MORFOLOGIA DRZEW I KRZEWÓW
Rośliny sadownicze dzieli się na: drzewa (np. jabłoń), krzewy (np. porzeczka) i krzewinki (np. żurawina). Drzewa zawsze tworzą pień i zazwyczaj osiągają duże rozmiary. Krzewy nie tworzą pnia i nie osiągają dużych rozmiarów. Ich pędy wybijające z szyjki korzeniowej rozgałęziają się od samej powierzchni gleby. Krzewinki są to bardzo niskie, często płożące się krzewy.
Drzewo składa się z korzeni, pnia i korony. Strefa przejściowa między pniem a korzeniami nazywa się szyjką korzeniową.
Wszystkie korzenie jednej rośliny nazywa się systemem korzeniowym.
Korona składa się z przewodnika, konarów i gałęzi. Przewodnik stanowi mniej lub więcej proste przedłużenie pnia, licząc od nasady najniżej położonej gałęzi. Konarem nazywa się pęd boczny pierwszego rzędu odchodzący od przewodnika. Gałąź stanowi dwuletni lub starszy pęd w koronie przekraczający długość 20 cm (górna granica krótkopędów).
Jednoroczne pędy przedłużające przewodnik i konary nazywa się pędami osiowymi przewodnika lub pędami osiowymi konarów.
Z pąków przybyszowych korzeni i szyjki korzeniowej wybijają pędy zwane odroślami lub odrostami. Silnie i pionowo rosnące l- i 2-letnie pędy, które wybijają na pniu i w koronie przeważnie z pąków śpiących i przybyszowych, nazywa się wilkami.
Konary wyrastają z przewodnika pod pewnym kątem zwanym kątem rozgałęzienia. U nasady konaru szkieletowego lub gałęzi powstaje zgrubienie zwane obrączką. Tworzą je warstwy drewna i kory z licznymi bliznami liściowymi i pąkami śpiącymi.
Pędy dzieli się na zdrewniałe i zielne, długopędy (powyżej 20 cm) i krótkopędy (poniżej 20 cm), pędy owoconośne i wegetatywne, jednoroczne i wieloletnie. Prócz tego rozróżnia się pędy świętojańskie i pośpiechy.
Wśród krótkopędów rozróżnia się prątki, ciernie, strzałki, sęczki, buławki, osadniki i pędy bukietowe, u brzoskwiń zaś - pędy płonne. Prątek jest to jednoroczny krótkopęd owoconośny długości 10 do 20 cm, zwykle zakończony pąkiem kwiatowym. Cierń jest to krótkopęd długości 3-10 cm, zazwyczaj ostro zakończony. U drzew owocowych spotyka się ciernie płodne, zakończone pąkiem kwiatowym. Strzałka należy do jednorocznych krótkopędów owoconośnych długości do 3 cm. Na jej wierzchołku znajduje się zwykle pąk kwiatowy. Sęczek jest to wieloletni, nierozgałęziony krótkopęd owoconośny o silnie zredukowanych międzywęźlach i widocznych licznych bliznach liściowych. Buławka (sakwa) jest wieloletnim, silnie zgrubiałym nierozgałęzionym krótkopędem owoconośnym, który już co najmniej raz owocował. Osadnik - to wieloletni, bardziej lub mniej rozgałęziony krótkopęd owoconośny, stanowiący właściwe skupisko sęczków i innych krótkopędów. Pędy bukietowe są to owoconośne krótkopędy drzew pestkowych pokryte licznymi pąkami kwiatowymi zebranymi w "bukiet". Pędy płonne są to słabe krótkopędy brzoskwini zakończone pąkiem liściowym i pokryte pąkami kwiatowymi, które nie wydają jednak owoców.
Ponowny przyrost pędu pojawiający się zazwyczaj w drugiej połowie czerwca i różniący się wyraźnie od poprzedniego przyrostu tegorocznego nazywa się pędem świętojańskim. Pędy boczne wybijające na pędzie zielnym w roku jego wzrostu nazywa się pasierbami lub pędami syleptycznymi.
Miejsca na pędzie, w których osadzone są liście wraz z pąkami, nazywa się węzłami, a odcinki pędu między nimi - międzywęźlami.
Pąki dzieli się na liściowe i kwiatowe, wierzchołkowe i boczne oraz śpiące i przybyszowe.
Pąki liściowe dają początek pędom. Terminem pąki kwiatowe obejmuje się w sadownictwie zarówno właściwe pąki kwiatowe (u drzew pestkowych), jak i pąki mieszane, z których wyrastają zarówno kwiaty, jak i pędy (u drzew ziarnkowych). Pąki wierzchołkowe tworzą się na szczycie pędu, a pąki boczne z boku pędu w pachwinach liści. W pachwinie liści drzew pestkowych często występuje obok pąka głównego kilka kolateralnych pąków przyległych. Najwyżej położony boczny pąk liściowy lub kwiatowy po przycięciu pędu nazywa się pąkiem końcowym.
Pąk śpiący nie wybija na wiosnę następnego roku po wytworzeniu się, lecz dopiero po kilkuletnim okresie spoczynku, pod wpływem bodźców zewnętrznych. Pąk przybyszowy powstaje na korzeniach, a według niektórych autorów również na kanarach i pniach z tkanki twórczej wtórnej. U niektórych roślin dopiero pocięcie ich na fragmenty pędów lub korzeni wywołuje powstawanie tam pąków przybyszowych. W sadownictwie pąk nazywany jest oczkiem.