Zagadnienia do sprawdzianu

Składnia/ budowa zdania/

1. Co to jest wypowiedzenie?

Wypowiedzenie to grupa wyrazów tworząca zrozumiałą informację.

1. Co to jest zdanie?

Zdanie to wypowiedzenie, które zawiera czasownik w formie osobowej.

1. Co to jest równoważnik zdania?

Równoważnik zdania to wypowiedzenie, które nie zawiera czasownika w formie osobowej.

1. Co to jest zdanie pojedyncze?

Zdanie pojedyncze to takie, które zawiera jedno orzeczenie- jeden czasownik.

1. Co to jest zdanie złożone?

Zdanie złożone zawiera dwa lub więcej orzeczeń.

1. Jakie są rodzaje wypowiedzeń, biorąc pod uwagę cel wypowiedzi?

Wypowiedzenia ze względu na cel dzielimy na:

- oznajmujące (informujące o czymś) Tablica została pościerana.

- rozkazujące (zawierające rozkaz lub prośbę) Pościeraj tablicę.

- pytające (zwierające pytanie) Pościerałeś tablicę?

1. Co to jest podmiot?

Podmiot to część zdania, która wskazuje na wykonawcę czynności. Najczęściej jest wyrażona rzeczownikiem w mianowniku.

1. Co to jest orzeczenie?

Orzeczenie to część zdania, która wskazuje na czynność. Wyrażona jest czasownikiem w formie osobowej.

1. Jakie są rodzaje podmiotu?

Podmiot gramatyczny- wyrażony mianownikiem; Ania poszła do sklepu.

Podmiot logiczny- wyrażony dopełniaczem; W sklepie nie ma chleba.

Podmiot domyślny- nie ma go w zdaniu, ale możemy się go domyślić na podstawie formy orzeczenia. Poszła do sklepu. (ona)

Podmiot szeregowy- podmiot, który składa się z kilku wyrazów połączonych spójnikiem lub oddzielonych przecinkami. Ania i Kasia poszły do sklepu.

Ania, Kasia i Magda poszły.

1. Jakie są rodzaje orzeczenia?

Orzeczenie czasownikowe- wyrażone czasownikiem w formie osobowej.

Ania poszła do sklepu.

Orzeczenie imienne- składa się z łącznika (osobowa forma czasownika stać się, zostać, być) oraz orzecznika (forma przymiotnikowa, rzeczownik, zaimek).

Sklep został wybudowany.

Ania w przyszłości będzie lekarzem.

Kolacja była pyszna.

1. Co to jest zdanie bezpodmiotowe?

Jest to zdanie, w którym trudno ustalić wykonawcę czynności.

Już świta.

Mówi się o klęsce.

Grzmi.

Bawiono się w piaskownicy

1. Związki wyrazowe współrzędne i nadrzędne:

Związek współrzędny to związek wyrazów, w których oba elementy są jednakowo ważne np. matka i ojciec, kino lub teatr

Związek podrzędny to związek wyrazów, w którym jeden element jest ważniejszy, a drugi mniej ważny np. odważny chłopiec

Wyraz określający (podrzędny) wyraz określany (nadrzędny)

Przykłady analizy zdania:

P Orz.

Młodsza siostra Jacka napisała długie opowiadanie o ciekawym wydarzeniu.

Siostra (co zrobiła?) napisała związek główny

Siostra (jaka?) młodsza

Siostra (czyja, kogo?) Jacka

Napisała (co?) opowiadanie

Opowiadanie (jakie?) długie

Opowiadanie (o czym?) o wydarzeniu

O wydarzeniu (jakim?) ciekawym

P gram. Co zrobiła? Orz. czasownikowe

siostra napisała

jaka? Czyja? Co?

Grupa orzeczenia

młodsza Jacka opowiadanie

grupa podmiotu o czym?

jakie?

długie o wydarzeniu

jakim?

ciekawym