Spostrzeżenia-to fakty narzucające się same przez się, przypadkowo w trakcie naszej działalności naukowej czy zawodowej

Obserwacje-są przejawem takiej działalności naukowej w której badacz podpatruje zjaw zachodzące w przyrodzie, bez ingerencji w ich przebieg oraz rejestruje warunki i przebieg procesu nie zakłócając swą działalnością jego toku.

Doświadczenie-(eksperyment)-jest met badania naukowego polegającą na celowym wywołaniu pewnego zjawiska przyrodniczego w ściśle określonych warunkach pozwalających śledzić jego przebieg. Dośw zanim zostanie przeprowadzone musi być zaplanowane a zagadnienia, które się w nim rozpatruje wynikają z postawionej hipotezy, zadaniem doświadczenia jest sprawdzenie słuszności tej hipotezy. Sprawdzenie hipotezy jej prawdziwości opiera się na met statystyki matematycznej.

Zadaniem dośrolniczego-jest poznanie powiązań między wymaganiami życiowymi populacji a warunkami środowiska a także kontrolowanie zasad tego poznawania.

Dośw rolnicze-prowadzi się celem sprawdzenia hipotez merytorycznych w różnych warunkach.

Najczęstszym błędem popełnianym w praktyce dośw jest przekonanie ,że ścisłość doświadczeń a więc i poprawność formułowanych na ich podst wniosków zależą od ścisłości zastosowania met analitycznych tzn dokładności mierzenia, ważenia itp.

Innym błędem jest przekonanie że wiarygodność uzyskiwanych wyników i formułowanych na ich podst wniosków zależy od zgodności wyników w kolejnych powtórzeniach.

Fałszywe jest także przekonanie że poznawanie zjawisk biolog przyrodniczych podlega podobnym kanonom jak np. zjaw fizyczne charakteryzującą się łatwą sprawdzalną powtarzalnością.

W rolnictwie i naukach przyrodniczych związki przyczynowo-skutkowe są często tak dalece modyfikowane przez warunki zew , warunki środowiska ż kolejne obserwacje są znacznie zróżnicowane. W dośw działa zwykle cały szereg czynników niekontrolowanych, losowych niekiedy nawet trudnych do określenia, dlatego w doświadczeniach stosowane są koncepcje uwzględniające względność przebiegu badanych zjawisk oparte na teorii rachunku prawdopodobieństwa i statystyki matemat.

Hipoteza statyst- to każde zdanie orzekające lub przypuszczające o rozkładzie lub parametrach populacji generalnej

W dośw rolniczym odpowiednikiem hipotezy stat. jest hipoteza merytoryczna.

Hipotezę stat weryfikuje się za pomocą testów statystycznych.

Testy statystyczne-są to sprawdziany służące do weryfikacji hipotezy stat inaczej reguły postępowania pozwalające daną hipotezę przyjąć lub odrzucić.

Sprawdzanie hipotezy stat dokonywane jest na podstawie danych z prób poprzez nadanie tym hipotezom prawdziwości lub fałszywości i żeby przyjąć hipotezę za prawdziwą to prawdopodobieństwo musi byś odpowiednio duże. W naukach rolniczych prawdopodobieństwo 1-α zwane współczynnik ufności przyjmuje się 0,95 lub 0,99 natomiast prawdopodobieństwo α –zwane poziomem istotności, prawdopodobieństwo błędnego wnioskowania przyjmuje się 0,05 lub 0,01.

Testy hipotezy statystycznej dzieli się na testy hipotez parametrycznych (T-studenta,Test F, dotyczące funkcji regresji. Test T- studenta oraz testy hipotez nieparametrycznych –test χ² Peamona)

Szczególnym przypadkiem testów hipotez parametrycznych są hipotezy liniowe-są to modele matematyczne poszczególnych układów eksperymentalnych (doświadczalnych).

Prawdopodobieństwo słuszności wniosku- współczynnik ufności 1 – α przyjmuje najczęściej wartość 0,95 lub 0,99

α- poziom istotności - prawdopodobieństwo popełnienia błędu

Podstawowymi pojęciami najczęściej stosowanymi w doświadczalnictwie są:

1. jednostka doświadczalna

2. czynnik doświadczalny

3. poziom czynnika

4. układ doświadczalny

Jednostka doświadczalna-to element na którym dokonujemy pomiaru.

W dośw rol jest to poletko doświadczalne, wazon, inspekt, pojedyncza roślina, szalka Petriego.

Jednostka doświadczalna to elementarne źródło danych pomiarowych (doświadczalnych). Wynik pomiaru badanej cechy na jedn doświadczeniach nazywamy obserwacją.

Zbiór obserwacji ze wszystkich jednostek doświadczalnych tworzy materiał doświadczalny (to zbiór w sensie liczbowym a nie przedmiotowym np. liście, korzenie, bulwy. Przedmiotem zainteresowania w dośw jest cecha badana np. plon bulw, ziarna, zawartość skrobi, białka, długość źdźbła. Jest to pewna zmienna opisująca właściwość jedn dośw. Cechę badaną w dośw oznacza się X,Y,Z X₁, a wartości tej cechy małymi literami x_1,x₂,x_n,y_1,y₂,z₁,z₂

W dośw rolniczym przedmiotem badań mogą być różne czynniki np. odmiany, nawożenie, sposób uprawy, termin siewu, zbioru itp.

Czynnik dośw jest celowo wprowadzany do doświadczenia i ma wpływ na jedn dośw Jest on kontrolowany przez eksperymentatora i czynnik doświadczalny oznaczamy pierwszymi dużymi literami alfabetu A,B,C,D

Konkretne odmiany, dawki nawożenia, czy termin siewu są to poziomy czynnika badanego i oznaczamy je A₁,A_2,A_a;B₁,B₂,B_b;C₁,C₂,C_c;D₁,D₂,D_d

Symbole A,D,C,D są to liczby poziomów badanego czynnika np. badamy reakcję 3 odmian ziemniaka Ania, Muza,Irga na nawożenie azotowe 0,40,80,120 kg N/ha to wówczas A₁-Ania A₂-Muza A₃-Irga a=3 B₁-o kg B₂-40kg B₃-80 B₄-120kg N/ha b=4

Czynnik doświadczalny może obejmować obiekty, które różnią się w sposób jakościowy mają charakter jakościowy (np. odmiana, rodzaj nawozu, rodzaj zaprawy, sposoby uprawy roli) lub ilościowy (dawki nawozu, stężenie herbicydu, ilość wysiewu).

Poziomy czynnika ilościowego są uporządkowane, tworzą ciąg liczbowy.

Obiekty dośw-to kombinacje powstałe z różnych poziomów badanych czynników w dośw dwu i wieloczynnikowych czy też konkretne poziomy czynnika w dośw jednoczynnikowym

W dośw jednoczynnikowych poziomy czynnika są obiektami np. A₁,A₂,A₃

W doświadczeniach 2 i wieloczynnikowych są kombinacje (np. A₁B₁,A₁B₂,A₂B₁,A₂B₂)

Powtórzenie(replikacja)-polega na wielokrotnym występowaniu tego samego obiektu (kombinacji) na poszczególnych jednostkach eksperymentalnych

Układ doświadczalny-to sposób rozmieszczenia obiektów (schemat dośw, konstrukcja dośw, model)