OCENIANIE I

SPOSTRZEGANIE LUDZI

Model sprawdzania hipotez

Model sprawdzania hipotez

cz. II

cz. II

Rola hipotez w
przetwarzaniu informacji
(danych)



Przetwarzanie danych zgodnych z hipotezą

Przetwarzanie danych zgodnych z hipotezą

zjawiska (np. zachowania) zgodne z

zjawiska (np. zachowania) zgodne z

przewidywaniami są przetwarzane za pomocą

przewidywaniami są przetwarzane za pomocą

teorii, która posłużyła do wygenerowania

teorii, która posłużyła do wygenerowania

przewidywania (np. Heniek ma słabą głowę).

przewidywania (np. Heniek ma słabą głowę).

Przetwarzanie jest powierzchowne, polega na

Przetwarzanie jest powierzchowne, polega na

poszukiwaniu informacji na temat obecności

poszukiwaniu informacji na temat obecności

domniemanego („teorią”) czynnika sprawczego,

domniemanego („teorią”) czynnika sprawczego,

a nie na analizowaniu współzmienności

a nie na analizowaniu współzmienności

Rola hipotez w
przetwarzaniu informacji
(danych



Przetwarzanie danych wieloznacznych

Przetwarzanie danych wieloznacznych

Allport – człowiek z brzytwą

Allport – człowiek z brzytwą

Wojciszke i Musiał – ładna vs nieładna

Wojciszke i Musiał – ładna vs nieładna

wrażliwa czy nadwrażliwa?

wrażliwa czy nadwrażliwa?

konsekwentna czy uparta?

konsekwentna czy uparta?

niejednoznaczne „próbki” zachowań (Anna

niejednoznaczne „próbki” zachowań (Anna

przez cały dzień była pod wrażeniem swego

przez cały dzień była pod wrażeniem swego

niepokojącego snu; Kiedy Anna chciała

niepokojącego snu; Kiedy Anna chciała

kupić budzik….)

kupić budzik….)

Zdjęcie „przed” lub „po” próbkach zachowań

Zdjęcie „przed” lub „po” próbkach zachowań

Atrakcyjność a ocena
zachowania
i osoby(a: -4
+4)

Moment prezentacji

Moment prezentacji

zdjęcia

zdjęcia

Przed

Przed

Po

Po

Interpretacja

Interpretacja

zachowań

zachowań

(A)

(A)

nieładna

nieładna

ładna

ładna

-0,82

-0,82

1,15

1,15

0,19

0,19

-0,34

-0,34

Ocena glob

Ocena glob

(B)

(B)

nieładna

nieładna

ładna

ładna

-0,26

-0,26

4,57

4,57

-1,53

-1,53

6,13

6,13

Atrakcyjność a ocena
zachowania
i osoby

Moment prezentacji zdjęcia

Moment prezentacji zdjęcia

Korelacje

Korelacje

interpretacji

interpretacji

zachowań z:

zachowań z:

Przed

Przed

Po

Po

Oceną

Oceną

globalną

globalną

0,55

0,55

0,16

0,16

Atrybucją

Atrybucją

cechy

cechy

Krytycznej

Krytycznej

0,52

0,52

0,19

0,19

Przetwarzanie danych
wieloznacznych



Dane wieloznaczne są interpretowane jako

Dane wieloznaczne są interpretowane jako

potwierdzenie dla hipotezy (asymilacja

potwierdzenie dla hipotezy (asymilacja

danych do hipotezy)

danych do hipotezy)



Podobnie: teoria (hipoteza) zakładająca

Podobnie: teoria (hipoteza) zakładająca

istnienie związku między jakimiś

istnienie związku między jakimiś

zmiennymi (np. cechami: „brunetki są

zmiennymi (np. cechami: „brunetki są

namiętne”) prowadzi do efektu „pozornej

namiętne”) prowadzi do efektu „pozornej

korelacji”; dostrzegania współzależności w

korelacji”; dostrzegania współzależności w

całkowicie losowym materiale

całkowicie losowym materiale

(Chapmanowie)

(Chapmanowie)

Przetwarzanie danych
sprzecznych z hipotezą



Intensywniejsze i trwające dłużej niż

Intensywniejsze i trwające dłużej niż

przetwarzanie danych zgodnych

przetwarzanie danych zgodnych

Co może wynikać z:

Co może wynikać z:

- procesu rewidowania i zmiany hipotezy

- procesu rewidowania i zmiany hipotezy

- ukierunkowania procesu przetwarzania

- ukierunkowania procesu przetwarzania

danych tak, aby w subiektywnie

danych tak, aby w subiektywnie

wiarygodny sposób mogły one zostać

wiarygodny sposób mogły one zostać

odrzucone (obrona hipotezy)

odrzucone (obrona hipotezy)

Przetwarzanie danych
sprzecznych z hipotezą



Odrzucanie danych sprzecznych

Odrzucanie danych sprzecznych

1. pomniejszanie wagi danych

1. pomniejszanie wagi danych

sprzecznych

sprzecznych

2. kwestionowanie wiarygodności

2. kwestionowanie wiarygodności

danych sprzecznych

danych sprzecznych

3. selektywne zapominanie danych

3. selektywne zapominanie danych

sprzecznych

sprzecznych

Odrzucanie danych
sprzecznych



pomniejszanie wagi danych

pomniejszanie wagi danych

sprzecznych

sprzecznych

Kaplan – badani o uogólnionej

Kaplan – badani o uogólnionej

koncepcji natury ludzkiej („dobra”

koncepcji natury ludzkiej („dobra”

vs „zła”); opisy osób składających

vs „zła”); opisy osób składających

się z przymiotników negatywnych i

się z przymiotników negatywnych i

pozytywnych; jak ważny każdy

pozytywnych; jak ważny każdy

przymiotnik dla oceny osoby?

przymiotnik dla oceny osoby?

Kaplan: wyniki

0

5

10

15

20

25

30

35

Człwiek jest dobry

Człowiek jest zły

Ocena glob
waga cech +
waga cech -

Kaplan: wyniki, c.d.

Taki wzór wyników uzyskano tylko u

Taki wzór wyników uzyskano tylko u

tych badanych, których informowano,

tych badanych, których informowano,

że dane (przymiotniki) o osobie

że dane (przymiotniki) o osobie

pochodzą z różnych źródeł (od różnych

pochodzą z różnych źródeł (od różnych

znajomych) o niejednakowej

znajomych) o niejednakowej

wiarygodności (różny stopień

wiarygodności (różny stopień

znajomości osoby). Nie było tak, gdy

znajomości osoby). Nie było tak, gdy

nie pojawiały się sygnały pozwalające

nie pojawiały się sygnały pozwalające

na deprecjonowanie źródeł informacji

na deprecjonowanie źródeł informacji

Odrzucanie danych
sprzecznych



Kwestionowanie wiarygodności danych

Kwestionowanie wiarygodności danych

-wyniki badań reakcji na pozytywne i

-wyniki badań reakcji na pozytywne i

negatywne sprzężenia (informacje

negatywne sprzężenia (informacje

zwrotne) na temat własnej osoby (Frey,

zwrotne) na temat własnej osoby (Frey,

testy „inteligencji”, ich wiarygodność

testy „inteligencji”, ich wiarygodność

w świetle dwuznacznego raportu

w świetle dwuznacznego raportu

ekspertów)

ekspertów)

Kwestionowanie
wiarygodności danych;
Frey – cd.



Zapamiętanie argumentów „za” i

Zapamiętanie argumentów „za” i

„przeciw” testom: lepsze zapamiętanie

„przeciw” testom: lepsze zapamiętanie

argumentów sprzecznych z własną

argumentów sprzecznych z własną

hipotezą; prawdopodobnie było to

hipotezą; prawdopodobnie było to

konsekwencją dokładniejszego

konsekwencją dokładniejszego

przetwarzania informacji sprzecznej,

przetwarzania informacji sprzecznej,

którego celem było zdezawuowanie

którego celem było zdezawuowanie

informacji (danych) sprzecznych.

informacji (danych) sprzecznych.

Odrzucanie danych
sprzecznych



Selektywne zapominanie danych

Selektywne zapominanie danych

sprzecznych z hipotezą

sprzecznych z hipotezą

Zapominanie??? Przecież pamiętali

Zapominanie??? Przecież pamiętali

lepiej!!??

lepiej!!??

Pamieć:

Pamieć:

funkcje reproduktywne

funkcje reproduktywne

funkcje generatywne („wkroczenia”

funkcje generatywne („wkroczenia”

danych ze schematu)

danych ze schematu)

Selektywne zapominanie
danych sprzecznych z
hipotezą



Dane wskazujące na lepsze pamiętanie

Dane wskazujące na lepsze pamiętanie

danych sprzecznych z hipotezę dotyczą

danych sprzecznych z hipotezę dotyczą

krótkich okresów przechowywania

krótkich okresów przechowywania



Kiedy odtwarzanie informacji

Kiedy odtwarzanie informacji

następowało wkrótce po ich

następowało wkrótce po ich

ekspozycji, dane niezgodne pamiętano

ekspozycji, dane niezgodne pamiętano

lepiej niż zgodne; po sześciu

lepiej niż zgodne; po sześciu

tygodniach dane zgodne przypominano

tygodniach dane zgodne przypominano

lepiej niż niezgodne

lepiej niż niezgodne

Pamięć danych zgodnych i
sprzecznych (rola upływu
czasu:Pieńkowski)

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Po ekspozycji

Po sześciu tygodniach

Dane zgodne
Dane sprzeczne

Selektywne zapominanie
danych sprzecznych z
hipotezą



Selektywne zapominanie danych

Selektywne zapominanie danych

sprzecznych z hipotezą może wynikać z

sprzecznych z hipotezą może wynikać z

generatywnej funkcji pamięci; dane

generatywnej funkcji pamięci; dane

sprzeczne są przetwarzane

sprzeczne są przetwarzane

jednokrotnie (gdy sprzeczność jest

jednokrotnie (gdy sprzeczność jest

rozwiązywana), a zgodne – wielokrotnie

rozwiązywana), a zgodne – wielokrotnie

i podczas tych przypomnień następuje

i podczas tych przypomnień następuje

ich utrwalanie, a nawet „wzbogacanie”

ich utrwalanie, a nawet „wzbogacanie”

o dane pochodzące z „wkroczeń” ze

o dane pochodzące z „wkroczeń” ze

schematu (hipotezy)

schematu (hipotezy)

Pseudoakceptacja danych
sprzecznych

Oprócz mechanizmów

Oprócz mechanizmów

prowadzących do odrzucania

prowadzących do odrzucania

danych sprzecznych z hipotezą,

danych sprzecznych z hipotezą,

możliwe są również takie zabiegi,

możliwe są również takie zabiegi,

które pozwalają na

które pozwalają na

zaakceptowanie danych

zaakceptowanie danych

sprzecznych przy jednoczesnym

sprzecznych przy jednoczesnym

podtrzymaniu pierwotnej hipotezy

podtrzymaniu pierwotnej hipotezy

Mechanizmy
pseudoakceptacji



Atrybucja zachowań/wyników osoby

Atrybucja zachowań/wyników osoby

spostrzeganej przyczynom

spostrzeganej przyczynom

zewnętrznym/zmiennym

zewnętrznym/zmiennym



Kodowanie danych sprzecznych

Kodowanie danych sprzecznych

jako wyjątków od reguły

jako wyjątków od reguły



Wyodrębnianie podtypów schematu

Wyodrębnianie podtypów schematu

(kategorii), będących źródłem

(kategorii), będących źródłem

hipotezy

hipotezy

Mechanizmy
pseudoakceptacji



„

„

Zewnęrzne” atrybucje

Zewnęrzne” atrybucje

Przyczyny niegrzeczności ładnych i

Przyczyny niegrzeczności ładnych i

brzydkich dzieci; „Przypadek”

brzydkich dzieci; „Przypadek”

przyczyną sukcesów kobiety w

przyczyną sukcesów kobiety w

„męskim” zadaniu (a uzdolnienia

„męskim” zadaniu (a uzdolnienia

mężczyzny); znaczenie reputacji (rasy,

mężczyzny); znaczenie reputacji (rasy,

płci, itp.) osoby dla atrybucji jej

płci, itp.) osoby dla atrybucji jej

sukcesów i niepowodzeń; dostrzeganie

sukcesów i niepowodzeń; dostrzeganie

(lub nie) presji sytuacyjnej

(lub nie) presji sytuacyjnej

Mechanizmy
pseudoakceptacji



Wyjątek od reguły i podkategorie

Wyjątek od reguły i podkategorie

Kaftan bezpieczeństwa (Bond, DiCandia,

Kaftan bezpieczeństwa (Bond, DiCandia,

MacKinnon)

MacKinnon)

Jeśli cechy znacznej części przedstawicieli

Jeśli cechy znacznej części przedstawicieli

jakiejś grupy okazują się sprzeczne z jej

jakiejś grupy okazują się sprzeczne z jej

stereotypem, jednostka może wytwarzać

stereotypem, jednostka może wytwarzać

reprezentacje pewnego podtypu członków

reprezentacje pewnego podtypu członków

grupy, wobec której jest uprzedzona

grupy, wobec której jest uprzedzona

(„Dobry Niemiec”; „Uczciwy Żyd”).

(„Dobry Niemiec”; „Uczciwy Żyd”).

Rewizja i trwanie hipotez



Kiedy hipoteza trwa, kiedy jest odrzucana lub

Kiedy hipoteza trwa, kiedy jest odrzucana lub

modyfikowana?

modyfikowana?

Zmiany hipotez – kiedy dane sprzeczne z

Zmiany hipotez – kiedy dane sprzeczne z

pierwotną hipotezą, a hipoteza słaba (efekty

pierwotną hipotezą, a hipoteza słaba (efekty

te szczególnie silne w początkowej fazie

te szczególnie silne w początkowej fazie

sprawdzania hipotezy)

sprawdzania hipotezy)

Otrzymanie danych niejednoznacznych nie

Otrzymanie danych niejednoznacznych nie

prowadzi do rewizji hipotezy, ale raczej ją

prowadzi do rewizji hipotezy, ale raczej ją

nasila

nasila

Rewizja i trwanie hipotez



Perseweracja (utrzymywanie) hipotezy

Perseweracja (utrzymywanie) hipotezy

(przekonania) – niefalsyfikowalność

(przekonania) – niefalsyfikowalność

hipotezy (wiele cech przypisywanych

hipotezy (wiele cech przypisywanych

ludziom ma charakter nieobserwowalny –

ludziom ma charakter nieobserwowalny –

„nieferekwencyjne” – postawy, motywy,

„nieferekwencyjne” – postawy, motywy,

cechy moralne (wnioskowane z intencji)

cechy moralne (wnioskowane z intencji)



Generalnie – podstawowym wyznacznikiem

Generalnie – podstawowym wyznacznikiem

trwania lub rewizji hipotezy jest relacja

trwania lub rewizji hipotezy jest relacja

między siłą hipotezy a dowodową siłą

między siłą hipotezy a dowodową siłą

danych uzyskiwanych w trakcie jej

danych uzyskiwanych w trakcie jej

sprawdzania

sprawdzania

Wpływ hipotezy na
wytwarzanie danych



Samospełniające się proroctwo

Samospełniające się proroctwo

- Rosenthal i Jacobson (inteligencja)

- Rosenthal i Jacobson (inteligencja)

- Snyder, Tanke i Berscheid (rozmowa

- Snyder, Tanke i Berscheid (rozmowa

tel)

tel)

- Rosenthal i Fode (szczury)

- Rosenthal i Fode (szczury)

-

C. Steele i J. Aronson jr. (inteligencja)

C. Steele i J. Aronson jr. (inteligencja)

-

Skarżyńska (mądry/głupi uczeń)

Skarżyńska (mądry/głupi uczeń)

Samospełniające się
proroctwo w szkole-
mechanizm

Oczekiwania nauczyciela

Oczekiwania nauczyciela

Zróżnicowane traktowanie uczniów

Zróżnicowane traktowanie uczniów

-klimat („dobra atmosfera”, więcej wsparcia)

-klimat („dobra atmosfera”, więcej wsparcia)

-sprzężenie zwrotne (precyzja, staranność)

-sprzężenie zwrotne (precyzja, staranność)

-wkład (więcej, trudnego materiału,większe

-wkład (więcej, trudnego materiału,większe

wymagania)

wymagania)

-wydajność (więcej okazji do wypowiedzenia

-wydajność (więcej okazji do wypowiedzenia

się)

się)

Odmienne reakcje uczniów

Odmienne reakcje uczniów