Temat: System aksjonormatywny

Obyczaje - ogół reguł towarzyszący nam w życiu codziennym; nadają one życiu pewien automatyzm, zwalniają nas z konieczności każdorazowego podejmowania decyzji w codziennych sprawach (np. czy mamy jeść sztućcami czy pałeczkami, przywitać się podając znajomemu rękę czy potrzeć się z nim nosami). Obyczajom towarzyszy bezrefleksyjny automatyzm. Tworzone są oddolnie, spontanicznie. W społeczeństwie wielokulturowym tolerancja dla inności jest większa niż w społeczeństwach jednorodnych. W Polsce mniejszości etniczne i narodowe stanowią zaledwie 3% ogółu mieszkańców, dlatego też nasze społeczeństwo jest bardzo homogeniczne, zwarte i jednolite. Polacy są przywiązani do swoich norm i stanowczo je egzekwują. Sankcją negatywną za złamanie obyczajów jest np. stanie się przedmiotem plotek, wyśmianie czy krytyczna uwaga.

Moralność - system norm dotyczących najbardziej fundamentalnych relacji między ludźmi. Moralność dotyka spraw bardziej istotnych niż obyczaje - dotyczy takich sfer życia, w których działanie jednego człowieka nie jest obojętne dla dobra, szczęścia, zdrowia innych ludzi, dlatego działania te nie mogą pozostać prywatne (np. nie jest tylko moja sprawą, czy kłamie, bo oszukanym jest ktoś inny). Moralność pozwala oceniać czyny w kategoriach dobra lub zła. 

Religia - jest to czynnik wspólnotowy, łączący ludzi i dający im poczucie jedności z innymi. Religia towarzyszy nam w najważniejszych momentach życia - jest przy nas podczas narodzin, zawierania małżeństwa czy w czasie śmierci. To także czynnik socjalizujący, ponieważ wprowadza nas w świat społeczny. Dzięki religii kultywujemy tradycję, którą przekazujemy kolejnym pokoleniom. Obecnie mamy doczynienia z kryzysem religii zinstytucjonalizowanych - w Polsce co roku kilkaset tysięcy ludzi odchodzi od Kościoła katolickiego. W życiu codziennym zaciera się granica pomiędzy sacrum a profanum. 

Funkcje religii:

- dysponuje sankcją ponadnaturalną (sądem Bożym)
- inicjuje do życia społecznego
-wyjaśnia sens życia, cierpienia, śmierci
- podtrzymuje tradycje i zwyczaje
- wzmacnia podstawowe normy obyczajowe i moralne

Prawo - dysponuje najbardziej sformalizowaną sankcją. We współczesnych czasach możemy zauważyć zwiększenie roli prawa w życiu społecznym. Funkcje prawa:
-sprzyja stabilizacji społecznej poprzez zapewnienie ładu i porządku
-chroni bezpieczeństwo, wolność, własność (funkcja ochronna)
-stoi na straży ludzi słabszych, starszych, dzieci i niepełnosprawnych (funkcja opiekuńcza)
-reguluje używanie nowatorskich technologii, przestrzegania nowych zwyczajów (funkcja innowacyjna)

Gdy regulacja prawna jest zbieżna z moralnością, prawo uzyskuje wzmocnioną legitymizację i jest łatwiejsze do stosowania. Niekiedy wyraźnie wkracza w istotne etycznie dziedziny stosunków międzyludzkich. Takie gałęzie prawa jak prawo karne, rodzinne czy spadkowe ewidentnie ingerują w normy moralne. 
Prawo, w odróżnieniu od molarności, obyczajów czy religii, jest celowo stanowione przez państwo i wydawane w formie pisemnej. Ponadto na jego straży stoi system sankcji i organy sprawiedliwości. 

Temat: Współczesne ideologie polityczne

KONSERWATYZM

- Ideologia powstała na przełomie XVIII i XIX w. - jej wykształcenie się jest związane z sprzeciwem wobec rewolucji francuskiej
- Utrzymanie dotychczasowego porządku społecznego
- Zmiany powinny nastąpić na drodze ewolucji; gwałtowne reformy są niebezpieczne; możliwe są tylko ostrożne i cząstkowe reformy
- Rewolucja jest katastrofą - oznacza zerwanie ciągłości
- tradycja - rodzina - religia
- Tradycjonalizm - tradycja i religia wyznacznikiem sposoby życia
- Hierarchizm - nierówności mają charakter naturalny, a pozbawione hierarchii społeczeństwo nie mogłoby dobrze funkcjonować
- Silna władza wykonawcza
- Społeczeństwo jako żywy organizm (teoria organiczna) - rozwija się stopniowo i samoistnie
- Krytyka nowoczesnej kultury, konsumpcyjnego stylu życia

LIBERALIZM

- Twórcy i przedstawiciele: John Locke, Adam Smith, Monteskjusz
- Wolność jednostki - zasady życia politycznego i gospodarczego powinny jak w najmniejszym stopniu ograniczać wolność jednostek
- Swobody jednostki ograniczać może tylko wolność drugiego człowieka (wolność innych ludzi)
- Człowiek ma prawo do samodzielnego kształtowania własnego życia i dążenia do szczęścia zdefiniowanego na swój sposób 
- Wolność słowa - gwarant chroniący przed nadużyciami władzy
- Zatomizowane społeczeństwo - nadrzędność człowieka w stosunku do społeczeństwa
- Jednostka przedsiębiorcza 
- Odrzucenie koncepcji państwa opiekuńczego 
- Państwo minimalne - silne, praworządne, ale ograniczone w swych prawach do pilnowania porządku i spokoju obywateli oraz zapewnienia ochrony uprawnień jednostki
- Jak najmniej państwa w gospodarce
- Hierarchiczna struktura społeczna - miejsce jednostki w społeczeństwie zależy od jej zaradności
- Gospodarka wolnorynkowa, przejrzyste podatki

CHADECJA (chrześcijańska demokracja)

- Podstawa tej ideologii to encyklika "Rerum novarum" Leona XIII
- Godność i wolność osoby ludzkiej - jednostka obdarzona jest świadomością i wolną wolą; człowiek w swoim postępowaniu powinien kierować się zasadami moralnymi, takimi jak: godność osoby, solidarność, rodzina, pokój, pluralizm
- Chrześcijańska etyka 
- Rodzina jako fundament wszelkich działań i nośnik wartości
- Społeczeństwo powinno kierować się harmonią, współpracą
- Solidaryzm - grupy społeczne i jednostki powinny sobie pomagać
- Społeczna gospodarka wolnorynkowa, która jednak nie wyklucza umiarkowanej ingerencji państwa w procesy gospodarcze
- Zasada subsydiarności (pomocniczości) - demokracja przedstawicielska, w której obywatelom, małym społecznościom powinno być pozostawione prawo swobodnego działania i decydowania o swych sprawach; państwo ma służyć pomocą jedynie w sytuacjach, gdy sami nie będą w stanie dać sobie rady 

SOCJALDEMOKRACJA

- Równość, sprawiedliwość społeczna
- Główną przyczyną nierówności jest brak sprawiedliwości, a nie wady samego człowieka
- Państwo opiekuńcze - nierówności mogą być usuwane stopniowo, dzięki wprowadzaniu reform społecznych
- Duży nacisk na prawa socjalne - np. prawo do godziwego wynagrodzenia
- Redystrybucja dóbr i dochodów oraz programy socjalne jako zabezpieczenie niesprawiedliwości wolnego rynku - interwencjonizm państwowy
- Wysokie podatki dla ludności o najwyższych dochodach, aby uzyskane środki przeznaczyć na cele socjalne
- Ustrój demokratyczny oparty na pluralizmie, parlamentaryzmie i samorządności

KOMUNIZM

- Karol Marks i Fryderyk Engels "Manifest komunistyczny" (1848 r.), Włodzimierz Lenin
- Bezklasowy ustrój społeczny - absolutna równość wszystkich ludzi
- Własność prywatna zastąpiona własnością kolektywną 
- Społeczna własność środków produkcji
- Teoria dyktatury proletariatu
- Konieczność rewolucyjnego obalenia kapitalistycznego państwa
Inną wersją ideologii komunistycznej był maoizm (Chiny).
Zwycięstwo ZSRR w II wojnie światowej oraz problemy społeczne świata w 2 połowie XX wieku spowodowały ekspansję komunizmu w niektórych państwach europejskich i pozaeuropejskich jak: Bułgaria, Czechosłowacja, Jugosławia, NRD, Polska, Rumunia, Węgry, Chiny, Korea Pn., Mongolia, Wietnam. Tworzone tam ustroje były bardziej bądź mniej zbliżone do modelu radzieckiego. 

NACJONALIZM

- Roman Dmowski
- Naród jako najdoskonalsza forma życia zbiorowego
- Tradycja, język, kultura narodowa
- Idea państwa narodowego
- Idea solidaryzmu państwowego - silna wieź emocjonalna ze wspólnotą narodową
- Egoizm narodowy - interesy danego narodu są nadrzędne w stosunku do wszystkich innych celów 
- Lojalność wobec swego narodu
- Współpraca wszystkich grup społecznych dla dobra i interesu wspólnoty narodowej
- Sprzeciw wobec internacjonalizmu (współpracy z innymi narodami)

FASZYZM

- Doktryna państw totalitarnych
- Benito Mussolini
- Wrogość wobec innych partii politycznych, systemu parlamentarnego, innych narodów
- Silna władza wykonawcza
- Kult siły, militaryzacja
- Wódz dysponuje pełną władzą nad państwem, partią, społeczeństwem i każdą jednostką
- Zakaz działania opozycji - system monopartyjny
- Pochwała ekspansji
- Jednostka ma ograniczone prawa

Niemiecką odmianą faszyzmu stał się nazizm. Podstawy nazizmu zostały określone przez Adolfa Hitlera w książce "Mein Kampf"
- Zasada wodzostwa - pełnia władzy nad narodem i państwem
- Poglądy nazistowskie i rasistowskie - Hitler był zwolennikiem koncepcji darwinizmu społecznego - w społeczeństwie różne gatunki, tak jak w świecie przyrody, walczą o przetrwanie. Ludzkość dzieli się na rasy i narody lepsze oraz gorsze.
- Wątki antysemickie - Żydzi przyczyną zła na świecie
- Wiara w wyższość rasy nordyckiej
- Zdobywanie "przestrzeni życiowej" realizowanej poprzez usuwanie narodów i ras zaliczanych do "podludzi", które zajmowały cenne terytoria

Temat: Doktryny polityczne

Podział doktryn wywodzących się z rewolucji francuskiej (miejsca, które zajmowały ówczesne ugrupowania polityczne w sali posiedzeń parlamentu, były wyznacznikiem reprezentowanych przez nie poglądów)

Doktryny lewicowe - realizacja sprawiedliwości społecznej
- zniesienie wszelkich przejawów dyskryminacji; postulat większych praw dla kobiet i mniejszości narodowych; zlikwidowanie segregacji rasowej
- niwelowanie różnic majątkowych - wprowadzenie większych podatków dla najbogatszych, zasiłki dla ubogich; systemy stypendialne wyrównujące szanse startu życiowego młodzieży pochodzącej z rodzin o niskich dochodach
Doktryny centrowe 
- utrzymanie równowagi pomiędzy interesami różnych grup społecznych i warstw
- organizacje społeczne, stowarzyszenia, fundacje o charakterze charytatywnym mają na zadanie niwelowanie różnic majątkowych (a nie państwo!)
Doktryny prawicowe 
- Nierówności społeczne jako nieodłączna cecha społeczeństwa
- Utrzymanie struktury społecznej, w której występują warstwy o różnym poziomie majątkowym
- Podkreślanie takich wartości jak kultura, religia, tradycje narodowe i państwowe; podkreślanie rangi wartości moralnych

Obecnie, podział na lewicę, prawicę i centrum może przebiegać także w obrębie ruchu lub ugrupowania politycznego. Występowanie różnic doktrynalnych w obrębie jednego ugrupowania jest zjawiskiem typowym dla systemu demokratycznego. Stąd w programach politycznych partii mogą występować odmienne doktryny w odniesieniu do rożnych problemów (społecznych, gospodarczych, politycznych). 

PROGRAM POLITYCZNY

Partie polityczne - dobrowolna organizacja polityczna zrzeszająca grupę ludzi, mająca przywództwo, program polityczny i status. Jej celem jest uzyskanie poparcia wyborczego, które umożliwi zdobycie, utrzymanie lub umocnienie władzy, po to, by realizować swój program polityczny. 

Partie polityczne tworzą sferę pośrednią pomiędzy społeczeństwem a państwem. Są one przejawem aktywności politycznej społeczeństwa. Za ich pomocą społeczeństwo może wpływać na kształtowanie polityki państwa. 

GENEZA I ROZWÓJ

Partie polityczne zaczęły powstawać w okresie zanikania systemu feudalnego. Pierwsze z nich pojawiły się podczas rewolucji niderlandzkiej w 1566-1609. Następne partie powstawały w Wielkiej Brytanii. Rozwój partii politycznych przypadł na XVIII oraz XIX wiek. 
Na rozwój partii politycznych wpłynęły:
- rozwój kapitalizmu
- demokratyzacja prawa wyborczego - co sprawiło, że do aktywnej polityki mogły włączyć się różne grupy społeczne
- rozwój parlamentaryzmu - obywatele, którzy uzyskali prawo wyborcze, mieli wpływ na politykę poprzez tworzenie partii politycznych oraz działalność w nich.

Temat: Wybory parlamentarne 

Cele wyborów:
- zapewnienie stabilności politycznej - wyłonienie większości zdolnej do powołania trwałego gabinetu
- zdolność działania rządu z preferencjami i oczekiwaniami większości 
- osiągnięcie reprezentatywności - władze powierza się tym, którzy mają poparcie większości
- pozytywna selekcja kadr - dobór najlepszych ludzi na stanowiska publiczne

CHARAKTERYSTYKA NAJWAŹNIEJSZYCH PARTII POLITYCZNYCH W POLSCE

PO

Platforma Obywatelska powstała w styczniu 2001 roku z inicjatywy Andrzeja Olechowskiego, Donalda Tuska i Macieja Płażyńskiego. Platformę zasilili z początku dawni działacze Unii Wolności o poglądach liberalnych, a także osoby z AWS oraz wielu ówcześnie niezwiązanych z polityką. Jedną z pierwszych publicznych akcji Platformy było zbieranie podpisów przeciw finansowaniu partii politycznych z kieszeni podatników. 
Obecnie na program polityczny PO składają się: 
- podatek liniowy
- wprowadzenie zasady wyborów większościowych z jednomandatowymi okręgami wyborczymi do Sejmu; zmniejszenie liczby posłów w Sejmie 
- daleko idące ograniczenie immunitetu parlamentarnego
- sprzeciw wobec planów przywrócenia kary śmierci, legalizacji eutanazji oraz zmian w prawie dotyczącym przerywania ciąży 
- uproszczenie i zmniejszenie niektórych podatków 
- odbiurokratyzowanie gospodarki - zmniejszenie liczby wymaganych koncesji i zezwoleń związanych z rozpoczęciem działalności gospodarczej 
- zniesienie poboru do wojska i wprowadzenie armii zawodowej
- wprowadzenie częściowej odpłatności za studia państwowe 
- upublicznienie wszystkich teczek peerelowskich służb specjalnych

PiS

Prawo i Sprawiedliwość to centroprawicowa partia polityczna założona na fali popularności uzyskanej przez Lecha Kaczyńskiego podczas pełnienia przez niego funkcji ministra sprawiedliwości w latach 2000-2001. Działacze PiS wywodzą się w większości ze środowisk dawnego Porozumienia Centrum i AWS. 
Główne postulaty PiS:
- partia sprzeciwia się: legalizacji eutanazji, aborcji, narkotyków miękkich oraz rejestracji związków homoseksualnych
- zaostrzenie kar dla przestępców w szczególności za przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu 
- przywrócenie kary śmierci
- utrzymanie bezpłatnej edukacji w szkołach podstawowych, średnich i wyższych uczelniach państwowych 
- lustracja majątkowa polityków oraz upublicznienie nazwisk wszystkich agentów peerelowskich służb specjalnych
- interwencjonizm w ramach gospodarki rynkowej 
- wprowadzenie dwóch stawek podatku PIT (18 i 32%) 
- wprowadzenie ulg podatkowych ze względu na ilość dzieci w rodzinie 
- sprzeciw wobec cięć w wydatkach socjalnych

PSL

Polskie Stronnictwo Ludowe nawiązuje do dorobku partii chłopskich okresu międzywojennego. Jest bezpośrednim kontynuatorem PSL utworzonego przez Wincentego Witosa i Stanisława Mikołajczyka w 1945 roku. Polskie Stronnictwo Ludowe jest partią o charakterze centrowym, opierającą się na wartościach ludowych, narodowych i chrześcijańskich. 
Główne założenia programowe: 
- interwencjonizm państwowy (zwłaszcza w rolnictwie) 
- sprzeciw wobec: przywróceniu kary śmierci, legalizacji eutanazji, aborcji, narkotyków miękkich, likwidacji powiatów, rejestracji związków homoseksualnych oraz rozdziału państwa od kościołów 
- rozwiązanie Senatu i powołanie izby samorządowej
- natychmiastowe wycofanie polskich wojsk z Iraku
- utrzymanie bezpłatnej edukacji i służby zdrowia 
- upublicznienie wszystkich teczek peerelowskich służb

SLD

Ostatni Zjazd PZPR odbył się w styczniu 1990 r. Doszło wtedy do rozwiązania PZPR a działacze partyjni podjęli decyzję o założeniu nowej partii. Tak utworzono postkomunistyczną Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej (SdRP). Przez pierwsze pięć lat istnienia tego ugrupowania przewodniczącym był Aleksander Kwaśniewski. SdRP została następnie przekształcona w SLD. Sojusz Lewicy Demokratycznej początkowo był koalicją wyborczą lewicowych ugrupowań politycznych: partii, związków zawodowych oraz stowarzyszeń społecznych. Główną siłą była Socjaldemokracja Rzeczypospolitej Polskiej. Koalicja ta była ponownie odtwarzana w kolejnych wyborach parlamentarnych w latach 1993 i 1997. Sojusz Lewicy Demokratycznej jako partia polityczna został zarejestrowany w 1999 roku. 
Do postulatów SLD należy m.in.:
- zachowanie podatku progresywnego 
- zwiększenie płacy minimalnej
- utrzymanie bezpłatnej edukacji i służby zdrowia
- legalizacja związków partnerskich 
- finansowanie z budżetu państwa zabiegów zapłodnienia in vitro
- wycofanie polskich wojsk z Iraku
- partia sprzeciwia się m.in.: wprowadzeniu podatku liniowego, przywróceniu kary śmierci, legalizacji eutanazji, likwidacji powiatów i rozwiązaniu Senatu.

Temat: Urząd prezydenta RP

Konstytucja określa Prezydenta, jako organ władzy wykonawczej. 
Pełni on funkcje głowy państwa i jednocześnie spełnia rolę arbitra politycznego. Wraz z premierem i ministrem spraw zagranicznych reprezentuje kraj na arenie międzynarodowej. W Konstytucji Prezydent nie został określony, jako reprezentant narodu, jak to uczyniono w odniesieniu do posłów i senatorów. 

Nie jest to możliwe ze względu na jednoosobową strukturę głowy państwa, w której nie mogą uzewnętrznić się różne opcje polityczne społeczeństwa. Prezydent nie może pełnić żadnego innego urzędu ani funkcji publicznej.

Wybory prezydenckie zarządza Marszałek Sejmu. Kandydat na stanowisko głowy państwa musi mieć ukończone 35 lat, posiadać obywatelstwo polskie i korzystać z pełni praw wyborczych do Sejmu. Zgłoszenie musi mieć poparcie 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Chętnych spełniających powyższe warunki rejestruje Państwowa Komisja Wyborcza. Kandydat może się wycofać z toku kampanii. 

Warunkiem wyboru i uzyskania stanowiska Prezydenta jest otrzymanie bezwzględnej większości ważnie oddanych głosów (50% + 1), co przy dużej liczbie kandydatów jest trudno osiągalne. Jeśli w pierwszej turze większość taka nie została osiągnięta, konieczne staje się przeprowadzenie ponownej elekcji. Odbywa się ona dwa tygodnie po pierwszym głosowaniu z udziałem już tylko dwóch kandydatów. Zostają tylko ci, którzy w pierwszej turze otrzymali największą liczbę głosów. 

W Polsce nie ma instytucji wiceprezydenta (jak w Stanach Zjednoczonych), stąd w przypadku, gdy głowa państwa nie może pełnić urzędu, zastępuje go Marszałek Sejmu, a gdyby ten nie mógł - wówczas Marszałek Senatu. Zgodnie z Konstytucja, 

Marszałek Sejmu wykonuje obowiązki głowy państwa w razie:
- śmierci Prezydenta
- zrzeczenia się urzędu
- stwierdzenia nieważności wyborów
- uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu
- złożenia z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu

Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej, nie może być odwołany ani przez wyborców, ani przez Zgromadzenie Narodowe (połączone izby Sejmu i Senatu). Brak akceptacji dla działań Prezydenta mogą wyborcy wyrazić w trakcie kolejnych wyborów, nie udzielając mu poparcia. Biorąc jednak pod uwagę rolę opinii publicznej we współczesnych czasach, żaden polityk nie może lekceważyć poglądów społeczeństwa. Prezydent ponosi odpowiedzialność na naruszenie Konstytucji (tzw. delikt konstytucyjny) i innych ustaw. Może to polegać na niewykonaniu ciążącego na nim obowiązku lub na przekroczeniu uprawnień. Zgromadzenie Narodowe może postawić Prezydenta w stan oskarżenia, podejmując taką decyzję większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego. Sprawę rozpatruje wówczas Trybunał Stanu. Przed tą instytucja Prezydent odpowiada także za pospolite przestępstwa. 

KOMPETENCJE PREZYDENTA

a) w stosunku do Rady Ministrów:
- desygnuje Prezesa Rady Ministrów
- powołuje Radę Ministrów 
- przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powierza jej tymczasowe pełnienie obowiązków, do czasu wyłonienia nowego rządu (nie musi tego czynić, gdy rezygnacja jest złożona przez Prezesa Rady Ministrów z własnej inicjatywy)
- dokonuje zmian w składzie Rady Ministrów na wniosek Premiera
- odwołuje ministra, któremu Sejm wyłaził votum nieufności
- posiada prawo zwoływania posiedzeń Rady Gabinetowej (tworzy ją Rada Ministrów w pełnym składzie pod przewodnictwem Prezydenta; głowa państwa może ją zwołać w sprawach szczególnej wagi)

b) w stosunku do Sejmu i Senatu
- zarządza wybory do Sejmu i Senatu
- zwołuje pierwsze posiedzenie Sejmu po wyborach
- skraca kadencję Sejmu (fakultatywne: w razie nieprzedstawienia prezydentowi ustawy budżetowej do podpisania; obligatoryjne: nie udzielenie Radzie Ministrów wotum zaufania w "trzecim kroku" powoływania rządu)
- posiada prawo inicjatywy ustawodawczej
- podpisuje ustawy, bez czego żadna ustawa nie może wejść w życie (Prezydent może odmówić podpisania ustawy i zwrócić ją do Sejmu w celu ponownego rozpatrzenia albo zaskarżyć ją do Trybunału Konstytucyjnego)
- kieruje orędzia do Parlamentu

c) wobec władzy sądowniczej:
- powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa
- powołuje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa i wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego
- powołuje swego przedstawiciela do Krajowej Rady Sądownictwa

d) jako głowy państwa
- reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej 
- ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe
- mianuje i odwołuje ambasadorów polskich
- jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych
- zarządza powszechną lub częściową mobilizację i decyduje o użyciu Sił Zbrojnych do obrony kraju 
- zarządza wprowadzenie stanu wojennego, stanu wojny lub stanu wyjątkowego, gdy Sejm nie może się zebrać
- powołuje i odwołuję Radę Bezpieczeństwa Narodowego

e) inne kompetencje:
- powołuje 2 członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
- powołuje 3 członków Rady Polityki Pieniężnej
- może zastosować prawo łaski wobec skazanych (z wyjątkiem wyroków Trybunału Stanu) 
- zarządza referendum ogólnokrajowe
- nadaje ordery i odznaczenia państwowe
- nadaje tytuły naukowe profesora
- nadaje obywatelstwo polskie lub zgodę na jego zrzeczenie się 

Temat lekcji: Obywatel w sądzie

Zasada prawdy materialnej
Musi istnieć dowód popełnionej winy; podczas zbierania dowodów odtwarza się przebieg sytuacji i okoliczności przestępstwa. Czasami rezygnuje się z tej zasady dla dobra ofiary.

Zasada obiektywizmu
Sąd musi być bezstronny; obowiązek wysłuchania obu stron w każdej kwestii dotyczącej sprawy

Zasada domniemania niewinności
Osoba oskarżona jest niewinna dopóki nie zapadnie wyrok sądu

Zasada prawa do obrony
Każdy człowiek ma prawo do skorzystania z pomocy obrońcy. Obowiązkiem obrońcy jest działanie wyłącznie na korzyść swojego klienta. Wyróżniamy obrońcę z urzędu i obrońcę obligatoryjnego – w przypadku, gdy osoba jest niepełnoletnia, niepoczytalna lub jest cudzoziemcem nieznającym języka polskiego.

Zasada równouprawnienia stron
Ścisłe rozgraniczenie trzech głównych stron w procesie: oskarżenia, obrony i rozstrzygania. Zasada ta wyraża się w równym prawie wniesienia apelacji, kasacji, możliwości przedstawienia dowodów oraz prawnym nakazie wysłuchania przez sąd drugiej strony przed podjęciem orzeczenia.

Zasada jawności procesu sądowego
Obywatele mają prawo uczestniczyć w sprawie sądowej, aby wiedzieć, jak wygląda postępowanie karne oraz sprawują kontrolę społeczną nad pracą władzy sądowej

Środki zapobiegawcze, jakie może użyć sąd
Tymczasowe aresztowanie- zatrzymanie trwa maksymalnie 48h, w tym czasie aresztowany i jego sprawa jest przedstawiana sądowi. Po upływie tego czasu sąd ma 24h, aby przedstawić zarzuty. O tymczasowym aresztowaniu rozstrzyga sąd na wniosek prokuratora, kierując się potrzebą zapewnienia prawidłowego przebiegu postępowania.

Dozór policji - ograniczenie wolności obywatela (np. zakaz wyjazdu z miasta)
Poręczenie majątkowe, osoby godnej zaufania (np. posła czy senatora) lub społeczne (np. jakiejś organizacji)
Zakaz opuszczania kraju
Zawieszenie oskarżonego w określonej działalności
Zasady prawa
Nie ma przestępstwa bez ustawy - żaden czyn nie jest przestępstwem, jeżeli prawo go za taki nie uważa

Nie ma kary bez przepisów prawa

Prawo nie może działać wstecz (lex retro non agit) - zakaz karania za czyn, który nie stanowił przestępstwa w momencie popełnienia go oraz zakaz stosowania kary surowszej niż ta, która obowiązywała w tym momencie

Nieznajomość prawa szkodzi nieznajomość ustawy nikogo nie usprawiedliwia i nie zwalnia od obowiązków czy odpowiedzialności. Uznanie tej zasady uniemożliwia np. powoływanie się sprawcy przestępstwa na tzw. nieświadomość bezprawności czynu", czyli na to, że nie wiedział on, iż popełnia czyn zakazany

Przepis prawny wyższego rzędu uchyla moc przepisu prawnego niższego rzędu

Późniejszy przepis prawny uchyla moc obowiązującą wcześniejszego przepisu prawnego

Temat lekcji: Rodzaje prawa i egzekwowanie prawa

Rodzaje prawa

Prawo możemy podzielić na naturalne i stanowione.

Prawo stanowione (pozytywne)

Musi być zapisane i odpowiednio ustanowione. Obowiązuje wszystkie osoby przebywające na terytorium danego państwa.

Prawo naturalne

To zespół norm wiążących społeczeństwo i wła

dzę, które istnieją niezależnie od woli ludzi, ponieważ zostały ustanowione przez Boga i/ lub wynikają z natury. Istotą prawa naturalnego jest, iż istnieje nieżalenie od świadomości ludzkiej i powszechnie obowiązuje społeczeństwo i władzę, bez względu czy są one przez tą władzę ustanowione i uznawane. Nauka kościoła katolickiego wywodzi ten rodzaj prawa z natury człowieka, obdarzonego przez Boga rozumem i wolną wolą. 

Funkcje prawa

- Regulacja życia społecznego - eliminacja zachowań niezgodnych z prawem, zapewnianie ładu społecznego, poczucia bezpieczeństwa

- Represyjna - wymierzanie kary za przestępstwa

- Wychowawcza - prawo ma kształtować trwałe motywacje do pozytywnych zachowań

- Dystrybucyjna -tworzenie odpowiednich zasad rozdziału dóbr społecznych oraz świadczeń (pomoc socjalna, becikowe; bogatsi płacą wyższe podatki)

- Kulturotwórcza - integruje społeczeństwo żyjące w danym państwie, utrzymuje ciągłość historyczną narodu i państwa

Prawo karne

Ten rodzaj prawa gwarantuje zachowanie ładu społecznego, ponieważ poczucie bezkarności mogłoby doprowadzić do wzrostu negatywnych zachowań. Kara ma oddać stopień potępienia dla sprawy i czynu przestępcy, mimo że nie naprawi wyrządzonego zła. Dla zapobiegania przestępstw ważniejsza jest nieuchronność wykrycia i osądzenia zbrodni niż surowość kar. Czyny zabronione możemy podzielić na wykroczenia i przestępstwa.

Rodzaje przestępstw

- Zbrodnie -grozi za nie kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata

Występki - za ich popełnienie grozi sankcja w postaci grzywny, kary finansowej, a także ograniczenie lub pozbawienie wolności przekraczające miesiąc, ale nie dłuższe niż 3 lata

Przestępstwa ze względu na sposób ścigania możemy podzielić na:
- Ścigane z urzędu - dowody w sprawie są zbierane niezależnie od tego, czy osoba pokrzywdzona zwróciła się z wnioskiem o wszczęcie postępowania

- Ścigane na wniosek - osoba pokrzywdzona złożyła odpowiednie zgłoszenie o popełnieniu przestępstwa

Prawo cywilne

W postępowaniach cywilnych bardzo często korzysta się z instytucji sądów polubownych. Ich wyroki podlegają wykonaniu w takim samym zakresie, jak wyroki innych sądów i są skuteczne, ponieważ nie przysługuje od nich odwołanie (poza przypadkami określonymi w Kodeksie postępowania cywilnego). Coraz większa popularność sądów polubownych wynika z krótkiego terminu rozstrzygania sporów. Organy te najczęściej zajmują się takimi sprawami jak rozwody, unieważnienia małżeństw czy postępowania o ustalenie ojcostwa.

Prawo pracy

Umowę o pracę możemy zawrzeć na czas nieokreślony, na czas ściśle określony lub na czas wykonania pracy (np. budowa domu). Stosunek pracy ustaje w momencie rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron lub na drodze wypowiedzenia przez jedną ze stron. Polak zatrudniony na pełny etat powinien spędzać w pracy 40 godzin w tygodniu, a wraz z nadgodzinami 48.

Podstawowe obowiązki pracodawcy to m.in.: 

- Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy
- Terminowe i prawidłowe wypłacanie wynagrodzenia oraz udzielanie urlopu wypoczynkowego
- Zgłoszenie pracownika do społecznego i powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego
- Ułatwianie pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych
- Wydanie świadectwa pracy w związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy

Podstawowe obowiązki pracownika

- Sumienne i staranne wykonywanie pracy
- Stosowanie się do poleceń przełożonych dotyczących pracy, jeżeli nie są sprzeczne z przepisami prawa lub postanowieniami umowy o pracę
- Przestrzeganie regulaminu pracy i obowiązującego porządku, zasad BHP, przepisów przeciwpożarowych
- Przestrzeganie tajemnicy informacji poufnych

Prawo administracyjne

Administrowanie polega na rządzeniu w państwie zajmują się tym wyspecjalizowane organy takie jak administracja rządowa lub samorząd terytorialny. Polskie prawo administracyjne nie zostało jeszcze skodyfikowane, a jego normy istnieją w wielu ustawach oraz innych aktach normatywnych. Organy administracji publicznej tworzące akty tego rodzaju prawa to: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Minister, centralny organ administracji państwowej, Wojewoda, Sejmik województwa, Rada powiatu, Rada gminy.

Sposoby egzekwowania prawa

Sankcje

(Sankcja, aby spełniała swoją rolę powinna być dolegliwa, nieuchronna i proporcjonalna do określonego zachowania i czynu.)

Temat : PRAWO

Największy wpływ na kształt dzisiejszego prawa mieli starożytni Rzymianie po raz pierwszy prawo pochodzi od ludu, nie od Boga, króla czy innej władzy; człowiek umie rozpoznać dobro od zła, więc to on powinien stworzyć zasady, którymi się kieruje. 

W starożytnym Rzymie wykształciły się także fundamentalne zasady prawa, które obowiązują do dzisiaj:

- rzecz niemożliwa do spełnienia nie może stanowić zobowiązania
- prawo nie działa wstecz
- w razie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść oskarżonego
- nie ma kary bez prawa
- nieznajomość prawa szkodzi
- twarde prawo, ale prawo
- w średniowieczu powrót do idei Boga jako najwyższego sędziego i prawa boskiego
- w nowożytności powrót do idei pochodzących ze Starożytnego Rzymu – tak jest do dzisiaj

Źródła prawa powszechnie obowiązującego:

- konstytucja (ustawa zasadnicza) 
- umowa międzynarodowa ratyfikowana przez Sejm
- ustawa 
- rozporządzenie (akty wykonawcze) - zwykle wydaje odpowiedni minister 
- akty normatywne prawa miejscowego - wydaje wojewoda, rada gminy
-Przepisy prawa wewnętrznie obowiązującego: 
np. uchwały Rady Ministrów
- regulamin funkcjonowania przedszkola
- przepisy BHP jakiegoś przedsiębiorstwa
- przepisy stowarzyszenia 
tym przepisom obowiązują tylko jednostki podległe organowi wydającemu te akty 

Zasady dobrego prawa:

- należycie ustanowione zgodnie z wolą większości i stosowane przez większość
-zachowana procedura ustanawiania prawa (Konstytucja RP określa procedurę od inicjatywy ustawodawczej do podpisania ustawy przez prezydenta)
- należycie ogłoszone; opublikowane i dostępne (nieznajomość prawa szkodzi)
- przepisy powinny być sformułowane w sposób jasny (trudności: język prawniczy różni się od języka potocznego np. zadatek w prawie to nie to samo co zaliczka)
- reguły powinny być generalne i abstrakcyjne; np. dzierżawca, dłużnik w tych pojęciach mieści się więcej, niż tylko jedna osoba lub jedna sytuacja
- nie może być sprzeczne; prawo późniejsze wyłącza prawo wcześniejsze
- nie można nakazywać rzeczy, które są niemożliwe do wykonania
-nie działa wstecz; powinno dotyczyć wyłącznie zachowań przyszłych, nie zaś przeszłych
- względnie stałe, ale jednocześnie dynamiczne (dostosowuje się do zmieniającej rzeczywistości)
- racjonalne

Słowniczek:

zdolność prawna - posiadanie praw i obowiązków wynikających z prawa cywilnego; zdolność prawną człowiek posiada od narodzin do śmierci
zdolność do czynności prawnych - w prawie cywilnym zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, (nabywania praw i zaciągania zobowiązań). możliwość np. wniesienia sprawy do sądu cywilnego. Nie posiadają jej m.in. małoletni. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby małoletnie, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. 
obrona konieczna - dokonanie czynu w sytuacji obrony koniecznej oznacza, że sprawca nie będzie ścigany - czyn nie był bowiem bezprawny. Należy użyć środków adekwatnych do zagrożenia; w polskim prawie nie ma zbrodni w afekcie, obrona konieczna to obrona zdrowia i życia. Odparcie zamachu kosztem napastnika usprawiedliwione jest wtedy, gdy nie było innego racjonalnego sposobu uniknięcia zamachu.
stan wyższej konieczności - poświęcenie niższej wartości (np. przedmiotu), na rzecz obrony wyższej wartości (zdrowie, życie) - np. wybicie okien w celu uratowania dziecka z płonącego domu. 
podejrzany - osoba, wobec której wydano akt o postawienie zarzutów
oskarżony - osoba przeciwko której wniesiono do sądu akt oskarżenia 
przestępca - człowiek skazany przez sąd
skazany - osoba skazana prawomocnym wyrokiem
świadek koronny - podejrzany, który zgodził się zeznawać jako świadek w zamian za odstąpienie wykonania na nim kary lub jej złagodzenie. Osoba podejrzana o dokonanie morderstwa nie może zostać świadkiem koronnym. Może nim zostać podejrzany, którego zeznania mogą przyczynić się do zamknięcia sprawy. Świadek koronny nie podlega karze za popełnione przestępstwo. Ta instytucja ma ogromne znaczenie w rozbijaniu zorganizowanych grup przestępczych. 
świadek incognito - świadek nie ujawniający swej tożsamości. W celu zapewnienia jego bezpieczeństwa, przesłuchanie może odbyć się w formie wideokonferencji, z zastosowaniem aparatury zmieniającej wizerunek i głos zeznającego.
dura lex, sed lex - twarde prawo, ale prawo; zgodnie z tą łacińską sentencją, powinniśmy zawsze przestrzegać obowiązującego prawa, bez względu na to jak surowe obowiązki i kary na nas nakłada
wykładnia prawa -interpretacja przepisów polegająca na ustaleniu właściwej treści norm prawnych zawartych w obowiązujących przepisach
oskarżyciel - podmiot wnoszący akt oskarżenia i popierający go przed sądem. Do takiej roli może być upoważniony: prokurator, osoba pokrzywdzona lub oskarżyciel posiłkowy (pokrzywdzony w przestępstwie ściganym z oskarżenia publicznego, który przyłącza się do oskarżenia przed sądem)

Temat : "Władza sądownicza w Polsce"



W świetle Konstytucji władzę sądowniczą stanowią sądy oraz trybunały.
Mamy dwa jeden Konstytucyjny i drugi Stanu.

Nie wiem czy wiesz, ale np. w okresie wojny istnieje możliwość wprowadzenia sądów wyjątkowych.

Pierwszy rodzaj sądów to -> Sądy powszechne

Sądami powszechnymi są sądy: rejonowe, okręgowe oraz apelacyjne. 

Sąd rejonowy tworzony jest dla jednej lub kilku gmin jako sąd pierwszej instancji. 

Sąd okręgowy to instytucja odwoławcza w sprawach, które były rozstrzygane w pierwszej instancji przez sądy rejonowe, może też rozpatrywać w pierwszej instancji sprawy poważniejsze. 

Sąd apelacyjny jest wyłącznie placówką odwoławczą od orzeczeń sądów okręgowych, pełni więc funkcję sądu drugiej instancji. Jest też sądem rozpatrującym kasacje od wyroków sądów rejonowych.

Sędziów powołuje Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Krajową Radę Sądownictwa. Kandydaci muszą spełniać wymogi zawodowe (studia prawnicze, odbycie aplikacji) oraz etyczne (korzystanie z pełni praw publicznych itp.).

Sądy administracyjne

Są powołane do sprawowania kontroli działalności administracji publicznej. 

Sądami administracyjnymi są w Polsce: Naczelny Sąd Administracyjny i wojewódzkie sądy administracyjne. 

Wojewódzkie sądy administracyjne tworzy się dla jednego lub kilku województw. NSA jest to sąd drugiej instancji, do jego zadań należy rozpatrywanie skarg kasacyjnych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych oraz podejmowanie uchwał wyjaśniających zagadnienia prawne. 

Ponadto NSA otrzymał prawo rozstrzygania sporów kompetencyjnych między organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej.

Sądy wojskowe

Sądy wojskowe są zaliczane do sądów szczególnych. Są one powołane do orzekania wyłącznie w sprawach karnych dotyczących przestępstw popełnionych przez żołnierzy, a w pewnych przypadkach także przez osoby cywilne. Działają w oparciu o zasadę dwuinstancyjności - pierwszą instancję stanowią sądy garnizonowe, w drugiej zaś działają sądy okręgu wojskowego. 

Jednak powstaje wątpliwość, czy istnienie tych organów jest zgodne z zasadą równości obywateli wobec prawa. Za ich utrzymaniem przemawia konieczność posiadania przez Siły Zbrojne sądownictwa gotowego do działania w okresie wojny. Ich istnienie pozwala na wyspecjalizowanie sędziów w zakresie życia wojskowego, a także w sprawach objętych tajemnicą.

Sąd najwyższy

Sąd Najwyższy to organ sprawujący nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. Konstytucja nie objęła nadzorem Sądu Najwyższego sądów administracyjnych. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany przez Prezydenta. Na obsadę tego stanowiska duży wpływ ma 

Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, a Prezydent nie może natomiast wyjść poza kandydatury zgłoszone przez ten organ. Sąd Najwyższy dzieli się na cztery izby: Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, Cywilną, Karną, Wojskową.

Temat : Prawa Człowieka

 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - Artykuł 1: Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i w swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Prawa człowieka przysługują każdej osobie bez względu na płeć, język, kolor skóry, narodowość, pochodzenie społeczne, orientację seksualną, wyznanie, światopogląd, poglądy polityczne, niepełnosprawność i jakąkolwiek inną cechę. Wynikają one z godności osobowej człowieka.

Definicja praw człowieka

- Przyrodzone: przysługują każdej osobie z racji urodzenia, faktu bycia człowiekiem
- Niezbywalne: żaden człowiek nie może zrzec się swoich praw
- Nienaruszalne: żadna władza nie może odebrać tych praw
- Powszechne lub uniwersalne: są takie same dla każdego człowieka na świecie, niezależnie od koloru skóry, narodowości, płci, wieku, wyznania, poglądów, orientacji seksualnej
- Podstawowe/ fundamentalne: posiadanie tych praw daje człowiekowi możliwość rozwoju i korzystania z wszelkich innych praw

Rodzaje praw człowieka:

- osobiste - zabezpieczają jednostkę przed nadmierną ingerencją państwa w jej życie prywatne
- obywatelskie - uprawnienia przysługujące jednostce danego państwa
- polityczne - gwarantują jednostce nieskrępowany udział w życiu politycznym i możliwość aktywnego udziału w rządzeniu państwem, w kształtowaniu jego polityki. Prawa te powiązane są z ustrojem demokratycznym.
- ekonomiczne - dotyczą bezpośrednio ekonomicznej egzystencji jednostki
- społeczne - zapewniają każdemu człowiekowi elementarne poczucie bezpieczeństwa socjalnego
- kulturalne - zapewniają prawo do ochrony i korzystania z dóbr kultury krajowej i światowej

Generacje praw człowieka:

I Generacja praw człowieka
Prawa osobiste, obywatelskie i polityczne; zostały sformułowane w oświeceniu (na przełomie XVIII i XIX wieku) pod wpływem koncepcji liberalnych. Prawa te zostały zawarte w Pakcie Praw Obywatelskich i politycznych z 1966 r.
Przykłady: prawo do życia, prawo do prywatności, prawo do wolności wyznania, prawo do rzetelnego procesu sądowego, wolność od tortur, prawo do zgromadzeń, prawo do stowarzyszania się, prawo do uczestnictwa w wyborach.

II Generacja praw człowieka
Prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne; pojawiły się pod koniec XIX w. Gwarantują minimum socjalne konieczne do swobodnego korzystania z praw I generacji. Zapisywane są w konstytucjach różnych państw od czasu zakończenia I wojny światowej. Formułuje je także Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 r. Przykłady: prawo do własności, prawo do edukacji, prawo do korzystania z dóbr kultury, prawo do emerytury, prawo do urlopu, prawo do pracy, prawo do zasiłku

III Generacja praw człowieka

Prawa solidarnościowe; są to prawa kolektywne, przysługują społeczeństwom - ich podmiotem są grupy ludzi, ale nie pojedynczy człowiek. Ukształtowały się w latach 70. XX w., jednak można je spotkać już wcześniej. Ich przestrzeganie ma umożliwić ludziom swobodne korzystania z praw obu wcześniejszych generacji.
Przykłady: prawo do życia w pokoju, prawo życia w demokracji, prawo do życia w czystym środowisku.

Temat : Normy społeczne.

Definicja normy społecznej

Norma to przepis określający, jak powinien postępować każdy członek, który należy do danej grupy. Ewentualnie do określonej społeczności :-).

Normy grupowe, według kryteriów interesów grupy, pełnią dwie fundamentalne funkcje:

Pierwsza ! - przyczyniają się do osiągania celu grupy i druga - służą utrzymywaniu się grupy przy życiu.

Normy grupowe, podobnie jak i cel grupowy, mogą pochodzić od dwóch przyczyn:
- zewnętrznych;
- wewnętrznych.

Zapamiętaj to koniecznie! Agnieszko oto najważniejsze rodzaje norm społecznych

Normy prawne
- charakteryzują się skutecznością wobec wszystkich obywateli;
- popierają je sankcje państwa;
- są spisane (niekiedy są oparte na precedensie, jak w systemie anglosaskim).

Normy moralne
- wynikają z rozróżnienia, co dobre a co złe;
- nie są poparte sankcją państwa, oprócz tzw. sankcji rozproszonej (wyszydzanie, izolacja w środowisku, itp.)
- ich charakter jest grupowy.

Normy religijne
- są skuteczne wobec członków danego wyznania;
- są zapisane;
- ich nieprzestrzeganie powoduje sankcje religijne.

Normy obyczajowe
- związane są z określoną tradycją (np.: śmigus - dyngus, obchodzenie Wigilii, itd.);
- istnieją w dowolny sposób, albo w formie spisanej, lub nie. Istnieją w świadomości społecznej, są przekazywane z pokolenia na pokolenie;
- karą za ich nieprzestrzeganie może być izolacja w środowisku, ośmieszenie, itp.

Normy zwyczajowe
- wynikają z nawyków dystynktywnych dla całego społeczeństwa lub pewnych jego grup (np. nawyk całowania kobiet w rękę, ustępowanie miejsca, itp.);
- bywają spisane (np. zachowanie przy stole), ale najczęściej wynikają z naśladownictwa innych;
- karą za ich nieprzestrzeganie jest zgorszenie, ośmieszenie drwiny itp.

Pewne normy mogą być przenoszone do grupy z powodów kulturowych. Członkowie należący do jakiejś kultury regionalnej, narodowościowej, mogą wprowadzać jej elementy do grupy, którą tworzą. Normy grupowe mogą być narzucone przez większą organizację, której grupa jest jakimś elementem. Na przykład ucznia jakiejś klasy I obowiązuje Statut szkoły, który obowiązuje wszystkich uczniów, tworzących razem społeczność uczniowską. Każdego harcerza obowiązuje przestrzeganie Prawa Harcerskiego, ustalonego przez ZHP, itd.

Normy formalne
Innymi przykładami tego typu norm są: Dekalog, Konstytucja, Kodeks pracy itp. Z powyższego wynika, że normy grupowe, które pochodzą z zewnątrz mają charakter dokumentu (zapisu), dlatego określane są jako normy formalne.
Normy nie formalne
Nie wyklucza to faktu, że w grupach o normach formalnych mogą i istnieć normy nieformalne.

Na przykład na obozach harcerskich poszczególne zastępy wymyślają sobie różne totemy, insygnia, które mają dany zastęp wyróżniać z pozostałej części społeczności obozowej.

Drugi kategoria norm to normy nieformalne. Powstają wewnątrz grupy. Są wynikiem procesu interakcji zachodzącej między jej członkami. Normy nieformalne nie są pozbawione cech norm występujących w społeczeństwie, którego elementem jest dana grupa, czy też norm obowiązujących w środowiskach, z których pochodzą członkowie danej grupy. I tak na przykład, nowo powstająca rodzina ustala własne, specyficzne normy, które jednak są wynikiem ustaleń, modyfikacji, kompromisów, a to, dlatego, że każdy z małżonków wnosi własne doświadczenia, zwyczaje czy nawyki, wyniesione z domu rodzinnego, środowisk i grup, do których należał lub należy. Takie procesy interakcyjne powtarzają się, są ciągłe. Ich rola to zachowanie i ciągłość różnych rodzajów społeczności, a tym samym i całego społeczeństwa. Reasumując, raz ustalone i przyjęte normy wywierają wpływ na zachowanie się członka jakiejś nowej grupy nawet wtedy, kiedy opuszcza on grupę, w której daną normę sobie przyswoił lub brał udział w jej ustanowieniu.

Temat: Źródła prawa europejskiego dzielimy na dwie grupy: pierwotne i wtórne.
Europejskie prawo pierwotne

Prawo pierwotne, inaczej zwane prawo statutowe to przede wszystkim traktaty założycielskie Europejskich Wspólnot oraz ich zmiany i dokonane uzupełnienia. 

Prawem pierwotnym jest również jednolity Akt Europejski i Traktat o Unii Europejskiej. Ponadto do prawa pierwotnego zalicza się protokoły załączane do traktatów, umowy o stowarzyszeniu oraz umowy o przystąpieniu nowych członków.
Europejskie prawo wtórne

Prawo wtórne inaczej zwane prawo instytucjonalne tworzone jest przez organy Wspólnot Europejskich. Źródła prawa wtórnego mają charakter wiążący poprzez wydane rozporządzenia, dyrektywy, bądź niewiążący na drodze zaleceń i opinii. Rozporządzenia mają charakter ogólny, adresowane są do abstrakcyjnego kręgu adresatów. Obowiązują w całości i stosowane są bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich, czyli automatycznie należą do prawa krajowego.

Dyrektywy są wiążące, co do skutku, pozostawiając państwu członkowskiemu wybór formy i metod ich realizacji. Dyrektywy służą ujednolicaniu prawa krajowego. Wyznaczają terminy, w których państwa członkowskie zobowiązane są uczynić zadość ich postanowieniom.

Decyzje wiążą w całości tych, do których są skierowane. Ich adresatem mogą być państwa członkowskie, ale także inne zindywidualizowane podmioty, zwłaszcza osoby fizyczne i prawne. Zalecenia i opinie nie maja mocy wiążącej, wywierają jednak doniosły wpływ na kształt prawa europejskiego, Wydawane są przez instytucje europejskie, gdy nie ma możliwości bądź potrzeby wydawania aktów wiążących. Kierowane są do państw członkowskich i innych podmiotów prawa krajowego.

Kontrolne kompetencje Komisji Europejskiej obejmują nie tylko instytucje Wspólnoty, ale również państwa członkowskie oraz, w określonych sytuacjach, związane z prawem Wspólnoty osoby fizyczne i prawne. W swej kontrolnej funkcji Komisja nadzoruje również stosowanie się do orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości. Na mocy Traktatu o Unii Europejskiej zadaniem Komisji jest nadzorowanie stanu budżetu o wysokości długu publicznego per capita (etym. łac. na głowę ludności, na osobę) w państwach członkowskich oraz wskazanie przyczyn powstających deficytów.

Temat: Państwo prawa

Definicja demokracji

Termin demokracja z greckiego oznacza ludowładztwo, czyli szczególną formę rządzenia państwem, w której władza państwowa nominalnie lub faktycznie należy do obywateli. Współcześnie terminu demokracja używa się głównie w 2 znaczeniach:

- Władza ludu, społeczeństwa;
- Forma ustroju państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy;
- Synonim samych praw i swobód obywatelskich.
Relacje pomiędzy prawami a obowiązkami obywateli

W państwie demokratycznym następują następujące relacje między prawami a obowiązkami obywateli:

- Władza ludu, społeczeństwa;

- Jedność praw i obowiązków - prawa przysługują jednostce wtedy, gdy wypełnia ona wobec społeczeństwa swoje obowiązki, wynikające z poszanowania praw i wolności innych ludzi. Takie założenia były przyjęte w polskich konstytucjach z okresu międzywojennego i w konstytucji PRL - u.

- Rozdział praw i obowiązków - prawa przysługujące obywatelowi są niezależne od obowiązków. Ich źródłem jest, bowiem godność osobista, którą ma każdy człowiek i której nikt nie może człowieka pozbawić. Trudno na przykład wyobrazić sobie sytuację, gdy wolność sumienia czy słowa będzie uzależniona od płacenia podatków. Rozdział praw i obowiązków można dostrzec w obecnie obowiązującej konstytucji.

W demokratycznym państwie przyznaje się wszystkim obywatelom swobody i prawa polityczne, zapewniające im udział w sprawowaniu władzy. Cnoty obywatelskie, jakie winny charakteryzować wyborcę, wskazują wyznaczniki kultury politycznej, której miernikiem są wybory demokratyczne.
Cnoty obywatelskie
Cnoty obywatelskie to wartości, które przyczyniają się do tworzenia dobra wspólnego, tak istotnego w systemie demokratycznym i w związku z tym powinny kształtować postępowanie obywatela. Cnoty tworzą wzór obywatela i są wyznacznikiem jego działalności. Istnieją różne katalogi cnót obywatelskich.

Najczęściej wymieniane cnoty obywatelskie to:

- Dyscyplina wewnętrzna to umiejętność narzucania sobie określonych planów działania i konsekwencja w ich realizacji. Jest ona niezwykle istotna w działalności obywateli w organizacjach;

- Tolerancja przejawia się poszanowaniem potrzeb, poglądów i zachowań innych ludzi. W życiu politycznym ułatwia zawieranie kompromisów z przeciwnikami politycznymi. Tolerancje nie oznacza jednak akceptacji czy popierania postaw i poglądów, które uważa się za błędne. Nie może również oznaczać obojętności na zło. Postawa tolerancji nie dotyczy sytuacji, w których poglądy czy zachowania innych ludzi są zagrożeniem dla mienia, bezpieczeństwa i życie innych obywateli;

- Uspołecznienie polega na zainteresowaniu i zaangażowaniu w sprawy społeczne. Społeczeństwo demokratyczne i obywatelskie stwarza wiele możliwości działania. Są to między innymi:

1. Akcje charytatywne

2 Wolontariat młodzieżowy, który jest dobrowolną, nieodpłatną i systematyczną pracą na rzecz osób potrzebujących. Wolontariuszem może zostać każdy.

3. Organizacje społeczne i polityczne

4. Samorządy

5. Wybory

6. Referenda

Aktywność obywatelska

Czynnikami, które mają wpływ na poziom aktywności obywateli, są:

- Wychowanie w rodzinie;

- Wzorce społeczne środowiska, normy społeczne;

- Hierarchia wartości społecznych (dobro wspólne czy egoizm);

- Wychowanie w szkole, popieranie inicjatyw dzieci i młodzieży;

- Sytuacja ekonomiczna, możliwość bezinteresownego poświecenia wolnego czasu;

- Dostęp do informacji o możliwym zaangażowaniu i stopień promocji aktywności obywatelskiej;

- Postawa patriotyczna, tradycje rodzinne, zawodowe;

- Obraz polityki w mediach oraz w poczuciu społecznym.

Krytycyzm to postawa charakteryzująca się umiejętnością właściwej oceny zjawisk, poglądów oraz przyjmowaniem tylko tych informacji, które są dobrze uzasadnione. Postawa krytyczna dotyczy także własnych poglądów i wyraża się gotowością ich zmiany w przypadku pojawienia się przemawiających za tym argumentów. Taka postawa krytyczna jest niezwykle istotna w społeczeństwach demokratycznych, gdzie w przestrzeni publicznej ścierają się różne poglądy;

Odpowiedzialność za słowa to świadomość, że wystąpienia na forum publicznym mogą naruszać interesy innych ludzi. Odpowiedzialność za słowa oznacza także gotowość ponoszenia konsekwencji swoich wypowiedzi oraz dotrzymania obietnic.
Deklaracja Zasad Tolerancji ONZ
Z kwestią jednej z cnót obywatelskich wiąże się Deklaracja Zasad Tolerancji, której zarys zostanie przedstawiony poniżej.
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, nauki i Kultury 16 listopada 1995 roku przyjęła deklarację dotyczącą zasad tolerancji. W następnym roku Zgromadzenie Ogólne ONZ proklamowało dzień uchwalenia deklaracji Międzynarodowym Dniem Tolerancji. W myśl przyjętej przez ONZ deklaracji tolerancja polega na:

- Respektowaniu cudzych praw i cudzej własności;

- Uznaniu i akceptacji różnic indywidualnych;

- Umiejętności słuchania, komunikowania się i rozumienia innych;

- Docenianiu rozmaitych kultur;

- Otwarciu na cudze myśli i filozofię;

- Ciekawości i nieodrzucaniu tego, co nieznane;

- Uznaniu, że nikt nie ma monopolu naprawdę.

Temat: Opinia publiczna i niezależne mass media, jako fundamenty demokracji

Badanie opinii publicznej w systemie demokratycznym ma istotną rolę - politycy chcą wiedzieć, co na dany temat myśli społeczeństwo. Umożliwia to kształtowanie programów politycznych i zapewnie dostosowanie postulatów do oczekiwań społeczeństwa. Najczęściej za głos opinii publicznej uznajemy stanowisko zajmowane przez większość obywateli. 

Jeśli znaczące grupy mają odmienne poglądy w tej samej sprawie, uznajemy, że opinia publiczna jest podzielona. Dla określenia opinii publicznej w jakiejś sprawie sięga się do badań sondażowych. Polegają one na tym, ze grupa reprezentatywna dla kraju lub regionu odpowiada na zestaw pytań.

Największymi ośrodkami badań opinii publicznej w Polsce są:

-CBOS - Centrum Badania Opinii Społecznej
-OBOP - Ośrodek Badania Opinii Publicznej
-PBS - Pracownia Badań Społecznych
-PENTOR 

Olbrzymie znaczenie w kształtowaniu opinii społecznej ma telewizja, którą przeciętnie w krajach europejskich ogląda się około cztery godziny dziennie. Bezpośrednio na nasze przekonania mają wpływ także liderzy opinii, którzy cieszą się dużym zaufaniem społecznym. 

Ludzie maja prawo do rzetelnej informacji na temat spraw publicznych. Dlatego tez obowiązkiem dziennikarzy jest podawanie sprawdzonych, wiarygodnych informacji. Rolą mediów jest analizowanie wydarzeń, wyjaśnianie ich przyczyn. Często natłok informacji sprawia, że bez komentarza objaśniającego konflikty czy spory na scenie politycznej, są one niezrozumiałe dla przeciętnego odbiorcy. Szczególnie ważna jest funkcja kontrolna mediów - w ostatnich latach dzięki mediom ujawniono wiele afer, m.in. aferę Rywina, PZU, Orlenu. 

W kilku przypadkach pod wpływem publikowanych w prasie zarzutów doszło do spektakularnych dymisji wysokich funkcjonariuszy publicznych. Media prezentują też opinie opozycji, organizacji pozarządowych oraz niezależnych ekspertów na temat planów władz i sposobu ich realizacji. Krytyka mediów może doprowadzić do zmiany polityki rządu. 

W Polsce na straży ładu medialnego, wolności mediów i słowa stoi Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, której członków wybiera Sejm (2), Senat (1) i Prezydent (2). Zadaniem KRRiT jest ustalanie wysokości opłaty abonamentowej, udzielanie koncesji nadawcom radiowym i telewizyjnym, kontrolowanie programów pod kątem wartości chrześcijańskich i norm obyczajowych, określanie limitów czasowych dla emisji reklam oraz programów produkcji rodzimej i zagranicznej. 

Najważniejsze media w Polsce: (wg nakładu/słuchalności)

-dzienniki: Fakt (tabloid - wulgarne tytuły, duża czcionka, nacisk położony na zdjęcia, mało tekstu), Gazeta Wyborcza (dziennik polityczno-społeczny; pierwszy dziennik, który powstał w wyniku przemian ustrojowych w 1989 r.; wydania regionalne, liczne dodatki tematyczne), Polska The Times (dziennik, którego pierwsze 8 stron podejmuje tematykę ogólnokrajową, reszta to dodatek regionalny), Super Express (tabloid - teksty sensacyjne, szokujące zdjęcia), Dziennik Polska Europa Świat (dziennik polityczno-społeczny), Rzeczpospolita (obszerny dział poświęcony prawu i gospodarce, publicystyka)
-tygodniki: Polityka, Wprost, Newsweek, Przekrój
-radio: RMF FM, Radio ZET, Program I Polskiego Radia, Program III Polskiego Radia (Trójka)
-telewizja: TVP 1, TVP 2, Polsat, TVN, TVP Info