PRAWO CYWILNE – CZĘŚĆ OGÓLNA

PRAWO

porządek prawny w państwie, dzieli się na gałęzie prawa. Za kryterium podziału przyjmuje się zwykle metodę regulacji, albo przedmiot regulacji. Jeśli podstawą podziału jest metoda regulacji, to dzieli się na:
a. Prawo Cywilne
b. Prawo Administracyjne
c. Prawo Karne

METODY REGULACJI

1.Metoda cywilistyczna
– podmioty prawa cywilnego mają autonomię woli.
- podmioty prawa cywilnego są względem siebie równe.
- Podstawą normatywną autonomii woli jest art 56 KC i art 353’1.
- art. 56 kc - czynność prawna, której elementem jest oświadczenie woli podmiotu prawa wywołuje skutki prawne wyrażone w tym oświadczeniu.
- art. 353 kc - strony zawierające umowę mogą swobodnie kształtować jej treść, byle by mieściła się w granicach prawa, zasad współżycia społecznego i właściwości stosunku cywilnoprawnego.
- Za nieważną uznaje się czynność prawną, która narusza przepisy prawa ,lub zasady współżycia społecznego albo ma na celu obejście prawa.

2.Metody administracyjna i karna - po jednej stronie stosunku cywilnoprawnego występuje organ władzy publicznej, który może władczo wpływać na zachowania drugiej strony stosunku prawnego.

3.Prawna równorzędność podmiotów - nie występuje między podmiotami stosunek podporządkowania. Ew. spór między tymi podmiotami rozstrzyga niezawisły sąd.

Przedmiot regulacji : stosunki społeczno -gospodarcze objęte regulacją prawną, za normy prawa cywilnego uznawane były te, które dotyczą stosunków majątkowych, oraz niektórych stosunków niemajątkowych występujących na gruncie prawa rodzinnego, prawa autorskiego, prawa korporacyjnego. Kryterium to jest zawodne, można korzystać pomocniczo, jeżeli zastosowanie metody regulacji pozostawia wątpliwości.

Za pomocnicze kryteria podziału można uznać także miejsce położenia normy prawnej (w kodeksie cywilnym, czy w kodeksie karnym), oraz tryb rozstrzygania sporów (sąd cywilny czy sąd karny).

DZIAŁY PRAWA CYWILNEGO

1.Część ogólna prawa cywilnego – zagadnienia mające podstawowe znaczenie dla wszystkich pozostałych działów PC
> podmiotowość prawna, zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych, Czynności prawne i oświadczenia woli, przedstawicielstwo, przedawnienie roszczeń.
- Przepisy cz. o. odnoszą się do każdego działu prawa cywilnego, jeżeli w innym dziale dane zagadnienie nie jest uregulowane inaczej. -> zasada lex specialis derogat legi generali

2.Prawo rzeczowe – własność, użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe do których zalicza się użytkowanie służebności współdzielcze własnościowe prawo do lokalu hipotekę i zastaw.
- Katalog praw rzeczowych jest wyczerpujący, może być zmieniony jedynie ustawą, są to prawa podmiotowe bezwzględne skuteczne wobec wszystkich(erga omnes).

3.Prawo zobowiązań – dzieli się na dwie części: część ogólną i część szczegółową. W części ogólnej : pojęcie zobowiązania, sposoby wykonywania zobowiązań, odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie, odpowiedzialność za czyny niedozwolone, bezpodstawne wzbogacenie, wygaśnięcie zobowiązań. W części szczegółowej: poszczególne typy umów: umowa sprzedaży, dostawy, o dzieło, o roboty budowlane itd. -> Lex specialis derogat legi generali.

4.Prawo spadkowe –zasady przejścia majątku a także zobowiązań osoby zmarłej na spadkobierców. Wyróżnia się 2 rodzaje dziedziczenia: ustawowe i testamentowe.

5.Prawo rodzinne i opiekuńcze – PR zawarte jest w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Przepisami PR uregulowane są takie zagadnienia jak : związek małżeński, stosunek pokrewieństwa, powinowactwo, przysposobienie, opieka, kuratela.

6.Prawo własności intelektualnej –zawarte jest w ustawach pozakodeksowych, zwłaszcza takich jak: prawo autorskie i praw pokrewnych, czy prawo przemysłowe. Własność intelektualna obejmuje dzieła naukowe, literackie i artystyczne, dzieła mające charakter wynalazków, a także wzory przemysłowe.

Drugi podział prawa:

1.Prawo publiczne – prawo konstytucyjne, prawo administracyjne, prawo karne.
- reguluje ono stosunki pionowe między organami władzy publicznej, a obywatelami i organizacjami społecznymi, czy gospodarczymi.

2.Prawo prywatne – prawo cywilne, prawo handlowe, prawo pracy, prawo spółdzielcze.
- reguluje stosunki poziome między podmiotami prawa na zasadzie równorzędności.

3. Kompleksowe akty prawne
- zalicza się takie akty, w skład których wchodzą: normy różnych gałęzi prawa
- między innymi prawo spółdzielcze, prawo spółek handlowych, ustawy o obrocie nieruchomościami.
- Przed zastosowaniem, należy dokładnie ustalić z jaką normą prawną tego aktu mamy do czynienia . Przepisy zaliczane do różnych gałęzi podlegają wykładni na gruncie danej gałęzi prawa.

ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO

1. stosunki społeczne , czy ekonomiczne na gruncie których prawo jest stanowione.
2. wola organu prawodawczego.
3. prawotwórcza decyzja organu państwa w wyniku której powstaje norma prawna - to rozumienie wydaje się być rozumieniem najbardziej poprawnym.

> Katalog źródeł prawa określa konstytucja RP. Wg art.87 konstytucji : konstytucja, ustawy zwykłe, ratyfikowane umowy międzynarodowe, akty wykonawcze w postaci rozporządzeń, oraz uchwały organów samorządu terytorialnego mające charakter lokalnych źródeł prawa.
> Do źródeł prawa nie zalicza się
- prawa zwyczajowego - normy pozaprawne w tym także zwyczaje, odgrywają w praktyce istotną rolę, gdyż „klauzule generalne” (art 5 KC, art. 56 KC, art. 58 KC, Art.54 KC) nakazują stosować do oceny zdarzeń prawnych także normy pozaprawne.
- uchwał RM i zarządzeń poszczególnych ministrów - mają one znaczenie wewnętrzne dla organów podporządkowanych RM i ministra.

WZORCE UMOWNE

>zalicza się: ogólne warunki umów, regulaminy i wzory umów.
> Z wzorcem umownym mamy do czynienia wtedy, gdy jedna ze stron stosunku prawnego ustala warunki umowy lub wzór umowy. Jeżeli ma do tego ustawowe upoważnienie to mamy do czynienia z tzw „normatywnym wzorcem umowy”, a jeżeli nie, to mamy do czynienia z tzw „nienormatywnym wzorcem umowy”.

> mają moc wiążącą dla drugiej strony tylko, gdy zostaną przez nią przyjęte jako wiążące. Jeżeli nie zostaną przyjęte w umowie to nie mają mocy wiążącej.
> Jeżeli postanowienia wzorca są sprzeczne z zawartą umową, to stosuje się umowę, a nie wzorzec umowy.

OBOWIĄZYWANIE PRZEPISÓW PRAWA W PRAWIE CYWILNYM

– przepis prawa obowiązuje od chwili jego wejścia w życie do chwili jego uchylenia, lub upływu czasu na który został ustanowiony. Czas od chwili wydania przepisu do jego wejścia w życie określany jest mianem „vacatio legis” wynosi z reguły 14 dni od chwili wydania aktu prawnego. Przepisy prawa cywilnego nie powinny obowiązywać wstecz( lex retro non agit). KC dopuszcza możliwość wydania aktu prawnego z mocą wsteczną. Musi to wynikać wyraźnie z jego treści lub celu. Przepisy nakładające obowiązki na obywateli nie powinny być wydawane z mocą wsteczną. Moc obowiązującą przepisów rozpatruje się z 3 punktów widzenia: przestrzennego, osobowego/podmiotowego, czasowego.

Jeśli chodzi o ujęcie przestrzenne to obowiązuje zasada w myśl której przepisy wydawane przez organy centralne obowiązują na terenie całego kraju, chyba że z ich treści wynika co innego.

Akty prawa terenowego uchwalane przez organy samorządu terytorialnego obowiązują na terenie właściwości działania danego organu. Przepisy prawa Polskiego obowiązują także na statkach morskich i lotniczych.
Jeśli chodzi o stronę podmiotową,to akty prawa cywilnego obowiązują osoby fizyczne, osoby prawne, oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej jeżeli przepisy prawa przyznają im zdolność prawną(chodzi tu głównie o spółki osobowe prawa handlowego). Przepisy prawa cywilnego stosuję się także wobec obcokrajowców, którzy na terenie Polski zawiązują stosunki cywilnoprawne.

Z punktu widzenia czasowego trzeba mieć na uwadze to, czy mamy do czynienia ze stosunkiem cywilnoprawnym o charakterze trwałym (ciągłym), czy też ze stosunkiem cywilnoprawnym o charakterze jednorazowym co do którego czynnik czasu nie odgrywa istotnej roli.

NORMY I PRZEPISY PC

Normy prawa cywilnego:
1.Normy bezwzględnie wiążące ( ius cogens) - nie mogą być wyłączone mocą czynności prawnej. Czynność prawna sprzeczna z normą bezwzględnie wiążącą jest nieważna.(art.58 KC)
2.Normy względnie obowiązujące (ius dispositivum) – to takie, których zastosowanie może być wyłączone w drodze czynności prawnej. Znajdują one zastosowanie tylko wtedy gdy strony stosunku cywilnoprawnego nie postanowiły inaczej.
3.Normy jednostronnie bezwzględnie obowiązujące (semi imperatywne) – określają pewne minimum ochrony prawnej dla jednej ze stron stosunku cywilnoprawnego , nie ograniczają możliwości przyznawania świadczeń korzystniejszych natomiast nieważna byłaby decyzja naruszająca ustawowe minimum gwarancji.
4.Normy upoważniające (kompetencyjne) - normy upoważniające nie nakładają na strony stosunku cywilnoprawnego żadnych obowiązków, ani nie ustalają żadnych zakazów natomiast przyznają tym stronom kompetencje do dokonywania określonych czynności

Przepisy prawa cywilnego:
Wśród nich wyróżnia się przepisy o charakterze podstawowym określający prawa i obowiązki stron, oraz przepisy o znaczeniu legislacyjnym do tych ostatnich zalicza się:
1.definicje legalne – mają moc powszechnie wiążącą
2. tzw „fikcje prawne” –rodzą skutki prawne niezależnie od charakteru zdarzenia
3. Przepisy odsyłające – mają na celu skrócenie aktu prawnego. Nakazują stosować do oceny danego zdarzenia przepisy do których odsyłają , mogą nakazywać stosowanie innego przepisu wprost albo odpowiednio.
4. przepisy wprowadzające,
- klauzule derogacyjne (prowadzi do utraty mocy obowiązującej starego przepisu)
- przepisy dostosowawcze (mają na celu taką modyfikację starego porządku prawnego by nie pozostawał on w sprzeczności z nowymi aktami prawnymi.)
- przepisy przejściowe (określają w jakim zakresie nowe przepisy znajdą zastosowanie do starych spraw powstałych pod rządami dawnego prawa).
5. przepisy kolizyjne – wskazują porządek prawny danego państwa który ma być stosowany do rozciągnięcia sprawy z tzw „elementem obcym”.

STOSOWANIE PRAWA

1.Ustaleniu stanu faktycznego , czyli określeniu zdarzenia cywilnoprawnego, które ma być przedmiotem rozstrzygnięcia,

2. Wyszukanie normy prawnej, która ma być podstawą oceny zdarzenia cywilnoprawnego,

3.Wyznaczenie konsekwencji prawnych zdarzenia cywilnoprawnego, które było przedmiotem oceny.

USTALENIE FAKTÓW

Udowodnieniu w postępowaniu sądowym podlegają tylko fakty istotne dla rozstrzygnięcia danej sprawy.
1.Fakty prawotwórcze – tzn fakty, które są źródłem stosunku cywilnoprawnego. np.: zawarcie umowy.

2.fakty tamujące prawo –np.: nieważność umowy.

3.fakty niweczące prawo - np,: przedawnienie roszczenia.

Podstawa dowodowa
- Środki dowodowe określa KPC.
- Do podstawowych środków dowodowych zalicza się: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, protokoły oględzin, wyjaśnienia stron.
- Poza tym do środków dowodowych zalicza się: wyniki badania krwi, filmy, zdjęcia, nagrania głosu, rysunki, szkice itp.
- kpc dopuszcza możliwość skorzystania z każdego innego środka dowodowego, który pozwala na stwierdzenie istnienia lub nieistnienia faktu, jeżeli środek ten nie jest prawnie wyłączony.

Rozkład ciężaru dowodu –art.6 KC. - fakt obowiązana jest udowodnić osoba, która z faktu tego wywodzi skutki prawne - najczęściej strona powodowa.
- Przepis prawa może jednak nakładać obowiązek dowodzenia także na stronę pozwaną i tak np.: wg art.471 KC dłużnik(pozwany), który zmierza do uwolnienia się od odpowiedzialności za szkodę obowiązany jest udowodnić, że powstała ona na skutek okoliczności za którą nie odpowiada
- udowodnieniu podlegają tylko pozytywne twierdzenia o zaistnieniu lub niezaistnieniu danego faktu.
- Natomiast nie podlegają udowodnieniu zaprzeczenia twierdzeniom strony przeciwnej.

DOMNIEMANIA W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM

przepisy dopuszczają możliwość stosowania domniemań, wtedy gdy brak jest dowodów ścisłych.

1.Domniemania faktyczne – sąd może uznać dany fakt za udowodniony mimo braku dowodów ścisłych jeżeli fakt może być wywnioskowany z faktu udowodnionego wcześniej dowodami ścisłymi
- możliwe są zawsze wtedy gdy przepisy prawa ich nie wyłączają.

2.Domniemania prawne – przepis prawa nakazuje sędziemu uznać dany fakt za udowodniony jeżeli fakt można wywnioskować z faktu wcześniej udowodnionego

a. Domniemanie wzruszalne(presumptio iuris tantum) – np.: przepis dotyczący ojcostwa. Domniemany ojciec może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa i obalić domniemanie w postępowaniu sądowym.

b. Domniemanie niewzruszalne (presumptio iuris ac de iure) – nie może być obalone przeciwdowodem. Np.: art.5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece w związku z art.3 tej ustawy.

WYSZUKIWANIE NORMY PRAWNEJ

1.Najpierw wyszukiwany jest akt prawny(konstytucja, ustawa, rozporządzenie, w którym zawarte są odpowiednie przepisy).
2.Następnie w akcie prawnym wyszukuje się właściwy przepis odnoszący się do danego zdarzenia prawnego.
3. Z kolei przepis poddawany jest wykładni w celu wydobycia z niego odpowiednich norm prawnych.
4. Po wyszukaniu normy prawnej dokonuje się subsumpcji tzn.: podciągnięcia danego faktu pod właściwą normę prawa i wyciągnięcia wniosków.

WNIOSKOWANIA PRAWNICZE (reguły inferencyjne)

- wnioskowanie z celu na środki - oparte jest na założeniu że prawodawca jest racjonalny. Jeżeli więc ustalił normę prawną która nakazuje wykonanie określonego zadania, a nie ustalił normy która nakazuje lub zezwala na użycie określonego środka należy przyjąć, że ta druga norma także obowiązuje chociaż nie została wyraźnie wysłowiona przez prawodawcę.

- wnioskowanie z analogii – przypadki podobne mogą być rozstrzygane na podstawie przepisów dotyczących jednego z tych przypadków jeżeli drugi przypadek nie jest określony wyraźnym przepisem prawa.

- Analogia legis – tzn. korzystanie/rozstrzyganie przypadku w ramach tej samej ustawy na podstawie różnych jej przepisów.

- Analogia iuris – stosowanie różnych aktów prawnych do rozstrzygnięcia danej sprawy.

- wnioskowanie z większego na mniejsze – jeżeli norma nakazuje czynić więcej to należy przyjąć, że nakazuje też czynić mniej

- wnioskowanie z mniejszego na większe - jeśli norma prawna zabrania czynić mniej to należy przyjąć że zabrania także czynić więcej

REGUŁY KOLIZYJNE

umożliwiają usunięcie sprzeczności między formalnie obowiązującymi przepisami prawa.

- Przez ustawodawcę w drodze nowelizacji prawa,

- Przez organ stosujący prawo w drodze zastosowania reguł kolizyjnych.

Wyróżnia się 3 rodzaje reguł kolizyjnych, oparte na:

# kryterium hierarchiczności norm – norma prawna wyższej rangi wyłącza zastosowanie normy niższej rangi sprzecznej z tą pierwszą normą.

# chronologii norm – norma prawna później ustanowiona wyłącza zastosowanie normy wcześniej ustanowionej, która reguluje to samo zagadnienie.

- wyjątki: Norma późniejsza niższej rangi nie wyłącza stosowania normy wcześniejszej o wyższej randze (obowiązuje hierarchia norm); norma późniejsza o charakterze ogólnym nie wyłącza stosowania normy wcześniejszej o charakterze szczególnym.

# treści norm – norma szczególna wyłącza zastosowanie normy ogólnej,

- wyjątek: norma szczególna niższej rangi nie wyłącza stosowania normy ogólnej wyższej rangi.

STOSUNEK CYWILNOPRAWNY

Jest fundamentem prawa cywilnego, wszystko co się dzieje w cywilistyce wywodzi się ze stosunków cywilnoprawnych, składa się z 3 elementów:

1.Podmioty– podmiotami stosunku cywilnoprawnego mogą być:
- osoby fizyczne - jednostki ludzkie od chwili urodzenia do śmierci. - mogą być uczestnikami obrotu cywilnoprawnego tzn. nabywać prawa podmiotowe i zaciągać zobowiązania;
- osoby prawne - jednostki organizacyjne którym ustawa przyznaje osobowość prawną (skarb państwa, jednostki samorządu terytorialnego, szkoły wyższe, przedsiębiorstwa, spółdzielnie, spółki kapitałowe, fundacje, stowarzyszenia);

- jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej,ale którym przepisy prawa przyznają zdolność prawną (spółki osobowe prawa handlowego, wspólnoty mieszkaniowe)

2. Przedmiot– zachowanie się podmiotu prawa ze względu na obowiązującą normę prawną

- Jeżeli zachowania podmiotów prawa dotyczą określonych dóbr majątkowych lub niemajątkowych, to przedmiotem stosunku cywilnoprawnego są także owe dobra.

3. Treść– prawa i obowiązki stron tego stosunku. Jeżeli podstawą stosunku cywilnoprawnego jest czynność prawna (np.: umowa)to treść stosunku cywilnoprawnego może być szersza niż treść samej czynności prawnej (umowy). Wg art. 86 KC lub art. 56 KC czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej przewidziane (wyrażone), lecz także te które wynikają z przepisów prawa, zasad współżycia społecznego, i ustalonych zwyczajów.

ZDARZENIA CYWILNOPRAWNE

- leży u podstaw każdego stosunku cywilnoprawnego. Bez nich nie może zaistnieć stosunek cywilnoprawny.
- taki stan faktyczny z którym ustawa wiąże skutki prawne w postaci powstania zmiany lub ustania stosunku cywilnoprawnego
- W niektórych przypadkach obok zdarzenia cywilnoprawnego musi zaistnieć, także :
- stan prawny rozumieć należy zdolność prawną podmiotu dokonującego czynności prawnej.
- Stan osobisty dotyczy takich zagadnień jak: dobra czy zła wiara; brak świadomości lub swobody przy dokonaniu czynności prawnej; działanie pod wpływem błędu lub groźby. Jeżeli ustawa wiąże negatywne skutki z wystąpieniem lub niewystąpieniem określonej wady to czynność taka nie wywoła skutków prawnych mimo że z czysto formalnego punktu widzenia zachowane zostały inne rygory przy jej dokonaniu.

Rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych:

a) Zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu – wywołują skutki prawne niezależnie od woli podmiotów prawa, takie zjawiska jak: urodzenie, śmierć, upływ czasu, klęska żywiołowa itp..

b) Działania – są wynikiem woli podmiotów prawa.
- czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych, (czynności prawne, konstytutywne orzeczenia sądowe i konstytutywne decyzje administracyjne ).

- czyny

Czynność prawna – stan faktyczny, którego niezbędnym elementem jest min. 1 oświadczenie woli zmierzające do wywołania skutku prawnego w postaci powstania zmiany lub ustania stosunku cp..

Konstytutywne orzeczenia sądowe –rodzą prawa podmiotowe lub obowiązki stron, czyli stwarzają nową sytuację prawną podmiotu . Trzeba od nich odróżniać orzeczenie deklaratywne - nie jest zdarzeniem cywilnoprawnym, ponieważ nie rodzi żadnych praw i obowiązków, lecz jedynie stwierdza że prawa te i obowiązki wynikają z wcześniej zaistniałego zdarzenia prawnego.

Konstytutywne decyzje administracyjne
* Wtedy, gdy decyzja ta jest konieczną przesłanką zaistnienia stosunku cywilnoprawnego, np.: zawarcia umowy,

* Decyzja wywołuje bezpośredni skutek w postaci stosunku cywilnoprawnego, np.: decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości.

Czyny dzielą się na:

1.Zgodne z prawem –np. wezwanie dłużnika do zapłaty, uznanie roszczenia wierzyciela przez dłużnika, zawiadomienie sprzedawcy o ujawnieniu wad towarów.
- są podobne do czynności prawnych, ale nie są czynnościami prawnymi - nie wywołują bezpośrednio skutków prawnych, są jedynie warunkiem zaistnienia określonych skutków prawnych.
- także działania faktyczne, takie jak stworzenie dzieła naukowego, artystycznego, czy literackiego.

2.Niezgodne z prawem – niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy ,oraz wyrządzenie szkody przez popełnienie czynu niedozwolonego.

OSOBA FIZYCZNA

OSOBA FIZYCZNA –w rozumieniu PC jest nią jednostka ludzka uczestnicząca w obrocie cywilnoprawnym, przysługują jej następujące przymioty:

1.zdolność prawna
2.zdolność do czynności prawnych
3. imię i nazwisko
4. miejsce zamieszkania
5. dobra osobiste
6. stan cywilny
7. stan osobisty

ZDOLNOŚĆ PRAWNA - możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków w sferze prawa cywilnego, tzn. możliwość nabywania praw podmiotowych i zaciągania zobowiązań.
- powstaje z chwilą urodzenia człowieka a kończy się z chwilą jego śmierci.
- wyjątek : zd. pr. ma dziecko poczęte ale jeszcze nie narodzone (nasticurus) - jego dobra osobiste podlegają ochronie prawnej, jeżeli nie jest dopuszczalna aborcja, a dobra majątkowe podlegają ochronie warunkowej.
- może być częściowo ograniczona, przyczyną tych ograniczeń może być:
1. wiek
2 stan zdrowia psychicznego
3. ubezwłasnowolnienie
4 skazujący wyrok karny na mocy którego osoba pozbawiona została praw publicznych, prawa wykonywania zawodu, prowadzenia działalności gospodarczej, itp.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

- możliwość nabywania praw podmiotowych i zaciągania zobowiązań przez własne działanie tzn. przez osobiste składanie oświadczeń woli zmierzających do wywołania skutków cywilnoprawnych
* może nie mieć w ogóle zdolności do czynności prawnych
– jeżeli nie ukończyła 13 lat albo os. starsza ale ubezwłasnowolnionej przez sąd całkowicie.
- Za takie osoby czynności prawnych dokonują przedstawiciele ustawowi
- wyjątek. Osoby takie mogą: zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego - są ważne jeżeli zostały wykonane a ich wykonanie nie doprowadziło do rażącego pokrzywdzenia osoby nie mającej zd. do czyn. pr.
* może mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych Osoby takie mogą :
1. zawierać umowy powszechnie zawierane w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego
2. rozporządzać swoim zarobkiem jeżeli sąd opiekuńczy z ważnych powodów nie postanowi inaczej.
3. dysponować przedmiotami a ściślej biorąc dokonywać czynności zwykłego zarządu jeżeli przedmioty te oddane im zostały do swobodnego użytku przez przedstawicie ustawowych
4. w sprawach nie wymienionych wyżej w pkt. 1-3 do dokonania wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego jeżeli czynność prawna ma charakter zobowiązujący
* może mieć pełną zdolność do czynności prawnych – os. ukończyła 18 lat i nie została ubezwłasnowolniona częściowo lub całkowicie.
- wyjątek: przysługuje także kobiecie która ukończyła 16 lat i za zgodą sądu zawarła związek małżeński, nie traci ona tej zdolności w przypadku rozwiązania lub unieważnienia małżeństwa.

OSOBA PRAWNA

OSOBA PRAWNA - jest jednostka organizacyjna której przepis prawa przyznaje osobowość prawną. Jest
- Niektóre uzyskują osobowość prawną z mocy ustawy bez wpisu do KRS:
1. Skarb Państwa
2. jednostki samorządu Terytorialnego
3. szkoły wyższe
4. Polską Akademię Nauk
5. Krajowa Rada spółdzielcza
- uzyskują osobowości w chwili wejścia aktu prawnego, a tracą osobowość w chwili uchylenia takiego aktu.
- Większość uzyskuje osobowość prawną dopiero z chwilą wpisania ich do KRS: przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki kapitałowe, stowarzyszenia, fundacje
- Tracą z chwilą wykreślenia ich z KRS. przed wykreśleniem z rejestru funkcjonują pod nazwami z dopiskiem „ w likwidacji”.
Spółki kapitałowe (z.o.o. i akcyjna powstają w chwili ich zawiązania ale ich osobowość prawną uzyskują po dokonaniu wpisu w KRS. W okresie od chwili zawiązania do chwili wpisania do KRS funkcjonują jako spółki mające zdolność prawną ale nie mające osobowości prawnej.

Osobom prawnym przysługują następujące przymioty:

1. zdolność prawna
2. zdolność do czynności prawnych
3. nazwa (firma)
4. Siedziba
5. dobra osobiste

ZDOLNOŚĆ PRAWNA

- zyskuje w chwili powstania, a traci ją w chwili wykreślenia z rejestru sądowego lub uchylenia aktu prawnego na mocy którego powstała.
- w zasadzie nieograniczona.
- nie obejmuje jednak takich praw i obowiązków, których podmiotem może być wyłącznie osoba fizyczna

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

- Art 38 kc osoba prawna działa przez swoje organy, w
- organ kształtuje wolę osoby prawnej i ją urzeczywistnia a mianowicie podejmuje decyzje i składa oświadczenia woli, organem może być jedna osoba fizyczna albo zespół osób fizycznych (organ kolegialny).
- Organ jest częścią składową osoby prawnej. Jeżeli działa organ to oznacza to, że działa sama osoba prawna.
- skutki działania organu ponosi osoba prawna nawet wtedy gdy chodzi o szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym.
- Działanie organu może być zaliczone na rachunek osoby prawnej tylko wtedy gdy są spełnione określone warunki a mianowicie:
1. jeżeli występuje w katalogu ustawowym organów tej osoby
2. osoba fizyczna zwana piastunem organu musi być wykreowana na funkcję organu zgodnie z obowiązującymi przepisami,
3. organ osoby prawnej obowiązany jest działać w granicach swoich kompetencji.
4. Czynności prawne dokonywane przez organ nie mogą naruszać bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa materialnego ani zasad współżycia społecznego nie mogą też mieć na celu obejścia przepisów prawa. 5. Decyzje podejmowane przez organ nie powinny naruszać obowiązującej procedury decyzyjnej,
6. piastun ów występował w charakterze organu a nie osoby fizycznej.

JEDNOSTKI ORGANIZAYJNE NIE MAJĄCE OSOBOWOŚCI PRAWNEJ

JONOP – jednostki te mogą we własnym imieniu nabywać prawa podmiotowe w tym w szczególności własność oraz zaciągać zobowiązania. Zalicza się do nich spółki osobowe prawa handlowego:
- Spółkę Jawną
- Partnerską
- Spółkę Komandytową
- Komandytowo – Akcyjną
- spółki Kapitałowe (z.o.o. i S.A. w organizacji) tzn. w okresie od chwili zawiązania do chwili wpisania do KRS.

> nie mają własnego majątku a majątek którym dysponują należy do Spólników.
> wspólnicy ponoszą subsydiarną odpowiedzialność za te zobowiązania obok spółki.

> w sprawach nie uregulowanych przepisami dotyczącymi JONOP stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące osób prawnych.
> Sp.j., która ma reprezentatywny charakter dla spółek osobowych prowadzenie spraw spółki czyli podejmowanie w jej imieniu decyzji należy do poszczególnych Spólników – tylko sprawy zwykłego zarządu.
> Jeżeli sprawa przekracza zwykły zarząd potrzebna jest uchwała Spólników oraz jeżeli jakiś wspólnik zgłosi sprzeciw.
> Reprezentowanie spółki tzn. składanie w jej imieniu oświadczeń woli należy do kompetencji poszczególnych Spólników w takim samym zakresie w jakim są oni upoważnieni do prowadzenia spraw spółki, czyli podejmowania decyzji.

PRZEDMIOTY STOSUNKÓW CYWILNOPRAWNYCH

Przedmiotami stosunków cywilnoprawnych mogą być :

1.dobra materialne będące rzeczami

2.dobra materialne nie będące rzeczami
3.dobra niematerialne
4.przedsiębiorstwo i gospodarstwo rolne
5.pożytki naturalne i cywilne a także pożytki z prawa

RZECZY

- rzeczą jest przedmiot materialny.
- W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje, że jest nią tylko taki przedmiot materialny, który został wyodrębniony z przyrody w sposób naturalny albo sztuczny.
* rzeczy ruchome - KC nie definiuje rzeczy ruchomej . Jeżeli więc dany przedmiot nie może być zaliczony do nieruchomości to musi być uznany za rzecz ruchomą. (podział dychotomiczny)

* nieruchomości - część powierzchni ziemskiej stanowiąca przedmiot odrębnej własności. Nieruchomość ta nazywana jest gruntem.
- Obowiązuje generalna zasada, że wszystko to co jest z gruntem związane w sposób trwały stanowi część składową gruntu i należy do właściciela gruntu. -> superficies solo cedit
- postanowienia KC dotyczące użytkowania wieczystego i przepisy Ustawy z 1994r. o własności lokali.
- wg nich obok nieruchomości gruntowych wyróżnić można nieruchomości budynkowe i nieruchomości lokalowe. Przy użytkowaniu wieczystym obowiązuje zasada, że grunt jest własnością SK albo Jednostki Samorządu Terytorialnego a budynki stojące na tym gruncie są własnością użytkownika wieczystego i stanowią odrębne nieruchomości.
Wg przepisów Ustawy o własności lokali samodzielne lokale w budynkach wielolokalowych mogą stać się przedmiotem odrębnej własności. Właściciele tych lokali są zarazem współwłaścicielami niepodzielnych elementów budynku (fundamenty, dach, ściany nośne, itp.).

WADY OŚWIADCZENIA WOLI

Brak świadomości lub swobody, taka osoba nie mogłaby podjąć właściwej decyzji ze względu na niedorozwój umysłowy, chorobę psychiczną lub inne chociażby częściowe zaburzenie czynności psychicznej.
- wobec osoby składającej oświadczenie woli został zastosowany przymus.
- Oświadczenie jest z mocy prawa bezwzględnie nieważne.

- Na nieważność może powołać się każdy, kto ma w tym interes prawny.
- Jeżeli sąd stwierdza nieważność to orzeczenie ma charakter deklaratoryjny
- Ciężar udowodnienia faktu, że wystąpił brak świadomości lub swobody spoczywa na osobie, która w tym stanie psychicznym złożyła oświadczenie woli, art.6kc.

POZORNOŚĆ.

- składający oświadczenie woli za zgodą drugiej strony stosunku cywilnoprawnego zastrzegł, że oświadczenie to nie wywoła skutku prawnego,

- Oświadczenie jest bezwzględnie nieważne.

-jest pozorne tylko wtedy, gdy jest skierowane do drugiej strony stosunku cywilnoprawnego.

-nie jest też pozorne oświadczenie woli skierowane do organu władzy publicznej, np. sądu.

- Jeżeli dokonane zostało ukrycie innej czynności prawnej to ważność tej 2. Czynności ustala się w oparciu o przepisy jej dotyczące

- Jeżeli na podstawie pozornej czynności dokonana zostanie dalsza czynność odpłatnie to ta druga umowa będzie ważna jeżeli nabywca był dobrej wierze -> Nemo plus iuris in alium transfere potest, quam ipse habet

BŁĄD

- faktyczny stan rzeczy odbija się w świadomości osoby składającej oświadczenie woli inaczej, tzn. niezgodnie z tym stanem rzeczy,
- może dotyczyć podmiotu prawa, przedmiotu czy treści prawa.

- błąd w ścisłym znaczeniu – błąd obejmuje decyzję podmiotu prawa , dotyczy aktu woli
- pomyłka – dotyczy treści oświadczenia ujawnionego na zewnątrz

- Skutki są jednakowe. W obu przypadkach można powołać się na złożenie oświadczenia pod wpływem błędu.
- Jeżeli oświadczenie woli składane jest drugiej osobie - na błąd można powołać się tylko wtedy, gdy ona druga osoba błąd wywołała choćby bez swej winy albo o błędzie wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć. Ograniczenia te nie mają zastosowania jeżeli czynność prawna jest nieodpłatna.
- Na błąd jako wadę oświadczenia woli można powołać się tylko wtedy, gdy dotyczy on treści czynności prawnej i jest istotny.

- Błąd dotyczy treści czynności prawnej, jeżeli odnosi się do praw i obowiązków stron stosunku prawnego, wynikającego z treści czynności prawnej.
- Nie można powołać się na błąd, jeżeli dotyczy on pobudek działania,
- Błąd uznaje się za istotny wtedy, kiedy istnieje podstawa do przyjęcia, że gdyby podmiot składający oświadczenie woli o błędzie wiedział oceniał rzecz rozsądnie, to by takiego oświadczenia woli nie złożył.

- Oświadczenie woli złożone pod wpływem błędu jest jedynie wzruszalne ( względnie nieważne ).
- można mianowicie uchylić się od skutków prawnych tego oświadczenia przez złożenie drugiego oświadczenia, to drugie musi spełniać następujące warunki:
* złożone na piśmie

* skierowane do adresata pierwszego oświadczenia lub następcy prawnego

* nie później niż w ciągu roku od chwili ujawnienia błędu
* musi zawierać informację, że składający oświadczenie woli uchyla się od skutków pierwszego
* nie może zawierać propozycji dokonania zmian w treści pierwszego oświadczenia.

- Jeżeli osoba składająca oświadczenie woli pod wpływem błędu nie uchyli się od skutków tego oświadczenia to wywołuje ono skutki w nim przewidziane. I to od początku ( ex tunc )
- Jeżeli zostanie złożone drugie oświadczenie to pierwsze oświadczenie traci moc od początku ( ex tunc ).
- Strony stosunku prawnego zobowiązane będą zwrócić sobie nawzajem to co oświadczyły.

GROŹBA

-gdy podmiot domagający się złożenia oświadczenia woli przez dana osobę zapowiada spowodowanie określonej dolegliwości, na wypadek nie złożenia takiego oświadczenia,

- Musi być bezprawna i poważna

Groźba jest bezprawna jej spełnienie naruszałoby przepisy prawa, gdy grożący zapowiada użycie środka legalnego w celu wymuszenia oświadczenia woli,

Groźba jest poważna jeżeli konsekwencje z niej wynikające są istotne, a samo jej spełnienie jest pewne albo wysoce prawdopodobne.
- można powołać się zarówno wtedy, kiedy dotyczy ona dóbr osobistych jak i dóbr majątkowych
- może pochodzić od osoby na rzecz, której świadczenie woli ma być złożone jak i od osoby trzeciej,
- może dotyczyć dóbr osoby mającej złożyć oświadczenie woli jak i dóbr osoby trzeciej
- Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby jest jedynie wzruszalne.
- Osoba której grożono może złożyć drugie oświadczenie woli i uchylić się w ten sposób od skutków prawnych pierwszego oświadczenia. Drugie oświadczenie podobnie jak przy błędzie musi spełniać określone warunki:
- na piśmie
- zaadresowane do osoby, której złożono pierwsze oświadczenie albo do jej następcy prawnego

- nie później niż w ciągu roku od chwili ustania stanu obawy o spełnienie groźby

- zawierać jasną informację, że chodzi o uchylenie się od skutków prawnych pierwszego oświadczenia

ELEMENTY SKŁADOWE CZYNNOŚCI PRAWNEJ

W skład czynności prawnej mogą wchodzić elementy ( postanowienia ) trojakiego rodzaju;
1.Postanowienia przedmiotowo – istotne ( essentialia negotii ) - są warunkiem koniecznym dojścia do skutku danej czynności prawnej, poza tym postanowienia te pozwalają odróżnić daną czynność prawną od innych czynności prawnych,
2.Postanowienia nieistotne ( naturalia negotii ) - bez nich czynność prawna może dojść do skutku ,wg art. 56KC czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz także te które wynikają z przepisów prawa, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów
3.Postanowienia podmiotowo – istotne ( accidentalia negotii ) - uznane zostały za ważne przez same strony czynności prawnej, bez tych postanowień umowa doszłaby do skutku i byłaby ważna. Jeżeli jednak strony chcą zamieścić takie postanowienia mogą to uczynić a postanowienia te staną się istotne tylko z woli strony

DOPUSZCZALNA TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ

istotne znaczenie mają następujące przepisy: art 56 kc, art. 353’1 kc, art. 58 kc , art. 387 kc

art.56 kc

- stanowi normatywną podstawę zasady autonomii woli w prawie cywilnym,
- czynność prawna wywołuje skutki prawne, które zostały w niej przewidziane, poza tym wywołuje skutki wynikające z przepisów prawa i zasad współżycia społecznego.
- podmiot prawa nie musi legitymować się konkretną podstawą prawną ani przy dokonywaniu czynności ani przy ustalaniu jej treści, musi zadbać o to by czynność ta nie naruszała bezwzględnie wiążących przepisów albo zasad współżycia społecznego ( art.58 kc ).

art. 3531 kc
- ustala zasadę swobody umów : strony zawierające umowę mogą swobodnie kształtować jej treść, byle by tylko nie naruszała ona właściwości stosunku cywilnoprawnego przepisów prawa oraz zasad współżycia społecznego.
- I człon wskazuje się na swobodę kształtowania treści umowy,
- II człon wskazuje się na pewne ograniczenia tej swobody przyjmuje się ,że umowa naruszałaby właściwość stosunku cywilnoprawnego, gdyby:
* upoważniała jedną ze stron do dowolnego kształtowania obowiązków drugiej strony,
* nakładałaby obowiązki na osobę trzecią, która nie jest stroną tej umowy.
* wykluczałaby możliwość jej wypowiedzenia, mimo że rodzi ona stosunek prawny o charakterze trwałym i z mocy prawa jest wypowiadalna.

Art. 353’1 kc ogranicza swobodę umów, ale za naruszeniem tych ograniczeń nie przewiduje żadnej sankcji, w razie naruszenia ograniczeń znajdzie więc zastosowanie art. 58 kc. który przewiduje sankcje nieważności.

art. 58 kc
- czynność prawna jest nieważna, jeżeli
* narusza przepisy prawa - właściwy przepis może przewidywać, że w miejsce nieważnych czynności prawnych wejdą postanowienia przepisu prawa . Jeżeli część postanowień uznana zostanie za nieważną pozostałe postanowienia zachowują ważność, chyba że bez nieważnych postanowień czynność prawna nie miałaby znaczenia dla stron
* ma na celu obejście prawa - użyto legalnego środka w celu osiągnięcia nielegalnego rezultatu
* narusza zasady współżycia społecznego,

Art.387 kc
- jest podstawa zasady wedle której nikt nie może być zobowiązany do spełnienia świadczenia niemożliwego ( impossibillium nulla obligatio ).
- Świadczenie jest niemożliwe wtedy, kiedy z przyczyn obiektywnych nikt nie jest w stanie go spełnić,
- Umowa o spełnienie świadczenia niemożliwego jest nieważna tylko wtedy, gdy spełnienie tego świadczenia było niemożliwe w chwili zawarcia umowy.
- jeżeli stało się niemożliwe dopiero po zawarciu umowy umowa jest ważna a skutki nie wykonania zobowiązania ocenia się na podstawie art.471 kc , który dotyczy odpowiedzialności kontraktowej za nie wykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania.

SKUTKI WADLIWOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNYCH

(sankcja wadliwości)

Czynność prawna, która nie jest wadliwa wywołuje skutki prawne w niej wyrażone, a także te które wynikają z przepisów prawa, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów.

Jeżeli czynność prawna jest wadliwa może pociągnąć za sobą jedną z czterech sankcji:
- nieważność bezwzględną
- nieważność względną
- bezskuteczność zawieszoną
- bezskuteczność względną

Nieważność bezwzględna czynności prawnej

- z mocy prawa (ex lege),

- może powołać się każdy kto ma w tym interes prawny,

-nie jest potrzebne orzeczenie sądowe, sąd bierze pod uwagę z urzędu nieważność czynności prawnej, - orzeczenie ma charakter deklaratoryjny

- Nieważność czynności prawnej nie wywołuje skutków prawnych w niej wyrażonych, lecz może wywołać inne skutki jeżeli, któraś ze stron ponosi winę za nieważność

- Jeżeli na podstawie nieważności czynności zostały spełnione świadczenia, strony obowiązane są je sobie zwrócić.

Przyczyny nieważności czynności prawnej w szczególności:

1.niezgodność z bezwzględnie wiążącym przepisem prawa, bezwzględnie wiążący przepis prawa nie może być bezwzględnie wyłączony wolą stron, natomiast czynnością prawną można wyłączyć stosowaniem przepisów

2.gdy narusza normy prawne semiimperatywne - jednostronnie bezwzględnie wiążące

3.gdy została dokonana w celu obejścia przepisów prawa. Z obejściem przepisów prawa mamy do czynienia wtedy gdy do osiągnięcia niegodziwego celu użyto legalnego

4.gdy narusza zasadę współżycia społecznego - normy moralne, które stosowane są między ludźmi.

5.jeżeli dokonana została przez osobę nie mającą zdolności do czynności prawnych - osoby, które nie ukończyły 13 roku życia, a także osoby ubezwłasnowolnione całkowicie -> mogą one dokonywać czynności prawnych tylko za pośrednictwem przedstawicieli ustawowych.
Osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych mogą w pewnym zakresie dokonywać czynności prawnych samodzielnie, a w nie których przypadkach wymagana jest zgoda przedstawiciela ustawowego. Brak zgody pociąga za sobą nieważność czynności prawnej.

6.jeżeli nie została zachowana forma szczególna, zastrzeżona przepisem prawa pod rygorem nieważności , np. pełnomocnictwo ogólne

7. jeżeli zobowiązuje stronę do spełnienia świadczenia niemożliwego. - zasada w myśl, której nikt nie może być zobowiązany do wykonania zobowiązania niemożliwego w chwili zawarcia umowy.Jeżeli spełnienie świadczenia staje się niemożliwe po zawarciu umowy do oceny skutków stosuje się przepisy o niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu zobowiązania.

8.jeżeli na jej dokonanie potrzebna jest zgoda odpowiedniego organu władzy publicznej, a strony czynności zgody tej nie uzyskały.

9.czynność prawna jest nieważna jeżeli narusza tzw. przepisy antymonopolowe - przepisy dotyczące ochrony konkurencji konsumentów.

Nieważność względna

- czynność prawna, która jest dotknięta określoną wadą wywołuje normalne skutki prawne, dopóki nie dostanie w odpowiednim trybie wzruszona. Jeżeli zostaje wzruszona to staje się nieważna od początku

- może byś wzruszona :

> w trybie pozasądowym tzn. przez dokonanie drugiej czynności mającej charakter czynności kształtującej prawa. Od chwili złożenia tego oświadczenia czynność staje się nieważna, strony zobowiązane są zwrócić sobie spełnione wcześniej świadczenia.albo

> w trybie sądowym tzn. przez zgłoszenie żądania o unieważnienie czynności dotkniętej wadliwością, np. umowa dotycząca wyzysku.

Wyzysk - jedna ze stron umowy zapewnia dla siebie znacznie korzystniejsze świadczenie niż dla drugiej strony, wykorzystując przymusową sytuację niedołęstwo lub brak świadczenia dla drugiej strony.

Bezskuteczność zawieszona

- niektóre czynności prawne do swej skuteczności prawnej wymagają zgody osoby trzeciej
- Przedstawiciel uważany jest za osobę trzecią w rozumieniu art.63kc.
- Zgoda ma charakter upoważniający dokonanej czynności. Jeżeli czynność została wcześniej dokonana może być później potwierdzona przez osobę trzecią.
- Zgoda powinna być wyrażona w takiej formie w jakiej ma być dokonana czynność.
- Do czasu potwierdzenia czynność prawna jest czynnością niezupełną i pozostaje w stanie zawieszenia, ma moc wiążącą między stronami, które czynności tej dokonały, ale nie wywołuje skutków prawnych w niej przewidzianych. Skutki te nastąpią dopiero wtedy, gdy zgoda na dokonanie czynności zostanie wyrażona.

> Osobą trzecią może być tylko osoba fizyczna lub osoba prawna, która może być podmiotem praw i obowiązków w sferze prawa cywilnego.

> Jeżeli na dokonanie czynności prawnej wymagana jest zgoda organu publicznego, to organ ten nie może być uznany za osobę w rozumieniu art.63kc. Brak zgody organu powoduje nieważność bezwzględną czynności prawnej.
> Jeżeli na dokonanie czynności prawnej przez jeden organ osoby prawnej wymagana jest zgoda drugiego organu osoby prawnej, to organ wyrażający zgodę nie może być uznany a osobę trzecią w rozumieniu art.63kc.

Skutki braku zgody takiego organu na dokonanie czynności przez inny organ ocenia się na podstawie właściwych przepisów dotyczących danej osoby prawnej.
> Jeżeli osoba trzecia wyrazi zgodę czynność prawna wywołuje skutki od początku .
> Jeżeli zgoda nie zostanie wyrażona czynność prawna staje się nieważna od początku .
> Druga strona czynności prawnej może wyznaczyć osobie trzeciej czas na potwierdzenie dokonanej czynności prawnej. Jeżeli w tym czasie czynność nie zostanie potwierdzona druga strona staje się wolna.

Bezskuteczność względna

- art.59kc, wg tego przepisu osoba trzecia może żądać uznania przez sąd za bezskuteczną w stosunku do niej, czynności dokonanej przez dwa inne podmioty, jeżeli czynność ta uniemożliwia spełnienie świadczenia wobec osoby trzeciej

- Żądanie umowy za bezskuteczną może być zgłoszone nie później niż w ciągu roku od chwili dokonania tej czynności.

- Art.59kc znajduje zastosowanie tylko wtedy, gdy świadczenie ma charakter nie pieniężny i dotyczy rzeczy oznaczonej co do tożsamości.
- Jeżeli świadczenie ma charakter pieniężny albo dotyczy rzeczy oznaczonej c odo gatunku to wówczas bezskuteczność umowy może być orzeczona na podstawie art.527kc, który dotyczy niewypłacalności dłużnika.

PRZEDSTAWICIELSTWO

Przedstawicielstwo polega na składaniu oświadczeń woli w cudzym imieniu i na cudzy rachunek.

- Przedstawiciel nie jest stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu i na rachunek osoby reprezentowanej. Stroną tej czynności jest osoba reprezentowana przez przedstawiciela.
- Skutki prawne ponosi osoba reprezentowana, jeżeli przedstawiciel działa w granicach swoich kompetencji.

Wyróżnia się dwa rodzaje przedstawicielstwa:

- przedstawicielstwo ustawowe

- pełnomocnictwo

Przedstawicielstwo ustawowe

oparte jest na przepisach ustawy ( kodeks rodzinny i opiekuńczy ), natomiast podstawą pełnomocnictwa jest oświadczenie woli złożone przez osobę reprezentowaną (mocodawca ).

Do przedstawicieli ustawowych zalicza się:

* rodziców – dla dzieci pozostających pod władzą rodzicielską, stają się przedstawicielami ustawowymi z mocy ustawy, ze względu na więź biologiczną i prawną, zakres umocowania określa kodeks rodzinny i opiekuńczy.

* Opiekuna ustanawia sąd - dla osób niepełnoletnich, którzy nie mają rodziców oraz dla osób ubezwłasnowolnionych całkowicie, granice umocowania opiekuna określa kodeks rodzinny i opiekuńczy.

*kurator ustanowiony przez sąd – dla osób o ograniczonej zdolności do czynności prawnych oraz dla osób nie mogących prowadzić swoich spraw ze względu na obecność. Kuratora ustanawia się także dla osoby prawnej pozbawionej organu zarządzającego sprawami tej osoby.
W przypadku osoby fizycznej kurator zajmuje się sprawami majątkowymi tej osoby, tzn. wyraża zgodę na dokonaną przez nią czynności prawnej.

*tymczasowy zastępca – ustanawiany przez sąd dla osoby w stosunku do której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie, funkcja jest zrównana z funkcja kuratora.

Instytucje zbliżone do przedstawicielstwa, ale nie będące przedstawicielstwem:

- organ osoby prawnej – działa z takim samym skutkiem jak przedstawiciel, ale nim nie jest,
- jest częścią składową tej osoby, skutki jego działania ponosi osoba prawna

*zastępca pośredni – składa oświadczenie woli w imieniu własnym ale na rachunek osoby trzeciej, jeżeli w wyniku złożenia oświadczenia uzyska określone prawa obowiązany jest przenieść je na osobę na rzecz której działa.

*pomocnik – nie składa żadnych oświadczeń woli w imieniu innych osób lecz dokonuje na ich rzecz czynności faktycznych, które mają ułatwić im dokonanie czynności prawnych, pomocnikiem będzie, *osoba wypełniająca blankiet podpisany przez inną osobę –nie składa żadnego oświadczenia woli, dane objęte jej działaniem są elementami oświadczenia woli osoby podpisującej formularz, odpowiedzialnej za uzupełnienie blankietu ponosi osoba podpisująca.

*osoba uprawniona do przyjmowania korespondencji- wykonuje jedynie czynności faktyczne, nie składa oświadczeń woli w imieniu innej osoby.

*dzierżyciel - nie składa żadnych oświadczeń woli, posługuje się jedynie cudzymi rzeczami, nie jest jednak ich posiadaczem, nie ma bowiem do tych rzeczy żadnego tytułu prawnego, dokonuje wyłącznie czynności faktycznych

PEŁNOMOCNICTWO

- Źródłem umocowania jest oświadczenie woli osoby przez niego reprezentowanej.
- W oświadczeniu określany jest zakres umocowania pełnomocnika.
- Pełnomocnictwo jest czynnością upoważniającą, nie zobowiązuje pełnomocnika do dokonywania czynności prawnych. Zobowiązanie może wynikać z umowy zawartej między pełnomocnikiem a jego mocodawcą, na podstawie umowy zlecenia. Umowa taka jest podstawą stosunku podstawowego, w niektórych przypadkach los pełnomocnika jest ściśle związany z umową, jeżeli wygasa umowa – wygasa też pełnomocnictwo.

- Pełnomocnikiem może być zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna.

- Jeżeli pełnomocnikiem jest osoba fizyczna musi ona mieć co najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych,

- może być udzielone w dowolnej formie. Musi być udzielone w formie szczególnej , jeżeli wymaga tego przepis szczególny.

- Jeżeli dla ważności czynności prawnej, wymagane jest pełnomocnictwo szczególne, to powinno być ono udzielone w takiej samej formie.

- Jeżeli pełnomocnik działa w granicach przysługującego mu umocowania , skutki jego działania ponosi osoba reprezentowana. pełnomocnik może składać wszelkie oświadczenia woli, które może złożyć sama osoba reprezentowana, chyba że przepis prawa wyłącza taką możliwość

- Jeżeli pełnomocnik dokona w cudzym imieniu czynności bez pełnomocnictwa albo z przekroczeniem jego granic -> rzekomego pełnomocnika . - Do jej skuteczności wymagane jest jednak potwierdzenie przez mocodawcę. Jeżeli mocodawca potwierdzi taką czynność staje się ona ważna od początku. Jeżeli nie to staje się od początku nieważna.

- Pełnomocnictwo może być podstawą dalszych pełnomocnictw tzw. substytucji pełnomocnictwa.

Substytowanie pełnomocnictwa możliwe jest tylko w trzech przypadkach, wtedy gdy:

- przewidziana została w treści pełnomocnictwa,

- przewidziana została w umowie między pełnomocnikiem z mocodawcą,

- wynika z przepisu prawa, np. z ustawy o adwokaturze.

Substytut jest pełnomocnikiem mocodawcy.
- Pełnomocnictwo substytucyjne nie może mieć szerszego zakresu niż pełnomocnictwo podstawowe.

- Wg art. 108 KC pełnomocnik w zasadzie nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy.

Od tej zasady są jednak dwa wyjątki. Może dokonywać czynności „z samym sobą” :

• Jeżeli zezwala mu na to treść pełnomocnictwa,

• Jeżeli ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy.

Na takich samych zasadach pełnomocnik może reprezentować dwie strony ( dwóch mocodawców) przy dokonywaniu czynności prawnej w ich imieniu i na ich rachunek.

Rodzaje pełnomocnictw ( kc wyróżnia 3 rodzaje ) :

1. ogólne

2. rodzajowe

3. szczególne.

Pełnomocnictwo ogólne
- upoważnia do dokonywania czynności w granicach zwykłego zarządu

- Do spraw przekraczających zwykły zarząd pełnomocnictwa musi mieć pełnomocnictwo rodzajowe albo szczególne.

- Przyjmuje się, że zwykły zarząd przekracza takie czynności jak zbywanie nieruchomości itp.

- musi być udzielone w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Pełnomocnictwo rodzajowe
- upoważnia do dokonywania czynności prawnych określonej kategorii,
- może być udzielane w różnej formie, jeżeli przepis prawa nie wymaga formy szczególnej .

- Jeżeli do dokonania czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, to pełnomocnictwo powinno być udzielane w takiej samej formie.

Pełnomocnictwo szczególne

- upoważnia do dokonania jednej czynności prawnej,
- może być udzielone w dowolnej formie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo ważność czynności uzależniona jest do zachowania formy szczególnej. W takim wypadku pełnomocnictwo również powinno mieć formę szczególną.

Ważną rolę w praktyce gospodarczej odgrywa art.97 kc.

• osobą czynną w lokalu przedsiębiorstwa ( zajmującego się obsługą klientów ) uznaje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, w zwykle dokonywanych takich przedsiębiorstwach jak : PKP, Orbis.

-jest zawarte domniemanie prawne, że osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa jest pełnomocnikiem tego przedsiębiorstwa.
- Po dokonaniu czynności prawnych, przedsiębiorstwo nie ma możliwości wykazania, że osoba czynna w lokalu nie była uprawniona do dokonywania czynności prawnych

- Wszelkie wątpliwości w tym zakresie interpretowane muszą być na korzyść klienta.
- Za osobę czynną w lokalu można uznać kasjera w banku, sprzedawcę biletów, obsługę klienta w sklepie.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa.

- udzielone do dokonania jednej czynności prawnej wygasa z chwilą dokonania tej czynności.

- ogólne lub rodzajowe ustanowione jest zwykle na określony czas, wygasa ono po upływie czasu na który zostało udzielone.

- Pełnomocnictwo opiera się na zaufaniu mocodawcy, mocodawca może w każdej chwili pełnomocnictwo wypowiedzieć.
- Jeżeli pełnomocnik jest związany z mocodawcą umową z której wynika obowiązek dokonania czynności prawnych to pełnomocnictwo może być odwołane dopiero po wygaśnięciu umowy.

- wygasa w razie śmierci pełnomocnika lub mocodawcy. W treści może być zawarte postanowienie, że ze względu na umowę stron pełnomocnictwo nie wygasa mimo śmierci którejś ze stron.

- Jeżeli mocodawcą jest podmiot będący osobą prawną pełnomocnictwo wygasa z chwilą rozwiązania takiego podmiotu albo jego przekształcenia.

- Pełnomocnik może zrzec się pełnomocnictwa. Nie może zrzec się pełnomocnictwa, jeżeli z umowy kreującej stosunek podstawowy wynika obowiązek.

- jeżeli pełnomocnik utracił pełną zdolność do czynności prawnych.

> Jeżeli były pełnomocnik dokona na rzecz byłego mocodawcy czynności prawnej w granicach dotychczasowego umocowania, a kontrahent nie wiedział o wygaśnięciu pełnomocnictwa i nie mógł się o tym z łatwością dowiedzieć, czynność dokonana przez byłego pełnomocnika jest skuteczna i rodzi skutki prawne po stronie mocodawcy.

> Po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik obowiązany jest na żądanie mocodawcy zwrócić tekst pełnomocnictwa.
> Jeżeli mocodawca nie cofnie pełnomocnictwa, a były pełnomocnik dokona czynności prawnych w granicach dotychczasowego umocowania czynności będą ważne, chyba że kontrahenci z którymi zawarł umowę byli w złej wierze.

PROKURA

Jest pewną odmianą pełnomocnictwa, jest w swej istocie zbliżone do pełnomocnictwa ogólnego.

- Pełnomocnictwo może ustanowić każdy podmiot prawa cywilnego, natomiast prokurę przedsiębiorca wpisany do KRS.

- Zakres umocowania prokurenta wynika wprost z ustawy i jest szerszy niż zakres umocowania pełnomocnictwa ogólnego.

- Prokurent jest umocowany do dokonywania czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
- Z kompetencji prokurenta wyłączone są takie zagadnienia jak zbycie przedsiębiorstwa, oddanie do odpłatnego kontynuowania czy zbycie nieruchomości. -> musiałby mieć pełnomocnictwo szczególne.

- Prokurentem może być tylko osoba fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych.

- musi być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności i podlega wpisowi do KRSu.

- Tryb powoływania i odwoływania prokurentów określają przepisy ustrojowe danego przedsiębiorstw

- wygasa w razie śmierci prokurenta, a także w razie upadłości lub likwidacji przedsiębiorstwa.

- nie podlega substytucji. Prokurent nie może powoływać dalszych prokurentów

- Prokurent może być ustanowiony do prowadzenia spraw całego przedsiębiorstwa albo oddziału danego przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).

- może być uprawniony do samodzielnego dokonywania czynności prawnych albo do dokonywania czynności we współdziałaniu z innymi prokurentami (prokura łączna).

- może być w każdym czasie odwołana.

- w sprawach nieuregulowanych przepisami o prokurze stosuje się odpowiednio przepisy o pełnomocnictwie.

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ - art.117 kc

- polega na tym, że po upływie okresu ustalonego przepisem prawa dłużnik może uchylić się od zaspokojenia wierzyciela tzn. od spełnienia świadczenia.

- nie powoduje wygaśnięcia roszczenia. Roszczenie przedawnione przekształca się w zobowiązanie naturalne, które nie może być dochodzone przed sądem , dłużnik może spełnić świadczenie dobrowolnie. Jeżeli spełni świadczenie przedawnione dobrowolne nie będzie mógł następnie domagać się jego zwrotu.

Terminy przedawnień.

- określone są przepisami prawa.
- W części ogólnej kc przedawnione są dwa okresy przedawnienia: 10 letni i 3 letni.

> 3letni okres dotyczy roszczeń związanych z działalnością przedsiębiorstwa oraz roszczeń okresowych, np. czynszu najmu.

Szereg okresów przedawnienia zawarty jest w przepisach dotyczących zobowiązań. Są tam okresy krótsze i dłuższe ( 20lat, 5lat, 2lata, rok, nawet 0,5roku ).

> nie mogą być skracane ani wydłużane, mają charakter bezwzględnie wiążący.

> Termin spełnienia świadczenia może być oznaczony w czynności prawnej albo może wynikać z właściwości zobowiązania. W takim przypadku roszczenie staje się wymagalne z nadejściem terminu.

> Jeżeli wynika z czynu niedozwolonego albo z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, staje się wymagalne w chwili jego powstania.
> Roszczenie objęte warunkiem zawieszającym staje się wymagalne w chwili, w której ziścił się ten warunek.

> Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania -> bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika w najwcześniejszym możliwym terminie.

> Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje nie zastosował się o jego treści.

Zarzut przedawnienia.

- Sąd uwzględnia przedawnienie roszczenia tylko na zarzut dłużnika.

- W myśl art. 117 § 2 KC dłużnik, któremu przysługuje zarzut przedawnienia może zrzec się tego zarzutu. Nie może jednak uczynić tego przed upływem terminu przedawnienia

- Uprawnienie do podniesienia zarzutu przedawnienia jest prawem podmiotowym dłużnika. W myśl art. 5 KC nie można czynić ze swojego prawa podmiotowego użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

- Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest jednostronnym oświadczeniem woli dłużnika. Może być dokonane w dowolnej formie.

Zawieszenie biegu przedawnienia.
Ma miejsce jeżeli dochodzenie roszczenia:

- nie jest możliwe ze względu na działanie siły wyższej, która uniemożliwia postępowanie przed sądem,
- przysługuje dziecku w stosunku do rodziców – przez czas wykonywania władzy rodzicielskiej,
- przysługuje osobie oddanej opiece w stosunku do opiekuna – przez czas trwania opieki,
- jednemu małżonkowi względem drugiego – przez czas trwania związku małżeńskiego,
- względem osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych, okres przedawnienia nie może upływać wcześniej niż po 2 latach od chwili ustanowienia dla niej opiekuna ustawowego albo uzyskania przez nią zdolności do czynności prawnych.

Po ustaniu przeszkody z powodu której nastąpiło zawieszenie biegu przedawnienia, przedawnienie biegnie dalej. Okres poprzedzający zawieszenie biegu przedawnienia dolicza się do okresu po upływie okresu zawieszenia (sumują się dwa okresy).

Przerwa biegu przedawnienia.

Następuje ona gdy:

• wierzyciel występuje bezpośrednio przed organem uprawnionym do rozstrzygania spraw cywilnych o zasądzenie, ustalenie, wyegzekwowanie lub zabezpieczenie roszczenia,

• dłużnik uzna roszczenie wierzyciela, wyróżnia się dwa rodzaje uznania:

- właściwe ( dłużnik zawiera z wierzycielem umowę/ugodę , w której zobowiązuje się do spełnienia świadczenia ),

- niewłaściwe ( dłużnik składa oświadczenie, w którym przyznaje, że wierzycielowi przysługuje roszczenie).

• wszczęte zostanie postępowanie mediacyjne (charakter dobrowolny). Jeżeli któraś ze stron zwróci się do sądu o wyznaczenie mediatora to bieg zostanie przerwany, jeżeli druga strona wyrazi zgodę na mediację. Jeżeli brak zgody na mediacje bieg może być przerwany tylko przez sąd albo przez uznanie roszczenia.

Po przerwie bieg rozpoczyna się od nowa, a okresu przed przerwą nie dolicza się do okresu po przerwie.

W okresie w którym sprawa toczy się przed organem rozstrzygającym sprawę, okres przedawnienia nie biegnie. Dłużnik, który powołuje się na przedawnienie roszczenia ma prawo podmiotowe w postaci zarzutu.

Skutki przedawnienia.

- art. 117 § 2 KC, roszczenie przedawnione nie wygasa, lecz przybiera postać roszczenia niezupełnego - zobowiązania naturalnego.

Jeżeli dłużnik dobrowolnie spełni świadczenie, nie będzie mógł żądać jego zwrotu, ponieważ jest ono świadczeniem niezależnym.

TERMIN ZAWITY

- jest terminem prekluzyjnym.

- po upływie takiego terminu uprawnienie podmiotu prawa wygasa.

- Terminy zawite sądy biorą pod uwagę z urzędu, nie jest potrzebny wniosek strony.

Wyróżnia się 3 kategorie terminów zawitych:

• terminy, których strony mogą dokonywać określonych czynności pozasądowych, np. do wykonywania zawiadomień, roczny termin złożenia oświadczenia woli, w którym podmiot uchyla się od skutków innego oświadczenia złożonego pod wpływem błędu lub groźby. Jeżeli roczny termin upłynie bezskutecznie do uchylenia się od skutków oświadczenie woli wygasa.

• terminy do dochodzenia praw przed organem państwowym, np. terminy dochodzenia roszczeń, dochodzenia prawd stanu cywilnego,

• terminy wygaśnięcia praw podmiotowych np. służebność gruntowa wygasa wskutek nie wykonywania przez lat dziesięć.

- W przepisach dotyczących terminów zawitych nie ma mowy o zawieszeniu terminów lub przerwaniu jego biegu. Powstała więc wątpliwość czy do terminów zawitych można stosować przez analogię przepisy dotyczące zawieszenia bądź przerwania biegu przedawnienia.

- Wydaje się, że przepisy o przerwaniu i zawieszeniu biegu przedawnienia powinny być przez analogię stosowane do terminów zawitych. Jeżeli bowiem czynność może być dokonana tylko przez sądy, a sądy nie działają z powodu z siły wyższej to trudno wymagać od osoby uprawnionej by dokonała określonej czynności przed sądem. W takim przypadku należy uznać że bieg terminu zawitego uległ zawieszeniu na czas działania siły wyższej.

> TZ mają charakter norm wiążących.

>Dla TZ brak jest jakichkolwiek przepisów ogólnych.