebny mu jest do utrzymania się przy życiu, 2- kondycji fizycznej, 3- nakarmienia drobiu, 4- do produkcji wódki a 5- do karmienia papug, które są jego ulubioną rozrywką. Jeśli straci jeden worek to straci najmniej ważny-5.

Wartość zapasu dobra jest iloczynem ilości jednostek zapasu pomnożonych przez znaczenie jakie posiada jedn. zapasu zaspakajająca najmniej ważną potrzebę (użyteczność krańcową). Trójkąt Mengera umożliwia rozwiązanie tzw. paradoksu wartości postawionego jeszcze przez A. Smitha a wyrażającego się w przykładzie wody i diamentu. Jak to się dzieje, pisze Smith, że woda, dobro o wysokiej wartości użytkowej nic nie kosztuje (tak było), a diament, dobro o niewielkiej wartości użytkowej posiada wysoką wartość wymienną (cenę). Smith nie potrafił rozwiązać tego problemu. Rozwiązał go Menger, który twierdzi, że woda nie posiada wartości mimo jej wielkiej użyteczności, bo jest jej za dużo w stosunku do potrzeb. Stąd znaczenie jej dla najmniej ważnej potrzeby=0. Stąd też iloczyn stanowiący wartość zapasu wody wynosi 0. Diament natomiast, mimo swej małej użyteczności posiada dlatego wielką wartość wymienną, bo w stosunku do potrzeb ludzi jest go bardzo mało. Można więc nim zaspokoić tylko najbardziej intensywne potrzeby (ludzi bogatych, rozporządzających dużą ilością pieniędzy).

---