2. SPOSTRZEGANIE LUDZI

istnienie danych rzeczywistych i nierzeczywistych

BŁĘDY POMINIĘCIA – dane rzeczywiste, ale niewykorzystane przez poznającego

BŁĘDY NADUŻYCIA – dane wykorzystywane przez poznającego, ale nierzeczywiste

SCHEMATY

umysłowe reprezentacje jakiś fragmentów świata; reprezentacje ogólne, wyabstrahowane z konkretnych, specyficznych obiektów lub zdarzeń, których dotyczą

→ schematy typów osób – stereotypy – uogólnione i uproszczone obrazy grup ludzi, grup wyodrębnionych na podstawie jakiejś łatwo dostrzegalnej cechy, jak rasa, płeć czy narodowość;

egzemplarzami tych schematów są konkretne osoby

→ schematy sekwencji zdarzeń – skrypty – reprezentują je ciągi zdarzeń oraz ich porządek czasowy; egzemplarzami skryptów są konkretne wydarzenia, np. egzamin maturalny

→ schematy cech – egzemplarzami są zachowania wyrażające owe cechy

zasada prototypowości – rdzeniem znaczeniowym każdego schematu jest jego prototyp, tj. pojedynczy, idealny bądź rzeczywisty egzemplarz najlepiej spełniający dany schemat, np. prototypem matki własna matka, prototypem męskości połączenie cech np. Arnolda Schwarzeneggera, Bogusław Lindy itp.

pamięć generatywna – wytwarzanie przez człowieka w procesie przypominania pseudodanych – danych zaczerpniętych ze schematów, a nie z egzemplarzy

pamięć reproduktywna – przypominanie przez człowieka rzeczywistych danych

Teoretyczne modele kształtowania się sądów:

• model reproduktywny – na podstawie danych faktycznych

• model generatywny – na podstawie wniosków

• model mieszany – na podstawie danych faktycznych i wniosków

FAŁSZYWE ALARMY

nietrafne rozpoznanie informacji faktycznie nowej jako już prezentowanej i starej (znanej)

TRAFIENIA

trafne rozpoznanie informacji jako starej, już prezentowanej, znanej

UKRYTA TEORIA OSOBOWOŚCI

wnioskowanie na podstawie jednych cech o innych cechach podyktowane ogólniejszą wiedzą na temat związków cech i ich współzmienności;

proces nieświadomy w procesie spostrzegania

korelacja pozorna – czasami ludzie ignorują silne korelacje pomiędzy cechami, a czasami, kiedy oczekują jakiejś współzmienności, to dostrzegają korelację wtedy, gdy w rzeczywistości jej nie ma (np. przekonanie, że blondynki są głupie, choć w rzeczywistości nic nie potwierdza wpływu koloru włosów na inteligencję lub wpływu inteligencji na kolor włosów)

KIEDY PSEUDODANE STAJĄ SIĘ DANYMI:

tendencyjne potwierdzanie przekonań – potwierdzanie własnych hipotez, nie sprawdzając innych; w przypadku istnienia przesłanek niezgodnych z naszymi hipotezami nie przyjmuje się ich do wiadomości, nie daje się im wiary, zapomina się o nich

samospełniające się proroctwa – produkowanie danych potwierdzających nasze przykładowe złudzenie; są bardziej prawdopodobne w odniesieniu do oczekiwań negatywnych niż pozytywnych