Tadeusz Deptuła

Przyczyny i skutki pokoju w Mamysłowie

Pokój w Namysłowie w 1348 roku potwierdził ostatecznie utratę Śląska. Królowie Czescy rozpoczęli mocniej wiązać te dzielnicę ze swym państwem. Jednym z celów Karola IV było oderwanie Śląska od diecezji gnieźnieńskiej. Do tego jednak Kazimierz nie dopuścił, mając oczywiste potarcie papiestwa.

Prawie wszyscy książęta śląscy pozostali lennikami Jana Luksemburskiego także po jego rezygnacji z praw do korony polskiej. Weszli tym samym w skład królestwa czeskiego. W oporze trwał tylko książę świdnicki Bolko popierany przez Kazimierza Wielkiego. Doprowadziło to do kilkuletniej wojny polsko- czeskiej, w czasie której wojska Kazimierza operowały na Śląsku, a Czesi atakowali Kraków.
W 1348 r. został zawarty z Czechami pokój w Namysłowie, mocą którego potwierdzono przynależność Śląska do Korony Czeskiej, zaś Luksemburgowie ponownie zrzekli się pretensji do korony polskiej i Mazowsza, które częściowo zostało włączone do Polski częściowo stało się lennem.

Tymczasem podjęte wcześniej przez Karola IV u papieża Klemensa VI starania o wyniesienie biskupstwa praskiego do rangi arcybiskupstwa zakończyły się sukcesem. Umożliwiło mu to w następnej kolejności poczynić już w 1348 r. zabiegi o oderwanie Śląska od arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i podporządkowania go utworzonemu przed czterema laty arcybiskupstwu w Pradze. Natrafiły one jednak na zdecydowany opór ze strony Kazimierza Wielkiego i w 1360 r. Karol IV wycofał się z podjętych uprzednio planów, a ponadto obiecał już nigdy nie podejmować żadnych kroków w tym kierunku.

W trakcie prowadzonych pertraktacji w sprawie dalszego losu księstwa jaworsko - świdnickiego, wyłonił się również problem Mazowsza, a dokładnie księstwa płockiego. Po śmierci w 1351 r. księcia Bolesława płockiego Kazimierz Wielki zajął bowiem płocką część Mazowsza. Natomiast pozostali przy życiu dwaj książęta mazowieccy, bracia zmarłego Bolesława: Kazimierz i Ziemowit, złożyli hołd lenny królowi polskiemu, który zobowiązał się ich uwolnić z kolei od związku lennego z Czechami. Tymczasem Karol IV obiecał zrzec się na rzecz Kazimierza Wielkiego praw do Mazowsza w zamian za odstąpienie przez tego ostatniego od swoich pretensji względem księstwa świdnicko - jaworskiego, które pozostać miało przy Czechach. Kazimierz Wielki zwlekał jednak z podjęciem decyzji do roku 1356. W tym czasie doszło bowiem do podpisania układu w Pradze.

Mimo zrzeczenia się Śląska, Kazimierz Wielki podjął w następnych latach próby jego odzyskania. W tym celu zwrócił się do papieża, aby ten unieważnił wcześniej podjęte i zatwierdzone decyzje. Jednak nie zdążył przeprowadzić sprawy do końca, ponieważ wkrótce zmarł.

Po zawarciu pokoju w Namysłowie w 1348 r. dotychczasowa wybitnie antyluksemburska polityka Bolka II straciła rację bytu. Książę świdnicki rozpoczął więc proces zbliżania się do Karola IV, nie rezygnując przy tym z dobrych stosunków z Kazimierzem Wielkim i Ludwikiem Węgierskim. 13 grudnia 1350 r., nie mając męskiego potomka Bolko II zadecydował się wydać swoją bratanicę Annę (córkę Henryka II) za mąż za syna cesarza, zobowiązując się po swojej bezpotomnej śmierci przekazać całość swojego dziedzictwa potomstwu młodych oblubieńców (z zachowaniem jednak dożywocia w formie oprawy wdowiej żonie Bolka Agnieszce Habsburżance). Umowa wobec rychłej śmierci syna Karola IV stała się jednak nieaktualna. Mimo to cesarz postanowił nie rezgnować z próby pokojowego zawładnięcia dziedzictwem Bolkowym proponując siebie jako kandydata na małżonka Anny. Do zawarcia umowy ślubnej doszło na zjedzie monarchów w Wiedniu w 1353 i jeszcze tego samego roku Anna została koronowana na królową czeską i cesarzową rzymską.

Polityka ścisłej współpracy z Karolem IV Luksemburskim przyniosło Bolkowi II bardzo szybko duże profity w postaci rozszerzenia terytorium księstwa. Jeszcze w 1346 r. zmarł bezpotomnie stryj Bolka książę jaworski Henryk I. Wobec braku następców całość swojego dziedzictwa przekazał księciu świdnickiemu, co podniosło znacznie rangę posiadłości Bolka. Faktyczny rozrost terytorialny księstwa nastąpił dopiero po 1356 r., kiedy dzięki dobrej gospodarności księcia świdnickiego i zgromadzeniu dużej ilości funduszy mógł Bolko zająć się wykupywaniem zastawów od z reguły mocno zadłużonych książąt śląskich. W ten sposób Bolko stał się właścicielem od 1358 r. Złotego Stoku [Reichenstein] w księstwie ziębickim z kopalniami złota, oraz połowy księstwa brzeskiego i oławskiego wykupionego z rąk Wacława Legnickiego, w 1359 r. z ramienia Karola IV otrzymał grody na pograniczu czesko-śląskim z Frydlantem na czele, oraz wykupił od książąt cieszyńskich za 2300 grzywien srebra księstwo siewierskie. Wreszcie w 1368 r. wykupił od księcia Ziębic Kąty Wrocławskie.) Dobre stosunki z Karolem IV umożliwiły Bolkowi załatwienie nie rozwiązanego od 1331 r. problemu schedy po księciu głogowskim Przemku. W 1360 r. cesarz uznał prawa do tego księstwa wdowie po Przemku, a siostrze Bolka Konstancji. Stan ten utrzymał się krótko, gdyż już rok później wobec śmierci Konstancji Karol IV nadał w dożywotnie władanie w połowie księstw głogowskiego i ścinawskiego Bolkowi II. Największym nabytkiem okazało się jednak nabycie razem z Karolem 14 kwietnia 1364 r. za ogromną sumę 21 000 grzywien srebra dożywotnich praw do zarządzania Łużycami, dzięki czemu Bolko stał się liczącym się partnerem w układach politycznych w Europie.

Bolko II Mały zmarł 28 lipca 1368 r. i został pochowany w klasztorze w Krzeszowie, gdzie do dzisiejszego dnia zachowała się pięknej roboty płyta nagrobna. Księstwo świdnicko-jaworskie dostało się, jako oprawa wdowia w ręce Agnieszki Habsburskiej i dopiero po jej śmierci w 1392 r. zostało połączone z Koroną Czeską jako wiano bratanicy Bolka II, księżniczki Anny, żony króla czeskiego i cesarza niemieckiego Karola IV.