06-10-2012

Sadzenie drzew i krzewów

Wybór drzew i krzewów planowanych do nasadzenia, zapada na etapie opracowania projektu.

Zależny jest od samej idei założenia ogrodowego, ale również od panujących na danym terenie warunków

- siedliskowych, czyli glebowych, żyzności, struktura, zasobność w substancje pokarmowe

- klimatycznych, amplitudą temperatur w skali dobowej i rocznej , wiatry, wilgotność powietrza

- hydrologicznych, poziom wód gruntowych, właściwości podłoża na utrzymanie wody dostępnej dla roślin.

Wymagania jakościowe materiału roślinnego

W momencie zakupu roślin musimy bardzo dokładnie wybrać poszczególne egzemplarze.

Powinny być przede wszystkim wolne od wszelkich objawów chorobowych, cześć nadziemna i podziemna musi być odpowiedniej wielkości i dobrze uformowana.

Efekt po posadzeniu jest o wiele większy, gdy zdecydujemy się na zakup roślin starszych.

Staramy się kupować w specjalistycznych szkółkach roślin ozdobnych. Tylko gatunki i odmiany sprawdzające się w naszych warunkach klimatycznych.

Podstawowe wymogi jakościowe materiału szkółkarskiego.

- brak uszkodzeń mechanicznych i oznak występowania patogenów , o odpowiednim turgorze – odpowiednio nasycone wodą.

- utrzymują pokrój charakterystyczny dla określonego gatunku i odmiany

- odpowiednio wykształcona korona; regularna, przewodnik z wyraźnym pączkiem szczytowym, równomiernie rozmieszczone gałęzie.

- u drzew iglastych wyraźny prosty przewodnik, wyraźny pąk szczytowy, okółki pędów bocznych regularnie rozmieszczone na całej długości pnia.

- u drzew prosty silny pień, zarośnięte blizny po usuniętych gałęziach

- kora pnia i pędów bez uszkodzeń, prawidłowo wybarwiona ( cecha gatunkowa)

- wielkość, barwa liści i kwiatów charakterystyczna dla odmiany i gatunku

- nieuszkodzony system korzeniowy, bryła zwarta z dużą ilością drobnych korzeni.

Wszystkie rośliny powinny być wyraźnie oznakowane, etykieta z gatunkiem i odmianą.

Rodzaje materiału roślinnego dostępnego w szkółkach

-rośliny z odkrytym systemem korzeniowym; młode rośliny, bez ziemi w obrębie systemu korzeniowego, wykopane tuż przed posadzeniem w miejsce docelowym, lub zabezpieczone substratem torfowym, ograniczone terminy sadzenia , sadzimy tylko w czasie odpowiednim dla terminarza danego gatunku.

- rośliny balotowane; rośliny wykopane z bryłą korzeniową oraz glebą, pakowane w siatkę folię lub jutę metoda stosowana w przypadku roślin zimozielonych, sadzenie w jak najkrótszym czasie po wykopaniu.

Rośliny w pojemnikach; to rośliny z dużą bryłą korzeniową, odpowiednio ukształtowaną, uprawiane w pojemnikach, pozwala to na sadzenie w dowolnym terminie, wysoki procent przyjęć roślin sadzonych taką metodą.

Odległości sadzenia roślin

Odległości nasadzeń; grup drzew i krzewów, żywopłotów, alei itp. Ustalamy na etapie projektowania założenia ogrodowego.

Więźba inaczej rozstaw , zależy od;

- wielkości roślin w wieku dojrzałym

- formy przestrzennej jaką mają tworzyć rośliny w grupie

Gęste nasadzenie dają szybko wizualny efekt, ale może prowadzić to do wybujania roślin.

Luźne nasadzanie wykorzystywane są, gdy chcemy wyeksponować naturalne cechy drzew lub krzewów.

Odległości sadzenia

Drzewa

- grupy luźne; rozmieszczenie umożliwiające swobodny rozwój korony, odstęp równy sumie wysokości dwóch dojrzałych roślin podzielone przez dwa( nie formy kolumnowe).

- grupy zwarte sadzimy gęściej, odległości około 5,10,15,20 m w zależności i od odległości od gatunku, w kompozycjach naturalistycznych sadzimy nieregularnie, minimalna odległość 4 m.

Krzewy

- dla większości gatunków, prócz form płożących, odstępy nie powinny być większe niż połowa wysokości rośliny i nie większe niż jej wysokość, inaczej suma wysokości dwóch dojrzałych roślin podzielona przez 3

- grupy drzew i krzewów tego samego gatunku, można stosować mniejsze odległości, zwykle 0,7, 1 , 1,5, 2m oraz dla krzewów bardzo dużych 3-4 m

- żywopłoty; rozstaw uzależniony jest od gatunku, zamierzonej formy i funkcji, zwykle sadzi się co 0,2 – 0,5m, większe lub żywopłoty nie formowane co 0,5 -0,8m.

-róże ; sadzenie zależy od odmiany jej formy i siły wzrostu;

-róże rabatowe 8-10 szt na m²

- róże krzaczaste, - odmiany dekoracyjne 1m, gatunki dzikie 1,5-2m, żywopłoty 0,5-0,6 m , grupa 0,8 – 1m

- róże pnące 1,5- 2 m

Róże pienne co 0,8-1m

- krzewinki ( wrzosy, wrzośce) co 0,25 – 0,3m lub 0,35 – 0,45m

Pnącza

- w nasadzeniach rzędowych; wzdłuż ścian lub podpór co 2-3 m, należy uwzględnić specyfikę gatunkową

- w nasadzeniach okrywowych; odległość zależy od szybkości oczekiwanego efektu.

W początkowym okresie tworzenie ogrodu, dopuszczalne jest sadzenie 2-3 razy gęściej, tak aby uzyskać szybciej efekt. Z czasem, stopniowo przesadzamy rozrośnięte sztuki.

Można również zastosować nasadzenie przejściowe. Wykonywane z roślin później przesadzanych, gdy gatunki docelowe uzyskają odpowiednią wielkość i formę.

Na terenach mocno zurbanizowanych, musimy brać pod uwagę sąsiednią zabudowę i infrastrukturę techniczną – naziemną i podziemną.

Zbyt bliskie nasadzenie mogą prowadzić do uszkodzeń instalacji energetycznych lub telekomunikacyjnych.

Duże zagęszczenie sieci podziemnych w bliskim sąsiedztwie roślin, może prowadzić do, osuszania gleby, drenażu, zanieczyszczenia powietrza glebowego, konflikt w przypadku remontów instalacji itp.

Zbyt bliskie sadzenie roślin od budynków, prowadzi do nadmiernego zacienienia ścian, uszkodzeń spowodowanych przez korzenie, uszkodzeń elewacji przez konary.

Terminy sadzenia

Zależą od właściwości gatunkowych i warunków pogodowych.

- drzewa i krzewy sadzimy w okresie ich spoczynku; wiosna i jesienią. Rośliny uprawiane w pojemnikach można sadzić przez cały okres wegetacji w sprzyjających warunkach wilgotnościowych.

-lepszym terminem sadzenia dla większości drzew jest okres wiosenny. Korzystniej w tym terminie jest sadzić rośliny o delikatnym systemie korzeniowym ; magnolie, tulipanowiec, rośliny iglaste modrzew, miłorzęby, zimozielone, o twardym drewnie ; buki , graby, orzechy, robinie, orzeszniki.

- sadzenie wiosenne , stosujemy dla roślin wcześniej rozwijających liście. Sadzimy je w początkowych fazach rozwoju pąków. . drzewa i krzewy iglaste sadzimy, najlepiej gdy wystąpiły u nich pierwsze objawy rozpoczęcia wegetacji – najpóźniej od końca IV do końca V . wiosna jest dobrym okresem na sadzenie roślin zimozielonych.

- sadzenie jesienne , jest właściwe dla większości drzew i krzewów zrzucających liście na zimę. Sadzimy je w momencie , gdy pędy dostatecznie zdrewnieją – pierwsza połowa X. wcześniej można sadzić drzewa i krzewy iglaste, jeżeli są mocno nasycone wodą.

Transport i przechowywanie roślin

Staramy się skrócić do minimum czas , od wykopania do posadzenia materiału roślinnego.

Wykonujemy to w dni podczas pochmurnych i chłodnych, unikając dni upalnych i mroźnych.

Zabezpieczenie roślin w transporcie;

- obwiązujemy rozłożyste korony

- unieruchamiamy rośliny przed ich przesuwaniem i wstrząsami podczas jazdy

- okrywamy rośliny , aby nie dopuścić do obsychania bryły korzeniowej przed długim transportem nasycamy rośliny wodą.

Jeżeli po przewiezieniu roślin na miejsce sadzenia nie możemy je podsadzić, należy je odpowiednio zabezpieczyć;

- gromadzimy rośliny w miejscu ocienionym i osłoniętym od wiatru, obsypujemy bryłę korzeniową torfem, liśćmi, lub słomą i obficie całość podlewamy.

- sposób pozwalający na dłuższe przechowywanie drzew i krzewów to dołowanie . wykopujemy rów lub płytki dół , w którym pod skosem umieszczamy rośliny ( zgodnie z wiatrem lub w kierunku południowym- zmniejszenie przesuszania) i przysypujemy ziemią, kompostem lub torfem. Całość mocno podlewamy.

Przygotowanie podłoża

- oczyszczenie terenu nasadzenia z śmieci, kamieni, starych karp korzeniowych i pozostałości po pracach budowlanych

- spulchniamy wierzchnią warstwę gleby, gleby lekkie na sztych 20 cm, ciężkie 30-40cm

- grabimy i wyrównujemy teren nadając spadki zgodnie z projektem

- podczas przekopywania uzupełniamy substancję pokarmowe i regulujemy odczyn gleby

Odczyn gleby

Większość drzew i krzewów preferuje odczyn zbliżony do obojętnego lub lekko kwaśnego pH 6,5-7,0.

Zbyt duża kwasowość powoduje

- zanik struktury gruzełkowatej, pogorszenie warunków powietrzno-wodnych.

- wypłukanie lub unieruchomienie składników pokarmowych w związkach chemicznych np. fosfor

- wzrost skażenie gleby przez zwiększenie dostępności mikroskładników Fe, Cu, Mn, Zn oraz metali ciężkich

- zahamowanie przemian azotowych przez ograniczenie aktywności biologicznej bakterii i drobnoustrojów glebowych

Ujemny wpływ zakwaszenia minimalizujemy przez –

- zwiększenie ilości próchnicy w glebie

- zabieg wapnowania , na gleby ciężkie forma tlenkowa (CaO), wapno palone, hydratyzowane, dawka około 15-20 kg na 100m², na gleby lekkie stosujemy wapno wolno działające, w formie węglowej CaCO₃ wapno dolomitowe, popiół z węgla brunatnego, żużel wielkopiecowy. Dawka 10-15 kg ( czystego CaO ) na 100m²

Wapnowanie wykonujemy co 3-4 lata, jesienią lub wczesna wiosną( tylko forma węglowa i mniejsza dawka). Nie łączymy nawozów wapniowych z superfostatami ( uwstecznianie fosforu) i obornikiem ( utrata azotu).

Zakwaszanie

W przypadku roślin kwasolubnych może zajść potrzeba obniżenia pH podłoża;

- mieszamy glebę z wysokim kwaśnym torfem

- przekompostowanym szpilkami sosnowymi

- kompostem z kory drzew iglastych dawkowanie 6-8 kg na metr

- wprowadzamy do gleby nawozy zakwaszające np. potasowe, azotowe, superfosfat ( tylko), oraz siarczyny i chlorki.

Zabiegi te wykonujemy zwłaszcza w przypadku sadzenia różaneczników, azali, wrzosów.

Przygotowanie miejsca sadzenia

W przypadku gleb złej jakości lub ubogich w substancje pokarmowe, musimy podłoże przed sadzeniem odpowiednio przygotować.

Zabieg zaprawiania dołów polega na wymieszaniu kompostu lub żyznej gleby z ziemią rodzimą.

Wypełnienie dołów tylko żyzną glebą hamuje rozrost bryły korzeniowej poza obręb dołu.

Zalecana jest zwłaszcza na terenach miejskich, mocno zurbanizowanych lub rekultywowanych.

Głębokość sadzenia

Wielkość dołu powinna być tak dobrana , aby bryła korzeniowa swobodnie w nim się mieścił. Dla drzew głębokość 40-70cm, średnica 70-120 cm, dla krzewów 40-50cm, średnica 30-70cm.

Wyjątkiem są miejsca wzdłuż ulic, w sąsiedztwie parkingów lub na deptakach, gdzie warunki powietrzno- wodne są bardzo niekorzystne. Doły w takich miejscach wykonujemy znacznie szerzej i płycej. Przyjmujemy że głębokość dołu to wysokość bryły korzeniowej, a szerokość dołu to trzy razy średnica bryły.

Sadzenie drzew i krzewów

- rośliny z odkrytym systemem korzeniowym,

Sprawdzamy jego stan, usuwamy wszystkie uszkodzone fragmenty, ustawiamy roślinę w uprzednio przygotowanym dole, korzenie nie mogą się zawijać w górę, całość zasypujemy sypką ziemią do ½ udeptujemy i uzupełniamy resztę, zamiast udeptywania można obficie podlać tak aby ziemia wypełniła wolne przestwory i wniknęła między korzenie ( przesuszenie , podsiąkanie ). Po zakończeniu prac całość podlewamy 10-20 l krzewy 30l drzewa.

Uzupełniamy osiadłą ziemię i tworzymy misę dla zatrzymania wody. Całość ściółkujemy korą, ściółką z liści, wiórami, igliwiem ( mniejsze parowanie, chwasty i zaskorupianie gleby).

- rośliny z bryłą korzeniową,

Większy procent przyjmujących się roślin w porównaniu do w/w metody , dobrze ukształtowana bryła korzeniowa, możliwość sadzenia przez prawie cały okres wegetacyjny. Przed sadzeniem sprawdzamy stopień nasycenia wodą bryły korzeniowej. Jeżeli jest przesuszona przed sadzeniem podlewamy lub zanurzamy całość z donicą w wodzie. Dno dołu powinno być lekko wzruszone , a roslina umieszczona z pozostawieniem około 10-20cm wolnej przestrzeni po bokach.

Przenosząc roślinę staramy się to zrobić tak , aby nie rozkruszyć bryły korzeniowej i nie naderwać korzeni. Małe plastikowe pojemniki usuwamy przed sadzeniem. Duże okazy, zabezpieczone jutą pozostawiamy w opakowaniu, nacinając materiał dla lepszego przerastania korzeni. Po posadzeniu całość obficie podlewamy.

Zalecane jest aby drzewa i krzewy iglaste oraz zimozielone sadzone były z bryłą korzeniową.

Stabilizowanie drzew w gruncie

Gdy sadzimy drzewa , bardzo ważne jest aby zabezpieczyć roślinę przed silnymi wiatrami.

Wykonujemy to za pomocą 1,2,2,4 mocno wbitych w ziemie pali. Unikamy wbijania pali w obrębie bryły korzeniowej – uszkodzenia mechaniczne. Wysokość podpory powinna być równa wysokości pnia. Mocujemy za pomocą pasów , taśm, opasek nie drutów. Wiązanie umieszczamy w 2/3 pnia, egzemplarze wysokie podwójnie.

Dzięki stabilizacji sadzonych drzewa unikamy;

- uszkodzeń korzeni pod wpływem ruchów drzewa

- roślina lepiej się ukorzenia

- pień drzewa jest prosty, brak wygięć i pochyleń

- wyłamania szczepionej korony podczas wyjątkowo silnych wiatrów.

Do stabilizacji można również wykorzystać odciągi z sznurków lub stalowych linek. Pień drzewa w miejscu wiązania musi być odpowiednio zabezpieczony przed otarciami kory podkładkami. Metoda ta zazwyczaj stosowana jest w przypadku większych, starszych drzew. Stabilizację usuwamy po roku od momentu posadzenia.

ZABEZPIECZENIE drzew w warunkach ulicy

Rośliny sadzone na terenach miejskich, ulicach, placach są szczególnie narażone na złe warunki siedliskowe, a także wszelkie uszkodzenia mechaniczne ( części nadziemnej ale również systemu korzeniowego).

Część nadziemna zabezpieczona jest przez

- stabilizację pnia, omówiona wcześniej

- trwałe osłony wykonane z metalu, uwzględniające średnicę pnia dojrzałej rośliny. Osłona taka spełnia zadanie ochrony pnia, jest elementem zdobniczym a często również tworzy podporę dla pnączy.

Chronimy również część podziemną rośliny drzewa.

Na terenach zurbanizowanych stosujemy metalowe kraty umieszczone wokół podstawy pnia ( tylko w przypadku ruchu pieszego ) lub specjalne, przepuszczalne nawierzchnie:

- nawierzchnie żwirowo – tłuczniowe

- nawierzchnie z kostki, ułożone na 10-20 cm warstwie piachu lub żwiru

- ażurowe płyty betonowe ułożone na warstwie żwiru lub gruboziarnistego piasku specjalne nawierzchnie z tworzyw sztucznych

Przed skutkami nadmiernego zagęszczenia gruntu, stosujemy system perforowanych rur z tworzywa sztucznego (Fi 50 – 100mm). Rury rozkładamy na głębokości 20-50 cm w obrebie systemu korzeniowego w otoczce z keramzytu lub grubego żwiru 60mm. Wyloty rur umieszczamy ponad powierzchnią ziemi, zabezpieczone przed zapychaniem.

Jeżeli instalacja zostanie ułożona z zachowaniem spadków, może być wykorzystana do nawożenia w formie płynnej.

Pobliżu takiej instalacji nie używamy soli do usuwania oblodzenia zimą

Drzewa i krzewy na terenach miejskich powinny być sadzone w miarę możliwości i na większych powierzchniach np. na pasach trawników o szerokości minimum 3 m. gdy drzewa rosną pojedynczo na chodniku, wykonujemy otwory nawet do 8m² na jedną roślinę i minimalnej powierzchni ok. 1-2m².

Innym sposobem jest sadzenie drzew i krzewów w specjalnych wyniesionych ponad powierzchnię obudowach. Tworzy to odpowiednie warunki siedliskowe i zabezpiecza roślinę przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Podpory pnączy

Rośliny pnące samoczepne nie wymagają specjalnych podpór. Sadzimy je bezpośrednio pod ścianami, murami, ogrodzeniami.

Podpory stosujemy w przypadku gatunków pnączy bez organów czepnych. Podpory takie zależą od

- kompozycji przestrzennej, podpora musi nawiązywać do charakteru obiektu

- gatunku pnącza, intensywności jego wzrostu, masy i wielkości docelowej rośliny

Podpory wykonujemy przed posadzeniem roślin.

Sadzenie roślin na skarpach, terenach pochyłych

Sadzenie w takich miejscach powoduje;

- zapewnienie odpowiednich warunków wilgotnościowych ( spływanie wody)

- utrzymanie stabilnej pozycji ( wypłukiwanie podłoża i słabo ukorzenionych roślin).

W takich sytuacjach wykonujemy dodatkowe zabezpieczenia przed osuwaniem się ziemi na skutek erozji.

Wyróżniamy dwie metody sadzenia drzew i krzewów w miejscach pochyłych;

- przygotowujemy niewielkie poziome półki, na których sadzimy rośliny. Krawędzie umacniamy kamieniami, drewnianymi palami lub gotowymi elementami betonowymi

- równolegle do skarpy wykonujemy rowki, wzdłuż niższej krawędzi układamy faszynę z palikami, a w rowku umieszczamy sadzonki przysypując całość urodzajną ziemią

Rośliny obficie podlewamy, ściółkujemy, a drzewa stabilizujemy za pomocą odciągów.

Zakładanie żywopłotów

Są to zazwyczaj przestrzenne elementy kompozycji, o układzie zwartym, liniowym.

Sadzone są zazwyczaj w regularnych odstępach.

Żywopłoty możemy sadzić w jednym rzędzie lub w kilku rzędach tworzących szerokie pasy.

Przygotowanie roślin i miejsca do sadzenia jest analogiczne jak w przypadku pojedynczych roślin.

Do wyznaczenia linii nasadzeń żywopłotu najłatwiej wykorzystać sznur. Przy gęstej więźbie sadzenia można wykopać rów. Rośliny kolejno rozkładamy w rowie i przysypujemy żyzną ziemią.

W przypadku dużych krzewów, z rozbudowanym systemem korzeniowym, sadzonych w większym rozstawie wykonujemy oddzielne doły. Na zakończenie rów lub doły zasypujemy ziemia, podlewamy, ściółkujemy i pozostawiamy zagłębienia wzdłuż nasadzeń dla zatrzymania wody.

Przesadzanie starszych drzew

Przyczyny przesadzania starszych drzew i krzewów;

- oczyszczenie terenów przeznaczonych pod inwestycje budowlane

- w przypadku gdy roślina jest wyjątkowo cenna, ze względów biologicznych lub estetycznych

- na terenach słabo zadrzewionych np. miasta, tereny wysoko zurbanizowane

- na terenach wymagających szybkiego efektu kompozycyjnego.

Kryteria wyboru drzew do przesadzania;

- rodzaj systemu korzeniowego rośliny, łatwiej przesadzanie znoszą rośliny o płytkim systemie korzeniowym

- zdolność systemu korzeniowego do regeneracji i przystosowania się do nowych warunków siedliskowych, maleje wraz z wiekiem.

W starszym wieku nie przesadzamy ; wierzb, topoli, roslin iglastych.

Trudno przesadza się : kasztanowce, brzozy, orzechy.

Dobrze znoszą przesadzanie; lipy, klony, jesiony, Platany, cisy, żywotniki, świerki, daglezje.

- stan zdrowotny rośliny musi być dobry, bez uszkodzeń, objawów chorobowych lub śladów żerowania szkodników.

- wartości plastyczne brak deformacji pokroju rośliny zbytnia pochyłość dyskwalifikuje roślinę w wyborze.

- wiek , zbyt stare egzemplarze żle znoszą nowe warunki

- rozmiary drzewa lub krzewu, możliwości techniczne nie pozwalają na przesadzanie zbyt wysokich i rozłożystych egzemplarzy ( grubość pnia nie przekracza 25cm.

- masa drzewa musimy obliczyć masę całkowitą drzewa ( roślina plus ziemia w bryle korzeniowej)

- możliwości pielęgnacyjne drzewa świeżo przesadzone wymagają długotrwałej opieki i ochrony.

Zabiegi takie są pracochłonne i kosztowne, należy uwzględnić to podczas planowania operacji.

- możliwości ekonomiczne przesadzanie starszych egzemplarzy drzew wymaga dużych nakładów środków finansowych ; robocizna, koszty transportu, koszty specjalistycznego sprzętu oraz jego pracy, zabiegi pielęgnacyjne po posadzeniu.

Do wyliczenia masy całkowitej drzewa wykorzystujemy wzór

M=π*r²*h*y

M – masa bryły

R – promień bryły

h – wysokość bryły

y – gęstość ziemi( ziemia luźna, próchnicza to około 1200kg/m³, gęstość ziemi gliniastej to 2400 kg/m³)

przyjmuje się że , masa samego drzewa to około 25% masy bryły korzeniowej