Katedra Notre Dame - Paryż

Jedną z najwspanialszych budowli architektury wczesnego gotyku jest katedra Notre Dame. Kamień węgielny położył pod ten gmach król Ludwik VII w 1163 r., w miejscu, gdzie kiedyś znajdowała się świątynia starorzymskich bogów. Budowa trwała niemal 100 lat - do 1240 r.

Budowla katedry została rozpoczęta w roku 1163 na zlecenie biskupa Maurice de Sully.
Później katedrę restaurowano w XVII, XVIII i XIX w. W imię tzw. "dobrego smaku" epoki do- konano sporo przeróbek. "Mody zrobiły więcej złego niż rewolucje" - pisał Wiktor Hugo. Wiek XVIII " miał reprezentować "dobry smak , a okres średniowieczny (gotycki) - "zły smak". Najwybitniejszy architekt francuski 1 połowy XVII w., Mansart, słynny projektant kopuły Inwalidów i placu Vendóme, zburzył główny ołtarz z XIII w., lektorium, stalle i płaskorzeźby ozdabiające zamknięcie apsydy. Zniszczone zostały figury zmarłych i płaczków ze starych grobowców, wykute w miedzi i kamieniu. W kilka lat później .rozbito XIII- wieczne witraże. Soufflot, twórca Panteonu, niszczy w 1771 r. figurę ,,Pięknego Boga" stojącą na filarze dzielącym wejście w głównym portalu, w tympanonie scenę zmartwychwstania umarłych i Michała trzymającego wagę sądu ostatecznego, a po obu stronach wejścia posągi Panien mądrych i Panien głupich. Później postarano się jednak zrekonstruować zniszczone rzeźby w portalu głównym. Katedra Notre Dame jest trójnawową bazyliką z emporami, transeptem, prezbiterium z obejściem , i wieńcem kaplic oraz fasadą dwu wieżową; długość ogólna budowli wynosi 130 m, wysokość sklepienia 35 m. Przed katedrą znajduje się nieproporcjonalnie duży plac. Powstał on po zrównaniu z ziemią malowniczych domów na rozkaz Napoleona III, który obawiał się wznoszenia barykad na sąsiednich krętych uliczkach. Z placu liczy się wszystkie odległości od Paryża. Z tego miejsca obejmuje się okiem całość pełnej majestatu i spokoju fasady katedry. Na fasadę składają się trzy portale o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, długa galeria królów, ogromna rozeta (około 10 m średnicy), laskowanie w trzeciej kondygnacji fasady i dwie masywne wieże 69 m wysokości. Portal prawy (ok. 1160-70 r.) przedstawia sceny z życia św. Anny, środkowy (ok. 1125-30 r.) sąd ostateczny, a lewy ( 1210-20 r.) zaśnięcie i koronację Panny Marii. W transepcie znajdują się dwa dalsze portale (ok. 1250-70 r.).Nad głównym portalem umieszczona została piękna ażurowa rozeta. Organy pochodzą z XVIII wieku, odnowione w XIX, mają 6 000 piszczałek i 5 klawiatur. Na wykonanie sklepienia z drewna użyto 1300 dębów.
Katedra Notre Dame posiada piętnaście dzwonów: największe - Maria i Jakubina - wisiały w wieży południowej, 6 mniejszych w drugiej wieży, a 7 najmniejszych (w tym 1 drewniany) w dzwonnicy środkowej.
W średniowieczu paryska katedra Notre Dame podlegała kapitule. Władza biskupa rozciągała się jedynie na sanktuarium. Dla wiernych (ludu) przeznaczono nawę główną i nawy boczne, gdzie nie było ławek. W kościele zachowywano się o wiele swobodniej niż dzisiaj rozmawiano bez ściszania głosu, jedzono, spano, a nawet wolno było wprowadzać niektóre zwierzęta, np. sokoły lub psy.
Budowniczowie i konserwatorzy wykazywali dużą dbałość o zabezpieczenie budowli przed deszczem. Gęsto osadzone gargulce (rzygacze) odrzucały daleko od murów wodę, zbieraną z dachów.