Koparka to maszyna do robót ziemnych, służąca do odspajania (oddzielania) urobku od calizny gruntu i przenoszenia go na środki transportowe lub na składowisko (odkład).
Koparka może również pełnić rolę urządzenia przeładunkowego (wtedy nabiera i przenosi tylko materiał sypki).
Koparka jednonaczyniowa, zwana również koparką łyżkową, składa się z następujących podstawowych zespołów:
- podwozia, najczęściej gąsienicowego lub na kołach ogumionych, pozwalającego na przesuwanie się w terenie,
- nadwozia obrotowego, na którym umieszczone są mechanizmy napędowe i sterujące oraz kabina operatora,
- osprzętu roboczego obejmującego wysięgnik i naczynie kopiące z odpowiednim uchwytem
Koparka mechaniczna wyposażona jest z reguły w 5 mechanizmów:
mechanizm jazdy napędzający gąsienicę lub koła jezdne,
mechanizm obrotu,
mechanizm przyciągania łyżki za pomocą lin, które nawijają się na bęben umieszczony w kabinie,
mechanizm naporu – przy osprzęcie przedsiębiernym (tj. mechanizm wysuwania łyżki za pomocą przekładni linowych lub łańcuchowych),
-mechanizm zmiany wysięgu.
Koparki hydrauliczne
Wyposażone są w podobne do koparek mechanicznych naczynia kopiące podsiębierne i przedsiębierne oraz ładowarkowe, natomiast zamiast mechanizmów takich jak przekładnie zębate, łańcuchowe, sprzęgła i bębny są one wyposażone w siłowniki i silniki hydrauliczne.
3. Klasyfikacja koparek
Koparki jednonaczyniowe dzielimy według różnych cech konstrukcyjnych, mających wpływ na eksploatację maszyny.
Dzielimy je ze względu na pojemności łyżki na:
a) koparki małe - o nominalnej pojemności łyżki od 0,16 do 1,6m3, stosowane w budownictwie,
b) koparki średniej wielkości - o nominalnej pojemności łyżki od 2 do 5m3, stosowane w robotach inżynieryjnych i w kopalnictwie odkrywkowym
c) koparki wielkie - o pojemności łyżki od 5 do 10m3, stosowane w kopalnictwie odkrywkowym oraz przy wielkich robotach hydrotechnicznych.
Ze względu na osprzęt roboczy, w jaki jest koparka zaopatrzona koparki mogą być:
a) koparki małe - mają z reguły wymienny osprzęt i stąd nazywamy je koparkami uniwersalnymi lub wielozadaniowymi.
b) koparki średnie i wielkie - zaopatrzone w jeden określony osprzęt np.:
przedsiębierny,
podsiębierny,
zgarniakowy,
chwytakowy,
dźwigowy,
ładowarkowy,
strugowy,
kafarowy.
Ze względu na rodzaj podwozia koparki mogą przemieszczać się:
a) na podwoziu gąsienicowym,
b) na podwoziu kołowym,
c) kroczące,
d) umieszczone na innym środku transportu, (np. na samochodzie, ciągniku, wagonie kolejowym czy na pontonie),
e) umieszczone na dwukołowej przyczepie bez własnego napędu jazdy i ciągnione przez ciągnik,
f) szynowe określane również jako kolejowe,
Źródłem napędu koparek może być:
silnik spalinowy,
silnik elektryczny, (przy czym może to być napęd jedno- lub wielosilnikowy),
napęd spalinowo-elektryczny, w którym źródłem napędu jest silnik spalinowy napędzający generator elektryczny.
Sterowanie w koparkach może być:
mechaniczne,
hydrauliczne,
pneumatyczne,
elektryczne.
Ze względu na rodzaj pracy koparki dzielą się na
koparki pracujące w cyklu przerywanym tzn. pomiędzy kolejnymi etapami pracy naczynia urabiającego występują etapy pomocnicze, takie jak przeniesienie naczynia z urobkiem, jego opróżnienie i powrót do pozycji pracy; stąd, że wyposażone są w jedno naczynie urabiające, nazywane są koparkami jednonaczyniowymi; jest to grupa koparek najpowszechniej znanych i stosowanych,
koparki pracujące w cyklu ciągłym, tzn. kolejne etapy pracy naczyń urabiających następują jedno po drugim w sposób ciągły, wyposażone w wiele naczyń urabiających połączonych zamkniętym łańcuchem lub ustawionych na kole czerpakowym; grupa ta określana jest jako koparki wielonaczyniowe.
4. Charakterystyka najczęściej stosowanych koparek w drogownictwie
Koparki na podwoziu gąsienicowym
Koparki na podwoziu gąsienicowym mogą poruszać się po gruntach o małej lub po świeżych jeszcze nie zagęszczonych nasypach.
Zaletą koparek na gąsienicach jest ich duża stateczność.
Wadą jest trudność ich przemieszczania z jednego stanowiska na drugie. Przy większych odległościach stosować należy przyczepy niskopodwoziowe.
Koparki na podwoziu kołowym
Koparki na podwoziu kolowym są zwrotne i ruchliwe, łatwo zmieniają miejsce pracy.