PRAWO CYWILNE – ZOBOWIĄZANIA

ISTOTA ZOBOWIĄZANIA

- Ustawowa definicja - art. 353 k.c
- zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może domagać się od dłużnika spełnienia świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
- Świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu.

CZĘŚĆI SKŁADOWE ZOBOWIĄZANIA

Zobowiązanie składa się z 3 części

1.PODMIOT
- osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne niemnące osobowości prawnej, którym przepisy prawa przyznają zdolność prawną

2.TREŚĆ
- prawa i obowiązki stron.
- Stronami są: wierzyciel (przysługuje mu uprawnienie wynikające ze zobowiązania) i dłużnik.
- Uprawnienie wierzyciela jest prawem podmiotowym względnym przysługuje mu tylko wobec konkretnego dłużnika.

- wierzytelnością określa się prawa wierzyciela.
- Korelatem wierzytelności jest dług - obowiązek dłużnika wynikający z treści zobowiązania

3.PRZEDMIOT
– świadczenie, czyli określone zachowanie się dłużnika, którego spełnienia może domagać się wierzyciel,
- może polegać na działaniu albo zaniechaniu.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DŁUŻNIKA

- jest ściśle związana z długiem.
- jest ujemną konsekwencją (następstwem) określonego zdarzenia przewidzianego przepisami prawa.
- realizowana jest w drodze przymusu państwowego. ( komornik może egzekwować dług na podstawie tytułu egzekucyjnego z klauzulą wykonalności – tytuł wykonawczy)
- wyróżniamy 2 rodzaje:
1. Odpowiedzialność cywilna
-dotyczy majątku dłużnika
-dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem.
- wyjątek: spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza odpowiada tylko majątkiem spadkowym
2. Odpowiedzialność rzeczowa
- dłużnik odpowiada wobec wierzyciela tylko określonym składnikiem majątkowym,

WIERZYTELNOŚĆ

- odnosi się co do zasady tylko do określonego dłużnika
- w niektórych przypadkach przepisy przewidują możliwość dochodzenia przez wierzyciela roszczeń także w stosunku do innych osób, które nie są wobec tego wierzyciela dłużnikami. Ponieważ nie wiąże ich z wierzycielem stosunek prawny np. wierzyciel może wystąpić do sądu z żądaniem uznania umowy zawartej przez dłużnika z osobą trzecią za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela jeżeli umowa ta pociąga za sobą niewypłacalność dłużnika w stosunku do wierzyciela (art. 527 k.c. – skarga paulińska oraz art. 59 k.c)

ZOBOWIĄZANIA NIEZUPEŁNE
(zobowiązania naturalne)

- dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za dług ponieważ dług ten nie może być egzekwowany przymusowo, chociaż istnieje.
- Dłużnik może zaspokoić takie roszczenie dobrowolnie a jeżeli je zaspokoi nie będzie mógł żądać zwrotu świadczenia
- np. roszczenie przedawnione. Po upływie ustawowo określonego terminu przedawnienia roszczenie przedawnione nie wygasa lecz staje się zobowiązaniem niezupełnym.

ŚWIADCZENIE

- polega na zachowaniu się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania. Może ono polegać na działaniu lub zaniechaniu.

1.POLEGAJĄCE NA „DANIU”- ta forma świadczenia występuje np. przy umowie sprzedaży, a danie polega na wydaniu rzeczy, czy zapłaceniu ceny.

2. POLEGAJĄCE NA CZYNIENIU np. wykonaniu usługi polegającej na leczeniu, prowadzeniu sprawy sądowej

3. POLEGAJĄCE NA NIECZYNIENIUtzn. na powstrzymaniu się od określonych działań mimo prawnej i faktycznej możliwości działania

4.POLEGAJĄCE NA „ZNOSZENIU” np. właściciel gruntu zobowiązuje się do tolerowania sąsiada, który przejeżdża, przechodzi bądź przepędza bydło przez ten grunt.

5.ŚWIADCZENIE JEDNORAZOWE
- zobowiązanie wyczerpuje się w jednym akcie a czas nie wpływa na wysokość świadczenia
- np. umowa sprzedaży, wygasa ona po spełnieniu świadczenie

6.ŚWIADCZENIE OKRESOWE
- dłużnik obowiązany jest periodycznie spełniać określone świadczenia, które mieszczą się w treści zobowiązania, suma tych świadczeń może nie być z góry określona,
- np. czynsz najmu
- każde z tych roszczeń przedawnia się oddzielnie

7.ŚWIADCZENIE CIĄGŁE
- jest ono związane z zobowiązaniem o charakterze trwałym
- np. umowa dzierżawy,

8.ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE
–dłużnik od początku obowiązany jest zapłacić określoną kwotę w zamian za przyjmowane od drugiej strony świadczenie.
- obowiązuje zasada nominalizmu tzn. dłużnik obowiązany jest zapłacić taką sumę jaka przewidziana jest w umowie. Jeżeli po zawarciu umowy a przed spełnieniem świadczenia siłą nabywcza pieniądza ulega istotnej zmianie sąd może zwaloryzować świadczenie pieniężne (podnieść albo obniżyć) waloryzacja świadczenia może być przewidziana także w treści umowy. Z wnioskiem o waloryzację nie może wystąpić przedsiębiorca.
- możliwe są odsetki ale tylko jeżeli:

a) zostały przewidziane w umowie
b) przewiduje je ustawa (z tytułu opóźnienia zapłaty)
c) wynikają z orzeczenia sądowego
- Maksymalna wysokość odsetek jest określona ustawowo. Strony nie mogą umownie przekroczyć górnego pułapu odsetek.
- Odsetki ustawowe są niższe od odsetek maksymalnych. Jeżeli strony umowy nie określiły wysokości odsetek to należą się odsetki ustawowe.

ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ

1. CZYNNOŚCI PRAWNE w tym zwłaszcza umowy ale także jednostronne czynności prawne

2. CZYNY NIEDOZWOLONE- działanie bezprawne lub naruszające zasady współżycia społecznego, które prowadzi do powstania szkody

3. BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE- uzyskanie korzyści majątkowej kosztem innej osoby bez podstawy prawnej

4. KONSTYTUTYWNE ORZECZENIA SĄDOWE - ustalające wysokość wynagrodzenia w umowie o dzieło, czy orzeczenie rozwiązujące umowę zawartą w następstwie wyzysku

5. DECYZJA ADMINISTRACYJNA, która albo rodzi zobowiązanie bezpośrednio albo jest przesłanką konieczną powstania zobowiązania

6. PROWADZENIE CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA- rodzi zobowiązanie po stronie osoby na rzecz której sprawa była prowadzona jeżeli prowadzący sprawę zachowa się zgodnie z wymaganiami ustawy (prowadzi sprawę w interesie osoby nieobecnej, podejmuje próbę nawiązania z nią kontaktu, prowadzi sprawę z należytą starannością a jeżeli warunki te spełni może żądać zwrotu nakładów i zwolnienia od zobowiązań zaciągniętych w celu prowadzenia sprawy.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA
(skutki niewykonania lub nienależytego wykonania)

- wyrasta na gruncie umowy która zrodziła miedzy stronami skutek cywilno prawny

Podstawy prawne odpowiedzialność kontraktowej - artykuł 471 KC
- dłużnik jest odpowiedzialny za szkodę która powstała w następstwie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania
- może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że szkoda jest następstwem takiej okoliczności za która on nie odpowiada
- art. 471 KC zawiera domniemanie prawne odpowiedzialności dłużnika. Jest ono wzruszalne. Może być obalone przeciwdowodem. Dłużnik musi wskazać konkretną przyczynę zaistniałej szkody.
- art. 471 KC Wprowadza domniemanie odpowiedzialności a po drugiej stronie istnieje możliwość wzruszenia domniemana prawnego
- sądy z reguły zadowalają się dowodem prima facia- tzn na pierwszy rzut oka

Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej

1.SZKODA
- uszczerbek majątkowy powstały wbrew woli osoby poszkodowanej, jeżeli uszczerbek dotyczy dóbr osobistych mówi się nie o szkodzie lecz o krzywdzie
- Konsekwencją szkody jest odszkodowanie dla poszkodowanego , Konsekwencją krzywdy jest zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę
- Szkodę oblicza się wg cen rynkowych, obowiązujących w dniu ustalani wysokości odszkodowania.
- Szkoda składa się dwóch elementów:
a) Faktyczna strata- dla właściciela uszkodzonego pojazdu, będzie koszt naprawy tego pojazdu
b) Utracona korzyść związku z zaistniałym wydarzeniem- dla właściciela uszkodzonego pojazdy utraconą korzyścią będzie nieuzyskanie przez niego zarobku,
- Szkoda w stosunku do odszkodowania ma się tak jak 1:1
- Odszkodowanie nie może być wyższe od szkody, natomiast może być niższe. Ulega mianowicie zmniejszeniu jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania szkody, a także wtedy gdy z tego zdarzenia które szkodę wywołało, poszkodowany odniósł jakąś korzyść majątkową

2. NIEWYKONANIE LUB NIENALEŻYTE WYKONANIE
- to znaczy zdarzenie z którym ustawa wiąże odpowiedzialność dłużnika
> niewykonanie zobowiązania - dłużnik niespełna świadczenia w ogóle,
> nienależyte wykonanie - dłużnik spełnia świadczenie, ale wadliwie z punktu widzenia jakości jego przedmiotu, lub miejsca albo terminu wykonania.

Związek przyczynowy między szkodą a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązań
- Kodeks cywilny stoi na gruncie tak zwanego adekwatnego związku przyczynowego
- adekwatny związek przyczynowy - istnieje podstawa do przyjęcia, że szkoda jest normalnym następstwem zachowania się dłużnika

***Zaistnienie każdej z tych przesłanek jest warunkiem odpowiedzialności dłużnika za szkodę - muszą one wystąpić łącznie : szkoda + niewykonanie/nienależyte wyk + związek adekwatny

Zasady odpowiedzialności kontraktowej

- reguły wg których odpowiedzialność za szkodę przypisuje się tej a nie innej osobie

1. ZASADA WINY
- Winę dzieli się na umyślną i nie umyślną
- Umyślna- sprawca szkody chce wyrządzić szkodę, przejawia w tym kierunku wolę i szkodę wyrządza- dolus directus; gdy sprawca nie dąży wprost do wyrządzenia szkody, ale liczy się z możliwością jej powstania i na to się godzi- dolus ewentualis
- Nieumyślna- dłużnik nie dokłada należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązania. Wyrazem winy nieumyślnej jest zazwyczaj niedbalstwo.
- dłużnik odpowiada za każdą postać winy (umyślnej i nieumyślnej), a zarazem nie odpowiada za szkody przez siebie niezawinione, powstałe na przykład w następstwie działania siły wyższej

- odstępstwo od zasady- strony umowy mogą mianowicie postanowić, że:
1.Dłużnik nie będzie odpowiadać, za szkody powstałe z winy nieumyślnej
2. Dłużnik będzie odpowiadał także za szkody niezawinione- rozszerzenie odpowiedzialności do granicy ryzyka
3. Strony nie mogą w umowie postanowić że dłużnik nie będzie odpowiadał za szkody wyrządzone umyślnie (art. 473 KC)
4. Jeżeli strony rozszerzą odpowiedzialność dłużnika i obejmą nim także siłę wyższą- dłużnik odpowiada na zasadzie ryzyka

2. ZASADA RYZYKA
- dłużnik odpowiada za szkody powstałe bez jego winy (szkody przypadkowe)
- Szkody te mogą być następstwem :
- winy osoby podlegającej dłużnikowi
- siły wyższej (powódź, huragan, rozruchy społeczne)

3. ZASADA SŁUSZNOŚCI
- tylko wtedy, gdy przepis prawa dopuszcza taką odpowiedzialność.
- Wg obowiązującego stanu prawnego:
* przy odpowiedzialności skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego za szkody powstałe przy wykonywaniu władzy publicznej, mimo że nie zostały spełnione ustawowe warunki tej odpowiedzialności, a zasady współżycia społecznego przemawiają za przyznaniem odszkodowania
- może znaleźć zastosowanie także
* przy odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez zwierzę, chowane przez określoną osobę
* w stosunku do osoby nieletniej, której nie można przypisać winy, a zasady współżycia przemawiają za tym by obciążyć ją skutkami jej działania

3. ZASADA GWARANCYJNO-REPARTYCYJNA
- gdy zakład ubezpieczeń odpowiada za szkody wyrządzone przez ubezpieczonego
- Przy odpowiedzialności kontraktowej wchodzić mogą w grę tylko 2 zasady- zasada winy i zasada ryzyka (art. 471, 472,473 KC)

*Wina zawsze uzasadnia odpowiedzialność natomiast ryzyko tylko wtedy, gdy strony tak postanowiły w umowie

ROZKŁAD CIĘŻARU DOWODU

- przepis prawa nakłada na dany podmiot obowiązek wykazania (udowodnienia), że twierdzenie o zaistnieniu danego faktu jest prawdziwe
- może przewidywać, że skutki niewykazania, że twierdzenie jest prawdziwe obciążać będą tego na którym ciąży obowiązek udowodnienia faktu
- Z punktu widzenia formalnego przepis może przewidywać, że ten kto nie udowodni danego faktu przegrywa proces
- art. 6 KC- fakt obowiązana jest udowodnić osoba która z faktu tego wywodzi skutki prawne
- w przypadku odpowiedzialności kontraktowej, poszkodowany obowiązany będzie udowodnić, że zaistniały wszystkie trzy przesłanki odpowiedzialności dłużnika
- Jeżeli zaś dłużnik zechce uwolnić się od odpowiedzialności, będzie musiał udowodnić, że szkoda powstała na skutek takiej okoliczności, za którą on nie ponosi odpowiedzialności
- udowodnieniu w postępowaniu sądowym podlegają tylko pozytywne twierdzenia o zaistnieniu danego faktu - nie podlegają udowodnieniu zaprzeczenia danemu faktowi

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY CUDZE

Za czyny cudze odpowiedzialność ponoszą osoby, które:

1. sprawują nadzór nad osobami nie ponoszącymi odpowiedzialności

- Nad osobą która nie ukończyła 13 lat a także osobą niepoczytalną
- najczęściej rodzic, może też być opiekun ustanowiony przez sąd albo nadzór może mieć charakter faktyczny sprawowany np. przez dalszego członka rodziny nie mającego ustawowego czy umownego obowiązku nadzorowania
- Jeżeli osoba nadzorowana wyrządzi szkodę odpowiedzialność za tę szkodę ponosić będzie ten kto miał obowiązek sprawować nadzór
- winy nie przypisuje się osobie która wyrządziła szkodę, wystarczy przypisać jej popełnienie czynu niedozwolonego przez działanie bezprawne
- winę przypisuje się w takim przypadku osobie która miała obowiązek sprawować nadzór, jest to WINA NADZORCZA
- Osoba która nadzorowała może uwolnić się z odpowiedzialności jeżeli wykaże, że
> należycie sprawowała nadzór i nie ponosi winy nadzorczej,
> szkoda powstałaby także mimo należytego nadzoru.
- Jeżeli brak jest osoby nadzorującej albo nie można od takiej osoby uzyskać naprawienia szkody ze względu na jej stan majątkowy sąd może przyznać odszkodowanie od osoby nadzorowanej
* odpowiedzialność tej osoby oparta będzie na zasadzie słuszności,
* uzasadniona jest gdy porównanie stanu majątkowego sprawcy szkody i poszkodowanego, wskazuje na to że sprawca szkody powinien tą szkodę wynagrodzić,

2. powierzają wykonanie czynności innym podmiotom

- Odpowiedzialność może być uzasadniona wtedy gdy dana osoba powierza wykonanie czynności na rzecz drugiej osoby wybranemu przez siebie podmiotowi.
- odpowiedzialność za szkodę ponosi ten kto powierzył wykonanie czynności.
- uzasadniona jest wtedy gdy sprawca bezpośredni dopuścił się czynu niedozwolonego przy wykonywaniu czynności zleconej mu, a nie przy okazji wykonywania tej czynności.
- odp. oparta jest na winie w wyborze wykonawcy domniemywa się , że zlecający czynność innej osobie ponosi winę w wyborze.
* Domniemanie to może być obalone przez wykazanie że zlecający wybrał mianowicie starannie wykonawcę czynności albo powierzył wykonanie tej czynności przedsiębiorstwu lub zakładowi , który trudni się zawodowo wykonywaniem czynności danego rodzaju -> Odpowiedzialność w takim przypadku ponosi podmiot wybrany do wykonywania czynności
- uzasadniona wtedy gdy wybrany wykonawca wyrządził szkodę z winy własnej a powierzającemu czynność można zarzucić brak staranności przy wyborze wykonawcy.

3. na swój rachunek wykonują czynności za pośrednictwem podwładnych

- gdy osoba prowadząca na swój rachunek działalność powierza wykonanie czynności innej osobie a owa inna osoba podlega kierownictwu przełożonego i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, z taką sytuacją mamy do czynienia najczęściej w przypadku istnienia stosunku pracy.
- Odpowiedzialność zakładu oparta jest na zasadzie RYZYKA , natomiast wykonawca odpowiada na zasadzie WINY.
- Poszkodowany może dochodzić roszczeń zarówno :
* od przełożonego zakładu – na zasadzie ryzyka
* od bezpośredniego wykonawcy - na zasadzie winy

> Zasada ta uległa modyfikacji w odniesieniu do pracowników z chwilą wejścia w życie kodeksu pracy
- w razie wyrządzenia szkody przez pracownika odpowiedzialność wobec poszkodowanego ponosi zakład pracy a pracownik odpowiada regresowo wobec zakładu pracy. Przy winie nieumyślnej do 3 pensji miesięcznych a przy winie umyślnej do wysokości szkody ( pełna odpowiedzialność) .
- nie dotyczy to podwładnych którzy wykonują czynności w ramach stosunku cywilno-prawnego.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE
PRZY WYKONYWANIU WŁADZY PUBLICZNEJ
- art. 77 Konstytucji oraz art. 417 k.c.

ART. 77 Konstytucji

- każdy kto poniósł szkodę w wyniku działania lub zaniechania organu władzy publicznej może żądać odszkodowania jeżeli działanie to było niezgodne z prawem.

ART. 417 k.c.

- odpowiedzialność za szkody wynikające z wykonywanej władzy publicznej ponoszą:
a) Skarb państwa
b) Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa)
c) Inne osoby prawne, które z mocy ustawy wykonują zadania publiczne, np. NBP

- Za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej ponoszą odpowiedzialność także podmioty którym zlecono czynności z zakresu sprawowania władzy publicznej na zasadzie porozumienia, w takim przypadku odpowiedzialność organu zlecającego wykonywanie władzy i organu przyjmującego zlecenie jest solidarna.

Odpowiedzialność Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego lub innych osób prawnych
- aktualizuje się gdy szkoda powstaje przy wykonywaniu imperium władzy państwowej
- W ramach imperium władzy działają takie organy jak minister, wojewoda, marszałek województwa, starosta, wójt, burmistrz, prezydent miasta; natomiast konsekwencje majątkowe ich nielegalnego działania spadają na Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.
Odpowiadają one majątkowo wtedy, gdy szkoda powstanie w wyniku działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej.

- Odpowiedzialność uzasadniona jest zawsze wtedy gdy działanie organu władzy publicznej jest niezgodne z prawem .
- Odpowiedzialność Skarbu Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego może być oparta również na ZASADZIE SŁUSZNOŚCI.
- poszkodowany nie ma obowiązku wskazywać konkretnego funkcjonariusza państwowego czy samorządowego który wyrządził szkodę , nie ma tez obowiązku wykazywać czyjejkolwiek winy.
- Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego ponosi odpowiedzialność za własne czyny

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYDANIE AKTU NORMATYWNEGO

- Jeżeli dany podmiot poniósł szkodę w następstwie wydania przez władzę publiczną aktu normatywnego może wystąpić z roszczeniem o naprawienie tej szkody.
- Warunkiem odpowiedzialności państwa czy jednostki samorządu terytorialnego jest stwierdzenie we właściwym trybie że akt prawny który był źródłem szkody wydany został niezgodnie z prawem,
- Jeśli w grę wchodzi akt prawny ustanowiony przez organ państwa ( np. rozporządzenie RM) to badanie jego legalności należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, natomiast legalność aktów prawa miejscowego badana jest przez wojewódzkie sądy administracyjne.
- Jeżeli właściwy organ stwierdzi że akt prawny jest niezgodny z prawem wyższego rzędu a w wyniku jego wykonania doszło do szkody to skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego obowiązana jest naprawić tę szkodę.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEWYDANIE AKTU NORMATYWNEGO

- Jeżeli dany organ władzy publicznej jest prawnie zobowiązany do wydania aktu normatywnegoa akt taki nie zostanie wydany,
- Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego odpowiada za niewydanie aktu jeżeli jego niewydanie spowodowało szkodę majątkową określonej osoby.
- Warunkiem odpowiedzialności za niewydanie aktu jest stwierdzenie przez sąd, że istniał obowiązek wydania takiego aktu prawnego .

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRAWOMOCNYM ORZECZENIEM ALBO OSTATECZNĄ DECYZJĄ ADMINISTRACYJNĄ.

- odpowiedzialność za tę szkodę ponoszą odpowiednio Skarb państwa lub jednostka samorządu terytorialnego.
- Warunkiem odpowiedzialności jest ustalenie w odrębnym postępowaniu że prawomocne orzeczenie sądowe lub ostateczna decyzja administracyjna są niezgodne z prawem.
- Jeśli źródłem szkody jest orzeczenie sądowe to niezgodność tego orzeczenia z prawem stwierdzić może Sąd Najwyższy w postępowaniu prowadzonym na podstawie skargi o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem.
- Jeśli źródłem szkody jest decyzja administracyjna to jej niezgodność z prawem stwierdza się w trybie postępowania administracyjnego przed organem wyższej instancji a następnie Sądem Administracyjnym.
- Jeżeli Sąd Najwyższy stwierdzi że orzeczenie prawomocne jest niezgodne z prawem to nie uchyla tego orzeczenia lecz jedynie stwierdza ową niezgodność z prawem. Na tej podstawie zaś strona która poniosła szkodę w związku z nielegalnym orzeczeniem może wytoczyć powództwo przeciwko skarbowi państwa o naprawienie tej szkody.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA NIEWYDANIE ORZECZENIA SĄDOWEGO LUB DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ

- Jeżeli istnieje prawny obowiązek wydania orzeczenia czy decyzji administracyjnej a akt taki nie został wydany zaś jego niewydanie doprowadziło do szkody majątkowej określonego podmiotu, podmiot ten może domagać się od Skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego stosownego ODSZKODOWANIA.
- Od 2004 roku obowiązuje specjalna ustawa która daje podstawę do zgłoszenia roszczenia w granicach do 10 tys. Złotych za nieuzasadnioną zwłokę w rozstrzygnięciu sprawy w rozsądnym terminie.
- Jeśli chodzi o decyzje administracyjne to istnieje także instytucja polegająca na możliwości przymuszenia do wydania decyzji, sąd administracyjny może bowiem zobowiązać organ administracji do niezwłocznego wydania decyzji, której wydania wymaga przepis prawny.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ ZWIERZĘTA

- odpowiada ten kto zwierze hoduje albo się nim posługuje, także wtedy gdy zwierze uciekło lub się zabłąkało - na ZASADZIE RYZYKA.
- Można uwolnić się od niej przez wykazanie że nie ponosi się winy w nadzorze zwierzęcia,
- Odpowiedzialność osoby hodującej zwierzę lub posługującej się zwierzęciem możliwa jest także wtedy gdy nie można tej osobie zarzucić braku odpowiedniego nadzoru nad zwierzęciem, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią część lub całość odszkodowania jeżeli za przyznaniem odszkodowania przemawiają zasady współżycia społecznego- na ZASADZIE SŁUSZNOŚCI

> Za dzikie zwierzęta odpowiedzialność jest podzielona,
- za te które są objęte ustawą o prawie łowieckim odpowiada ten kto jest uprawniony do opieki nad obszarem objętym polowaniem.
- Za zwierzęta nie wymienione w tej ustawie odpowiada Skarb państwa.

KATALOG CZYNÓW NIEDOZWOLONYCH

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYLANIE, SPADNIĘCIE, WYRZUCENIE PRZEDMIOTU

- odpowiada osoba zajmująca to pomieszczenie - na ZASADZIE RYZYKA,
- może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże że szkoda powstała z powodu siły wyższej lub wyłącznej winy poszkodowanego albo wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą nie odpowiada podmiot zajmujący pomieszczenie ,a której nie mógł on zapobiec.
> Okoliczności egzoneracyjne przy zasadzie ryzyka
> Okoliczności ekskulpujące – przy zasadzie winy

ZAWALENIE SIĘ BUDOWLI LUB ODERWANIE SIĘ JEJ CZĘŚCI

- ponosi odpowiedzialność samoistny posiadacz tej budowli.
- BUDOWLA - budynek mieszkalny czy użytkowy, a także każdy inny obiekt budowlany( most, pomnik, czy inny obiekt) .
- SAMOISTNY POSIADACZ BUDOWLI - osoba która włada obiektem budowlanym jak właściciel
- przede wszystkim właścicieli ,
- spośród niewłaścicieli zalicza się te osoby, które władają obiektem z przeświadczeniem że przysługują im uprawnienia właścicielskie, wykorzystują te obiekty we własnym interesie.
- nie odpowiada posiadacz zależny, którym jest osoba władająca budowlą na podstawie określonego tytułu prawnego np. umowy najmu, dzierżawy, użyczenia.
- Odpowiedzialność posiadacza samoistnego oparta jest na ZASADZIE RYZYKA,
- może on uwolnić się od tej odpowiedzialności jeżeli wykaże, że szkoda nie powstała z powodu nieutrzymania obiektu w należytym stanie albo wady w budowie. Za szkodę odpowiada aktualny posiadacz, nie może on powoływać się na to, że nabył obiekt od innej osoby w złym stanie technicznym albo wadliwie zbudowany, może co najwyżej dochodzić ewentualnych roszczeń za wady obiektu od poprzedniego właściciela ( posiadacza) .

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRZEDSIĘBIORSTWO LUB ZAKŁAD

- Za szkody wyrządzone ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu napędzanego siłami przyrody ponosi podmiot który powadzi przedsiębiorstwo lub zakład na własny rachunek - na ZASADZIE RYZYKA,
- KC przyjmuje że szkodliwe działania przedsiębiorstwa lub zakładu muszą obciążać tego kto z działalności przedsiębiorstwa lub zakładu odnosi określone korzyści.
- Podmiot może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że zaistniała jedna z trzech przesłanek egzoneracyjnych, że szkoda powstała w wyniku:
1. działania siły wyższej - przyjmuje się że chodzi o zjawisko nagłe, pochodzące z zewnątrz i takie któremu nie można zapobiec: klęskę żywiołową, stan wojny, rozruchy społeczne, akty władzy publicznej którym nie można się przeciwstawić.
2. wyłącznej winy poszkodowanego
3. wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą przedsiębiorca nie odpowiada

- Przez wyłączną winę poszkodowanego czy osoby trzeciej rozumie się taką sytuację , w której zachowanie tej osoby jest warunkiem koniecznym i wystarczającym do tego by zaistniała szkoda i za razem brak winy po stronie innych osób.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ŚRODKI WYBUCHOWE

- Odpowiedzialność ponosi przedsiębiorstwo lub zakład produkujący środki wybuchowe, albo posługujący się tymi środkami - na ZASADZIE RYZYKA,
- można od niej uwolnić przez wykazanie że szkoda jest następstwem siły wyższej, wyłącznej winy poszkodowanego, lub wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą prowadzący zakład lub przedsiębiorstwo nie odpowiada.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA MECHANICZNY POJAZD KOMUNIKACYJNY

- ( samochód, tramwaj, trolejbus, samolot) odpowiada samoistny posiadacz pojazdu
- Jeżeli samoistny posiadacz oddał pojazd w posiadanie zależne odpowiedzialność za szkodę ponosi posiadacz zależny.
- Odpowiedzialność tych podmiotów oparta jest na ZASADZIE RYZYKA ,
- mogą od niej uwolnić się tylko jeżeli szkoda powstała:
1. w następstwie siły wyższej
2. w następstwie wyłącznej winy poszkodowanego
3. wyłącznie z winy osoby trzeciej

Zasada ryzyka nie wchodzi w rachubę w 2 przypadkach:
1. Gdy szkoda powstała w wyniku zderzenia się 2 pojazdów będących w ruchu( ale nie przez najechanie jednego pojazdu na drugi)
2. Jeżeli szkoda powstała w następstwie przewozu danej osoby z grzeczności i przewozu nieodpłatnego – nie dotyczy zakładów pracy przewożących pracowników, czy aut. dla dzieci szkolnych

W przypadku zderzenia się dwóch pojazdów, lub też przewozu z grzeczności
- odpowiedzialność za wyrządzona szkoda oparta na ZASADZIE WINY,
- osoba poszkodowana musi wykazać że po stronie posiadacza lub kierowcy jest wina za wypadek komunikacyjny.
- Jeżeli kierowcą pojazdu nie jest sam posiadacz lecz inna osoba odpowiedzialność za szkodą wyrządzoną z winy kierowcy ponosi także kierowca.
- Odpowiedzialność kierowcy i posiadacza pojazdu jest solidarna. W razie wynagrodzenia szkody przez posiadacza pojazdu może on w postępowaniu regresowym dochodzić odszkodowania od kierowcy.

UBEZPIECZENIE KOMUNIKACYJNE

Posiadacze mechanicznych pojazdów komunikacyjnych mogą przerzucić odpowiedzialność za szkody komunikacyjne na zakłady ubezpieczeń.
- Odpowiedzialność ZU ma charakter gwarancyjno- repartycyjny.
- Za określoną składkę zakład bierze odpowiedzialność za szkody komunikacyjne.
- Przedmiotem ubezpieczenia może być :
1. odpowiedzialność cywilna posiadacza pojazdu - charakter obowiązkowy
2. Odpowiedzialność Auto casco( ubezpieczenie)- odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za szkody dotyczące samego pojazdu - charakter dobrowolny
3. Ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków- obejmujące kierowcę czy inne osoby które poniosły uszczerbek w wyniku wypadku. - charakter dobrowolny

- Jeżeli posiadacz pojazdu jest ubezpieczony, osoba poszkodowana może zgłosić roszczenie odszkodowawcze bezpośrednio do zakładu ubezpieczeń.
- Zakład ubezpieczeń może w niektórych przypadkach dochodzić roszczeń zwrotnych od kierowcy pojazdu, może to nastąpić np. wtedy gdy:
a) kierowca nie miał uprawnień do prowadzenia pojazdu,
b) oddalił się z miejsca wypadku,
c) prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości.

Jeżeli szkoda spowodowana została przez pojazd mechaniczny, którego nie udało się zidentyfikować albo posiadacz pojazdu nie był ubezpieczony to odpowiedzialność za szkodę ponosi Komunikacyjny Fundusz Gwarancyjny.

SZKODY POWSTAŁE PRZY WYKONYWANIU PRAW PODMIOTOWYCH

- art. 142 k.c. - właściciel rzeczy nie może sprzeciwić się jej użyciu, uszkodzeniu lub nawet zniszczeniu jeżeli ma to na celu ratowanie życia lub zdrowia człowieka.
- Jeżeli rzecz zostanie uszkodzona lub zniszczona właściciel tej rzeczy może domagać się jedynie odszkodowania - powinna wypłacić ta osoba w której interesie rzecz została użyta.

WŁAŚCICIEL DRZEWA OWOCOWEGO

Może wejść na grunt sąsiada w celu zerwania owoców z gałęzi zwisających nad gruntem sąsiada, jeżeli wyrządzi przez to szkodę sąsiadowi to obowiązany będzie ją naprawić.

WŁAŚCICIEL ROJU PSZCZÓŁ

Właściciel roju pszczół które przemieściły się na grunt sąsiada może w ciągu 3 dni odebrać te pszczoły jeżeli ul sąsiada był pusty, a pszczoły nie wymieszały się z pszczołami sąsiada, jeżeli pszczoły się wymieszały ich właścicielem staje się sąsiad.

SZKODY W CUDZYM LUB WSPÓLNYM INTERESIE

- Jeżeli zaistnieje stan wyższej konieczności można poświęcić określoną rzecz by zapobiec szkodzie.
- Jeżeli poświęcenie danej rzeczy miało na celu ratowanie cudzego dobra ten kto rzecz poświęcił może domagać się naprawienia powstałej szkody.
- Szkodę powinien naprawić ten, w czyim interesie rzecz została poświęcona.
- Jeżeli interes był wspólny, osoba która poniosła szkodę może domagać się jej częściowego naprawienia, w proporcji do korzyści jaką mógł odnieść .

ZAGROŻENIE SZKODĄ

Jeżeli ze strony przedsiębiorstwa lub zakładu albo właściciela budynku grożącego zawaleniem zagraża określonej osobie niebezpieczeństwo poniesienia szkody , osoba ta może domagać się odwrócenia tego niebezpieczeństwa, albo dania odpowiedniego zabezpieczenia. Ma to na celu naprawienie ewentualnych szkód które powstać mogą w przyszłości.

SZKODY NA OSOBIE

Mogą mieć charakter:
> majątkowy:

> niemajątkowy:
- określana jest mianem KRZYWDY,
- naprawienie takiej szkody polega na wypłaceniu ZADOŚĆUCZYNIENIA pieniężnego za krzywdę.

Jeżeli w następstwie czynu niedozwolonego doszło do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia osoba dotknięta czynem niedozwolonym może:
1. Żądać pokrycia kosztów leczenia i ewentualnych wydatków na przygotowanie się do za zawodu
2. Jeżeli osoba ta utraciła zdolność do pacy, albo pogorszyły się jej widoki na przyszłość może żądać od sprawcy renty.
3. domagać się pieniężnego ZADOŚĆUCZYNIENIA za krzywdę, dotyczy to także osoby bezpodstawnie pozbawionej wolności, czy zmuszonej do czynu nierządnego .

Jeżeli w wyniku czynu niedozwolonego nastąpiła śmierć osoby
> roszczenia odszkodowawcze mogą zgłaszać osoby bliskie, zwłaszcza te wobec których ciążyły na zmarłym obowiązki alimentacyjne.
> Sprawca czynu niedozwolonego obowiązany jest pokryć koszty leczenia i koszty pogrzebu.
> Jeżeli sytuacja osób bliskich uległa pogorszeniu mogą domagać się rent na okres w jakim przypuszczalnie byłyby alimentowane przez osobę zmarłą. Mogą też domagać się ewentualnego odszkodowania oraz zadośćuczynienia za krzywdy.

Jeżeli w wyniku czynu niedozwolonego naruszone zostaną dobra osobiste osoba dotknięta tym czynem może domagać się zadośćuczynienia za krzywdę lub też wpłacenia określonej kwoty na cele społeczne.

ZBIEG PODSTAW ODPOWIEDZIALNOŚCI

- mamy do czynienia wtedy, gdy osoba związana z danym podmiotem umową nie wykonuje lub nienależycie wykonuje zobowiązanie umowne a jej czyn uznany może być zarazem za delikt
- osoba pokrzywdzona może dochodzić odszkodowania na jednej z dwóch podstaw prawnych:
> na podstawie przepisów o odpowiedzialności kontraktowej- art. 471 k.c.
> na podstawie przepisów o odpowiedzialności deliktowej – art. 415 k.c.
- Wybór reżimu odpowiedzialności należy do poszkodowanego .
- poszkodowany musi trzymać się konsekwentnie wybranego przepisu

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAKŁADU PRACY ZA SZKODY WYRZĄDZONE
PRZEZ PRACOWNIKA

>Odpowiedzialność materialna pracowników uregulowana jest przepisami prawa pracy - na ZASADZIE WINY .
> ryzyko działalności zakładu pracy obciąża wyłącznie pracodawcę.
- Podstawą odpowiedzialności pracownika może być
> wina umyślna - pracownik ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości.
> wina nieumyślna - pracownik ponosi odpowiedzialność do wysokości 3 miesięcznego wynagrodzenia
> Jeżeli pracownik wyrządzi szkodę osobie trzeciej to wobec tej osoby odpowiedzialność ponosi wyłącznie zakład pracy, natomiast wobec zakładu pracy odpowiedzialność ponosi pracownik
- Jeżeli pracownik wyrządził szkodę z winy umyślnej odpowiada w pełnej wysokości , a jeżeli z winy nieumyślnej to w sposób ograniczony do 3 miesięcznych wynagrodzeń,
- zakład pracy w każdym przypadku obowiązany jest naprawić osobie trzeciej szkodę w pełnej wysokości.

MIARKOWANIE ODSZKODOWANIA

- odszkodowanie powinno być równe poniesionej szkodzie( stosunek 1:1) .
- możliwość obniżenia wysokości odszkodowania przez sąd istnieje tylko wtedy gdy roszczenie odszkodowawcze przysługuje osobie fizycznej w stosunku do osoby fizycznej ( między osobami fizycznymi) .
- Sąd może obniżyć wysokość odszkodowania jeżeli wynika to z okoliczności a w szczególności porównania stanu majątkowego obu stron i gdy przemawiają za tym zasady współżycia społecznego.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ SOLIDARNA

Jeżeli szkoda wyrządzona została czynem niedozwolonym popełnionym przez więcej niż jedną osobę, odpowiedzialność sprawców tego czynu jest SOLIDARNA.
- każdy sprawca czynu niedozwolonego odpowiada za całość szkody a ten sprawca który szkodę wynagrodzi, może dochodzić w drodze regresu zwrotu części spełnionego świadczenia od pozostałych współsprawców czynu niedozwolonego.

REGRES W STOSUNKU DO OSOBY WINNEJ POWSTANIA SZKODY

Jeżeli dany podmiot odpowiada za szkodę zawinioną przez inną osobę, a jego odpowiedzialność oparta jest na ryzyku to może w drodze regresu dochodzić odpowiedzialności od osoby która ze swej winy wyrządziła szkodę, nie jest to możliwe tylko wówczas gdy przepisy prawa wyłączają regres ( np. przy ubezpieczeniach) .

WYŁĄCZENIE MOŻLIWOŚCI UMOWNEGO OGRANICZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI

Strony NIE mogą wyłączyć odpowiedzialności przez zawarcie odpowiedniej umowy jeżeli szkoda wyrządzona została:
1. ruchem przedsiębiorstwa napędzanego siłami przyrody,
2. w przedsiębiorstwie lub zakładzie posługującymi się środkami wybuchowymi,
3.w wyniku wypadku komunikacyjnego
- Art. 353 1 który wprowadza zasadę swobody umów nie znajdzie tu zastosowania

NAPRAWIENIE SZKODY

Szkoda może być naprawiona w dwojaki sposób:
1.Przez restytucję naturalną
- można domagać się tylko wtedy gdy jest ona fizycznie możliwa
- Nie może domagać się restytucji gdyby to miało narazić podmiot odpowiedzialny za szkodę na jakieś szczególne trudności,
2. Przez wypłacenie odszkodowania pieniężnego – jest możliwe w każdym wypadku
> Wybór sposobu naprawienia szkody należy do poszkodowanego

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ Z TYTUŁU CZYNÓW NIEDOZWOLONYCH

Roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych przedawniają się w ciągu 3 lat od chwili ujawnienia szkody i jej sprawcy, nie później niż po 10 lat.

Jeżeli czyn niedozwolony jest zarazem zbrodnią lub występkiem w rozumieniu przepisów PK to dopiero po upływie 20 lat.

ODPOWIEDZIALNOŚC DELIKTOWA ZA PRODUKT

- jest możliwa kiedy mamy do czynienia z tak zwanym produktem niebezpiecznym ,
- za produkt niebezpieczny uznaje się rzecz ruchomą , która ze względu na swą budowę i użyte materiały może prowadzić do powstania szkód. - urządzenia mechaniczne, elektroniczne, komunikacyjne itp.
- Za szkody powstałe w wyniku użycia produktu niebezpiecznego odpowiedzialność ponosi producent albo inna osoba, która wprowadziła do obrotu dany produkt.
- Jeżeli szkoda powstała po użyciu danego produktu ale z przyczyny tkwiącej w niej przed wprowadzeniem do obrotu to odpowiedzialność ciąży na producencie.

BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE

- art. 405 KC podmiot, który uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby bez podstawy prawnej obowiązany jest zwrócić uzyskaną korzyść. Można następujące elementy:

1.Podmiot, który uzyskał korzyść, czyli podmiot wzbogacony
2.Podmiot, który utracił określone dobra, czyli podmiot zubożony
3.Związek między zubożeniem a wzbogaceniem
4.Brak podstawy prawnej do uzyskania korzyści majątkowej kosztem innej osoby

Przy bezpodstawnym wzbogaceniu nie występują takie określenia jak szkoda i odszkodowanie - tylko przy odpowiedzialności kontraktowej i odpowiedzialności deliktowej.

Odpowiedzialność odszkodowawcza
Odpowiedzialność za uszczerbek majątkowy danego podmiotu wchodzi w grę tylko wtedy, gdy druga osoba odniosła z tego jakąś korzyść majątkową, czyli wzbogaciła się cudzym kosztem.
- nie obowiązuje zasada 1:1 szkoda:odszkodowanie
- podmiot, który wzbogacił się cudzym kosztem odpowiada tylko do takiej granicy w jakiej odniósł korzyść majątkową, jeżeli nawet uszczerbek majątku osoby zubożonej jest wyższy.
- Jeżeli uszczerbek ten jest niższy od wzbogacenia drugiej osoby to wzbogacony odpowiada tylko do wysokości tego uszczerbku.

Źródłem bezpodstawnego wzbogacenia mogą być
- zachowania osoby zubożonej, wzbogaconej albo osoby trzeciej.
- przyczyny niezależne od działania jakiegokolwiek podmiotu, np. siła wyższa.

Podmiot wzbogacony:
- obowiązany jest zwrócić tę korzyść w naturze, a jeżeli nie jest to możliwe obowiązany jest zwrócić jej równowartość.
- Jeżeli wyzbył się przedmiotu wzbogacenia obowiązany jest zwrócić to, co w zamian uzyskał (surogaty).
- Jeżeli wyzbył się przedmiotu wzbogacenia nieodpłatnie, obowiązek tego wzbogacenia przechodzi na nieodpłatnego nabywcę.
- nie ma obowiązku zwrotu przedmiotu wzbogacenia, jeżeli przedmiot ten zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, a w chwili, kiedy przedmiot zużył albo utracił nie musiał liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu,
- musi liczyć się z obowiązkiem zwrotu, jeżeli wytoczono przeciw niemu powództwo o zwrot przedmiotu wzbogacenia.
> Nie może powoływać się na zużycie lub utratę przedmiotu wzbogacenia, jeżeli w zamian uzyskał inną korzyść - obowiązany jest zwrócić tę korzyść.

Roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ulega przedawnieniu na ogólnych zasadach przewidzianych w KC. - okres 3 lata, jeżeli przedmiot wzbogacenia związany jest z działalnością przedsiębiorstwa, a 10 lat w pozostałych przypadkach.

NIENALEŻNE ŚWIADCZENIA

Z nienależnym świadczeniem mamy do czynienia wtedy, gdy:
1. Brak jest zobowiązania albo świadczenie zostało spełnione wobec osoby, która nie jest wierzycielem (osoba spełniająca świadczenie była w błędzie co do ciążących na niej obowiązków w ogóle albo co do określonej osoby)
2. Odpadła podstawa prawna świadczenia, np. zobowiązany uchylił się od skutków złożonego oświadczenia woli pod wpływem błędu lub groźby. Uchylenie się od skutków takiego obciążenia pociąga za sobą wygaśnięcie zobowiązania. Jeżeli zostało spełnione, staje się od tej chwili świadczeniem nienależnym.
3. Nie został osiągnięty cel zobowiązania.
4. Czynność prawna, która podstawą świadczenia stała się nieważna. Spełnione przez strony świadczenia stają się w takim przypadku świadczeniami nienależnymi.

> Nienależne świadczenie podlega zwrotowi na takich samych zasadach jak bezpodstawne wzbogacenie w rozumieniu art. 405 KC.
> Nienależne świadczenie nie podlega jednak zwrotowi w następujących przypadkach:
1.Jeżeli świadczenie spełnione zostało świadomie mimo braku zobowiązania.
- wyjątek: jeżeli spełnione zostało z zastrzeżeniem jego zwrotu w razie wyjaśnienia się sprawy albo w celu uniknięcia przymusu, .
2. Jeżeli spełnienia świadczenia było nieuzasadnione w świetle zasad współżycia społecznego - sąd może uznać w takim przypadku, że świadczenie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego i oddalić powództwo o jego zwrot.
3. jeżeli obejmuje roszczenie przedawnione. Roszczenie przedawnione nie wygasa bowiem lecz staje się zobowiązaniem naturalnym. Nie może być dochodzone przymusowo, jeżeli postawiony został zarzut przedawnienia. Jeżeli zostanie spełnione zobowiązanie dobrowolnie, nie można żądać jego zwrotu.
4. Jeżeli zostało spełnione zanim stało się wymagalne.
- Roszczenie jest wymagalne, jeżeli wierzyciel może domagać się jego spełnienia w każdej chwili.
- jest niewymagalne, jeżeli wierzyciel może domagać się jego spełnienia dopiero po zaistnieniu jakiejś okoliczności. Jest ono bowiem świadczeniem należnym ale wymagalnym w terminie późniejszym.

PRZEPADEK ŚWIADCZENIA

Sąd MOŻE orzec przepadek na rzecz Skarbu Państwa świadczenia spełnionego na rzecz osoby trzeciej w zamian za dokonanie czynu bezprawnego albo niegodziwego.

Z czynem bezprawnym będziemy mieć do czynienia np. w przypadku korupcji (wręczenia łapówki). Natomiast z czynem niegodziwym będziemy mieć do czynienia np. w przypadku spełnienia jakiegoś świadczenia w zamian za umożliwienie popełnienia czynów nierządnych we własnym lokalu.

ŚWIADCZENIA SPEŁNIANE W RAMACH GIER I ZAKŁADÓW

Jeżeli osoba przegrywająca spełni świadczenie z gry lub zakładu, nie może żądać jego zwrotu, chyba że gra lub zakład były zakazane albo nierzetelne (nieuczciwe)

Osoba wygrywająca nie może dochodzić przed sądem roszczenia z gry lub zakładu, chyba że gra lub zakład są usankcjonowane prawnie, np. gra w totolotka.

PROWADZENIE CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA

- z autonomii woli wynika zakaz ingerowania w sferę spraw cudzych bez udziału i zgody osoby zainteresowanej.
> przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia są wyjątkiem.
- dopuszczają możliwość dokonania na rzecz innej osoby czynności prawnej lub faktycznej, w takiej sytuacji, w której osoba ta nie może zająć się swoimi sprawami, jest to czynność nieodpłatna

Prowadzenie cudzej sprawy bez zlecenia jest możliwe tylko jeżeli jest:

1. zgodne z prawdopodobną wolą osoby, której dotyczy
2.z korzyścią dla osoby, której dotyczy.
3.z należytą starannością
4. Podmiot prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien, w miarę możliwości, zawiadomić osobę, na rzecz której podjął działania bez zlecenia.
- Jeżeli osoba ta wyrazi zgodę na prowadzenie sprawy, od tej chwili sprawa prowadzona jest na zlecenie.
- Jeżeli nie wyrazi zgody, prowadzący sprawę powinien zaniechać działania, chyba że odmowa zgody narusza zasady współżycia społecznego.

Jeżeli są spełnione powyższe warunki, po stronie osoby, na rzecz której sprawa była prowadzona, powstaje zobowiązanie - Ma ona obowiązek zwrócić prowadzącemu wydatki i nakłady, które poniósł w tym celu, a także zwolnić go od zobowiązań, które zaciągnął.

ZOBOWIĄZANIA WYNIKAJĄCE Z KONSTYTUTYWNYCH ORZECZEŃ SĄDOWYCH

Konstytutywne orzeczenie sądowe uznawane jest za zdarzenie cywilnoprawne, które rodzi skutki prawne w postaci
> powstania stosunku cywilnoprawnego – np. orzeczenie stwierdzające obowiązek zawarcia umowy przewidzianej w umowie przedwstępnej
> zmiany stosunku cywilnoprawnego – np. waloryzacja sądowa świadczenia pieniężnego oraz sytuacja gdy sąd zmienia wysokość wynagrodzenia przy umowie o dzieło.
> ustania stosunku cywilnoprawnego - np. w przypadku rozwiązania umowy na mocy art. 388 KC dotyczącym tzw. wyzysku

Akty administracyjne jako źródła zobowiązań:

1.Takie, które prowadzą bezpośrednio do skutku cywilnoprawnego
- decyzja o wywłaszczeniu. Może zapaść, gdy rzecz (np. nieruchomość) wywłaszczana jest dla celów publicznych, np. droga publiczna przez grunt prywatny. -> dotychczasowy właściciel traci własność, a po stronie nabywcy własności powstaje zobowiązanie do wypłacenia odszkodowania. Podstawą odszkodowania jest decyzja administracyjna a nie czynność prawna.

2.Takie akty, które są tylko przesłanką do powstania/zmiany/ustania stosunku cywilnoprawnego, czyli pośrednio prowadzą do skutków cywilnoprawnych.
- bez tych decyzji zobowiązania powstać by nie mogły, np. decyzje takie jak sprzedaż nieruchomości obcokrajowcowi

PRZYRZECZENIE PUBLICZNE

- dany podmiot ogłasza publicznie gotowość wypłacenia nagrody za dokonanie określonej czynności. - Ogłaszający gotowość wypłacenia nagrody obowiązany jest dotrzymać przyrzeczenia.

- Jeżeli w ogłoszeniu nie został określony termin ani nie zastrzeżono, że przyrzeczenie jest nieodwołalne, to może ono być odwołane.
- Nie może być odwołane wtedy, gdy przed jego odwołaniem czynność została wykonana.

- Jeżeli kilka osób spełniło warunki przyrzeczenia, każdej należy się nagroda, chyba że w ogłoszeniu zastrzeżono, że wypłacona zostanie tylko jedna nagroda - nagroda przysługuje temu, kto pierwszy zgłosił fakt wykonania czynności, a jeżeli równocześnie zgłoszono, to nagroda przysługuje temu, kto wcześniej dzieło wykonał. W razie sporu sąd może dokonać podziału nagrody między wykonawców dzieła.

NIEWYPŁACALNOŚĆ DŁUŻNIKA

Dłużnik jest niewypłacalny wtedy gdy jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich wierzycieli.
- w toku egzekucji stosuje się pewne metody zaspakajania wierzycieli:

• metodę preferencji – zaspokaja się w pierwszej kolejności wierzytelności uprzywilejowane a w dalszej kolejności wierzytelności nieuprzywilejowane;

• metodę redukcji – wszystkich wierzycieli zaspokaja się na jednej zasadzie.

SKARGA PAULIAŃSKA

Mamy z nią do czynienia wtedy gdy spełnione są następujące przesłanki:

1.dłużnik dokonuje czynności prawnej z osobą trzecią, czynność ta powoduje zmniejszenie stanu jego majątku

2. w wyniku dokonanej czynności dochodzi do pokrzywdzenia wierzyciela/-li
3. osoba trzecia z którą dokonano czynności prawnej uzyskała korzyść majątkową

-> Jeżeli spełnione są te przesłanki każdy wierzyciel może żądać uznania przez strony czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią za bezskuteczną w stosunku do danego wierzyciela.

- Czynność prawna w dalszym ciągu wiąże dłużnika i osobę trzecią, ale nie ma mocy wiążącej wobec wierzyciela w stosunku, do którego Sąd uznał czynność prawną za bezskuteczną.

Aby wykorzystać Skargę Pauliańską trzeba wykazać, że
1.dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.
2.osoba trzecia, z którą dłużnik zawarł umowę o pokrzywdzeniu wierzyciela wiedziała, albo przy dołożeniu należytej staranności mogła wiedzieć.

Pokrzywdzenie wierzyciela ma miejsce gdy: dłużnik staje się niewypłacalny w ogóle lub wypłacalny w mniejszym stopniu

Kodeks Cywilny wprowadza pewne domniemania:

1. osoba pozostająca z dłużnikiem w bliskich stosunkach wiedziała, że działał on z pokrzywdzeniem wierzyciela - domniemanie wzruszalne.

2. przedsiębiorca, który pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych z dłużnikiem wiedział, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela - domniemanie wzruszalne.

Jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie wierzyciel może domagać

się uznania czynności prawnej za bezskuteczną chociażby osoba trzecia nie wiedziała i przy dołożeniu należytej staranności nie mogła wiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Jeżeli przedmiotem czynności prawnej jest darowizna i z powodu darowizny dłużnik stał się niewypłacalny domniemywa się, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela.

Można żądać uznania czynności za bezskuteczną gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia.

Jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała. Żądający uznania czynności za bezskuteczną wytacza powództwo przeciwko obu podmiotom , może też dokonać zarzutu w toku procesu przeciwko niemu, jeżeli wcześniej nie wytoczył powództwa

Jeżeli osoba trzecia rozporządziła korzyścią majątkową wierzyciel może wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie na rzecz której nastąpiło rozporządzenie, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności za bezskuteczną albo czynność była nieodpłatna wierzyciel w stosunku do którego czynność prawna uznana została za bezskuteczną może z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia z przedmiotów, które wyszły z majątku dłużnika albo do tego majątku nie weszły.

Osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową w wyniku pokrzywdzenia wierzyciela może zwolnić się od odpowiedzialności i zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela, przez zaspokojenie go albo wskazaniu takiego majątku dłużnika, który wystarczy na zaspokojenie wierzyciela.

Z roszczeniem o uznanie umowy za bezskuteczną można wystąpić nie później niż w ciągu 5 lat od chwili dokonania czynności z pokrzywdzeniem wierzyciela. – jest to terminem zawity. Po jego upływie uprawnienie wygasa.

BEZSKUTECZNA WZGLĘDNOŚĆ UMOWY art. 59 KC

W razie zawarcia umowy przez dłużnika której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynieniem roszczeniu osoby trzeciej osoba ta w ciągu roku od chwili jej zawarcia, może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej jeżeli strony umowy o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna.

- a wg art. 59 KC dłużnik nie może spełnić na rzecz wierzyciela świadczenia niepieniężnego, a w Skardze Pauliańskiej o niewypłacalność dłużnika

ZMIANA DŁUŻNIKA LUB WIERZYCIELA

1. Zmiana dłużnika lub wierzyciela:

• Może nastąpić przelew wierzytelności

• Osoba trzecia może wstąpić w prawa zaspokajalnego dłużnika

2. Zmiana może nastąpić także na pozycji dłużnika

• W przypadku przejęcia długu przez osobę trzecią

• W przypadku kumulatywnego przystąpienia do długu (obok dotychczasowego dłużnika)

PRZELEW WIERZYTELNOŚCI (cesją wierzytelności)

- Podstawą umowa wierzyciela (cedenta) z osobą trzecią (cesjonariusza).
- Cesja jest czynnością prawną rozporządzającą, może być zawarta w dowolnej formie. Jeżeli jednak wierzytelność była stwierdzona pismem cesja powinna być dokonana na piśmie dla celów dowodowych

- na dokonanie cesji nie jest wymagana zgoda dłużnika- Sytuacja prawna dłużnika nie ulega zmianie.

- może być wyłączona umową stron albo może być wyłączona przepisem prawa.

- nie stosuje się do dokumentów na okaziciela, których własność przenoszona jest przez indos.

- obowiązuje zasada w myśl której cedent nie może przenieść na cesjonariusza wierzytelności większej niż ta, która mu przysługuje.

> Skutek dokonania cesji jest taki, że dotychczasowy wierzyciel przestaje być wierzycielem, a staje się nim cesjonariusz.

> Sytuacja prawna dłużnika nie ulega zmianie.

1. Jeżeli dłużnik nie został zawiadomiony o cesji może spełnić świadczenie na rzecz cedenta ze skutkiem prawnym wobec cesjonariusza.

2. Jeżeli spełni świadczenie na rzecz cesjonariusza a był w dobrej wierze to jego czynność jest skuteczna wobec cedenta choćby nawet umowa cesji była nieważna.

> Dłużnikowi przysługują wobec cesjonariusza wszystkie zarzuty, które mógłby postawić cedentowi

WSTĄPIENIE W PRAWA ZASPOKAJALNEGO WIERZYCIELA

- stosunek prawny trwa nadal. Zmienia się jedynie wierzyciel.

- jest możliwe tylko wtedy gdy osoba ta odpowiada za dług osobiście jako poręczyciel albo rzeczowo na podstawie ustanowionej wcześniej hipoteki.

- Zapłata długu przez osobę trzecią nie może nastąpić wbrew woli dłużnika – wymagana zgoda

- Jeżeli roszczenie jest wymagalne wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia od osoby trzeciej, która odpowiada za dług jako poręczyciel czy ustanawiający hipotekę.

- Dłużnik może postawić zarzuty osobie wstępującej w miejsce zaspakajanego wierzyciela na takich samych zasadach na jakich mógłby je postawić dotychczasowemu wierzycielowi.

ZMIANA DŁUŻNIKA

- dochodzi do zwolnienia z długu dotychczasowego dłużnika.

- Podstawą zmiany dłużnika jest z reguły umowa. Osoba przejmująca dług może zawrzeć umowę z wierzycielem za zgodą dłużnika albo z dłużnikiem za zgodą wierzyciela - powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności.

- Formy pisemnej wymaga także zgoda wierzyciela. Dłużnik może wyrazić zgodę w dowolnej formie.

- Przejemcy długu przysługują wszystkie te zarzuty, które mógł postawić wierzycielowi dotychczasowy dłużnik.

KUMULATYWNE PRZYSTĄPIENIE DO DŁUGU

- przystąpienie to nie zwalnia dłużnika dotychczasowego od odpowiedzialności.
- Wierzyciel uzyskuje dodatkowego dłużnika, np. poręczyciela.

- Odpowiedzialność dotychczasowego dłużnika i osoby przystępującej do długu jest solidarna.

- Przepisy prawa przewidują w niektórych przypadkach przystąpienie do długu z mocy ustawy.

- Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości przedsiębiorstwa w chwili jego nabycia.
- Nabywca może uwolnić się od odpowiedzialności jeżeli wykaże, że w chwili nabycia przedsiębiorstwa nie były mu znane długi poprzednika prawnego związane z działalnością tego przedsiębiorstwa.

ZOBOWIĄZANIA SOLIDARNE

SOLIDARNOŚĆ BIERNA

– więcej niż jeden podmiot występuje po stronie długów (dłużnicy). Może mieć charakter umowny albo ustawowy. Jeżeli np. kilka osób zaciągnie wspólne zobowiązanie np. grupa współwłaścicieli zleci remont należącego do niej obiektu to na mocy zawartej umowy między tymi współwłaścicielami powstaje solidarność umowna. Niektóre przepisy prawa przewidują solidarność dłużników, której podstawą jest ustawa

SOLIDARNOŚĆ CZYNNA – mamy z nią do czynienia wtedy gdy większa liczba osób występuje po stronie wierzytelności (wierzyciele)

SOLIDARNOŚĆ PO STRONIE DŁUŻNIKÓW

- każdy z nich odpowiada za spełnienie świadczenia w całości - wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia przez wszystkich dłużników, przez niektórych z nich albo przez jednego.

- Jeżeli jeden z dłużników spełni świadczenie wobec wierzyciela to przysługuje mu wobec pozostałych dłużników regres – może mianowicie domagać się od każdego z nich zwrócenia mu w odpowiedniej części poniesionego wydatku.

Odpowiedzialność regresową dłużników

ustala się albo wg istniejącej między nimi umowy albo wg stopnia faktycznego przyczynienia się do powstania szkody. Jeżeli w taki sposób nie da się ustalić odpowiedzialności to wszyscy dłużnicy odpowiadają w częściach równych. Jeżeli któryś z nich jest niewypłacalny to odpowiedzialność rozkłada się na pozostałych dłużników.

Każdy z dłużników solidarnych może podejmować wobec wierzyciela takie działania, które mają na celu ochronę interesów wszystkich wierzycieli. Nie może pogarszać sytuacji jednego z wierzycieli. Każdy z nich działa na swój rachunek.

SOLIDARNOŚĆ PO STRONIE WIERZYCIELI

- polega na tym, że jedno świadczenie dłużnika przysługuje większej liczbie wierzycieli.
- Jeżeli jeden z wierzycieli wyegzekwuje roszczenie przysługujące kilku wierzycielom w stosunku do pozostałych wierzycieli dłużnik nie ponosi już odpowiedzialności może on spełnić świadczenie wobec dowolnie wybranego wierzyciela.

- Jeżeli jednak któryś z wierzycieli zgłosi sprzeciw dłużnik zobowiązany jest spełnić świadczenie do rąk wszystkich wierzycieli, ale może uwolnić się od odpowiedzialności także przez oddanie przedmiotu do depozytu sądowego.

- Jeżeli jeden z wierzycieli otrzyma świadczenie pozostałym wierzycielom przysługuje regres

- Każdy z wierzycieli może podejmować wobec dłużnika takie czynności , które mają na celu ochronę interesów wszystkich wierzycieli.

ŚWIADCZENIA NIEPODZIELNE - solidarna odpowiedzialność możliwa jest również wtedy gdy świadczenie dłużnika jest niepodzielne. Jeżeli po stronie długu wystąpi takie świadczenie wszyscy dłużnicy odpowiedzialni będą za jego spełnienie (np. wydanie domu, samochodu, zwierzęcia ) .

ŚWIADCZENIA PODZIELNE - jeżeli przedmiotem są pieniądze albo rzeczy oznaczone co do gatunku.

WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZANIA

Zobowiązanie wygasa w następujących przypadkach:

1. interes wierzyciela zostaje zaspokojony - zobowiązanie łączące go z dłużnikiem wygasa.
2. Spełnienie świadczenia w miejsce wykonania świadczenia wynikającego z umowy, np. dłużnik był obowiązany zapłacić określoną kwotę a za zgodą wierzyciela wydał mu samochód.

3.Odnowienie świadczenia. - strony zawierają nową umowę o spełnienie innego świadczenia, a dotychczasowe zobowiązanie ulega umorzeniu czyli wygasa.

4. w następstwie potracenia wierzytelności przysługującej jednej stronie zobowiązania z wierzytelnością drugiej strony

- jest możliwe tylko wtedy gdy obie strony zobowiązania są względem siebie zarówno dłużnikami jak i wierzycielami.
- Każda z tych stron może złożyć oświadczenie woli które ma charakter czynności kształtującej o dokonaniu potrącenia.

- Do potrącenia mogą być tylko postawione wartości pieniężne albo rzeczy oznaczone co do gatunku, jednakowej wartości.

- Warunkiem potrącenia jest jednak to , że obydwie wierzytelności są wymagalne i zaskarżalne

> Jeżeli spełnione są warunki to wierzytelności umarzają się do wysokości tej niższej wierzytelności.

> Oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną,

> Do potracenia mogą być przeciwstawione także wierzytelności przedawnione. Warunkiem koniecznym jest to by w chwili kiedy potrącenie stało się możliwe roszczenie nie było jeszcze przedawnione.

PRZEDMIOT ŚWIADCZENIA ZOSTANIE ZŁOŻONY DO DEPOZYTU

- mogą być złożone pieniądze, kosztowności a także rzeczy ruchome.

- Dłużnik może złożyć przedmiot do depozytu w szczególności wtedy gdy ma trudności z identyfikacją wierzyciela, ustaleniem jego adresu, występowania sporu między wierzycielami.
- Jeżeli przedmiot świadczenia nie zostanie przez wierzyciela odebrany jego zobowiązanie wygasa.
- Jeżeli przedmiot zostanie odebrany dłużnik nie może żądać już zwrotu tego przedmiotu.

SPEŁNIENIE ŚWIADCZENIA JEST NIEMOŻLIWE – muszą tu jednak być spełnione określone warunki przede wszystkim ten, że spełnienie świadczenia jest niemożliwe w chwili zawarcia umowy Poza tym spełnienie świadczenia musi być obiektywnie a nie subiektywnie niemożliwe.
- Jeżeli spełnienie świadczenia stało się niemożliwe po zawarciu umowy to stosunki bada się w oparciu o przepisy o niewykonaniu bądź nienależytym wykonaniu świadczenia.

Zasada impossibile nulla obligatio es

UMOWY – OGÓLNE ZASADY

- obowiązuje zasada swobody umów - art 353 (1) KC - strony zawierające umowę mogą swobodnie kształtować jej treść wg swojej woli byleby tylko umowa ta nie naruszała przepisów prawa, zasad współżycia społecznego lub właściwości stosunku cywilno – prawnego.
- Jeżeli ograniczenia te zostaną naruszone znajdzie zastosowanie art. 58 KC zgodnie z którym czynność prawna sprzeczna z prawem albo mająca na celu obejście prawa jest nieważna.

W piśmiennictwie prawniczym i orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że z zasadą swobody umów mamy do czynienia gdy spełnione są następujące warunki:

1. podmioty mają możliwość zawarcia albo nie zawarcia umowy;

2. podmioty mają możliwość swobodnego wyboru kontrahenta;

3. strony umowy mają możliwość swobodnego kształtowania treści umowy;

4. strony mają możliwość wyboru formy umowy.

UMOWY NAZWANE, UMOWY NIENAZWANE, UMOWY MIESZANE

UMOWY NAZWANE

- uregulowane są pod określonymi nazwami w KC albo w innej ustawie, np. umowa najmu, dzierżawy, itd. - Podmioty prawa nie mają obowiązku zawierania umów pod określonymi nazwami, czyli umów typowych uregulowanych ustawowo.

- Na zasadzie swobody umów mogą zawierać także umowy nienazwane ustawowo lecz przez strony

UMOWY NIENAZWANE - mogą być konstruowane w dwojaki sposób:

• wyłącznie wg woli stron, bez kierowania się jakimikolwiek przepisami kodeksu,

• na podstawie klauzul zaczerpniętych z różnych typów umów kodeksowych.

W tym ostatnim przypadku niektórzy autorzy uważają, że mamy do czynienia z umową

mieszaną.

W światle tego poglądu należałoby przyjąć , że umowy dzielą się na 3 kategorie:

• umowy nazwane,

• umowy nienazwane,

• umowy mieszane.

Podział ten jest jednak nielogiczny, ponieważ każda umowa mieszana jest bowiem umową nienazwaną.

O podziale logicznym można mówić tylko wtedy gdy jest on rozłączny i zarazem wyczerpujący,

Za logiczny uznać należy podział dychotomiczny. W naszym przypadku jest to podział umów na: nazwane i wszystkie inne, które nie mają określonych nazw ustawowych.

UMOWA PRZEDWSTĘPNA

– ma na celu zobowiązanie się jednej lub wielu stron do zawarcia w przyszłości umowy przyrzeczonej
- Świadczeniem strony w umowie przedwstępnej jest obowiązek złożenia oświadczenia woli, które doprowadzi do zawarcia umowy przyrzeczonej.
- powinna określać co najmniej przedmiotowo istotne postanowienia umowy przyrzeczonej.
- Jeżeli termin zawarcia umowy przyrzeczonej nie został ustalony w momencie zawarcia umowy przedwstępnej to każda ze stron może w ciągu roku określić termin zawarcia umowy przyrzeczonej.
- Jeżeli obie strony wyznaczą terminy to moc wiążącą ma termin wcześniej wyznaczony

> Jeżeli umowa przedwstępna spełnia warunki stawiane umowie przyrzeczonej to strona uprawniona może domagać się od strony zobowiązanej zawarcia umowy przyrzeczonej.
- W razie odmowy zawarcia tej umowy przez stronę zobowiązaną strona uprawniona może wystąpić do sądu z powództwem o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej.
- Orzeczenie sądowe zastępuje w tym przypadku oświadczenie woli osoby która odmawia zawarcia oświadczenia woli przyrzeczonej.

> Jeżeli w umowie przedwstępnej nie są spełnione warunki wymagane przy zawarciu umowy definitywnej, to strona uprawniona może domagać się jedynie odszkodowania obejmującego koszty poniesione w związku z zawarciem umowy przedwstępnej .

UMOWA REZULTATÓW – strona tej umowy zobowiązuje się do wykonania określonego dzieła, które daje się zidentyfikować np. przez dokonanie pomiarów. Może to być zobowiązanie do wybudowania domu, do uszycia ubrania, itp.

Skutki: brak dzieła daje podstawę do odmowy wypłaty wynagrodzenia, bo umowa nie jest wykonana, brak bowiem świadczenia. Możliwa jest także odpowiedzialność odszkodowawcza wykonawcy dzieła, zgłasza, jeżeli dzieło jest wykonane, ale wadliwie.

UMOWA STARANNEGO DZIAŁANIA – podmiot zobowiązany przyjmuje na siebie obowiązek dołożenia należytej staranności, w tym celu by osiągnąć zamierzony przez strony efekt.
- uznaje się za wykonaną należycie wtedy gdy wykonawca starał się osiągnąć zamierzony efekt, choćby nawet efektu tego nie osiągną, np. zlecenie np. lekarz do leczenia, a nie wyleczenia,

Skutki : Jeżeli efekt nie został osiągnięty ale dołożono należytej staranności to wykonawcy umowy należy się wynagrodzenie i nie może być mowy za jego odpowiedzialności za brak mierzalnego efektu pracy.

UMOWA ADHEZYJNA
– zawierane są wg wzorów ustalonych przez jedną za stron stosunku cywilno prawnego.
- Jest to zwykle podmiot zajmujący się obsługą masową klientów
- zawierana jest przez przystąpienie drugiej strony do umowy wg określonego wzoru.
- Po wejściu w życie art. 353¹ KC kontrahent podmiotu świadczącego usługi masowe może domagać się negocjacji warunków umownych. Odmowa zawarcia umowy odbiegającej od wzoru może nastąpić wtedy gdy przepisy prawa wykluczają obowiązek prowadzenia przez masowego dostawcę usług jakichkolwiek negocjacji.

UMOWA JEDNOSTRONNIE ZOBOWIĄZUJĄCA - tylko jedna ze stron zobowiązana jest spełnić określone świadczenie. Przykładem takiej umowy jest darowizna, obowiązek spełnienia świadczenia spoczywa tylko na darczyńcy.

UMOWA DWUSTRONNIE ZOBOWIĄZUJĄCA
– nakłada obowiązek spełnienia świadczenia na obie strony, np. sprzedaż
- każda ze stron zobowiązana jest spełnić określone świadczenie np. jedna zobowiązuje się do przeniesienia własności, a druga do zapłacenia ceny itp.

UMOWA KONSENSUALNA -dochodzi do skutku z chwilą złożenia określonych oświadczeń woli.
- Samo spełnienie świadczeń może nastąpić po zawarciu umowy,

UMOWA REALNA – dochodzi do skutku po złożeniu określonych oświadczeń woli i wydaniu rzeczy lub innego dobra np. zapłacenia zadatku. Przykładem umowy realnej jest przechowanie.

UMOWY LOSOWE – Świadczenie jednej ze stron nie jest pewne, albo co do obowiązku jego spełnienia albo co do wysokości. Np. umowa ubezpieczenia, do niepewnych należy świadczenie zakładu ubezpieczeń, należy się ono tylko wówczas gdy spełnią się określone przesłanki.

UMOWA ODPŁATNA – obie strony zobowiązują się do przysporzenia korzyści majątkowej stronie przeciwnej. np. sprzedaż, zamiana, o dzieło, najmu.

UMOWA NIEODPŁATNA – jedna strona się zobowiązuje do wykonania świadczenia np. darowizna.

UMOWA WZAJEMNA
– każda ze stron zobowiązuje się do spełnienia świadczenia w zamian za świadczenie drugiej strony, które ma być odpowiednikiem świadczenia spełnianego przez drugą stronę.
- przyjmuje się, że świadczenia te nie muszą być w pełni ekwiwalentne z obiektywnego punktu widzenia.
- Uznaje się jednak, że nie mamy do czynienia z umową wzajemną jeżeli świadczenie jednaj ze stron ma jedynie symboliczne znaczenie np. symboliczna złotówka.
- świadczenia w nich przewidziane powinny być spełniane jednocześnie, chyba że z czynności prawnej, albo przepisów wynika co innego.
> Jeżeli mają być spełniane jednocześnie, a jedna ze stron opóźnia się to druga strona może powstrzymać się od spełnienia świadczenia. Jeżeli świadczenie jednej ze stron jest niemożliwe druga ze stron nie ma obowiązku spełnić swojego świadczenia.

UMOWA ZOBOWIĄZUJĄCA – nakłada obowiązek spełnienia świadczenia ale nie przenosi własności przedmiotu świadczenia na drugą stronę. Np. umowa sprzedaży rzeczy oznaczonej co do gatunku

UMOWA ROZPORZĄDZAJĄCA – będzie np. ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości, umową rozporządzającą będzie także zwolnienie dłużnika z długu

UMOWA O PODWÓJNYM SKUTKU – zobowiązanie się do przeniesienia prawa jest zarazem czynnością rozporządzającą, np. umowa sprzedaży rzeczy oznaczonej, co do tożsamości, własność takiej rzeczy przechodzi na nabywcę z chwilą zawarcia umowy, tzn. z chwilą zobowiązania się do przeniesienia jej własności.

UMOWA O SPEŁNIENIE ŚWIADCZENIA NA RZECZ OS. 3. – typowym przykładem takiej umowy jest umowa ubezpieczenia np. zakład pracy może na swój koszt ubezpieczyć pracowników od nieszczęśliwych wypadków, jeżeli pracownik zostanie dotknięty takim wypadkiem będzie mógł skierować swoje roszczenie o wypłacenie odpowiedniego świadczenia w Prost do zakładu ubezpieczeń.

UMOWA O SPEŁNIENIE ŚWIADCZENIA PRZEZ OS. 3
– wg generalnej zasady prawa cywilnego strony zawierające umowę nie mogą zobowiązać osoby trzeciej do wykonania tej umowy
- dopuszczalne jest to, że strona zobowiąże się do nakłonienia osoby trzeciej do zaciągnięcia zobowiązania albo spełnienia świadczenia, osoba trzecia nie ma obowiązku dokonania takiego zobowiązania.
- Jeżeli je dobrowolnie dokona to kontrahent umowy jest wolny od odpowiedzialności.
- Jeżeli osoba trzecia nie zobowiąże się do zaciągnięcia zobowiązania kontrahent, który tę osobę wskazał ponosić będzie odpowiedzialność odszkodowawczą w ramach ujemnego interesu.
- Jeżeli zaś osoba trzecia nie spełni świadczenia przewidzianego umową stron, to kontrahent, który wskazał osobę trzecią jako wykonawcę umowy będzie odpowiadał w granicach pozytywnego interesu.
- Kontrahent, który wskazał osobę trzecią jako wykonawcę umowy może uwolnić się od odpowiedzialności przez wykonanie tej umowy.

PRAWO DO ODSTĄPIENIA OD UMOWY

- może mieć charakter ustawowy lub umowny.
- Jeżeli przepisy prawa nie przewidują odstąpienia strony umowy mogą same taką ewentualność przewidzieć w umowie.
- W razie odstąpienia strony zobowiązane są zwrócić uzyskane od kontrahenta świadczenia.
- Prawo umownego odstąpienia może być obwarowane obowiązkiem zapłacenia odstępnego.

PRAWO ODKUPU

- Umowa sprzedaży może przewidywać, że w ciągu 5 lat sprzedawca uprawniony będzie do odkupienia rzeczy od kupującego. Jeżeli takie postanowienie znajdzie się w umowie sprzedawca jednostronnym oświadczeniem woli będzie mógł zrealizować prawo odkupu.
- Kupującemu (wg pierwotnej umowy) przysługuje w razie odkupu rzeczy przez sprzedającego zwrot ceny jaką kupujący zapłacił, a nadto zwrot kosztów zawarcia umowy.
- Kupujący może domagać się wzrostu nakładów na rzecz jeżeli podniosły wartość przedmiotu.

PRAWO PIERWOKUPU

– prawo do nabycia rzeczy z pierwszeństwem przed innymi podmiotami,
- może przysługiwać skarbowi państwa, jednostce samorządu terytorialnego, współwłaścicielowi rzeczy, dzierżawcy.
- Jeżeli przewidziane jest prawo pierwokupu właściciel rzeczy może sprzedać ją osobie trzeciej pod warunkiem, że podmiot któremu przysługuje prawo pierwokupu z prawa tego nie skorzysta.
- Procedura jest następująca : właściciel rzeczy może zawrzeć umowę z nabywcą, ale ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o zawarciu tej umowy osobę uprawnioną do pierwokupu, osoba ta w ciągu 30 dni jeżeli chodzi o nieruchomość, a 7 dni jeżeli chodzi o rzecz ruchomą może złożyć oświadczenie, że nabywa rzecz na takich warunkach jakie właściciel uzgodnił w umowie sprzedaży z nabywcą warunkowym. Jeżeli podmiot uprawniony złoży takie oświadczenie umowa wcześniej zawarta z nabywcą traci moc.
- Naruszenie uprawnień do korzystania z prawa pierwokupu pociąga za sobą nieważność umowy zawartej z inną osobą, natomiast inne podmioty mogą domagać się w takim przypadku odszkodowania.