PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY LICENCJACKI

K I E R U N K O W E

1. Scharakteryzuj koszty przedsiębiorstwa w krótkim i długim okresie czasu.

Koszty w krótkim czasie i długim czasie

Przez krótki okres rozumie się taki odcinek czasu w którym produkcja opiera się na danej technologii. W długim okresie na wskutek dokonanych inwestycji zmieniają się procesy technologiczne a zatem niemal organizacja produkcji, wzrastają (najczęściej) rozmiary produkcji stąd w długim okresie wszystkie koszty są zmienne. Okres krótki to taki, w którym przynajmniej jeden koszt jest stały. W związku z tym w krótkim okresie czasu koszty produkcji dzielą się na stałe i zmienne.

Koszty zmienne	Koszty stałe
- płace pracowników produkcyjnych - koszty surowców, materiałów, półproduktów - koszty energii, wody	- płace pracowników administracji i obsługi - amortyzacja - koszty użytkowania ziemi, wynajmu lokali - koszty obsługi pożyczonego kapitału - kary z tytułu przeterminowanych zobowiązań

Koszty w krótkim czasie

Wyróżnia się następujące rodzaje kosztów w krótkim okresie:

Koszt stały całkowity (KSC)

Jest to koszt, który jest ponoszony przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji. Występują one nawet wówczas, gdy produkcja wynosi zero. Wykres krzywej kosztów stałych całkowitych ma kształt linii prostej.

Koszt stały przeciętny (KSP)

Jest on często nazywany również kosztem stałym jednostkowym. Określa on wielkość całkowitego kosztu stałego przypadającą na jednostkę wytworzonego produktu:

Koszt stały przeciętny zmniejsza się nieustannie wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji, co oznacza, że krzywa kosztów stałych przeciętnych jest nachylona w prawo w dół. KSP nie osiąga wartości równej zero. Nawet przy bardzo dużej produkcji na każdy wytworzony produkt przypada jakaś część kosztów stałych.

Koszt zmienny całkowity (KZC)

Jest to koszt związany z wykorzystaniem w procesie produkcji czynników zmiennych, których ilości wzrastają lub zmniejszają się w zależności od rozmiarów produkcji. Tempo wzrostu jest nierównomierne, początkowo rośnie wolniej następnie po przekroczeniu pewnego poziomu zaczyna rosnąć szybciej.

Koszt zmienny przeciętny (KZP)

Jest to koszt powstający w wyniku podzielenia kosztu zmiennego całkowitego przez wielkość produkcji:

Koszt zmienny przeciętny zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji, a następnie po przekroczeniu pewnej wielkości zaczyna rosnąć. Krzywa kosztu zmiennego przeciętnego jest do pewnego momentu nachylona w prawo w dół, a po przekroczeniu określonej wartości produkcji zaczyna wzrastać.

Koszt całkowity (KC)

Jest to suma kosztów stałych całkowitych i kosztów zmiennych całkowitych:

KC = KSC + KZC

Krzywa kosztów całkowitych zaczyna się w początku krzywej kosztów stałych kosztów całkowitych.

Koszt całkowity przeciętny (KCP)

Jest to koszt, który wskazuje, jaka wielkość kosztów całkowitych przypada na jednostkę wyrobu:

Krzywa KCP kształtuje się podobnie jak krzywa kosztu zmiennego przeciętnego, przy czym w stosunku do tej ostatniej jest przesunięta w górę.

Koszt marginalny (KM)

Jest to zmiana kosztu całkowitego wynikająca ze zmiany wielkości produkcji na jedną jednostkę. Pozwala ocenić rentowność decyzji dotyczącej powiększania produkcji o kolejną dodatkową jednostkę. Ponieważ koszt stały całkowity nie zmienia się w miarę zmian wielkości produkcji, stąd zmiany kosztu całkowitego są równe zmianom kosztu zmiennego całkowitego:

Koszt marginalny w pierwszej fazie maleje, co wynika z tego, że początkowo produkcja kolejnych jednostek wyrobu jest związana z ponoszeniem relatywnie niewielkich nakładów czynników zmiennych. Po osiągnięciu minimum kosztu marginalnego konieczne jest ponoszenie coraz większych nakładów czynników zmiennych ze względu na ograniczone zasoby i wymogi technologiczne.

Koszty w długim czasie

Długi czas jest często nazywany również horyzontem planowania. W długim okresie czasu mogą zmieniać się: rozmiary przedsiębiorstwa, metody produkcji, pracownicy i ich liczba, umowy z dostawcami surowców. Nowe kombinacje czynników produkcji (nowy zestaw) mogą minimalizować koszty, a w szczególności wielkość wyposażenia produkcyjnego zależnie od przewidywanego rozmiaru produkcji. Kształt krzywych kosztów w okresie krótkim jest wynikiem działania prawa malejących przychodów. Krzywa długookresowych kosztów jest również u-kształtna, inna jest tu jednak przyczyna tego zjawiska. Kształt krzywej wynika mianowicie ze zmian skali produkcji (zjawiska korzyści i niekorzyści skali).

Jeżeli koszty całkowite rosną wolniej niż rozmiary produkcji, krzywa długookresowego kosztu opada – koszty przeciętne obniżają się. Oznacza to, że przedsiębiorstwo osiąga korzyści skali. Uzyskiwanie ich jest jednym z głównych argumentów uzasadniających dominację dużych przedsiębiorstw w gospodarce światowej.

1. Omów pojęcie i rodzaje elastyczności popytu.

Popyt to takie zapotrzebowanie na dane dobro, za które nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę, dysponując do tego odpowiednią sumą pieniędzy. Innymi słowy - to poparta odpowiednimi zasobami chęć klienta do nabycia dóbr i usług w danym momencie i w danym miejscu.

Elastyczność w ekonomii to sposób reakcji jednego czynnika na zmianę drugiego. Współczynnik elastyczności wskazuję siłę reakcji danego czynnika na zmianę drugiego czynnika na niego wpływającego.

Elastyczność popytu to stosunek procentowej zmiany popytu do procentowej zmiany czynnika, który tę zmianę popytu wywołał.

Rodzaje elastyczności popytu:

1. Cenowa elastyczność popytu (elastyczność popytu)

   • Punktowa

   • Łukowa

2. Dochodowa elastyczność popytu

• Punktowa

• Łukowa

1. Mieszana elastyczność popytu

   • Punktowa

   • Łukowa

Elastyczność cenowa popytu informuje nas o tym o ile % zmieni się popyt na dane dobro, jeżeli cena tego dobra zmieni się o 1%. Jest to relacja między względnymi zmianami popytu, a powodującymi je względnymi zmianami ceny.

Ed(p) = (-1)∆D/D : ∆P/P = (- 1) D1-D0/D : P1-P0/P

(-1) zostało dodane do wzoru by uniknąć uniedogodnień, ponieważ zwykle popyt jest odwrotnie proporcjonalny do ceny.

Elastyczność dochodowa popytu jest to procentowa zmiana popytu pod wpływem procentowej zmiany dochodu. Współczynnik dochodowej elastyczności popytu Edy informuje nas o tym o ile % zmieni się popyt na dane dobro, jeżeli dochód dobra zmieni się o 1%. Jest to relacja między względnymi zmianami popytu i powodującymi je względnymi zmianami ceny.

Ed(y) = ∆D/D : ∆Y/Y = D1-D0/D : Y1-Y0/Y

Edy >0 dobra normalne

Edy 0-1 dobra podstawowe – dobra podstawowe takie jak żywność cechują się niską elastycznością popytu, ponieważ konsumenci i tak są zmuszeni je kupować.

Edy <1 dobra podrzędne - popyt zachowuje się paradoksalnie Wzrost dochodu powoduje spadek popytu.

Edy >1 – dobra wyższego rzędu (luksusowe). Dobra wyższego rzędu cechują się wysoką elastycznością dochodową popytu. Popyt na tego typu dobra jest zwykle wysoce uzależniony od dochodów.

Elastyczność mieszana popytu (nazywana także elastycznością krzyżową) – miara procentowej zmiany wielkości popytu na dobro X w stosunku do procentowej zmiany ceny dobra Y. Występuje gdy dobra są ze sobą powiązane (komplementarne, substytucyjne). Zmiana ceny jednego dobra powoduje zmianę popytu drugiego.

Elastyczność mieszana jest dodatnia dla substytutów (wzrost ceny substytutu zwykle powoduje wzrost popytu na dane dobro) oraz ujemna dla dóbr komplementarnych (wzrost ceny dobra komplementarnego zwykle powoduje spadek popytu na dane dobro)

Ed(m) = ∆Dx/Dx : ∆Py/Py

Dx1-Dx0/Dx : Py1-Py0/Py

Edm>0 – substytuty

Edm<0 – komplementarnego

Edm=0 bark jakiegokolwiek związku między dobrami

1. Wyjaśnij pojęcie PKB i omów sposoby jego mierzenia.

Produkt Krajowy Brutto (PKB) – jest miarą produkcji wytworzonej w jednego ciągu roku przez czynniki produkcji  zlokalizowane na terenie konkretnego państwa niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem. Jest to to jeden z głównych mierników dochodu narodowego. Produkt krajowy brutto określa agregatową wartość towarów oraz usług finalnych wyprodukowanych w obrębie danego państwa w określonej jednostce czasu (w ciągu jednego roku). Wartość wyprodukowanych dóbr i usług finalnych oblicza się odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług użytych do tej produkcji. W skali przedsiębiorstwa jest to więc tak zwana wartość dodana, a Produkt krajowy brutto jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarcze.

Dobra Finalne – są to dobra (czyli produkty i usługi) nabywane przez konsumenta, czyli ostatecznego użytkownika.

Dobra Pośrednie – są to dobra, które są w pełni zużywane przez przedsiębiorstwa przy produkcji innych dóbr.

Produkt krajowy brutto (PKB) można obliczać trzema metodami.:

1. Metoda sumowania produktów polega na sumowaniu wartości produktów wytworzonych w danym państwie.

2. Metoda sumowania dochodów – polegająca na sumowaniu dochodów powstałych przy produkcji towarów i usług.

3. Metoda sumowania wydatków – czyli sumowanie wydatków ponoszonych na kupno towarów i usług

PRODUKT KRAJOWY NETTO (PKN) = PKB – amortyzacja

PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB) – jest to miernik całkowitego dochodu wypracowanego przez obywateli określonego kraju, niezależnie od miejsca (kraju), świadczenia usług przez czynniki wytwórcze.

PNN = DN = PNB – amortyzacja

Mimo iż produkt narodowy netto lepiej niż produkt narodowy brutto ukazuje dochód powstający w gospodarce, przy analizach i badaniach ekonomicznych zwykle używa się PNB. Związane jest to głównie z tym, że dokładne oszacowaniem poziomu amortyzacji w skali makroekonomicznej jest bardzo trudne.

Sposoby mierzenia PKB:

• Metoda wydatkowa – czyli PKB jako suma wydatków na dobra finalne:

  • Konsumpcyjne dobra finalne (C) np. dżem, książka, usługa fryzjerska.

  • Kapitałowe dobra finalne (I), np.. maszyny, urządzenia.

  • Dobra finalne na które popyt zgłasza państwo (G), np. żołnierz, policjant.

  • Saldo bilansu handlowego – eksport (X) - import (Z)

PKB = C + I + G + X – Z

• Metoda dochodowa – czyli PKB jako suma dochodów czynników wytwórczych. Sumujemy dochody wszystkich właścicieli czynników produkcji, ponieważ utarg przedsiębiorstwa pokrywa koszty, dając zysk właścicieli.

KOSZTY + ZYSK = DOCHODY WŁAŚCICIELI CZYNNIKÓW PRODUKCJI

• Metoda produkcyjna – czyli PKB jako suma wartości dodanej.

Wartość dodana jest to różnica wartości produktu i wartości zużytych do jego produkcji dóbr pośrednich, które przedsiębiorstwo kupiło od innych producentów.

1. Wyjaśnij pojęcie i funkcje pieniądza.

Pieniądz – jest to powszechnie akceptowany środek płatniczy, współcześnie definiuje się go, jako wszystkie rodzaje powszechnie akceptowanych środków płatniczych, których zdolność do zapłaty jest nieograniczona.

Funkcje pieniądza:

• środek wymiany – pieniądz jest narzędziem cyrkulacji oraz ułatwia wymianę dóbr i usług; w gospodarce bezpieniężnej (barterowej) nie występuje środek wymiany, wymiana ma charakter bezpośredni, co oznacza że jedne dobra są wymieniane na drugie. Najstarsza funkcja pieniądza. Pieniądz pośredniczy w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towaru i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany.

• miernik wartości towarów – pieniądz, jako jednostka rozrachunkowa, czyli jednostka w której wyrażone są ceny (dzięki, którym można porównać ze sobą różne towary) i prowadzone rozliczenia. Pieniądz jest uniwersalnym, doskonałym narzędziem pomiaru, wyrażania i agregowania wartości. Pieniądz pełni też rolę miernika odroczonych płatności, czyli za jego pomocą możemy mierzyć np. wielkość odsetek jakie otrzymamy za rok od momentu założenia lokaty itp.

• środek płatniczy – pieniądz jest narzędziem poboru, podziału i wydatkowania dochodu, pieniądz służy do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłata.

• środek gromadzenia oszczędności (tezauryzacji) – za pomocą pieniądza gromadzimy i przechowujemy wartość, pieniądz jest też środkiem, który można wykorzystać do dokonywania zakupów w przyszłości.

• środek wymiany miedzynarodowej – pieniądz może byś środkiem rozliczeń międzynarodowych, tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę. W tym przypadku pieniądz spełnia wszystkie wyżej wymienione funkcje w odniesieniu do transakcji, realizowanych pomiędzy poszczególnymi krajami. Przykład pieniądza światowego jest dolar amerykański.

1. Struktura systemu informacyjnego w organizacji.

Definicja organizacji

• Organizacja jest to system, zorientowany na realizacje określonych celów, którego uporządkowane części przyczyniają sie do powodzenia całości, a powodzenie całości jest istotnym warunkiem powodzenia części.

• Organizacja jest to system, zachowujący się rozmyślnie, zawierający składniki zachowujące sie rozmyślnie i mające wspólne zamierzenie, ze względu na które w systemie zachodzi funkcjonalny podział pracy; przynajmniej jeden ze składników pełni funkcje kontrolno – kierownicza.

System informacyjny organizacji

• System informacyjny (SI) obejmuje wszystkie przepływy informacji w ramach organizacji, a także elementy związane z przekazem informacji, czyli: źródła wiadomości, sposoby przesyłania, punkty gromadzenia oraz procesy przekształcania.

• SI jest to celowe zestawienie elementów (ludzi, dokumentów, danych, procesów, sposobów komunikacji, infrastruktury sieciowej i urządzeń komputerowych), które współdziałają w celu zapewnienia codziennego funkcjonowania organizacji.

• Nowoczesne systemy informacyjne zawierają elementy infrastruktury IT.

1. Istota i zastosowanie hurtowni danych w zarządzaniu.

Hurtownie danych to systemy informatyczne, które charakteryzują się sposobem zapisywania i przedstawiania danych. Charakteryzują się przede wszystkim tym, że dane zbierane w hurtowni danych są zapisywane w takiej postaci, w jakiej są prezentowane na raportach.

Wymaga to oderwania od postaci danych zapisywanych w systemach źródłowych, w których najważniejszymi zdarzeniami są jednostkowe zdarzenia w biznesie (np. jedno zamówienie) oraz przejścia do przetworzonej postaci, w której zasadniczym obiektem jest np. sprzedaż produktu. Różnica wydaje sie niewielka, natomiast w stopniu zrozumienia przez użytkowników analizujących dane oraz łatwości dostępu do danych jest to rewolucyjna różnica.

Hurtownia danych to pewien sposób zapisywania i przedstawiania danych. Charakteryzuje się on przede wszystkim tym, że dane zbierane w hurtowni danych są zapisywane w takiej postaci, w jakiej są prezentowane na raportach. Wymaga to oderwania od postaci danych zapisywanych w systemach źródłowych, w których najważniejszymi zdarzeniami są jednostkowe zdarzenia w biznesie (np. jedno zamówienie) oraz przejścia do przetworzonej postaci, w której zasadniczym obiektem jest np. sprzedaż produktu. Różnica wydaje sie niewielka, natomiast w stopniu zrozumienia przez użytkowników analizujących dane oraz łatwości dostępu do danych jest to rewolucyjna różnica.

Dzięki zastosowaniu hurtowni danych odwraca się proporcje czasu spędzanego w organizacji nad przygotowywaniem raportów oraz analizowaniem danych z raportów. W tradycyjnych organizacjach proporcja ta wynosi 80/20. Natomiast dzięki hurtowni danych można poświęcać ów 80% czasu związanego z raportowaniem na analizę danych.

Istotą hurtowni danych jest przewrócenie tego tradycyjnego modelu do góry nogami zamiast zbierać raporty, zbiera się dane o jak najwyższym stopniu szczegółowości. Na podstawie takich danych można wykonać każdy raport, jaki mogliby dostarczyć pracownicy z terenu, oraz wiele więcej:

• prosty dostęp do danych dla kierownictwa i analityków firmy (przekłada się to na dokładniejszą analizę)

• jednolite zasady raportowania (osiąga się przez to porównywalność danych pochodzących z raportów tworzonych przez różne osoby)

• oddzielone zostają role osoby odpowiedzialnej za wyniki oraz osoby odpowiedzialnej za przygotowanie raportu (utrudnia to upiększanie statystyk)

• podnosi się jakość danych w raportach (dzięki automatycznemu procesowi powstawania raportów dane w nich zawarte są lepszej jakości)

• znacząco skraca się czas od zaistnienia rzeczywistych faktów, do ich odzwierciedlenia w danych przedsiębiorstwa (nie trzeba czekać z przeprowadzeniem statystyk do zamknięcia okresów księgowych)

• znacznie redukuje się czas spędzony przy generowaniu raportów (pracownicy w terenie mogą skoncentrować się na swoich podstawowych pracach, a robota papierkowa jest automatycznie wykonywana w centrali).

1. Model otoczenia organizacji w ujęciu Portera.

Analiza pięciu sił Portera jest ciekawą koncepcją analizy branży, w której działa dana firma. Dzięki modelowi Portera można zbadać atrakcyjność danego sektora z punktu widzenia obecnych i przyszłych inwestorów. Modelem tym można też starać się wyjaśnić wysokość marż w danej branży, czyli innymi słowy rentowność spółki.

Porter wskazuje następujące czynniki, które wpływają na atrakcyjność branży:

• Siła oddziaływania dostawców i możliwość wywierania wpływu przez nich na daną firmę

• Siła oddziaływania odbiorców i możliwość wywierania wpływu przez nich na daną firmę

• Siła walki konkurencyjnej w danym sektorze

• Groźba wejścia nowych konkurentów

• Groźba wejścia na rynek substytutów

Atrakcyjność sektora jest tym mniejsza im większa jest siła odbiorców i dostawców, im większa możliwość wejścia nowych konkurentów oraz pojawienia się substytutów oraz dodatkowo im większa jest walka konkurencyjna pomiędzy firmami.

Siła dostawców i odbiorców:

Pozycja danej firmy względem dostawców i odbiorców zależy od:

• Relacji podaży i popytu na dany produkt (jeżeli popyt na dany produkt przewyższa podaż, mamy do czynienia z rynkiem producenta i wtedy jego siła przetargowa jest większa. W przeciwnym wypadku, gdy podaż przewyższa popyt mamy do czynienia z rynkiem klienta)

• Stopnia koncentracji sektora dostawcy w porównaniu z sektorem odbiorcy (im wyższa koncentracja tym większa siła dostawcy, np. bank-klient indywidualny)

• Uzależnienia jakości produktu końcowego od jakości komponentów dostarczanych przez dostawcę (im większe uzależnienie tym większa siła, np. mikorprocesory w komputerach)

• Monopolu dostawcy lub odbiorcy (spowodowanego np. dominacją w sektorze czy też niepowtarzalnością technologiczną, użytkową wyrobu).

• Dużego udziału dostawcy w kosztach odbiorcy (z jednej strony umacnia pozycję dostawcy ale z drugiej zwiększa ryzyko nacisków na obniżenie ceny, gdyż nawet mała obniżka kosztów może znacznie zwiększyć zysk odbiorcy)

• Kosztu zmiany dostawcy lub klienta ( wiąże się to np. z utratą części rynków zbytu, czy też kosztami poszukiwania nowych dostawców lub odbiorców, zazwyczaj subiektywna ocena tego kosztu jest wyższa od rzeczywistego)

• Możliwości integracji poziomej (czyli możliwość wytwarzania przez dostawcę wyrobu finalnego lub też rozpoczęcie produkcji danego materiału czy komponentu przez odbiorcę, np. eliminacja hurtowników, gdy producenci sami budują swoją sieć sprzedaży lub detaliści nawiązują bezpośrednie kontakty z producentami)

Według autorów książki “Analiza strategiczna przedsiębiorstwa” analiza obecnej i przyszłej siły dostawców i odbiorców jest bardzo ważną częścią analizy sektora. Dzięki temu firma może zlokalizować czynniki powodujące koszty i zyski przedsiębiorstwa oraz wydzielić strategicznych dostawców i klientów a przez to określić w jakim zakresie mogą się oni przyczynić do sukcesu lub porażki strategii firmy w przyszłości.

Dodatkowo można zidentyfikować przyszłe źródła zagrożeń ze strony dostawców oraz odbiorców (np. zrezygnować z nich) i znaleźć takich partnerów, którzy przyczynią się do rozwoju firmy.

1. Metody walki z monotonią pracy (rotacja i wzbogacenie stanowisk pracy, diagnostyczne podejście do stanowisk pracy)

WZBOGACANIE PRACY (JOB ENRICHMENT) – pogłębianie treści pracy poprzez zwiększanie wpływu i kontroli poprzez pracowników ich stanowisk. Danie im możliwości planowania, organizowania, kontrolowania i oceny wykonywanej pracy. Nie jest natomiast wzbogacaniem pracy proste dodawanie liczby podobnych czynności. Wzbogacanie pracy realizuje się poprzez:

• zwiększenie zakresu swobody i autonomii pracownika w sposobie wykonywania pracy,

• scalanie czynności i zadań zamiast ich dzielenia ”kawałkowania”,

• zwiększenie odpowiedzialności pracowników poprzez redukcję kontroli zewnętrznej,

• powierzanie różnorodnych zadań, by pracownicy mogli uczyć się nowych czynności i poszerzali swe doświadczenie zawodowe,

• dawanie feedback bezpośrednio pracownikom, a nie wyłącznie w gronie kadry kierowniczej.

Zwolennicy pogłębiania pracy dowodzą, że nowe wyzwania, wobec których stają pracownicy, prowadzą do wyższej wydajności, zmniejszenia absencji, płynności kadr i wzmocnienia pozytywnej motywacji pracy. Jeśli nawet efekt wzrostu wydajności nie jest oczywisty i bezpośrednio widoczny, to zawsze jednak wzbogacanie pracy prowadzi do istotnej poprawy postaw zawodowych pracowników.

Stopień wzbogacenia danego stanowiska pracy jest określany przez kilka czynników:

• zakres kwalifikacji – ilość umiejętności niezbędnych do wykonywania danej pracy,

• charakter czynności – całościowa (wykonywanie czegoś od początku do końca) lub cząstkowa (”praca w okruchach”),

• waga czynności – jej wpływ na pracę innych ludzi,

• autonomia – zakres swobody w określaniu przebiegu pracy,

• feedback – przekaz informacji o ocenie wyników pracy.

Rotacja stanowisk pracy

Zakłada systematyczne przechodzenie pracowników z jednego stanowiska do drugiego. Dla przykładu: magazynier może w poniedziałek rozładowywać ciężarówki, we wtorek wnosić nadchodzące zapasy do magazynu, w środę kontrolować faktury, przygotowywać towary do wysyłki w czwartek i załadowywać ciężarówkę w piątek. Jednak ten system sprawdza się tylko w krótkim okresie czasu, gdyż zadania te szybko stają się rutynowe i nużące dla pracownika. Ten system sprawdza się podczas szkoleń pracowników, jako środek podnoszenia kwalifikacji.

Podejście od strony cech stanowiska pracy – uwzględnia potrzebę diagnozowania stanowiska pracy i jego poprawy w pięciu podstawowych wymiarach, z uwzględnieniem zarówno systemu pracy, jak i preferencji pracownika.

Główne wymiary stanowiska pracy:

• Różnorodność kwalifikacji (liczba wykonywanych czynności),

• Identyczność zadań (ile % łącznej pracy),

• Znaczenie zadania (waga zadania),

• Autonomia pracownika (zakres autokontroli nad sposobem pracy),

• Sprzężenie zwrotne (zakres samooceny).

Wymiary maja wpływ na stan psychiczny pracownika (sens pracy, odczuwalna odpowiedzialność za wyniki, znajomość wyników pracy) a ten na motywacje i wyniki pracy.

1. Wymienić i opisać środki i formy marketingowego komunikowania się z rynkiem za pośrednictwem tzw. promocji-mix.

Jedną z najważniejszych koncepcji działalności nowoczesnej organizacji jest marketing. Peter Drucker stwierdził, że „celem marketingu jest poznanie i zrozumienie klienta tak dobrze, aby produkt lub usługa odpowiadały mu i same się sprzedawały” Koncepcja marketingowa obejmuje instrumenty związane z produktem, ceną, dystrybucją oraz aktywizacją sprzedaży. W warunkach gospodarki rynkowej i konkurencji nie wystarczy wytworzyć produkt, ustalić jego cenę oraz udostępnić go na rynku. Konsumenta trzeba przekonać do zakupu tego produktu. Stąd też instrumenty i działania związane z aktywizacją sprzedaży są integralnym elementem marketingu. Dzięki nim pozostałe instrumenty mogą w pełni oddziaływać na rynek. Ponadto systematyczne komunikowanie się przedsiębiorstwa z rynkiem wzmacnia oddziaływanie każdego elementu marketingu-mix.

Promocja (od łac. Promovere, promotio tzn. pobudzać, lansować) jest „marketingowym oddziaływaniem na klientów i potencjalnych nabywców polegającym na dostarczeniu informacji, argumentacji i obietnic oraz zachęty, skłaniających do kupowania oferowanych produktów jak również wytwarzających przychylną opinię o przedsiębiorstwach przemysłowych, handlowych i usługowych” Z def. tej wynika, że promocja jest sposobem komunikowania się z potencjalnymi nabywcami towarów i usług. Wg innej definicji: „Promocja jest to oddziaływanie na odbiorców (...), polegające na przekazywaniu informacji, które mają w odpowiednim stopniu

zwiększać wiedzę na temat towarów firmy i samej firmy w celu stworzenia dla wielu preferencji na rynku” Promocja może być również rozumiana jako „zespół metod komunikacji danego przedsiębiorstwa z wybranym rynkiem”4 albo „przekazywanie informacji o firmie, produkcie, idei (np. o zdrowym odżywianiu się) w celu skłonienia innych osób do ich zaakceptowania”

Promocja jest integralną częścią marketingu-mix i sama składa się z mediów tradycyjnych, czyli reklamy, aktywizacji sprzedaży, merchandisingu, sprzedaży osobistej, sponsoringu i public-relations oraz mediów elektronicznych, czyli stron www i poczty elektronicznej (e-mail). Stąd określana jest jako kompozycja promotionmix, czyli mix promocyjny lub mix komunikacyjny. Jest to więc wiedza a nawet sztuka wybierania właściwej kompozycji.

Stworzenie systemu promocji pozwala odpowiedzieć na następujące pytania:

• jaki jest najefektywniejszy sposób poinformowania rynku o zaletach produktu oferowanego przez firmę?

• jak nakłonić klienta do jego zakupu?

• dlaczego klienci nabywają towary konkurentów?

• jakie powinny być najwłaściwsze proporcje nakładów ponoszonych na poszczególne komponenty systemu promocji?

Najbardziej znanymi koncepcjami oddziaływania promocyjnego są:

• formuła AIDA,

• model Lavidge’a – Steinera,

• DAGMAR.

1. Jakie decyzje marketingowe należy podjąć odnośnie produktu, ceny i dystrybucji?

Produkt

Opis strategii produktu polega na szczegółowej analizie produktu w zakresie np. oceny dotychczasowego asortymentu firmy i pro­pozycjach jego zmian, pozycjonowania produktu, wyboru strategii marki czy określenia funkcji opakowania.

Większość firm zarządza więcej niż jednym produktem. Asortyment może być opisany przy pomocy długości, szerokości, głębokości i spójności. Poszczególne linie tworzące asortyment powinny być okresowo oceniane pod względem zyskowności i potencjału wzrostu. Lepsze linie produktów powinny otrzymać większe wsparcie, słabsze zostać wycofane i zastąpione nowymi. Każda linia produktów składa się z elementów mających swój udział w sprzedaży i zysku, jak również pozycję w stosunku do konkurentów. Informacje te są niezbędne dla podejmowania decyzji odnośnie linii produktów. Można zdecydować się na rozciągnięcie linii w górę, w dół lub w obie strony.

Nowe produkty to produkty całkowicie oryginalne, produkty udosko­nalone, zmodyfikowane i nowe marki produktów, tworzone w dziale badań i rozwoju firmy. Zaprojektowanie nowego produktu może więc polegać na wskazaniu produktu innowacyjnego (nowość na rynku), znacznej zmianie dotychczasowego produktu (quasi innowacja) lub w niewielkim stopniu (pozorna nowość) zmianie dotychczasowego produktu.

Pozycjonowanie produktu jest działaniem związanym z kształtowaniem oferty i image przedsiębiorstwa, prowadzącym do zajęcia wyraźnego, zna­czą­cego miejsca w pamięci odbiorców docelowych. Po­zy­cjo­nowanie wymaga od przedsiębiorstwa podjęcia decyzji, ile (jedną, dwie czy trzy cechy) i które różnice promować na rynku docelowym (np. jakość, usługę, cenę, technologię a może dostępność). Każde przed­siębiorstwo będzie chciało promować te różnice, które w największym stopniu oddziałują na jego rynek docelowy i pozwalają na wyróżnienie oferty przedsiębiorstwa od ofert konkurentów. Przedsiębiorstwo może zdecydować się na równoległe w stosunku do konkurencji pozycjono­wanie swego produktu (tj. zastosowanie podobnych cech produktu), by bezpośrednio konkurował on z produktem konkurencyjnym, albo też zastosować pozycjonowanie różnicujące (tj. poszukiwanie mniej kon­kurencyjnych cech). Jednym z istotnych problemów w procesie określania pozycji rynkowej jest uniknięcie obszarów nakładania się z pozycjami innych produktów własnej oferty rynkowej. Przy określaniu pozycji produktu firma często odwołuje się do opinii konsumentów zarejestrowanych w postaci map percepcji, które służą do zdefi­niowania miejsca produktu w relacji do produktów konku­rencyjnych.

 

Tworząc strategię marketingową dla poszczególnych produktów, firma musi podjąć decyzje odnośnie marek. Istnieje kilka możliwości wyko­rzys­tania marki:

• firma może sprzedawać produkty pod własną marką (indywidualne marki dla poszczególnych produktów, jedna nazwa dla całej rodziny produktów, różne nazwy dla różnych produktów, wykorzystanie nazwy firmy łącznie z nazwą produktu),

• firma może sprzedawać nieoznakowane produkty firmom o znanych markach,

• firma może stosować obie powyższe strategie w postaci marek mieszanych sprzedając produkty zarówno pod swoją nazwą, jak i pod nazwą sprzedawcy.

 

Wiele dóbr przeznaczonych na rynek musi być opakowanych. Często opakowanie ma decydujące znaczenie (np. kosmetyki). Dobrze zapro­jektowane opakowania ułatwiają bowiem korzystanie z produktu i promują producenta. Propozycje dotyczące opakowania produktu mogą dotyczyć np. jego ochrony, nowej metody dozowania, pewnych cech jakościowych produktu lub firmy, wymiarów, kształtu, materiału, koloru, tekstu czy znaku firmy.

Cena

Opis strategii ceny polega na szczegółowej analizie ceny w zakresie np. czynników istotnych przy określeniu ceny, poziomu ceny czy też dopasowywania cen.

Ustalając cenę produktu firma powinna wziąć pod uwagę wiele czynników, które mają istotny wpływ na jej określenie. Istotne miejsce zajmują cele firmy np. czy firma nastawiona jest na przetrwanie, maksymalny zysk, maksymalny wzrost sprzedaży czy też koncen­trację na najzasobniejszych segmentach. Poza tym firma dokonuje oszacowania popytu i możliwych do sprzedania ilości po konkretnych cenach. Im mniej elastyczny popyt tym wyższą należy ustalić cenę. Każdy ustalony przez firmę poziom ceny, prowadzi do różnego poziomu popytu i ma to różny wpływ na jej cele marketingowe. Firma powinna również dokonać analizy ceny konkurencji jako podstawy do wyznaczenia swoich własnych cen a także wziąć pod uwagę cykl życia produktu, produkt-mix oraz typ rynku, na którym konkuruje. O ile popyt ustala w znacznym stopniu górną granicę ceny tak koszty ustalają dolną.

Określenie poziomu ceny uzależnione jest od tego co firma chce osiągnąć jeśli chodzi o konkretny produkt. Jeśli firma wybrała rynek docelowy i dokonała pozycjonowania, to strategia cenowa jest całkiem oczywista. Np. jeśli firma chce wyprodukować luksusowy produkt dla zamożnych klientów, to implikuje to ustalenie wysokiej ceny. Tak więc strategia cenowa jest w dużym stopniu zależna od poprzednich decyzji co do pozycjonowania produktu. Jednocześnie, firma może starać się osiągnąć dodatkowe cele. Im bardziej precyzyjne określenie tych priorytetów, tym łatwiejsze ustalenie ceny. Każdy bowiem poziom cen będzie miał inny wpływ na priorytety dotyczące zysków, wielkości i przychodów ze sprzedaży, udziału w rynku, przetrwania i odpowie­dzialności społecznej. Np. jeśli firma chce zmaksymalizować zyski powinna ustalić cenę na wysokim poziomie, jeśli natomiast chce zma­ksy­malizować udział w rynku powinna ustalić cenę na niższym poziomie.

Firmy nie ustalają pojedynczej ceny, lecz całą ich strukturę odzwier­ciedlającą zmiany geograficzne w popycie, w kosztach, wymogi danego segmentu rynkowego, czas dokonywania zakupu, wysokość zamówień i inne czynniki. Jako rezultat stosowania zniżek, opustów i akcji promocyjnych firma rzadko uzyskuje ten sam zysk jednostkowy ze sprzedaży wszystkich produktów. Firmy więc dostosowują ceny do zmieniających się warunków na rynku. Strategie związane z dopaso­wywaniem cen to: opusty cenowe, ceny promocyjne, ceny zróżnico­wane, ceny zróżnicowane geograficznie.

Dystrybucja

Opis strategii dystrybucji polega na szczegółowej analizie dystrybucji w za­kresie np. wyboru dystrybucji ze względu na stopień jej intensy­wności, kanału(ów) dystrybucji, jego (ich) długości czy też działań wspomagających dystrybucję.

  Istnieją trzy strategie dystrybucji ze względu na stopień jej intensy­wności:

• dystrybucja wyłączna – istotne ograniczenie liczby pośredników prowadzących towary lub usługi przedsiębiorstwa,

• dystrybucja selektywna – korzystanie z wielu, ale nie ze wszystkich pośredników, skłonnych do prowadzenia danego produktu,

• dystrybucja intensywna – umieszczanie towarów lub usług we wszystkich możliwych punktach sprzedaży.

 Z punktu widzenia strategii wybór kanału dystrybucji zależy od rodzaju produktu. Kanał dystrybucji to zbiór wzajemnie zależnych od siebie organizacji, współuczestniczących w procesie dostarczania produktu lub usługi do użytkownika lub konsumenta. Kanały wybrane przez firmę wywierają bezpośredni wpływ na wszystkie inne decyzje marke­tingowe.

 

Przykładowy kanał dystrybucji to: producent -> hurtownik -> detalista -> konsument

 

Kanały dystrybucji mogą być scharakteryzowane przez liczbę szczebli w kanale. Każdy pośrednik, który wykonuje funkcje związane z przesu­waniem produktu i prawa własności do niego, w kierunku finalnego nabywcy, stanowi szczebel w kanale. Producent i finalny nabywca są także częścią każdego kanału. Długość kanału określa się opierając się na liczbie szczebli pośrednich. Kanał w związku z tym może być bezpośredni, jeśli składa się z producenta sprzedającego bezpośrednio finalnemu nabywcy, jedno lub wieloszczeblowy kiedy składa się z jednego lub więcej pośredników (np. pośrednikiem może być hurto­wnik, detalista, przedstawiciel producenta).

Producenci wykorzystują dużą liczbę narzędzi wspomagających dys­try­bucję (strategie push i pull). Należą do nich np. obniżki cen – zachęcają w ten sposób pośredników do kupowania większych ilości produktów czy też do zakupu wyrobów, których prawdopodobnie by nie kupili, subsydia – jest to kwota oferowana pośrednikom, za którą ci zobowiązują się zaznaczyć w jakiś sposób obecność produktów producenta w miejscu ich sprzedaży, darmowe produkty – może to być gotówka lub podarunki skierowane do pośredników, którzy kupują odpowiednio dużą partię towaru czy wreszcie reklama TV zachęcająca do zakupu klientów ostatecznych.

1. Z jakich etapów składa się proces badania marketingowego – wymienić i opisać.

Procedura i etapy badań marketingowych

W literaturze dotyczącej marketingu nie ma istotnych różnic w poglądach na temat procedury badania marketingowego. Choć autorzy różnią się liczbą wyodrębnianych etapów tej procedury to podstawowe jej elementy są zachowane gruncie rzeczy każde badanie marketingowe przypomina w sensie koncepcyjnym każde badanie w innej dziedzinie, którym wykorzystuje się statystyczne metody analizy danych. Na rysunku 1.1. przedstawiono hierarchiczny układ procesu badania marketingowego. W rzeczywistości niektóre z tych etapów, z racji ich silnych wzajemnych powiązań występują jednocześnie.

Uproszczony schemat objaśnia E. Duliniec wymieniając i opisując szczegółowo siedem etapów badania marketingowego.

1. Rozpoznanie i sformułowanie problemu. Jest to etap wstępny wymaga ścisłej współpracy między badaczem a zleceniodawcą

2. Postawienie hipotezy i ustalenie możliwych rozwiązań. Na tym etapie określa się przypuszczalne wyjaśnienie badanego zjawiska oraz przyczyny jego przebiegu. Sformułowanie hipotez i dokładne określenie informacji potrzebnych do rozwiązania postawionego problemu decyzyjnego pozwala na przekształcenie tego problemu w problem badawczy.

3. Określenie źródeł informacji. Etap ten obejmuje zapoznanie się wszystkimi przeprowadzonymi wcześniej badaniami publikacjami i opracowaniami dotyczącymi tego problemu także dotarci do wszystkich wstępnych dostępnych źródeł informacji,żródeł materiału statystycznego. Konkluzją uczynności wykonywanych na tym etapie jest określenie, jakie dane trzeba uzyskać z przeprowadzonych badań pierwotnych.

4. Gromadzenie danych jest to najbardziej pracochłonny i kosztowny etap badań marketingowych. Wymaga wielkiej staranności gdyż tutaj najłatwiej popełnić błędy. Niestaranne i niesumienne zbieranie danych może prowadzić do wyciągania błędnych wniosków i uczynić całe badanie bezwartościowym.

5. Przygotowanie do gromadzenia danych pierwotnych.Na tym etapie określa się budżet badań oraz jego podział ze szczególnym uwzględnieniem tej części, która przeznaczona jest na badania pierwotne. Należy określić, więc metodę gromadzenia danych zaprojektować użyteczne narzędzie badawcze czas trwania badania sposoby doboru próby, personel wykonujący badania i konieczność jego przeszkolenia.

6. Opracowanie danych i ich analiza. Wstępne opracowanie danych polega na wyeliminowani błędów usunięciu danych niekompletnych lub wątpliwych. Następnym krokiem jest kodowanie zebranych danych oraz ich tabularyzacja. Właściwa analiza informacji polega na zastosowaniu metod ilościowych opartych na rachunku prawdopodobieństwa, takich jak: estymacja statystyczna, weryfikacja hipotez statystycznych analiza szeregów czasowych prognozowanie ekonometryczne czy klasyfikacja wielowymiarowa. Analiza danych powinna być połączona ze szczegółową interpretacją ekonomiczną wyników.

7. Przygotowanie sprawozdania. Sprawozdanie z badań powinno zawierać krótki opis problemu badawczego, metodologii przeprowadzonych badań i ich przebiegu. Właściwą jego częścią jest syntetyczne przedstawienie wyników przeprowadzonej analizy. Sprawozdanie powinno być sporządzone w sposób jasny i dokładny. Pomocne jest przedstawienie wyników w postaci odpowiednich wykresów. Konieczne jest udokumentowanie przeprowadzonych badań i analizy danych. Wskazane jest, aby sprawozdanie zawierało również sugestie dotyczące decyzji marketingowych. Aby badania marketingowe mogły stać się użyteczne musi spełnionych być wiele warunków. Jeśli mają stać się podstawą do podejmowania decyzji powinny cechować się takimi właściwościami jak: dokładność, ścisłość, trafność, spójność, porównywalność, odpowiednie zredagowanie i prosta forma przekazu. Informacje marketingowe muszą być dostosowane do konkretnych potrzeb użytkownika.

1. Jakie metody i narzędzia badawcze stosuje się w badaniach marketingowych?

Metody zbierania danych

Obserwacja - jest to metoda gromadzenia informacji, polega ona na dokonywaniu spostrzeżeń w sposób zamierzony i systematyczny w celu znalezienia odpowiedzi na określone i wyraźnie postawione pytanie. Obiektem obserwacji mogą być zarówno osoby, ich zachowania, jak i przedmioty.

• obserwacje kontrolowane będzie miała zastosowanie w badaniach z ingerencją w stosunku do respondenta. Mamy tu do czynienia z obserwacja ukrytą -gdy badacz ukrywa że kogoś obserwuje, i obserwacją jawną - gdy nie ma możliwości obserwacji ukrytej. Wtedy obserwowani są nienaturalni.

• niekontrolowane istotą obserwacji niekontrolowanej jest obserwowanie zachowań, zjawisk w warunkach naturalnych, bez ingerencji badacza

Wadą obserwacji jest to, że nie znamy motywów postępowania. Zarówno obserwacja jawna jak i ukryta występują w formie:

• niestandaryzowanej - badający ma pełna swobodę wyboru metody i analizy wyników.

• standaryzowanej - określa, jakie warunki dana obserwacja powinna spełniać. np. w określonym miejscu o określonej godzinie

Odmianą metody obserwacji jest ankieta obserwacyjna. Jest ona wypełniana przez badającego na podstawie obserwacji. Głównymi zaletami prowadzenia obserwacji jest niewielka pracochłonność i niskie koszty, wadą natomiast to, iż badacz nie może sam oddziaływać na respondenta.

Eksperyment. Badania eksperymentalne to badanie zjawisk zachodzących pod wpływem czynnika wprowadzonego przez badającego lub w kontrolowanych przez niego warunkach. Możemy wyróżnić dwa podstawowe rodzaje badań eksperymentalnych:

• eksperyment laboratoryjny- badanie odbywa się w całkowicie sztucznych warunkach stworzonych przez badającego. Sens stworzenia całkowicie sztucznej sytuacji polega na wykluczeniu wszystkich czynników, których nie zamierza się obserwować w badaniach.

• eksperyment naturalny (rynkowy)- badane jednostki w czasie przeprowadzania badań pozostają w swoim naturalnym otoczeniu. Pozwala to na obserwację ich zachowań w warunkach odzwierciedlających rzeczywiste sytuacje.

Wywiad należy do grupy metod gromadzenia informacji opartych na procesie wzajemnego komunikowania. Wywiad jest szczególnego rodzaju rozmową, którego celem jest uzyskanie określonego rodzaju informacji. Narzędziem pomiarowym w wywiadzie jest najczęściej kwestionariusz, ale może być również tzw. scenariusz wywiadu lub dyspozycje wywiadu. Najczęściej w badaniach marketingowych wykorzystuje się:

• wywiad bezpośredni (osobisty, indywidualny) jest to rozmowa "twarzą w twarz" na z góry określony temat. Przeprowadza go ankieter z osobą o określonych cechach. W wywiadzie osobistym wykorzystuje się stosunkowo szeroki zestaw informacji pod warunkiem prawidłowego przygotowania całego badania. Wadą jest wysoki koszt badania oraz długi czas (przygotowanie, realizacja, kontrola)

• wywiad telefoniczny - możliwy do przeprowadzenia w warunkach powszechnej telekomunikacji. W tym wypadku rozmowa-wywiad jest prowadzona przez ankietera według listy pytań przy użyciu telefonu.

• wywiad głębinowy - prowadzi się go na podstawie wątków tematycznych. Pytania w wywiadzie głębinowym nie są standaryzowane. Respondent wypowiada się na określony temat bez ograniczeń narzuconych kwestionariuszem. Badający nie ingeruje w to, co mówi respondent, rejestruje tylko wypowiedzi.

• wywiad zogniskowany - przedmiotem pomiaru w wywiadzie zogniskowanym są najczęściej zachowania konsumenta wobec produktu, zdarzenia lub firmy. Wywiad przeprowadzany jest w formie dyskusji pod kierunkiem moderatora na podstawie scenariusza. W dyskusji bierze udział docelowo 8-12 celowo dobranych osób.

Ankieta - jest najbardziej powszechną i najczęściej stosowana metodą gromadzenia informacji w badaniach marketingowych. Ankieta to zbiór standaryzowanych technik badawczych, za pomocą, których badacz otrzymuje informacje w procesie wzajemnego komunikowania się z innymi osobami odpowiadającymi na pisemne na jego pytania. Ankieta jest metodą opartą na porozumiewaniu się za pomocą pisemnego przekazu informacji. Rozróżnia się ankiety:

• pocztową (rozsyłaną) - wysyłka i zwrot pocztą

• prasową - publikowaną w prasie zwrot pocztą

• opakowaniową - dołączoną do sprzedawanych towarów, zwroty pocztą

• radiową - tekst ogłaszany w radio, zwrot pocztą

• audytoryjną - rozdawana przy różnych okazjach (np. degustacje, w trakcie pokazu) i zbierana osobiście lub przesyłana pocztą

Pomocny w badaniu za pomocą ankiety jest kwestionariusz. Jest to zbiór pytań o określonej treści, na które respondent udziela odpowiedzi. Pytanie musi być sformułowane w taki sposób by zachęcało do odpowiedzi i było dobrowolne, niesugerujące odpowiedzi

Etapy budowy kwestionariusza

• określenie problemu badawczego i jego celu do osiągnięcia

• określenie wstępnej listy pytań

• skalowanie pytań i odpowiedzi

• sprawdzenie i weryfikacja pytań

• konstrukcja kwestionariusza próbnego (może się okazać że pytania są złe, zła jest interpretacja pytań, respondenci nie potrafią skalować odpowiedzi, respondenci nie rozumieją pytań)

• pomiar próbny i ewentualne modyfikacje

• sformułowanie ostatecznej wersji kwestionariusza

Zasady pytań w kwestionariuszach

• maja dostarczać tylko niezbędnych i koniecznych danych

• muszą być tak sformułowane, aby respondent mógł na nie swobodnie odpowiadać

• niezbędność pytań - każde pytanie ma swoje ścisłe znaczenie tzn. nie ma pytań uniwersalnych

• każde pytanie ma być sprecyzowane w wąsko określonym temacie

• na początku kwestionariusza stawiamy pytania neutralne aby przygotować do pytań drażniących, kontrowersyjnych ( na które respondent może nie chcieć odpowiedzieć).

• pytania powinny być w formie oznajmiającej lub pytającej, krótkie i precyzyjne. Nie powinny sugerować odpowiedzi, nie powinny być emocjonalne, nie sugerować odpowiedzi

• należy uwzględnić bezpośredniość i pośredniość pytań. Pytania bezpośrednie są proste dla ankietera i respondenta. Unikać należy pytań pośrednich, które są trudne w interpretacji. Kolejność pytań: od ogółu do szczegółu. Wykorzystujemy zasadę wzbudzania zainteresowania i zasadę stopniowego wyczerpywania pytań. Nie należy skakać z pytania na pytanie. W kwestionariuszu powinna być zamieszczona jakaś informacja dla respondenta jak udzielać pytań.

Metody projekcyjne, w których pytania lub bodźce skierowane do respondenta mają formę pośrednią. Zadaniem ich jest dotarcie do postaw, osobowości i motywów postępowania na podstawie wypowiedzi.

• test skojarzeń słownych - jest techniką zbierania informacji, w której bodźcem kierowanym respondentem jest pojedynczy wyraz. Na ten bodziec respondent udziela spontanicznej odpowiedzi (skojarzenie słowne)

• test uzupełnień zdań - najbardziej użytkowa technika projekcyjna. Pomiar polega na zaprezentowaniu respondentowi niekompletnych zadań z prośbą o uzupełnienie

• test rysunkowy - składa się z jednego lub więcej rysunków przedstawiających rozmowę ludzi. Wypowiedzi są ujęte w "dymkach" z których co najmniej jeden jest pusty. Zadaniem respondenta jest ułożenie i wpisanie w pustym miejscu wypowiedzi

• test akceptacji produktu - jest techniką projekcyjną umożliwiającą sprawdzenie dostosowania produktu do potrzeb konsumenta w celowo wybranym, reprezentatywnym segmencie rynku. Przedmiotem testu jest szeroko rozumiany produkt, jego funkcje, cechy fizyczne itp.

• test akceptacji ceny - jest technika umożliwiającą sprawdzenie dostosowania ceny do możliwości nabywczych określonych segmentów konsumentów. Przedmiotem testu jest poziom akceptowanych cen danego produktu ora relacje na zmiany cen

• test koniunktury - jest technika umożliwiającą ocenę aktualnej sytuacji rynkowej i badanie krótkookresowych prognoz kształtowanie się procesów i zjawisk rynkowych na podstawie informacji jakościowych pochodzących od określonej liczby podmiotów rynkowych, przeważnie od jednostek handlowych i przedsiębiorstw. Narzędziem tego badania jest specjalny kwestionariusz zawierający podstawowe grupy pytań: pierwsza dotyczy wielkości ekonomicznych (np. popytu, szerokości i głębokości asortymentu) w badanym okresie w stosunku do okresu bezpośrednio poprzedzającego. W drugiej grupie zawarte są pytania, której celem jest uzyskanie opinii praktyków na temat perspektyw kształtowania się tych wielkości w najbliższej przyszłości.

Metoda panelowa. Panele charakteryzują się tym, że informacje dotyczące badanych zagadnień są zbierane systematycznie, w regularnych odstępach czasowych, od jednostek poddanych badaniu. Pozwalają one na otrzymanie ciągłych, systematycznych i kompletnych informacji o badanych zjawiskach. Jednostki, od których zbierane są informacje, stanowią stałą grupę, która jest określana jako panel. Osoby uczestniczące w badaniach panelowych systematycznie zapisują informacje dotyczące badanych zagadnień w dziennikach. Badaniami panelowymi z reguły są objęte gospodarstwa domowe i sklepy. Badania panelowe sklepów dotyczą najczęściej następujących zagadnień:

• wielkości sprzedaży poszczególnych produktów w różnych okresach

• wielkości zapasów

• testowania nowych produktów

• stosowanych środków aktywizacji sprzedaży

Metody badań heurystycznych (twórczego myślenia)

Metoda oceny ekspertów - znajdują zastosowanie w budowaniu prognoz, których podstawą są pisemne lub ustne formy wypowiedzi uczestników - ekspertów dobranych w sposób celowy. Ekspertami mogą być osoby, które potrafią udzielić odpowiedzi na dobrane pytania dotyczące przyszłej sytuacji a więc specjaliści, handlowcy, producenci. Wypowiedzi ekspertów mogą mieć formę równoległych lub kolejnych ekspertyz.
Metoda delficka - to seria powtarzanych badań ankietowych skierowanych do celowo wybranej grupy ekspertów w celu uzyskania zgodnych opinii i stanowisk, co do przyszłego rozwoju zjawisk i procesów będących obiektem badań. Badanie składa się z kilku faz a kończy się po uzyskaniu jasnych i zgodnych opinii, co do kwestii przyszłego rozwoju prognozowanych zjawisk czy procesów.

Metoda burzy mózgów - to metoda grupowego myślenia (generowania nowych pomysłów). Zgromadzone przy stole celowo dobrane osoby wymieniają poglądy na zadany temat, zgłaszają pomysły i rozwiązania, co pozwala na uzyskanie wielu nowych koncepcji. Zebrane w ten sposób idee i pomysły podlegają ocenie i selekcji w dalszych etapach postępowania badawczego. Z reguły wyodrębnia się:

• pomysły „gorące" - do natychmiastowego praktycznego zastosowania

• pomysły, których wykorzystanie wymaga czasu

• pomysły bezużyteczne

Instrumenty pomiarowe

Wybór metody pomiaru wyznacza jednocześnie wybór i zaprojektowanie właściwego instrumentu pomiarowego. Rozróżnia się dwie główne grupy instrumentów pomiarowych stosowanych w badaniach marketingowych: instrumenty pomiarowe naturalne, czyli zmysły oraz instrumenty pomiarowe sztuczne (konwencjonalne i mechaniczne). Instrumenty konwencjonalne są zwykle narzędziami papierowymi służącymi głównie do pomiaru zjawisk jakościowych, podczas gdy instrumenty mechaniczne mierzą głównie zjawiska ilościowe.
Klasyfikacja instrumentów pomiarowych:

• Instrumenty naturalne:

  • wzrok, słuch – metody obserwacji, studiowanie i wybór danych ze źródeł wtórnych,

  • wzrok, smak, węch, dotyk – degustacje, oceny próbek towarowych i inne metody oceny,

• Instrumenty pomiarowe sztuczne:

  • instrumenty konwencjonalne

  • kwestionariusz

  • test

  • dzienniki

  • instrukcja

  • model

• instrumenty mechaniczne

  • wizo metr

  • kamera

  • komputer

  • psychogalwanometr

  • skaner

  • terminal

  • MRT

  • tachistoskop

1. Omów strukturę systemu bankowego w Polsce.

System bankowy obejmuje:

• normy/przepisy prawne dotyczące banków,

• strukturę aparatu bankowego,

• czynności i operacje bankowe,

• nadzór nad bankami,

• rolę Banku Centralnego.

Dwuszczeblowa struktura systemu bankowego:

• I szczebel: Narodowy Bank Polski

• II szczebel: banki operacyjne (komercyjne)

  • ze względu na rodzaj prowadzonej działalności:

    • banki uniwersalne,

    • banki inwestycyjne,

    • banki specjalistyczne (np. hipoteczne, samochodowe, komunalne, internetowe).

  • ze względu na rodzaj własności:

    • banki o kapitale państwowym,

    • polskie banki prywatne,

    • banki o kapitale zagranicznym.

  • ze względu na formę prawną:

    • państwowe,

    • w formie spółek akcyjnych,

    • spółdzielcze.

Rola NBP jako banku centralnego:

• centralny bank państwa,

• bank banków,

• bank emisyjny,

• centralna instytucja dewizowa.

Zadania NBP:

• bankowa obsługa budżetu państwa,

• regulowanie płynności banków i ich refinansowanie,

• kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,

• organizowanie rozliczeń pieniężnych,

• gospodarowanie rezerwami dewizowymi,

• opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów zagranicznych państwa,

• działalność dewizowa określona ustawami,

• zapewnianie bezpieczeństwa i stabilności systemu finansowego.

Bank operacyjny (komercyjny) –wyspecjalizowana instytucja finansowa, trudniąca się obsługą i organizacją ruchu pieniądza między wszystkimi jednostkami gospodarczymi i konsumentami.

Podstawowe zadania banku operacyjnego:

• gromadzenie środków pieniężnych,

• udzielanie kredytów i pożyczek,

• dokonywanie rozliczeń pieniężnych zarówno w obrocie krajowym, jak i zagranicznym.

1. Scharakteryzuj podstawowe segmenty rynku finansowego w Polsce.

Rynek finansowy:

• rynku pieniężny

• kapitałowy

• walutowy

• terminowy

Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi definiuje pojęcie instrumentów finansowych. Instrumentami finansowymi są papiery wartościowe, do których zalicza się: akcje, prawa poboru, prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, instrumenty pochodne na akcje i obligacje, a także inne instrumenty, które uprawniają do ich objęcia lub nabycia.

Do instrumentów finansowych zalicza się również niebędące papierami wartościowymi:

• tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania (jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych,

• instrumenty rynku pieniężnego,

• finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie,

• umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe,

• opcje kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych, opcje na stopy procentowe, opcje walutowe, opcje na takie opcje, oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie,

• pochodne instrumenty towarowe,

• inne instrumenty, jeżeli zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym na terytorium państwa członkowskiego lub są przedmiotem ubiegania się o takie dopuszczenie.

W ramach instrumentów finansowych wyodrębnia się grupę określaną mianem maklerskich instrumentów finansowych. Są to instrumenty finansowe z wyjątkiem pochodnych instrumentów towarowych.

Rynek pieniężny to segment rynku finansowego, na którym dokonywane są transakcje, rozliczane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej o okresie zapadalności do jednego roku.

Uczestnikami rynku pieniężnego w Polsce są: Narodowy Bank Polski, banki komercyjne, Skarb Państwa emitujący bony skarbowe, przedsiębiorstwa emitujące bony handlowe oraz inwestorzy instytucjonalni, w tym fundusze i ubezpieczyciele, a także inwestorzy indywidualni.

Do instrumentów rynku pieniężnego w Polsce zalicza się:

• bony skarbowe,

• bony pieniężne,

• krótkoterminowe papiery komercyjne

• bony komercyjne

• certyfikaty depozytowe

• operacje otwartego rynku

• lokaty międzybankowe

• swapy walutowe

• pożyczki i depozyty na rynku międzybankowym

Rynek kapitałowy obejmuje transakcje instrumentami, których okres zapadalności jest dłuższy niż jeden rok. Instrumentami tego rynku są papiery wartościowe (A2) o charakterze:

1. udziałowym:

• akcje,

• udziały,

• certyfikaty inwestycyjne;

1. dłużnym:

   • obligacje skarbowe i Narodowego Banku Polskiego,

   • obligacje przedsiębiorstw,

   • obligacje komunalne,

   • listy zastawne.

Rynek ten służy pozyskaniu środków od osób oraz podmiotów, które posiadają ich nadwyżki w celu finansowania przedsięwzięć o charakterze długoterminowym. W efekcie nawet niewielkie sumy pieniężne lokowane przez inwestorów składają się na duże kapitały. Istotą tego rynku jest możliwość zawierania transakcji na dowolny okres.

Rynek walutowy, to miejsce, gdzie handluje się walutami. W wyniku działania sił podaży i popytu w transakcjach na rynku międzybankowym ustalane są kursy poszczególnych walut - jednej wobec drugiej. Rynek ten dzieli się na kasowy, gdzie dostawa walut jest dokonywana natychmiast i na rynek terminowy, z wykorzystaniem walutowych instrumentów pochodnych. Najbardziej aktywnymi uczestnikami rynku walutowego są spekulanci, dokonujący transakcji w celu zarabiania na różnicach kursowych. Rynek ten jest również wykorzystywany przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą dokonujące rozliczeń w walutach, jak np.: importerzy i eksporterzy. Trzecia grupa uczestników rynku walutowego to banki centralne, dokonujące interwencji. Jest to najbardziej dynamicznych i płynnych segmentów rynku finansowego, ściśle powiązany z globalnym rynkiem walutowym. Transakcje na walutowych instrumentach pochodnych (kontraktach terminowych i opcjach) można zawierać w bankach, WGT S.A., Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. oraz walutowych platformach transakcyjnych.

Rynek terminowy. Na rynku terminowym handluje się instrumentami pochodnymi, tj. takimi, których ceny wynikają z cen aktywów podstawowych, na których są one oparte. Instrumenty pochodne dzielą się na następujące grupy:

• kontrakty terminowe futures na towary, waluty, indeksy i akcje, stopy procentowe, obligacje,

• opcje towarowe, walutowe, na indeksy i akcje, stopy procentowe, obligacje,

• swapy procentowe i walutowe,

• transakcje terminowe FRA oraz outright-forward.

Rynek terminowy pozwala na zawieranie transakcji spekulacyjnych, zabezpieczających (hedgingowych) oraz arbitrażowych. Inwestorzy spekulujący liczą na zmiany cen towarów przejmując znaczącą część ryzyka. Celem działań podmiotów zabezpieczających jest zapobieżenie niekorzystnym skutkom finansowym, jakie mogłyby mieć miejsce w przyszłości w przypadku spadku cen posiadanych aktywów lub wzrostu cen aktywów które zamierzają nabyć. Transakcje arbitrażowe służą zarabianiu na różnicach cen między takimi samymi aktywami, jakie pojawiają się na różnych rynkach.

1. Omów powszechnie obowiązujące źródła prawa.

Na źródła prawa powszechnie obowiązującego w myśl art. 87 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 1997 roku składają się następujące akty:

• Konstytucja,

Konstytucja określa hierarchiczny podział źródeł prawa powszechnie obowiązującego, ustala podstawowe wolności oraz prawa i obowiązki człowieka i obywatela, określa zasady funkcjonowania państwa (ustala trzy rodzaje władzy: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą) oraz zasady działania państwa w sytuacjach szczególnych zagrożeń, regulując podstawy regulacji trzech stanów: wojennego, wyjątkowego i klęski żywiołowej. „Konstytucja określa kompetencje Prezydenta RP, Rady Ministrów (Rządu), Prezesa Rady Ministrów oraz ustala pozycję ministrów i innych członków rządu oraz wojewodów i samorządu terytorialnego w systemie organizacji państwa”.

• ustawy,

Ustawa jest podstawowym aktem stanowienia prawa powszechnie obowiązującego. Ustawa wydawana jest przez Sejm RP. Konstytucja określa sposób opracowania i uchwalania ustawy oraz sposób i zakres współdziałania Sejmu z Senatem. „Z inicjatywą uchwalenia ustawy może wystąpić grupa co najmniej 100 tys. obywateli, grupa co najmniej 15 posłów, Senat, Prezydent RP lub Rada Ministrów”.
Z inicjatywą ustawodawczą mogą wystąpić tylko ci obywatele, którzy mają prawo wybierania do Sejmu, tak przewiduje Konstytucja. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania . Wyznaczają także swojego upoważnionego przedstawiciela do reprezentowania go w pracach nad złożonym projektem ustawy. Regulamin Sejmu określa sposób wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez posłów, w tym liczbę posłów popierających projekt. Projekt ustawy składany jest na ręce Marszałka Sejmu w formie pisemnej. Projekt ustawy powinien mieć dołączone uzasadnienie, które wyjaśniać powinno potrzebę i cel wydania ustawy, przedstawiać stan faktyczny dziedziny, która ma zostać unormowana, wykazać różnice między projektowanym stanem prawnym a dotychczasowym, wykazać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne oraz wskazać źródła finansowania.

• ratyfikowane umowy międzynarodowe,

Podmiotami umów międzynarodowych są państwa, które wykonują ich treść poprzez działanie upoważnionych do tego organów. Umowy są ratyfikowane (zatwierdzane) przez uprawniony organ państwowy i oznacza to ostateczną zgodę na związanie się państwa umową międzynarodową.
Ratyfikacja umów międzynarodowych i jej wypowiedzenie należy do Prezydenta RP, gdyż jest on naszym reprezentantem w sprawach zagranicznych. Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych wymaga zgody wyrażonej w ustawie. Wymóg ten odnosi się do umów międzynarodowych dotyczących:

• pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

• wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, członkostwa Polski w organizacji międzynarodowej,

• znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

• spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy (art. 89 ust. 1 Konstytucji).

Ustawa z 14 kwietnia 2000r. o umowach międzynarodowych określa zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania, wykonywania, wypowiadania i zmian zakresu obowiązywania umów międzynarodowych. Ustawa ta wyróżnia:

• umowy ratyfikowane,

• umowy nie podlegające ratyfikacji

Ratyfikowane są umowy międzynarodowe:

• których mowa w art. 89 ust. 1 oraz w art. 90 ust. 1 Konstytucji,

• inne umowy międzynarodowe, które przewidują wymóg ratyfikacji albo ją dopuszczają, a szczególne okoliczności to uzasadniają.

Umowy nie podlegające ratyfikacji wymagają zatwierdzenia przez Radę Ministrów.

• rozporządzenia,

Rozporządzenia wydawane są przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji w tym zakresie innemu organowi (art. 92 Konstytucji).Takie postanowienie zawarte w Konstytucji jednoznacznie określa charakter rozporządzeń jako aktów wykonawczych do ustaw, wymagających każdorazowo szczegółowego upoważnienia ustawowego. Ustawa upoważniająca może przewidywać, iż przy wydawaniu rozporządzenia mają współdziałać różne podmioty. Współdziałanie to może polegać na udzieleniu zgody (ustawa określa wówczas, że rozporządzenie wydane zostanie „w uzgodnieniu” lub „w porozumieniu”) bądź tylko na wyrażeniu opinii. Prawo do wydawania rozporządzeń Konstytucja przyznaje:

• prezydentowi RP (art. 142 ust. 1 ),

• Radzie Ministrów (art. 146 ust. 4 ptk 2),

• Prezesowi Rady Ministrów (art. 148 ptk.3),

• ministrom kierującym działem administracji rządowej (art. 149 ust. 2),

• Krajowej Radzie Radiofonii I telewizji (art. 213 ust. 2).

Rozporządzenia wydają ponadto Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych i Przewodniczących Komitetu Integracji Europejskiej, albowiem wchodzą oni w skład Rady Ministrów i stosuje się do nich odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej .

• akty prawa miejscowego.

Przez akty prawa miejscowego rozumieć należy przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa wydane na podstawie upoważnienia ustawowego przez uprawnione do tego organy. Organami tymi są: sejmik województwa, wojewoda, organy administracji niezespolonej, rada gminy.

1. Scharakteryzuj osoby fizyczne oraz osoby prawne.

Osoba fizyczna

prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań). Osoby fizyczne mają także zdolność do czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się po osiągnięciu pełnoletności, ograniczoną zdolność do czynności prawnych od chwili ukończenia lat 13. Osoba fizyczna po ukończeniu 13 roku życia może zostać całkowicie pozbawiona zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniona całkowicie. Pełnoletni może zostać częściowo pozbawiony zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniony częściowo. Osobowość fizyczna jest kategorią prawa cywilnego, zatem brak posiadania osobowości fizycznej przez nasciturusa (płód) nie pozbawia go całkowicie ochrony prawnej. Nasciturus może być podmiotem praw i obowiązków warunkowo, które nabywa, jeśli urodzi się żywy.

Osoba prawna

to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych ( oraz odpowiednio zdolność sądowa i procesową). Wśród osób prawnych nauka prawa (nie samo prawo!) rozróżnia dwa rodzaje: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe). Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieje kilka teorii wyjaśniających istotę osoby prawnej.

W Polsce kwestie wspólne dla wszystkich osób prawnych są regulowane przez kodeks cywilny, który też ustanawia jedną z tych osób, o specjalnym statusie - Skarb Państwa. Inne kategorie osób prawnych są ustanawiane przez ustawy szczególne. Do najważniejszych z nich należą:

• spółki kapitałowe (Kodeks spółek handlowych):

  • spółka akcyjna,

  • spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

• spółdzielnia (Prawo spółdzielcze),

• przedsiębiorstwo państwowe (ustawa o przedsiębiorstwach państwowych),

• jednostki samorządu terytorialnego: gmina, powiat, województwo (ustawy o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa),

• kościół i poszczególne jego jednostki organizacyjne - diecezje, parafie, organizacje kościelne itp. (ustawy regulujące status poszczególnych wyznań),

• wyższa uczelnia (Prawo o szkolnictwie wyższym),

• fundacja (ustawa o fundacjach),

• państwowa lub samorządowa instytucja kultury, (ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej),

• jednostka badawczo-rozwojowa (ustawa o jednostkach badawczo-rozwojowych),

• partia polityczna (ustawa o partiach politycznych),

• stowarzyszenie rejestrowe (Prawo o stowarzyszeniach),

• samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (ustawa o zakładach opieki zdrowotnej),

• związek zawodowy (ustawa o związkach zawodowych).

Istnieje wiele innych rodzajów osób prawnych, spośród których większość pojawiła się w polskim prawie cywilnym na fali gorączkowej legislacji ostatnich lat. Mają one raczej marginalne znaczenie.

Osobami prawnymi nie są m.in.:

• spółka cywilna,

• spółki osobowe:

  • spółka jawna,

  • spółka partnerska,

  • spółka komandytowa,

  • spółka komandytowo-akcyjna,

• stowarzyszenie zwykłe

• wspólnota mieszkaniowa,

• organy władzy państwowej z aparatami towarzyszącymi (z niektórymi wyjątkami, jak np. fundusze celowe, jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury),

• oddział osoby prawnej,

jednak niektóre z powyższych podmiotów posiadają pewne cechy osoby prawnej (tzw. ułomną osobowość prawną). Osoby prawnej nie należy również mylić z przedsiębiorcą i z zakładem pracy lub pracodawcą. Zakresy tych pojęć się krzyżują - można być przedsiębiorcą, pracodawcą lub zakładem pracy nie będąc osobą prawną i odwrotnie. Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy, tak więc osobami prawnymi są tylko takie jednostki organizacyjne, którym prawo wprost nadaje ten status; nie wolno więc tworzyć nowych rodzajów osób prawnych nie przewidzianych przez prawo. Prawo również określa organy osoby prawnej, za pomocą których osoba ta działa. Niekiedy dopuszczalna jest w tym zakresie pewna swoboda - wtedy trzeba określić sposób działania organów osoby prawnej w jej statucie (bądź umowie - akcie założycielskim). Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej - jest regułą, że osoba prawna musi zostać wpisana do właściwego rejestru (obecnie w Polsce najczęściej jest to Krajowy Rejestr Sądowy) prowadzonego przez właściwy organ (np. sąd rejestrowy).

1. Rodzaje i typy organizacji.

Organizacja - grupa ludzi którzy współpracują ze sobą, w sposób uporządkowany i skoordynowany aby osiągnąć pewien zestaw celów

Cechy organizacji jako systemu:

• Działa w otoczeniu

• Jest systemem otwartym

• -//- społeczno technicznym

• Jest systemem złożonym

• Posiada zdolność do usprawnienia, udoskonalenia

Organizacja:

• w znaczeniu rzeczowym czyli istniejących realnie w czasie i przestrzeni, określonego typu, celowych grupach ludzkich , np. org. w znaczeniu rzeczowym jest Centrum Szkolenia Samorządu i Administracji, UMCS, Poczta Polska

• w znaczeniu atrybutowym czyli określonej cesze, atrybucie np. administracji państwowej, przedsiębiorstwa, która polega na tym, że są one wzajemnie powiązane, zorganizowane, a ich części składowe współprzyczyniają się do powodzenia całości; w tym znaczeniu występuje pojęcie "organizacja" w zwrocie "organizacja administracji państwowej", "organizacja przedsiębiorstwa

• znaczeniu czynnościowym, które odnosi się do czynności, procesów; w tym znaczeniu pojęcie . "org" występuje w zwrotach "organizacja szkolenia zakończyła się sukcesem"

Podział organizacji

• Z punktu widzenia celów i realizowanych zadań org dzielimy:

  • Gospodarcze

  • Administracyjne

  • Polityczne

  • Edukacyjne

  • Naukowe

  • Militarne

  • Hobbystyczne

  • Religijne

  • Inne..

• Z pkt widzenia charakteru uczestnictwa członków organizacji:

  • Ekspresyjne - stowarzyszenia, towarzystwa, kluby

  • Instrumentalne - realizacja potrzeb - uzyskanie wynagrodzenia, nagrodę

  • Przymusowe - udział w nich nie zależy od woli członka (siły zbrojne, formacje obrony cywilnej)

• Ze względu na powtarzalność realizacji celów:

  • Jednorazowe - (np. komitety)

  • Powtarzalne - (realizują swoje cele, co tydzień, miesiąc, rok)

Typologia organizacji wg. M. Bielskiego

• Organizacje gospodarcze - oparte o zasadę ekonomiczności

• Organizacje służące zaspokajaniu niematerialnych potrzeb społeczeństwa – najczęściej niekomercyjne

• Organizacje administracyjne – ogólnopaństwowe i lokalne, militarne i policyjne

• Organizacje społeczne – partie polityczne, stowarzyszenia, związki zawodowe, fundacje

• Organizacje religijne

Poszczególne typy organizacji róŜnią się od siebie pod względem zaspokajania potrzeb społecznych

• Organizacje gospodarcze – słuŜą do osiągania zysku

• Organizacje zaspokajania potrzeb niematerialnych – potrzeby edukacyjne, ochrona zdrowia itp..

• Występują także podobieństwa – nakładanie się zakresu działania organizacji należących do różnych typów

Typologia organizacji wg. D. Katza i R.L. Kahna (1979)

• Produkcyjne (gospodarcze) – dostarczające dobra i usługi

• Scalające – podtrzymujące porządek społeczny, socjalizujące (kształtujące osobowość, przekazujące system wartości, norm i wzorów kulturowych przez społeczeństwo), zapewniające ochronę (szkoły, służba zdrowia i opieka społeczna, kościoły)

• Adaptacyjne - zapewniające rozwój społeczny i gospodarczy poprzez rozwijanie wiedzy i rozwiązywanie nowych problemów ( placówki badawcze, uniwersytety i częściowo placówki artystyczne)

• Polityczne – instytucje państwa, związki zawodowe, stowarzyszenia (pełnią rolę podobną jak struktury kierownicze w organizacji)

Typologia organizacji wg. A Etzoniego (1961)

• Przymusowe – źródło władzy opiera się na przymusie, a podporządkowanie ma charakter alienatywny (brak identyfikacji a czasami nawet wrogie nastawienie) – więzienie, obóz pracy...

• Utylitarne – władza wynika z dysponowania środkami na nagrody dla uczestników organizacji (płaca, premie). Podporządkowanie przynosi korzyści praktyczne lub określoną wygodę i jest oparta na kalkulacji co osiągam za podporządkowanie np.. w organizacji gospodarczej

• Normatywne – źródłem władzy są normy moralne i przekonania (np. prestiż z należenia do organizacji) – podporządkowanie ma charakter moralny i wiąże się z osobistym zaangażowaniem w funkcjonowanie organizacji np. kościoły, partie polityczne, stowarzyszenia

1. Wizja, misja i cele organizacji.

Wizja w ujęciu gospodarczym jest opisem wizerunku przedsiębiorstwa w stosunku do odległej przyszłości określający wynik rozwoju tego przedsiębiorstwa przy założeniu możliwie najlepszych uwarunkowań.

Ponadto wizja to:

• wyobrażenie przedstawiające obraz rzeczywistości w bliższej lub dalszej perspektywie czasowej,

• koncepcja modelowa przyszłej organizacji, funkcjonowania i pożądanego rozwoju firmy określona przez aspirację i twórczą wyobraźnię firmy (także kierownictwa, członków organizacji).

Misja gospodarcza to zasada działalności gospodarczej, której charakter określa samo przedsiębiorstwo na podstawie preferencji klientów, produkowanych wyrobów, oferowanych usług czy też przewagi konkurencyjnej (jest modyfikowana w trakcie).

Misja to ponadto:

• posłannictwo pełnione przez osobę lub organizację, które dotyczy wykonania specjalnego zadania,

• charakterystyczna rola do spełnienia przez firmę wyrażająca jej odrębność (tożsamość organizacji, sens istnienia).

Cel organizacji: "określony przedmiotowo i podmiotowo, przyszły pożądany stan lub rezultat działania organizacji, możliwy i przewidziany do osiągnięcia w terminie lub okresie mieszczącym się w przedziale czasu objętym wieloletnim lub krótkookresowym planem działania."

Cele ciągłe organizacji gospodarczych:

• Rentowność

• Pozycja na rynku

• Produktywność

• Stan zasobów

• Zapewnienie zasobów

• Sprawność działania

• Innowacja

• Świadczenia na rzecz społeczeństwa

Cele ciągłe wszystkich organizacji:

• Identyfikacja

• Integracja

• Wpływ społeczny

• Współpraca

• Odnowa

Wiązka celów:

• Powiększanie zysku

• Wzrost rentowności

• Wzrost sprzedaży

• Odtwarzanie i powiększanie potencjału

• Poprawa warunków i bezpieczeństwa pracy

• Pewność istnienia · Samodzielność i renoma

• Wzrost zarobków pracowników i upowszechnienie etosu pracy

  • .. dla przedsiębiorstw państwowych:

    • zaspokajanie określonych potrzeb społecznych przez produkowanie niezbędnych dóbr i usług

    • Osiąganie wysokiej ekonomicznej efektywności działania

    • Zaspokajanie potrzeb swoich pracowników

    • Korzystne oddziaływanie na środowisko, w którym działa przedsiębiorstwo

Podstawowe szczeble celów organizacji to:

• Misja - podstawowy cel organizacji

• cele strategiczne - ustalone na najwyższym szczeblu

• taktyczne - ustalane są na średnim szczeblu zarządzania

• operacyjne - dla managerów niższego szczebla

Z punktu widzenia horyzontu czasowego celów organizacji :

• długofalowe

• średnioterminowe

• krótkookresowe

1. Scharakteryzuj źródła zachowań jednostek w organizacji. W jakim zakresie wiedza menedżera może wpłynąć na kształtowanie zachowań pracowników?

2. Jak powinien wyglądać proces wprowadzania i adaptacji pracownika w organizacji? Omów rolę coachingu i mentoringu dla procesu adaptacji pracowniczej.

Osoby, do których kierowane są procesy adaptacji:

• pracownicy rozpoczynający pierwszą pracę,

• nowo przyjmowani pracownicy,

• pracownicy przekwalifikowani,

• pracownicy zmieniający miejsce pracy

Istota procesu adaptacji

Istotą tego procesu jest przekazanie nowemu podwładnemu niezbędnych wiadomości, dzięki któremu będzie on mógł w efektywny sposób zrealizować powierzone mu zadania. Dlatego w dużej części osiągane podczas tego procesu rezultaty zależą od poziomu komunikacji, jaka występuje wewnątrz organizacji. Ogólnie rzecz biorąc, organizacje, w których system komunikacji wewnętrznej jest sprawny, proces adaptacji może przebiegać bardzo dobrze, mimo, że nie jest on zbyt sformalizowany. W instytucjach, w których system komunikacji nie działa bez zarzutu proces adaptacyjny powinien być sformalizowany tak, aby konkretnie określone zostały kanały komunikacji oraz rodzaj informacji, który wspomaga analizę procesu.

Głównym celem procesu adaptacji jest wprowadzenie nowego pracownika do organizacji w sposób jak najmniej konfliktowy, przyjęcie go oraz oswojenie go z nową rola i nowymi zadaniami. Dzięki poprawnie przeprowadzonemu procesowi organizacja sprawnie może działać i funkcjonować, dzięki czemu osiąga następujące korzyści:

• ustabilizowanie załogi, zmniejszenie poziomu fluktuacji związanej z brakiem przystosowania,

• ukształtowanie pozytywnych postaw pracowniczych i wyeliminowanie negatywnych,

• poprawę poziomu integracji pracowniczej - zwiększenie poczucia przynależności do firmy,

• poprawę atmosfery pracy i stosunków międzyludzkich,

• zwiększenie poziomu zadowolenia i motywacji pracowników,

• uzyskanie pełnej efektywności nowo przyjętych pracowników w możliwie najkrótszym czasie,

• zmniejszenie napięcia i stresu związanego z podjęciem nowej pracy,

• podniesienie poziomu wydajności, jakości pracy i wyników ekonomicznych,

• sondowanie potencjału i aspiracji pracowników.

Grupa informacji współdziałania tworzonych w przedsiębiorstwie dla potrzeb procesu adaptacyjnego to informacje, które podczas tego procesu powinny zostać przekazane. Ich istotą jest wyjaśnienie pracownikom, na czym polega sens ich życia oraz pracy. Każda osoba powinna wiedzieć czemu służy praca, którą wykonuje i jakie jest jej miejsce w odniesieniu do innych współpracowników organizacji. Dzięki temu istnieje możliwość wpłynięcia na indywidualne postawy i zachowania oraz ułatwienia synergii jednostkowych wysiłków. Mimo tak ważnej roli, jaka spełniają, przedsiębiorstwa zazwyczaj nie doceniają wagi tego typu informacji i nie zdają sobie sprawy z wpływu, jaki mogą one mieć na wyniki ekonomiczne organizacji.

Proces upowszechniania informacji z wyżej wymienionej tematyki może być tworzony za pomocą różnych kanałów i metod rozpowszechniania wiadomości- na przykład ulotki o przedsiębiorstwie, broszury informacyjne, zapoznanie pracowników z regulaminem organizacji, stworzenie funkcji mentora, czyli osoby, która sprawuje opiekę nad wdrożeniem do zadań, zapoznanie nowego pracownika z jego kolegami, zaprezentowanie filmów o przedsiębiorstwie, itd., itp.

Informacje w poszczególnych grupach tematycznych wraz ze szczegółami oraz możliwymi rozwiązaniami, które można wykorzystać w poszczególnych etapach oraz kanałach informacyjno- komunikacyjnych zaprezentowane są poniżej, w modelu komunikacyjnego wspomagania adaptacji do pracy.

Model komunikacyjnego wspomagania adaptacji do pracy

Proces adaptacji można podzielić na cztery fazy, które tworzą pewnego rodzaju grupy tematyczne, poprzez które przekazywane są niezbędne informacje na temat bezproblemowego uzyskiwania efektów w pracy:

• przekazanie ogólnych informacji na temat firmy,

• szczegółowe zapoznanie zasadami funkcjonowania firmy,

• określenie zadań, odpowiedzialności i oczekiwań związanych z pracą na stanowisku,

• zapoznanie z współpracownikami.

Coaching

Coaching, zwany inaczej mentoringiem jest metodą pozwalającą na doskonalenie obecnych lub przyszłych kierowników poprzez zaangażowanie w projekt kierowników mających doświadczenie bądź konsultantów z zewnątrz, którzy doradzą mniej doświadczonym w rozwiązywaniu możliwych problemów. Metody, które są w coachingu stosowane, są partnerskie, np. analiza sytuacji, obserwacja, dyskusja, zastosowanie.

Dzięki sprawnemu zastosowaniu coachingu można zmniejszyć ilość błędów, popełnianych przez pracowników oraz skrócić czas nauki nowych obowiązków. Częstym błędem podczas procesu adaptacji jest właśnie brak opiekuna. Każdy nowy pracownik powinien mieć mentora-opiekuna, który pomógłby mu w razie jakichkolwiek pytań i wątpliwości i który byłby odpowiedzialny za nawiązanie dobrych kontaktów i współpracy początkującego pracownika z pozostałymi. W przeciwnym razie, jeśli nowy pracownik nie będzie miał konkretnego opiekuna, będzie miał do dyspozycji wszystkich, a to sprawi, że taki początkujący będzie się czuł osamotniony i pozostawiony bez wsparcia.

Mentoring

Mentoring jest metodą szkolenia i adaptacji pracownika do firmy. Pracownikowi przydziela się mentora, inaczej mówiąc opiekuna, nauczyciela, czy przewodnika. Rolą takiego trenera jest przekazywanie podopiecznemu wiedzy specjalistycznej, związanej z wykonywaną pracą, ale nie tylko. Opiekun wspiera także pracownika w rozwiązywaniu problemów, pomaga zaplanować jego rozwój w organizacji i monitoruje jego postępy, motywuje, angażuje i zachęca do pracy. Pomoc mentora obejmuje również wytłumaczenie reguł, standardów pracy i kultury organizacyjnej firmy. A co chyba najważniejsze, mentor swoim zachowaniem i autorytetem daje przykład pracownikowi, przez co wskazuje mu drogę i kierunek, w którym pracownik powinien iść.

1. Wymień i opisz etapy zarządzania strategicznego.

Zarządzanie strategiczne to proces zarządzania nastawiony na formułowanie i wdrażanie strategii, które zapewniają doskonałe dostosowanie organizacji do otoczenia i osiąganie jej strategicznych celów.

Zarządzanie strategiczne to model (proces) złożony z następujących elementów: a) misja i główne cele firmy, b) analiza otoczenia, szans, jakie ono stwarza, zagrożeń, które zapowiada, c) ocena własnych atutów, mocnych stron potencjału, którym dysponuje firma, nie pomijając słabości, d) strategie branż (biznesów) zgrupowanych w firmie, e) strategie w skali całej korporacji, f) zmiany portfela inwestycyjnego korporacji, strategie przegrupowań (nowych wejść i rezygnacji), g) korekty w strukturze organizacyjnej, h) wybór form kontroli, i) wzajemne dostosowanie strategii, struktury i kontroli.

Zarządzanie strategiczne stanowi strumień decyzji i działań prowadzących do rozwoju efektywnych strategii, aby zapewnić osiągnięcie celów korporacji. Proces strategicznego zarządzania jest sposobem, w jaki stratedzy określają cele i podejmują decyzje strategiczne.

Zarządzanie strategiczne jest kompleksowym, interdyscyplinarnym wielofazowym, wieloszczeblowym procesem formułowania strategii przedsiębiorstwa. Istotą tego procesu jest integracja wszelkich orientacji, wymiarów i analiz przedsiębiorstwa; fazy opracowania z realizacją i kontrolą, wymiaru technicznego, ekonomicznego, społecznego, organizacyjnego, symbolicznego itd.

Zarządzanie strategiczne to kierowanie rozwojem organizacji nastawione na wykorzystanie szans i zagrożeń pojawiających się w jej otoczeniu.

Proces zarządzania strategicznego złożony jest z trzech etapów:

• analizy strategicznej,

Jest to etap działań diagnostycznych, których celem jest określenie aktualnych i przyszłych szans i zagrożeń, czyli zewnętrznych warunków rozwoju, a także ocena potencjału przedsiębiorstwa, jego zdolności do wykorzystania szans i przeciwdziałania zagrożeniom. Końcowym etapem analizy strategicznej jest określenie i ocena pozycji strategicznej przedsiębiorstwa. Analiza strategiczna daje nam odpowiedź na pytanie: w jakich warunkach będzie działała firma w przyszłości i jakie ma możliwości dostosowania się do nich.

• planowania strategicznego,

Jest to rozważanie opcji strategicznych dotyczących tempa i kierunku wzrostu firmy, sposobu prowadzenia walki konkurencyjnej, podziału środków finansowych na poszczególne przedsięwzięcia i rynki. Wybór konkretnych rozwiązań wynika z jednej strony z ich przewidywanej atrakcyjności dla przedsiębiorstwa, z drugiej strony wybór ogranicza ocena pozycji strategicznej przedsiębiorstwa. Jest to zatem poszukiwanie kompromisu między strategią atrakcyjną dla kadry menedżerskiej, a strategią możliwą do realizacji. Etap planowania powinien zakończyć się opracowaniem kilku wersji planu strategicznego opartych na scenariuszach przyszłości o różnym stopniu optymizmu.

• realizacji strategii.

Na tym etapie ma miejsce ciąg decyzji na poziomie taktycznym i operacyjnym rozstrzygających kluczowe problemy z zakresu inwestycji, marketingu, struktur, procedur, finansów, których celem jest stworzenie warunków do realizacji wybranego wariantu strategii i czuwania nad sprawnym przebiegiem jego realizacji.

1. Analiza SWOT.

Analiza SWOT jest jedną z podstawowych metod analizy strategicznej, może być także wykorzystywana w działalności doradczej (consulting) jako technika diagnozy organizacji. Można ją stosować w poszczególnych sferach funkcjonowania firmy, np. w marketingu, finansach, produkcji. Nazwa metody jest akronimem angielskich słów strengths (mocne strony), weaknesses (słabe strony), opportunities (szanse potencjalne lub zaistniałe w otoczeniu), threats (zagrożenia prawdopodobne lub istniejące w otoczeniu).

W praktyce należy sklasyfikować wszystkie czynniki mające wpływ na bieżącą i przyszłą pozycję organizacji. Istnieją dwa kryteria klasyfikacji: zewnętrzne w stosunku do organizacji i mające charakter uwarunkowań wewnętrznych oraz wywierające wpływ negatywny lub pozytywny na organizację. Ze skrzyżowania tych dwóch podziałów powstają 4 kategorie SWOT.

Przeprowadzając analizę trzeba dokonać diagnozy - określić silne i słabe strony firmy oraz prognozy - opisać szanse i zagrożenia.

• mocne strony (czynniki wewnętrzne pozytywne) - atuty to walory organizacji, które w sposób pozytywny wyróżniają ją w otoczeniu i spośród konkurencji.

• słabe strony organizacji (wewnętrzne negatywne) - są konsekwencją ograniczeń zasobów i niedostatecznych kwalifikacji. Każda organizacja posiada aspekty funkcjonowania, które ograniczają jej sprawność, ale szybkie i obiektywne rozpoznanie oraz zdefiniowanie może łatwo ograniczyć ich negatywny wpływ.

• szanse (zewnętrzne pozytywne) - to zjawiska i tendencje w otoczeniu, które odpowiednio wykorzystane staną się impulsem do rozwoju oraz osłabią zagrożenia.

• zagrożenia (zewnętrzne negatywne) - to wszystkie czynniki zewnętrzne, które postrzegamy jako bariery dla rozwoju firmy, utrudnienia, dodatkowe koszty działania.

W efekcie analizy otrzymujemy cztery listy : silnych stron organizacji (które należy wzmacniać), słabych stron (które trzeba niwelować), szans (które należy wykorzystywać), oraz zagrożeń (których należy unikać). Kolejnym krokiem jest sporządzenie syntezy, która wytycza strategiczne cele organizacji. Dokonuje się jej sumując ilość szans i zagrożeń oraz mocnych i słabych stron. Na tej podstawie można określić zakres możliwych, dopuszczalnych i wykonalnych strategii.

1. Majątek przedsiębiorstwa i jego odzwierciedlenie w bilansie.

Każde przedsiębiorstwo posiada określony majątek umożliwiający prowadzenie działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej. Majątek ten składa się z wielu elementów ( budynki, maszyny, urządzenia, materiały, wyroby gotowe, środki pieniężne itp.), które w trakcie prowadzenia działalności są wykorzystywane i podlegają zmianom. Wszystkie zmiany majątku są ewidencjonowane w rachunkowości przedsiębiorstwa.

Majątek przedsiębiorstwa można podzielić na dwie podstawowe grupy:

• majątek trwały ( środki trwałe),

• majątek obrotowy (środki obrotowe)

Takie składniki majątku, jak maszyny, urządzenia produkcyjne, budynki, środki transportu, zaliczane są do środków trwałych. Środki trwałe charakteryzują się tym, że:

• wykorzystywane są w długim czasie i służą do produkcji wielu wyrobów, zachowując przez cały okres użytkowania swą naturalną postać

• zużywają się stopniowo i powoli tracą swą wartość użytkową

• przedstawiają wysoką wartość pieniężną, której odpowiednie części są stopniowo przenoszone na wytwarzane za ich pomocą produkty.

Wartość środków pracy zaliczanych do środków trwałych regulowana jest odpowiednimi przepisami. Do środków trwałych zalicza się również pewne wartości niematerialne będące własnością przedsiębiorstwa np. patenty, rozwiązania techniczne i organizacyjne, obligacje. Składniki majątku, które zastosowane w procesie produkcji zużywają się całkowicie lub ulegają przeobrażeniom zmieniając swą naturalną postać, zaliczane są do środków obrotowych. Do grupy tej należą: materiały, paliwo i energia, produkcja w toku, wyroby gotowe, przedmioty nietrwałe, środki pieniężne ( gotówka w kasie i na koncie w banku, czeki obce ) oraz środki pieniężne w rozrachunkach ( należności pieniężne, które przypadają przedsiębiorstwu od jego kontrahentów). W księgowości cały majątek trwały i obrotowy będący do dyspozycji przedsiębiorstwa określa się jako aktywa, ze względu na to, że trwałe i obrotowe składniki majątku biorą czynny ( aktywny ) udział w realizacji zadań gospodarczych przedsiębiorstwa.

Majątek przedsiębiorstwa może być finansowany w różny sposób. Źródła finansowania środków trwałych i obrotowych najogólniej można podzielić na dwie grupy:

• fundusze własne przedsiębiorstwa, stanowiące równowartość wkładu kapitałowego właściciela ( właścicieli ) w przypadku przedsiębiorstw prywatnych lub wyposażenia majątkowego otrzymanego z budżetu państwa ( w przypadku przedsiębiorstw państwowych ) powiększonego o część zysku, która przeznaczona jest na rozwój przedsiębiorstwa

• fundusze obce, w skład których wchodzą kredyty bankowe, pożyczki i zobowiązania wobec dostawców oraz innych instytucji

Fundusze własne i obce określane są jako pasywa, gdyż w przeciwieństwie do środków trwałych i obrotowych nie odgrywają aktywnej roli w działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Każdy element majątku przedsiębiorstwa ma określone źródło finansowania, dlatego suma wszystkich aktywów musi się równać sumie pasywów, czyli źródeł ich pochodzenia. Aby obliczyć fundusze własne przedsiębiorstwa, należy od ogólnej sumy aktywów przedsiębiorstwa odjąć fundusze obce (czyli zobowiązania przedsiębiorstwa wobec banków, dostawców, budżetu państwa i innych podmiotów gospodarczych ). Usystematyzowanie zestawienie wszystkich elementów majątku przedsiębiorstwa i źródeł ich pochodzenia, sporządzone na określony dzień i w określonej formie, nazywamy bilansem przedsiębiorstwa.

Prowadzenie działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej wiąże się z określonymi kosztami. Ważnym elementem rachunkowości przedsiębiorstw jest ewidencja kosztów i obliczenie wyniku finansowego.
Wśród podstawowych składników kosztów produkcji ( a więc odnoszących się do przedsiębiorstwa produkcyjnego ) trzeba wymienić:

• koszty wynikające ze stopniowego zużywania się środków trwałych, zwane amortyzacją

• wartość materiałów zużytych w produkcji

• wartość zużytej energii

• wynagrodzenia pracowników i inne koszty związane z zatrudnieniem pracowników ( ubezpieczenia, koszty działalności socjalno-bytowej itp.)

• usługi obce ( transportowe, bankowe itp.)

Przedsiębiorstwo sprzedając wyprodukowane dobra lub usługi osiąga określone dochody. Różnica między dochodami uzyskanymi ze sprzedaży wyrobów i usług a kosztem ich wytworzenia stanowi wynik ze sprzedaży, czyli tzw. Wynik operacyjny, który może być dodatni zysk operacyjny lub ujemny strata operacyjna. Przedsiębiorstwo może też osiągać zyski lub straty nadzwyczajne, nie związane bezpośrednio z działalnością produkcyjną. Do strat nadzwyczajnych zalicza się np.: straty losowe, kary i grzywny płacone przez przedsiębiorstwo z tytułu obniżenia jakości, przeterminowania obcego taboru czy zanieczyszczenia środowiska naturalnego, odsetki od kredytów bankowych, karne opłaty na rzecz budżetu. Z kolei jako zyski nadzwyczajne traktuje się wyniki przeszacowania materiałów kupionych taniej we wcześniejszych okresach, karne odsetki od zobowiązań płacone przez wierzycieli przedsiębiorstwa itp. Ostateczny wynik finansowy działalności przedsiębiorstwa, czyli zysk bilansowy, otrzymujemy dodając do zysku operacyjnego zyski nadzwyczajne oraz odejmując straty nadzwyczajne. Po potrąceniu od zysku bilansowego podatku dochodowego przekazywanego do budżetu państwa otrzymujemy zysk netto, który może być przeznaczony na różne cele. Część zysku ( w postaci np. dywidendy ) otrzymują właściciele, część przeznaczona jest na finansowanie rozwoju firmy, a część trafia do pracowników, np. w postaci udziału w akcjach przedsiębiorstwa czy nagród z zysku.

Warto podkreślić, że zysk jest specyficzną formą dochodu m.in. z następujących względów:

• dochód ten nie może negocjowany lub ustalony wcześniej, lecz stanowi wartość wynikową (w przeciwieństwie do innych form dochodów, takich jak renta, procent czy płace )

• dochód ten może być nie tylko dodatni, lecz także ujemny (wówczas gdy przedsiębiorstwo ponosi straty)

1. Pojęcie konta, jego rodzaje i zasady funkcjonowania.

Konto jako urządzenie księgowe umożliwia bieżącą, ciągłą i systematyczną rejestrację jednorodnych zdarzeń gospodarczych oraz zmian spowodowanych tymi zdarzeniami w stanie środków gospodarczych i źródeł ich pochodzenia. Według Włodzimierza Brzezina, jeżeli będziemy chcieli scharakteryzować konto bardziej ogólnie i wszechstronnie, możemy je określić następująco: Konto to dwustronna tabela (rachunek), stosowana zarówno w rachunkowości, jak i w innych naukach ekonomicznych do rejestracji, planowania i bilansowania przeciwstawnie skierowanych strumieni, tj. przychodów (zwiększeń) lub rozchodów (zmniejszeń) odpowiednio sklasyfikowanych obiektów majątkowych, ale także kosztów i efektów (przychodów) finansowych danego podmiotu w pewnym okresie czasu. Podstawowe struktury konta to konta jednostronne i dwustronne. Strukturę konta najlepiej jednak pokazuje uproszczony schemat konta używany dla celów dydaktycznych i nie tylko, czyli tzw. konto teowe (nazwa od kształtu litery T).

Ze względu na swoją przeciwstawność konta dzielą się na:

• Konta aktywne.

• Konta pasywne.

• Konta aktywno - pasywne.

Konta aktywne (aktywów) funkcjonują dla ewidencji majątku jednostki. Saldo początkowe na tym koncie księguje się zawsze na stronie Wn. Na stronie Wn księguje się również zwiększenia stanu składników aktywów. Na stronie Ma konta księguje się zmniejszenia stanu składników aktywów oraz saldo końcowe. Saldo końcowe konta jest więc zawsze debetowe. Funkcjonowanie konta można przedstawić następująco.

Konta pasywne (pasywów) funkcjonują dla ewidencji źródeł pochodzenia majątku. Saldo początkowe na tym koncie księguje się zawsze na stronie Ma. Na stronie Ma księguje się również zwiększenia stanu składników pasywów. Na stronie Wn konta księguje się zmniejszenia stanu składników pasywów oraz saldo końcowe. Saldo końcowe konta jest więc zawsze kredytowe. Funkcjonowanie konta można przedstawić następująco.

Konta aktywów i konta pasywów funkcjonują więc na zasadzie „lustrzanego odbicia”.

Konta aktywno – pasywne to przede wszystkim konta na których księguje się rozrachunki (należności i zobowiązania). W zależności od charakteru salda mogą one występować raz w aktywach lub pasywach. Może się jednak zdarzyć, że konto to będzie wykazywać jednocześnie dwa salda, a wówczas w tym samym bilansie będzie wykazane jako składnik aktywów i jako składnik pasywów. Saldo początkowe na koncie aktywno – pasywnym może wystąpić na stronie Wn lub Ma lub na obu jego stronach. Zapisy zwiększające lub zmniejszające zależą każdorazowo od istoty operacji i charaktery w jakim konto do danej operacji występuje. Ustalenie salda końcowego wymaga szczegółowej analizy każdej operacji gospodarczej zaksięgowanej na koncie z uwzględnieniem jej aktywnego bądź pasywnego charakteru. Funkcjonowanie konta aktywno – pasywnego można przedstawić następująco:

1. Proces kadrowy w organizacji.

Proces kadrowy - jest to systematyczna procedura służąca zapewnieniu organizacji właściwych ludzi na właściwym miejscu, we właściwym czasie.

Etapy procesu kadrowego:

• Planowanie zatrudnienia :

Etapy planowania - zapewnia ciągłe i stosowne zaspakajanie kadrowych potrzeb organizacji.

Należy uwzględnić:

- analizę czynników wewnętrznych (potrzeby, wakaty, rozwój i ograniczanie działalności),

- analizę czynników otoczenia (rynek pracy!)

Odmiany planowania zatrudnienia :

1. Planowanie dla zaspokojenia przyszłych potrzeb

2. Planowanie dla zaspokojenia równowagi w przyszłości

3. Planowanie rekrutacji lub redukcji

4. Planowanie doskonalenia

• Nabór kandydatów — ma na celu przygotowanie grupy kandydatów zgodnie z planem zasobów ludzkich.

Źródła naboru:

- rynek pracy,

- biura pośrednictwa pracy,

- ogłoszenia prasowe,

- organizacje społeczne i zawodowe,

- szkoły zawodowe wyższe,

- ustne informacje i osobiste kontakty.

• Dobór. Dobór pracowników - wiąże się z oceną i wyborem spośród kandydatów właściwych osób. Polega na obustronnym podejmowaniu decyzji dotyczących zatrudnienia.

Standardowa procedura selekcji w czasie doboru:

1. Formularz podania.

2. Wstępny wywiad eliminacyjny.

3. Testowanie.

4. Sprawdzenie wiarygodności.

5. Wywiady szczegółowe.

6. Badanie lekarskie.

7. Oferta pracy

• Wprowadzenie do pracy. Ma ułatwić przyjętym kandydatom dostosowanie się do organizacji oraz osiągnięcie pełnej adaptacji zawodowej. Wprowadzenie do pracy ma szczególne znaczenie dla osób młodych, podejmujących pierwszą stałą pracę zawodową, co wiąże się z przejściem z otoczenia szkolnego w jakościowo całkowicie odmienne otoczenie pracy.

Wzorcowe wprowadzenie do pracy przebiega w następujący sposób:

• procedura zatrudniania w firmie - sprawy formalne

• udzielenie przez przyszłego przełożonego podstawowych informacji o firmie, jej celach, perspektywach oraz roli, jaką realizowaniu zadań firmy będzie pełniła wykonywana przez nowo zatrudnionego praca

• prezentacja firmy podczas obchodu pracy i informowanie o stosowanej technologii pracy i produkcji.

• przejście na bezpośrednie stanowisko-pracy

• przedstawienie nowo zatrudnionego pracownikom, z którymi będzie współpracował lub utrzymywał codzienne kontakty.

• przeprowadzenie instruktażu dotyczącego sposobu wykonywania czynności

• samodzielne wykonanie przez nowo przyjętego złożonych czynności i

Obserwacja przez przełożonego lub wyznaczonego pracownika poprawności i dokładności ich wykonania (jest to okres próbny i może trwać od kilku dni do kilku miesięcy). Jeśli czynności są prawidłowo wykonywane, kończy się okres próby i nowy pracownik staje się faktycznym pracownikiem firmy. W wypadku stwierdzenia usterek ponownie przeprowadza się instruktaż i znowu obserwuje wykonywanie czynności. Jeżeli kilkukrotny instruktaż nie przynosi rezultatu, z reguły rezygnuje się z pracownika przez wypowiedzenie warunków umowy w okresie próbnym.

Adaptacja - przystosowanie, dostosowanie, z łac. Adaptare czyli przystosować. Adaptacja zawodowa-proces dynamiczny, polegający na czynnym przystosowaniu się do rzeczywistości przez kierowanie tym co nas otacza oraz przez wpływanie na to, co się wokół nas dzieje. Celem adaptacji społeczno - zawodowej jest stworzenie pracownikowi takich warunków aby osiągnął on pełne przystosowanie i stał się pełnoprawnym i pożądanym członkiem grupy zawodowej i społecznej.

• Ocena pracownika - ocena pracownicza — polega na porównywaniu wyników osiąganych przez danego pracownika z normami (celami) określonymi

Dla zajmowanego przez niego stanowiska pracy.

• Szkolenie i doskonalenie - szkolenie — ma na celu utrzymanie i poprawę efektywności w obecnie wykonywanej pracy. Doskonalenie — zmierza do rozwinięcia umiejętności w przyszłej pracy.

Procedury pozwalające ustalić potrzeby szkoleniowe pracowników:

• ocena pracownicza

• analiza organizacyjna

• analiza wymagań stanowiska

• przegląd zasobów ludzkich

Formy organizacyjne szkolenia:

• szkolenie na stanowisku pracy (rotacja stanowisk, staż, terminowanie)

• szkolenie poza miejscem pracy (wykład, ćwiczenia, seminaria, pokaz)

• Przenoszenie- pracownika

• pionowe — połączone ze zmianą szczebla w hierarchii stanowisk w instytucji (awans lub degradacja)

• poziome — w obrębie tego samego szczebla (rotacja)

• Odejście pracownika – formy odejścia:

  • rezygnacja z pracy

  • redukcja stanowisk

  • zwolnienie lub przejście na emeryturę.

1. Systemy motywacji stosowane w przedsiębiorstwach i organizacjach.

Motywowanie jest jedną z podstawowych funkcji zarządzania obok planowania, organizowania i kontroli. Motywowanie polega na świadomym i celowym oddziaływaniu na motywy postępowania ludzi poprzez stworzenie środków i możliwości realizacji ich systemów wartości i oczekiwań (celów działania) dla osiągnięcia celów motywującego.

Czynnikami oddziaływania motywacyjnego są wszystkie te elementy, które zachęcają ludzi do efektywnej pracy. Najogólniej czynniki te można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne.

• Wewnętrzne to te pochodzące z wnętrza człowieka, które wpływają na to, że ludzie zachowują się w określony sposób lub postępują w konkretnym kierunku. Czynniki te obejmują: odpowiedzialność, poczucie, że praca jest ważna i że ma się nad nią kontrolę, swobodę działania, pole do wykorzystania i rozwoju techniki i umiejętności, interesującą i stawiającą wyzwanie pracę oraz możliwość awansu.

• Czynniki zewnętrzne to działania na rzecz ludzi, aby ich umotywować. Czynniki te mogą mieć wpływ natychmiastowy, chociaż niekoniecznie długotrwały. Czynniki te ujęte razem tworzą system motywacyjny, który stanowi zbiór celowo dobranych i logicznie wzajemnie powiązanych motywatorów, tworzących spójną całość, służących realizacji misji i celów danej organizacji oraz uwzględniającym, możliwe i celowe do uwzględnienia, potrzeby i oczekiwania pracowników.

Motywatory te ująć można w trzy grupy:

• płacowe,

• pozapłacowe materialne

• pozapłacowe niematerialne.

Tworzenie systemów motywowania w przedsiębiorstwie uwarunkowane jest szeregiem czynników, wynikających z otoczenia zewnętrznego w stosunku do organizacji, a także z relacji z otoczeniem wewnętrznym. Do podstawowych determinant kształtowania systemów motywowania w przedsiębiorstwie należą:

• strategia,

• kultura organizacyjna,

• struktura organizacyjna,

• specyfika działalności,

• sytuacja finansowa ,

• otoczenie konkurencyjne,

• faza rozwoju firmy,

• wielkość przedsiębiorstwa,

• potencjał kadrowy

Płaca jako element systemu motywowania

Premia jest bardzo istotnym składnikiem płacowym bowiem sprzyja realizacji wielu zadań, które stawia się systemowi motywowania przedsiębiorstwa. Ma ona również istotne znaczenie z punktu widzenia kosztowej, dochodowej i motywacyjnej funkcji płacy z uwagi na:

• w warunkach gospodarki rynkowej nie można kształtować wynagrodzeń w oderwaniu od efektów, co jest nie tylko antymotywacyjne, ale również niebezpieczne dla przedsiębiorstwa. Działalność gospodarcza zawsze wiąże się z pewnym ryzykiem, a pracownicy nie mogą całkowicie odcinać się od konieczności chociaż częściowego partycypowania w tym ryzyku, które samo w sobie może działać mobilizująco, skłaniać do przedsiębiorczości,

• wynagradzanie za konkretne wyniki, przykładowo produktywność pracy pozwala ocenić wykorzystanie posiadanego potencjału zasobów ludzkich firmy,

• orientacja wynagradzania na wyniki wytwarza postawę silnej identyfikacji pracownika z sukcesem firmy/jednostki organizacyjnej/zespołu. Pracownik zdobywa pewność, że „opłaca” mu się dobrze pracować, bo efekty jego pracy znajdują bezpośrednie przełożenie na wynagrodzenie,

• wyznaczenie zadań/celów do realizacji i monitorowanie ich wykonania, wskazuje czy uzasadniony jest wypływ określonych środków na wynagrodzenia; środki przeznaczone na realizację zadań stanowią pewnego rodzaju „bufor kosztowy”, który można zaoszczędzić, w przypadku braku realizacji zadań co w konsekwencji prowadzi do racjonalizacji kosztów pracy,

• warunki funkcjonowania firm wymagają elastyczności zachowań, wyścigu o klienta, dbałości o klienta, potrzeby świadczenia wysokiej jakości usług, elastycznych i przedsiębiorczych zachowań pracowników- stąd potrzeba premiowania określonych zachowań

Z uwagi na szereg korzyści, coraz częściej w praktyce spotykane jest rozwiązanie gdzie premia powiązana jest z realizacją wyznaczonych celów. Jest to szczególnie istotne z uwagi na:

• pozwala skoncentrować wysiłki pracowników na kluczowych celach ich pracy,

• wiąże zadania pracownika z najistotniejszymi celami firmy,

• rozwija kompetencje pracowników w powiązaniu z realizacją celów przedsiębiorstwa,

• promuje przedsiębiorczość i podejmowanie decyzji,

• zapewnia większe uznanie dla pracowników osiągających najlepsze wyniki,

• motywuje pracowników do utożsamiania się z celami firmy,

• pozwala ograniczyć stałe zobowiązania płacowe w warunkach nie osiągnięcia zamierzonych celów,

• pozwala ocenić wykorzystanie potencjału kadrowego,

Pozapłacowe elementy motywowania

Elementy motywowania pozapłacowego występują w dwóch grupach, jako:

• elementy motywowania występujące w postaci materialnej,

Do grupy należą elementy motywowania o charakterze materialnym, ale mające postać inną niż pieniężna. Elementy te stanowią często podstawę wynagradzania kafeteryjnego, którego istota polega na stworzeniu pracownikowi możliwości dopasowanie świadczeń i przywilejów do ich bieżących potrzeb i indywidualnych oczekiwań i polega na wyborze w ramach określonej z góry kwoty, rzeczowej formy zapłaty. Nadaje to wynagrodzeniu charakter partycypacyjny. Wybór i stosowanie nagród o charakterze niepieniężnym w dużej mierze determinują czynniki kulturowe, zarówno te związane z kulturą organizacji, jak również kulturą społeczeństwa.

• elementy motywowania występujące w postaci pozamaterialnej to bodźce pozamaterialne, które można podzielić na:

  • zewnętrzne w stosunku do wykonywanej pracy (pochwały, nagany, opinie),

  • bezpośrednio odnoszące się do wykonywanej pracy (warunki pracy, poprawne stosunki międzyludzkie - zwłaszcza dobre relacje przełożony - podwładny, właściwy przydział zajęć, zwiększenie stopnia swobody, konsultowanie decyzji itp.

Wyżej wymienione bodźce są wynikiem odczuwania przez pracowników czterech rodzajów potrzeb, tj:

• potrzeby szacunku i uznania,

• potrzeby więzi z innymi,

• potrzeby twórczej aktywności,

• potrzeby doskonalenia.

Bodźce służące do zaspokojenia potrzeby szacunku i uznania mogą być bardzo różne. Do najczęściej stosowanych należy niewątpliwie pokazanie pracownikowi wizji przedsiębiorstwa oraz uświadomienie mu jego miejsca w strukturze organizacji. Traktowanie podwładnego po partnersku oraz chwalenie go za dobrze wykonane zadanie sprzyjać będzie dobrej atmosferze w firmie i oczywiście zaspokoi potrzebę uznania i szacunku u pracowników.

Potrzeba więzi z innymi może być zaspokajana poprzez kształtowanie przez bezpośredniego przełożonego klimatu odpowiedzialności za pozostałych członków grupy. Niezbędna jest również dyscyplina, ponieważ dla efektywnego działania nie wystarczą kwalifikacje poszczególnych pracowników, ale ich współdziałanie do osiągania wyznaczonych celów.

Potrzeba twórczej aktywności jest naturalną funkcją człowieka, dlatego jej zaspokajanie jest niezbędnym elementem motywowania do pracy. Praca jest jakością dwóch aspektów: twórczego polegającego na tym, że człowiek pragnie kształtować rzeczy, usługi itp.i odtwórczego polegającego na tym, że albo się realizuje czyjeś plany czy pomysły albo naśladuje to, co wcześniej wykonało, Dlatego też dla wprowadzenia motywacyjnego charakteru pracy należy wspomagać twórcze działania pracowników, wspierać ich w realizacji swoich pomysłów. Istotne jest więc uzmysłowienie pracownikom sensu wykonywanej przez nich pracy i jej użyteczności dla innych (współpracowników, klientów, firmy)

Bardzo istotną rolę w pracy odgrywa potrzeba doskonalenia się . Z punktu widzenia pracownika szkolenie umożliwia doskonalenie i rozszerzenie wiedzy i umiejętności oraz przygotowanie się do objęcia, np. wyższego rangą stanowiska. Traktowanie szkolenia jako ciągłego procesu zaspakaja niewątpliwie potrzebę samorealizacji, integruje pracownika z firmą oraz stwarza możliwość realizacji zaplanowanej ścieżki kariery. Inwestowanie w pracownika z jednej strony spełnia funkcję motywacyjną z drugiej zaś powoduje wzrost efektywności ekonomicznej, zwiększa konkurencyjność firmy na rynku. Konieczne jest również w tym elemencie motywowania zaangażowanie pracowników w tworzenie ścieżek kariery.

1. Zdefiniuj logistykę oraz scharakteryzuj jej zadania w przedsiębiorstwie.

Logistyka - (z greckiego „logos”, oznaczającego słowo, rozum, rachunek) - jest to proces planowania oraz kontroli działań mających na celu opłacalny ekonomicznie przepływ i magazynowanie surowców, zapasów, wyrobów gotowych oraz związanych z nimi informacji począwszy od miejsca pochodzenia do miejsca konsumpcji, w celu zaspokojenia potrzeb klienta. Zadaniem logistyki jest dostarczenie właściwego towaru, właściwemu klientowi, we właściwej ilości, we właściwym czasie, na właściwe miejsce, we właściwym stanie i po właściwej, czyli możliwie najniższej cenie.

Definicje logistyki

• Według Rady Zarządzania Logistycznego - „Logistyka jest terminem opisującym proces planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do produkcji, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta.” (F. J. Beier, 2004, s. 16)

• Według S. Krawczyka - „Logistyka obejmuje planowanie, koordynację i sterowanie przebiegiem w aspekcie zarówno czasu jak i przestrzeni, realnych procesów, w których realizacji organizacja jest uczestnikiem, w celu efektywnego osiągania celów organizacji.” (S. Krawczyk, 2000, s. 33)

• Według S. Kummera i J. Webera - „Logistyka jest to koncepcja zarządzania procesami i potencjałem dla skoordynowania realizacji przepływów towarowych w skali przedsiębiorstwa i powiązań między jego partnerami rynkowymi.” (F. J. Beier, 2004, s. 21)

Podział funkcjonalny logistyki

Najpopularniejszym podziałem logistyki jest podział ze względu na funkcje: logistyka zaopatrzenia, logistyka produkcji, logistyka dystrybucji.

• Logistyka zaopatrzenia - odnosi się do dostawców, których głównym celem jest dostarczenie towarów w odpowiednim czasie, ilości i jakości zgodnie z zapotrzebowaniem odbiorcy.

• Logistyka produkcji łączy ze sobą logistykę zaopatrzenia z logistyką dystrybucji i obejmuje wszystkie czynności związane z zaopatrzeniem w surowce, materiały i półprodukty oraz ich przejście przez wszystkie etapy produkcji, aż do magazynu.

• Logistyka dystrybucji - jest to przepływ produktów od wytwórcy do finalnego nabywcy.

Zadania logistyki

Na poziomie operacyjnym działalności przedsiębiorstwa logistyka jest rozumiana przede wszystkim jako narzędzie sterowania realizacją procesów zaopatrzenia wejścia i dystrybucji wyników wyjścia przy wykorzystaniu technicznych systemów logistycznych. Zakres zadań na tym poziomie ma charak-ter wykonawczy i dotyczą one transportu, przyjmowania dostaw, kontroli jakości, składowania i mani-pulacji oraz obsługi informacyjnej w zakresie planowania realizacji zadań, dokumentacji i rozliczeń.

Standardowymi zadaniami logistyki na tym poziomie są przykładowo:

• w obszarze magazynu

  • przygotowanie miejsc składowania

  • operacje wprowadzania na miejsca przechowania i wydawania materiałów i produktów

  • nadzór nad składowanymi dobrami

  • tworzenie zestawów do wydania

• w obszarze transportu

  • przygotowanie środków transportowych

  • opracowanie zleceń przewozowych

  • transport

• w obszarze przyjmowania surowców i produktów

  • przyjęcie i kontrola

  • wyładunek i rozpakowanie ładunków

  • wystawianie dokumentów przyjęcia dostawy

  • przepakowania do jednostek składowania ewentualnie do dalszego przemieszczania

• w obszarze wysyłek

  • kompletacja wysyłek

  • opakowania

  • oznakowania wysyłek

  • przygotowanie dokumentów wysyłkowych

  • załadunek

• w obszarze zwrotów i usuwania

  • gromadzenie, składowanie i sortowanie odpadów

  • przygotowanie odpadów do recyklingu

  • przygotowanie i wysyłka opakowań zwrotnych

Uznając, że na poziomie menedżerskim logistyka spełnia rolę koordynacyjną procesów, jej zadania dotyczą kluczowych procesów:

• projektowania i rozwoju produktu,

• pozyskiwania zamówień,

• planowania produkcji,

• zaopatrzenia,

• produkcji,

• dystrybucji,

• usuwania i zwrotów.

Szczegółowe zadania logistyki na tym poziomie są związane z procesami informacyjnymi w obszarach [17]:

• planowania

  • zbytu i dostaw,

  • programów produkcji,

  • zapotrzebowania materiałowego,

  • poziomu zapasów

• opracowania dyspozycji dotyczących

  • wielkości zamówień, produkcji i wysyłek,

  • minimalnych zapasów i okresów rotacji,

  • zleceń zamówień i produkcji,

  • korekt w przypadkach braków i zakłóceń

• sterowania

  • potwierdzaniem i wprowadzaniem do planu zleceń produkcyjnych,

  • wywołaniem zamówień materiałów i wyrobów,

  • śledzeniem terminów,

  • wykorzystaniem zdolności produkcyjnych,

  • nadzorem nad zamówieniami klientów

• obsługi zamówień klientów

  • przyjmowania i potwierdzania zgłoszeń klientów,

  • nadzoru i koordynacji terminów realizacji,

  • wprowadzania do planów zgłoszeń klientów,

  • wydawania zleceń wysyłek do klientów.

Na poziomie biznesowym zadania logistyczne są częścią składową określania strategii firmy. Przykładami zadań na tym poziomie mogą być:

• wybór strategicznych dostawców i związanych z tym systemów dostaw,

• wybór systemów transportowych i zakresu związanych z nimi usług logistycznych,

• wyznaczenie ilości i lokalizacji magazynów dystrybucyjnych,

• reorganizacja sieci dystrybucji

• doskonalenie systemu obsługi klientów

1. Omów metody wspomagające zarządzania zapasami w przedsiębiorstwie.

Rozwiązywanie problemów decyzyjnych w sferze zarządzania zapasami wymaga znajomości kosztów w podziale na koszty związane z utrzymaniem zapasów oraz koszty ich zamawiania. Taki układ kosztów, który obejmuje zarówno koszty ujęte w rachunku bieżącym, jak i koszty hipotetyczne pozwala rozstrzygnąć podstawowe kwestie związane z kształtowaniem poziomu zapasów w firmie.

Zapasy w firmie występują w formie:

• surowców i materiałów,

• półproduktów,

• produkcji w toku,

• wyrobów gotowych.

Z racji korzystania z zapasów w różnych etapach procesu produkcji, powody ich utrzymywania są różne. Przede wszystkim, zapasy pozwalają zapewnić rytmiczność produkcji. Nie pojawiają się opóźnienia związane z brakiem surowców. Kupowanie w większych ilościach pozwala realizować opusty za ilość lub sezonowe, dzięki czemu koszty zakupu, transportu do zakładu produkcyjnego (a więc w ostateczności również całkowite koszty produkcji) są mniejsze, a oszczędności i zyski firmy — większe.

Kupowanie na zapas minimalizuje także ryzyko przerw w dostawach związanych z problemami działania dostawców oraz ryzyko opóźnień transportowych, które mogłyby niekorzystnie wpłynąć na ciągłość produkcji lub wywiązanie się z umówionych terminów wyprodukowanych towarów. Posiadanie zapasów w firmie pozwala również bez problemu poradzić sobie z kryzysem w postaci zepsucia surowców, niskiej jakości części z nich. Inną kwestią jest sezonowość dostaw surowców. Jeśli dostawy są realizowane tylko wiosną, natomiast produkcja trwa przez cały rok, to posiadanie zapasów jest rzeczą oczywistą. W analizie kosztów zapasów tradycyjnie przyjmuje się trzy grupy kosztów: utrzymania zapasów, dostaw oraz wyczerpania zapasów (związane z pojawieniem się niedoborów zapasów).

Do kosztów utrzymania zapasów zalicza się:

• koszty kapitałowe — można je nazwać kosztami utraconych możliwości. Gdyby kapitał nie był zamrożony w zapasach, mógłby posłużyć do finansowania szeregu opłacalnych inwestycji. Koszty kapitału wyraża się zwykle w procentach ogólnej wartości zapasów, jakie utrzymuje firma. Jaką wartość procent przyjąć? Górną graniczną wartością mogą być stopy procentowe stosowane przez banki dla swoich najlepszych klientów lub stopy zwrotu z najbardziej zyskownych inwestycji firmy. Decyzja o przyjęciu wartości procentu jest subiektywna. Jej ważność wymaga jednak poparcia logicznymi argumentami.

• koszty magazynowania zapasów — na te koszty składają się płace personelu ma-gazynowego wraz z narzutami, amortyzacja budynków magazynu i urządzeń transportowych (jeśli magazyny są własnością firmy) lub koszty wynajęcia odpowiedniego magazynu, koszty zużycia materiałów pomocniczych podczas transportu i przechowywania, koszty paliwa i energii elektrycznej, koszty konserwacji i remontów, koszty usług innych komórek firmy lub podmiotów zewnętrznych na rzecz magazynów.

• koszty przemieszczania zapasów — powstają w związku z dostarczaniem zapasów z magazynu do działów produkcyjnych. Obejmują one koszty siły roboczej oraz urządzeń mechanicznych takich jak wózki widłowe, taśmociągi, platformy.

• koszty ubezpieczenia — obejmują wydatki związane z ubezpieczeniem zapasów od ognia, powodzi, kradzieży i innych zdarzeń losowych.

• koszty zużycia i starzenia się zapasów — w skład tego typu kosztów wchodzą koszty związane z utratą wartości użytkowych zapasów i z naturalnymi ubytkami powstającymi w procesie składowania oraz koszty ekonomiczne związane z postępem technicznym w branży.

Warunki idealne to:

• znana, stała i rozłożona w czasie wielkość popytu,

• czas dostawy produktu jest znany i stały w czasie,

• koszty zamawiania zapasów są stałe dla każdej zamawianej partii dostawy i niezależne od jej wielkości,

• koszty magazynowania zapasów są znane i zależą liniowo od średniego poziomu zapasów,

• nie występują ograniczenia powierzchni magazynowej,

• zamówienia są realizowane natychmiastowo,

• produkty są zamawiane w partiach, zaś cała partia jest umieszczana na składzie w tym samym czasie,

• nie występuje zjawisko wyczerpania zapasów u dostawcy,

• zamawianym towarem jest jeden produkt, nie występuje współzależność z innymi produktami.

1. Pojęcie i model systemu produkcyjnego.

System produkcyjny

• zbiór elementów wzajemnie ze sobą powiązanych (informacyjnie, czynnościowo, rzeczowo) i od siebie uzależnionych; jest to zbiór względnie wyodrębniony z jakiejś większej całości

• zespół działań, czynności wykonywanych w celu przetwarzania materiału w wyroby gotowe; produkcja składa się z procesów

Podstawowe elementy systemu wytwórczego

1. Wektor wejścia X – wszystkie czynniki produkcji

2. Wektor wyjścia Y – wyroby, usługi oraz szkodliwe odpady produkcyjne zanieczyszczające środowisko

3. Procesy przetwarzania wektora wejścia w wektor wyjścia – proces produkcyjny

4. Proces zarządzania systemem

5. Sprzężenie materialne, energetyczne i informacyjne pomiędzy elementami składowymi systemu produkcyjnego

Podstawowe elementy wektora wejścia do systemu produkcyjnego

• Środki techniczne produkcji

• Teren zakładu przemysłowego i powierzchnia produkcyjna

• Wyposażenie technologiczne

• Budynki i budowle

• Instalacje rurowe, energetyczne, sieci informatyczne

• Przedmioty pracy

Materiały, półwyroby przeznaczone do dalszej obróbki
lub montażu

• Czynniki energetyczne

• Woda

• Gazy i sprężone powietrze

• Ciepło i czynniki oziębiające

• Energia elektryczna

• Paliwa stałe i gazowe

• Czynniki ludzkie, załoga

• Podstawowe relacje i warunki podejmowania decyzji

• Warunki pracy i płynność załogi

• Informacje

• Prognozy i informacje rynkowe

• O konstrukcji wyrobu i funkcjach użytkowych

• O jakości i koszcie własnym

• Decyzje związane z programem produkcji

• Doświadczenie produkcyjne załogi

• Kapitał

• Zamrożony w środkach technicznych produkcji

• Zamrożony w materiałach, półwyrobach i wyrobach gotowych

• Finansowy w kasie, bankach i u klientów

• Formy obiegu kapitału i stopa dyskonta

Podstawowe elementy wektora wyjścia z systemu produkcyjnego

• Wyroby przemysłowe

• Usługi produkcyjne

• Braki produkcyjne i surowce wtórne

• Szkodliwe odpady zanieczyszczające środowisko: Ścieki, wyziewy, odpady stałe, śmieci i hałas

• Informacje:

• O jakości wyrobu

• O faktycznym koszcie własnym

• O stanie procesu produkcyjnego

• Doświadczenie produkcyjne załogi

• Inne informacje wyjściowe z systemu lub pozostające w systemie dla następnych cykli produkcyjnych

1. Typy organizacji produkcji.

Klasyfikacje procesu produkcyjnego

1. Kryterium podstawowych form procesu:

   • Procesy wydobywcze

   • Procesy przetwórcze

   • Procesy wytwórcze lub obróbczo-integracyjne

2. Kryterium cech technologicznych

   • Procesy technologiczne proste

   • Procesy technologiczne złożone

3. Kryterium stosowanych środków pracy

   • Procesy ręczne

   • Procesy maszynowe

   • Procesy aparaturowe

4. Kryterium czasów przebiegu procesów produkcyjnych

   • Procesy przerywane

   • Procesy nieprzerywane

   • Procesy ciągłe

   • Procesy nieciągłe

5. Kryterium podziału pracy

   • Procesy podstawowe

   • Procesy pomocnicze

   • Procesy uboczne

Typem organizacji produkcji (typem produkcji) nazywamy stopień specjalizacji poszczególnego stanowiska roboczego i związany z nim poziom stabilności związany z wykonywaniem wyznaczonych części i operacji procesu produkcyjnego. Typ produkcji wynika z częstotliwości przezbrajania stanowiska roboczego, odnosi się do konkretnego stanowiska roboczego, które stanowi decydujące ogniwo produkcyjne w strukturze podstawowego procesu wytwórczego.