WYKŁAD 1

Sadownictwo - uprawa roślin wieloletnich, dających jadalne owoce.

• ŚWIATOWA PRODUKCJA OWOCÓW

Liczba gatunków roślin sadowniczych - ok. 1000, jednak tylko 20-40 gatunków satnowi większość światowej produkcji owoców.

1. Owoce cytrusowe 21,5%

• Pomarańcza

• Mandarynka

• Cytryna => krzyżówka cytrona i limetki

• Grejpfrut

• Pompela =>popularna w Chinach, gorzki smak

• Cytron

• limeta

2. Banany 20,1%

W tym banany skrobiowe =>w krajach trzeciego świata służą jako podstawowe pożywienie. Banany źle łączą się z innymi potrawami, należy je jeść osobno.

3. Winogrona 13,5% => większość na wina

4. Jabłka 11,9%

5. Orzechy kokosowe 9,1%

Palma kokosowa: materiał budowlany, włókno, kopra (suszone bielmo orzecha). Wykorzystywana jest na 99 sposobów.

6. Mango 4,6%

Uprawiany od 4 tys. Lat w Indiach, zalicza się do 3 najsłynniejszych. Ma też właściwości lecznicze (pędy liście)

7. Ananas 3,2%

Produkowany do celów przerobowych, zawiera enzym bromelinę, który rozkłada białka.

8. Gruszki 3,2%

9. Brzoskwinie 2,5%

10. Oliwki 1,5% => wykorzystywane przerobowo

Pozostałe gatunki

• Śliwki

• Papaje =>zawiera enzym papina - wspomaga trawienie

• Daktyle

• Truskawki

• Persymony, inaczej ulma wschodnia, kak => samkuje jak pomidor

• Morele

• Awokado

• Czereśnie i wiśnie

• Figi

• Migdały

• Orzechy włoskie

• STAN SADOWNICTWA W POLSCE

MOCNE STRONY POLSKIEGO SADOWNICTWA

Wysoka pozycja Polski w światowej i europejskiej produkcji i handlu zagranicznego wielu owoców, a zwłaszcza świeżych owoców miękkich (truskawek, porzeczek, malin, agrestu i wiśni), jabłek, mrożonych owoców oraz koncentratu jabłkowego.

• Wysoka konkurencyjność kosztowo-cenowa polskich produktów

• Relatywnie niskie koszty produkcji sadowniczej

• Znaczny stopień zaawansowania w modernizacji polskiego sadownictwa

• Postępujące dozbrajanie techniczne gospodarstw sadowniczych - środki transportu, opakowania, przechowalnictwo

• Wysokie umiejętności producentów w zakresie produkcji

• Wysokie walory zdrowotne polskich owoców, ze względu na zacznie mniejszy niż w innych krajach europejskich zakres chemizacji upraw w Polsce

• Rozbudowany potencjał przetwórstwa owocowo-warzywnego dostosowany w znacznym stopniu do potrzeb odbiorców, profil gatunkowo-odmianowy produkcji

• Atrakcyjny dla wielu importerów, asortyment eksportowanych z Polski produktów: surowce (jabłka przemysłowe) i półfabrykaty (koncentraty jabłkowe)

Struktura gospodarstw w zależności od powierzchni uprawy roślin sadowniczych

- drzewa owocowe => ogromne rozdrobnienie. Małe gospodarstwa (0,1 - 1 ha) stanowią aż 83 % gospodarstw. Duże (pow. 5 ha) tylko 4 %, ale udział w powierzchni uprawy to 42 tys. Ha

- krzewy jagodowe(bez truskawek) => jeszcze większe rozdrobnienie. Gospodarstwa duże (pow. 5 ha) stanowią 1% gospodarstw, a ich powierzchni wynosi 26 tys. Ha

- truskawki (plantacje) => Duże plantacje (powierzchnia pow. 2 ha) stanowią 1% gospodarstw, powierzchnia produkcyjna 19 tys. Ha

Powierzchnia uprawy roślin sadowniczych

• 79,5% - powierzchnia uprawy drzew owocowych w sadach

• 19,5% - powierzchnia uprawy krzewów owocowych w sadach

• 1% - powierzchnia uprawy szkółek drzew i krzewów owocowych w sadach

Udział poszczególnych gatunków drzew owocowych w ogólnej powierzchni uprawy drzew owocowych w sadach

• jabłonie 68,3 %

• wiśnie 13,6%

• śliwy 7,7%

• czereśnie 3,8%

• grusze 3,8%

• pozostałe 2,8%

Drzewa owocowe

W Polsce są następujące rejony sadownicze:

- woj. mazowieckie

- woj. lubelskie

- woj. łódzkie

- woj. świętokrzyskie

- woj. wielkopolskie.

Sadownictwo nierównomiernie jest rozłożone w Polsce. Pozostałe województwa już nie odgrywają tak ważnej roli w produkcji sadowniczej.

Krzewy owocowe

Rejony uprawy:

- woj. lubelskie

- woj. mazowieckie

- woj. łódzkie

Powierzchnia uprawy drzew owocowych => 215 333 ha

- wzrost powierzchni uprawy jabłoni (od 1996 r.)

- wiśnie => tendencja wzrostowa

- czereśnia => tendencja wzrostowa

- grusza i śliwa => spadek powierzchni uprawy

Powierzchnia jagodowych w 2002 r. => 92618 ha

- maliny => niewiele zmian

- porzeczki => wzrost

- agrest => spadek

- truskawki => duży spadek, daje się szybko podejmować decyzje o uprawie lub

likwidacji

- pozostałe(leszczyna, aronia) => wzrost

Produkcja owoców w Polsce w 2004 r.

• ogółem ponad 3 mln ton owoców (ostatnie lata)

• owoce z drzew => ostatnie lata ok. 2700-2800 tys. t

• jabłka 2300 tys. t

• wiśnie 199 tys. t

• śliwki 123 tys.

• owoce jagodowe => 507 tys. t

• truskawki 180 tys. t

• porzeczki 202 tys. t (zmiany między porzeczkami a truskawkami o pierwsze miejsce)

• pozostałe (aronia borówka wysoka)

Kierunki zagospodarowania owoców:

	spożycie świeżych	przetwórstwo	eksport
jabłka	30	54	16
czereśnie	76	22	2
wiśnie	18	78	4
porzeczki razem	33	58	9
truskawki	14	75	11
gruszki	75	11	14
maliny	18	44	38

Dla przetwórstwa dostarczono 43% wyprodukowanych owoców (1992-2001), z czego:

• 70,9% => jabłka

• 10,5% => truskawka (mrożonki)

• 5,5% => wiśnie

Owoce przerabia się na:

• 33% => soki owocowe, napoje pitne

• 23%=> owoce mrożone

• 13%=> soki owocowe zagęszczone

• 11%=> koncentrat jabłkowy

• 9% => moszcze owocowe

• 6% => marmolady, dżemy, powidła

• 3% => przeciery

• 1% => pulpy, kompoty

Opłacalność produkcji:

1. jabłka => ostatnie lata nieopłacalne. Opłacalne w latach: 1989 (najbardziej), 1994, 1995, 1999. Nie opłacalne w latach: 1992,1993,1996-1998,2000-2003

2. wiśnie =>ostatnie lata opłacalne. Najgorsze lata: 1992-1995 oraz 2001r., a najlepszy rok 1997.

3. śliwy =>rożne kształtowanie opłacalności. Problem, bo przetwórstwa nie chcą je skupować.

4. truskawki => pokazują jak działa rynek, na przemian 2 lata opłacalne, 3 nieopłacalne, 2 lata opłacalne i 3 nieopłacalne

5. maliny => dobre lata 1992-1995, polska produkcja to owce złej jakości, nie daje się ich zamrażać

6. porzeczki czarne=>1989r. to niesamowita opłacalność, duże zapotrzebowanie, wzrost technologii (zbiór kombajnowy). Potem spadek, aż do roku 1998r., a następnie znowu wzrost w od 1998-2001

7. porzeczki czerwone => wzrost opłacalności w ostatnich latach, tendencja wzrostowa.

Spożycie owoców:

Normy spożycia owoców:

- minimalne => 50kg/ rok

- dostateczne=> 60kg/rok

- pełnowartościowe => 74kg/rok

- optymalne=> 88kg/rok

W Polsce 56kg/ mieszkańca / rok

WYKŁAD 2

Wartość odżywcza owoców:

Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka:

- wartość kaloryczna pokarmu: 11 720 -13 395 kJ (2800- 3200 kcal)

- białko: 80-85 g

- tłuszcze: 80-125 g

- węglowodany: 440-534 g

- żelazo: 12 mg

- wit. B₁: 1,4-1,7 mg

- wit. B₂: 1,4-1,7 mg

- wit. C: 70-75 mg (może wzrastać do 3000mg podczas stresu)

- wit PP: 14-17mg

Skład chemiczny owoców:

• H₂O :

- 94% truskawka

- 80% brzoskwinie, śliwki,

- 7% orzechy włoskie

- 4% orzechy laskowe

• Wartość kaloryczna

- jabłka: 226 kJ (54kcal/100g)

- truskawki: 167 kJ (40kcal/100g)

- leszczyna: 2884 kJ (689kcal/100g)

• Białko (owoce nie wypełniają dziennego zapotrzebowania)

- jabłka: 0,4g/100g

- maliny: 1,4 g/100g

• Węglowodany

- jabłka: 12,6g/100g

- porzeczki czarne: 18,4g/100g

• Cukry: glukoza, fruktoza => jedynie w śliwkach, brzoskwiniach i morelach przeważa sacharoza

• Tłuszcze

- jabłka: 0,3g/100g

Owoce nie mogą być podstawą, ale uzupełnieniem diety, bo maja dużą wartość dietetyczną

• Zawartość wit. C => szybko ulega rozkładowi w wysokiej temperaturze. Zawartość ta zmienia się, co zależy np. od danej odmiany. Zapotrzebowanie człowieka wzrasta w zależności od warunków w jakich przebywa, np. stres, wzburzenie, palenie tytoniu, spożycie alkoholu, zjedzenie aspiryny)

- czarna porzeczka: 250 mg/100g świeżej masy

- truskawka: 70 mg/100g św. m.

- porzeczka czerwona: 60 mg/100g św. m.

- agrest: 50 mg/100g św. m.

- maliny: 24 mg/100g św. m.

- brzoskwinie: 7 mg/100g św. m.

- wiśnie: 6 mg/100g św. m.

- jabłka: 5 mg/100g św. m., w tym odmiany

• Jonagold: 15 mg/100g św. m.

• Elstar: 10 mg/100g św. m.

• Jonathan: 9 mg/100g św. m.

• Gloster: 8 mg/100g św. m.

• Granny Smith: 8 mg/100g św. m.

• Koksa Pomarańczowa: 8 mg/100g św. m.

• James Grieve: 7 mg/100g św. m.

• GoOlden Delicius: 7 mg/100g św. m.

- morele: 5 mg/100g św. m.

- gruszki: 2 mg/100g św. m.

- śliwki: 2 mg/100g św. m.

- cytryna: 30 mg/100g św. m.

• Zawartość wit. A:=> Warzywa są najlepszym źródłem wit. A. jedynym z owocó , będącym dobrym źródłem wit A są morele

- morele: 0,3-4,8 mg/100g św. m. (o pomarańczowym zabarwieniu skórki maja więcej)

- truskawki, maliny: 0,3 mg/100g św. m.

- brzoskwinie: 0,2 mg/100g św. m.

- śliwki: 0,12 mg/100g św. m.

- agrest, porzeczki: 0,1 mg/100g św. m.

-wiśnie: 0,03 mg/100g św. m.

- jabłka: 0,02 mg/100g św. m.

- gruszki: 0,01 mg/100g św. m.

• Zawartość wit. PP:

- morele, brzoskwinie : do 0,8 mg/100g św. m.

• Zawartość wit. B_1:

- porzeczki, agrest: do 0,8 mg/100g św. m.

• Zawartość wit. B_2:

- truskawki: do 0,8 mg/100g św. m.

• Pektyny:

Regulują procesy trawienne, bronią przed nadmiarem i brakiem soków trawiennych. Chronią organizm przed zatruciami metalami ciężkimi, kw. galakturonowy (może się łączyć z tymi metalami). Wpływają na zawartość cukrów, spowalniają wchłanianie cukrów

• Porzeczki czarne 1,13%

• Śliwki 0,92%

• Brzoskwinie 0,9%

• Porzeczki czerwone 0,7%

• Czereśnie, wiśnie 0,65%

• Jabłka i agrest 0,6%

• Truskawki 0,55%

• Gruszki 0,5%

• Maliny 0,4%

• Kwasy organiczne:

- owoce mogą działać odkwaszająco. Głownie zawierają kw. cytrynowy, jabłkowy, małe ilości kw. szczawiowego. Zawartość kwasów:

• Porzeczki czarne 3,3%

• Maliny, agrest 1,8%

• Wiśnia 1,8

• Porzeczki czerwone 1,6%

• Truskawki 0,8%

• Czereśnie 0,7%

• Śliwki 0,6%

• Jabłka 0,5%

• Zawartość K i Fe:

- porzeczki czarne :

• 336 mg K/100 g ś.m.

• 1,3 mg Fe/100 g ś.m.

Wartość biologiczna owoców

Zawartość substancji wskazujących biologiczną aktywność o stwierdzonym działaniu pozytywnym na zdrowie człowieka.

Sposób określenia:

- zawartość poszczególnych substancji

- ogólna aktywność antyoksydacyjna

Owoce jako żywność funkcjonalna

Żywność, która wykazuje korzystny udokumentowany wpływ na zdrowie ponad ten, który wynika z obecności w niej składników odżywczych tradycyjnie uznawanych za niezbędne.

Żywność funkcjonalna:

- zmniejsza możliwość chorób

- pozytywnie wpływa na organizm człowieka, na jego zdrowie

pozytywnie wpływa na organizm człowieka, na jego zdrowie

WOLNE RODNIKI - atomy tlenu mające jeden elektron za mało lub za dużo o jeden elektor. Wzrost ich związany jest z różnymi chorobami.

ANTYOKSYDANTY - powodują unieszkodliwienie wolnych rodników, same nie stają się wolnymi rodnikami.

Najważniejsze i najbardziej skuteczne antyoksydanty:

1. wit. C

2. wit. E

3. karotenoidy (β-karoten, likopen)

4. zw. polifenolowe

• falwonoidy (wit. P)

- flakony i flawonole (rytyna, kwercetyna, kempfred)

- flawonony (hesperydyna, naryngina)

• kw. ellagowy

• antocyjany

• katechiny

• proantocjany

• kumaryny (D-limonem)

• monoterpeny

• fitoestrogeny

Kwercetyna => działa antyoksydacyjnie, dużo mają jej jabłka, więcej niż zielona herbata

Likopen => koncentrat pomidorowy (29,3 mg/100g) zawiera go bardzo dużo, a świeżę pomidory bardzo mało (3mg/100g)

POJEMNOŚĆ UTLENIAJĄCA - to suma aktywności antyoksydantów

Metody:

TEAC: suma aktywności antyutleniaczy stosunku do syntetycznego koferolu

- borówka wysoka 30µmol Troloxu/g

- czosnek 23,2µmol Troloxu/g

- czerwone wino 12,3µmol Troloxu/g

- brokuły 9,5µmol Troloxu/g

- pomarańcza 7,5µmol Troloxu/g

- winogrono białe 7,4µmol Troloxu/g

- banany 2,2 µmol Troloxu/g

- rośliny jagodowe

Przy niektórych owocach więcej Troloxu w świeżych owocach w porównaniu do soku, np. ananas, pomarańcza. Bywa też odwrotnie np. winogrono czerwone. Czasem zawartość w soku i owocach prawie taka sama np. jabłka

Czynniki wpływające na zawartość biologiczną owoców

1. Odmiana

- Jabłoń

• Zawartość polifenoli

• Ontario - najwyższa

• Gloster - najniższa

• Boskoop, Oliwka Żółta - najwyższa

• Jonagold - najniższa

• Aktywność antyoksydantów

• Jonagold - najwyższa

• Gulden Delicious - najniższa

- Śliwa

• Zawartość antocyjanów

• Hanita - najwyższa

• Anna Spath - najniższa

2. Warunki atmosferyczne

Zawartość wit. C i polifenoli w borówce wysokiej zależy od warunków pogodowych

3. Warunki uprawy

Uprawa jabłoni wyłącznie na nawozach organicznych powoduje obniżenie się związków o aktywności antyoksydacyjnej

4. Położenie owocu w koronie drzewa

1. kw. p-kumatylochinowy itp.

- owoce wewnątrz - najwięcej

- owoce ze szczytu - najmniej

2. związki fenolowe

- owoce z pędów jednorocznych - najwięcej

- owoce z krótkopędów - najmniej

3. florydzyna

- owoce z szczytu pędu jednorocznego- najwięcej

- owoce boczne na pędach jednorocznym - najmniej

5. Warunki przechowywania

Przechowywanie w kontrolowanej atmosferze nie wpływa lub wpływa w niewielkim stopniu na zawartość flawoidów.

Dodatkowe składowanie owoców po przechowywaniu w temperaturze 16 ° C powoduje gwałtowny wzrost związków o aktywności antyoksydacyjnej w skórce.

WYKŁAD 3

• WARUNKI PRZYRODNICZE ROZWOJU SADOWNICTWA

1. Czynniki klimatyczne

1. Temperatura

• Główne znaczenie ma temp. minimalna, szczególnie jeśli występują ostre zimy (kiedy drzewa przemarzają). Ostatnio taka zima w 1986-1987

• Najniższe temp. => województwa północno-wschodnie, w tych rejonach można zakładać sady z najodporniejszych gatunków i odmian.

Odporność gat. na niską temp.

- jabłonie -30°C

- wiśnie -25 do -30°C

- czereśnie, grusze, śliwy -25°C

- brzoskwinie -2 do -25°C

• Wiosenne przymrozki

- mogą uszkodzić pąki kwiatowe, kwiaty lub zawiązki owoców

- w obrębie terenów nizinnych i wyżynnych pojawiają się najczęściej w zachodniej części kraju

- Dolny Śląsk, Niz. Szczecińska => mogą występować do połowy IV

- ok. Gdańska => do końca V

- szczególnie narażone są gatunki wcześnie kwitnące (porzeczki czarne i rośliny pestkowe-morele brzoskwinie)

• Zagrożenia roślin sadowniczych przez przymrozki

- południe=> duże

- zachód=> b.duże

-Małopolska=>b.małe

• Średnie temperatury powietrza w okresie wegetacji

Wymagania cieplne niektórych odmian jabłoni

Średnie temp. w okresie wegetacji

- Jonagold, Gulden Delicious 15,5°C

- Jonatan 15°C

-McIntosh 14°C

-Antonówka 13°C

• Długość okresu wegetacji - ilość dni z temp.> 5°C

• rejon Wrocławia i Tarnowa => 220dni

• połnocno-wschodnia część kraju => 190dni

Zwykle odmiany późne - pochodzące z ciepłych krajów wymagają okresu wegetacji 220-250 dni, dlatego nie mogą być uprawiane w Polsce.

Np. Antonówka 170-190 dni

Jonagold 190-210 dni

Dolny Śląsk => średnie temp. 8,3°C, opady 592 mm/rok

2. Usłonecznienie

Rośliny wymagają jakiegoś (większego lub mniejszego usłonecznienia)

Jabłonie=> % pełnego usłonecznienia

-do dobrego wzrostu 50%

-do zawiązywania pąków kwiatowych 25-30%

-do zawiązywania się owoców 10-15%

-do wzrostu owoców 50%

-do wytworzenia rumieńca na owocach 40-50%

-do dojrzewania owoców 30%

Nasz klimat zapewnia ledwie średnie warunki usłonecznienia, jednak można zauważyć różnice między poszczególnymi rejonami kraju.

Ilość godzin słonecznych w ciągu dnia:

- Gdynia 10,1 h

- Wrocław 9,35 h

- Katowice 7,6 h

Oparzenia słoneczne owoców:

-czynniki sprzyjające

• Przebieg pogody

• Odmiany o intensywnym kolorze rumieńca

• Bezpośrednia wystawa owoców na działanie promieni słonecznych

• Cięcie letnie

• Mała zawartość Ca w owocach

-zapobieganie

• Siatki przeciwgradowe chronia przed promieniowaniem UV

• Opryski drzew glinką kokainowa

WYKŁAD 3 15.03.2005

Oparzenia słoneczne owoców

Czynniki sprzyjające:

- przebieg pogody

- odmiany o intensywnym kolorze rumieńca

- bezpośrednie działanie promieni słonecznych (wystawienie owoców)

- cięcie letnie (usuwanie nadmiaru pędów)

- mała zawartość Ca w owocach

Zapobieganie:

- siatki przeciwgradowe (ochrona przed promieniowaniem UV)

- opryski drzew glinka kaolinową

OPADY

Ilość i rozkład opadów:

- tereny górskie 900-1200 mm

- rejony podgórskie 700-900 mm

- rejony Krakowa, Rzeszowa, na Pomorzu Zachodnim 600-700 mm

- Wielkopolska, Kujawy 500 mm

Drzewa owocowe najlepiej rosną w rejonach, gdzie opady wynoszą min. 600 mm/rok

Suma opadów w okresie wegetacyjnym

- średnia suma opadów w okresie wegetacyjnym wynosi w Polsce 381 mm (w rejonie warszawskim 322 mm, w rejonie bielskim 577 mm)

- mało opadów:

* kwiecień sprzyja rozwojowi drzew owocowych (obniża się lustro wody gruntowej, mniejsze stężenie CO₂, dobry rozwój korzeni, mniej opadów)

* maj częste i długie opady sprzyjają infekcji liści przez parch jabłoni oraz gorsze zapylenie (podmokłe)

* wrzesień i październik słoneczna pogoda i brak opadów sprzyjają dobremu wybarwieniu owoców

- obfite opady latem i jesienią połączone z wysoka temperaturą powodują przedłużony wzrost drzew mniejsza wytrzymałość na mróz, nie przygotowanie na zimowanie

- truskawki i maliny mają płytki system korzeniowy opady powinny być rozłożone w czasie i nie w trakcie zbioru - są porażenia przez szarą pleśń

- czereśnie -obfite opady w okresie dojrzewania (od połowy czerwca do końca lipca)- sprzyjają pękaniu owoców

Poza cechami negatywnymi opady są potrzebne !! (nad sadem rozciągane są folie, gdy opady SA zbyt intensywne)

OPADY ŚNIEGU

- pokrywa śnieżna chroni glebę przed zamarznięciem i system korzeniowy przed uszkodzeniami (wymarznięciem), np. gdy była ostra zima truskawki przezimowały pod śniegiem

OPADY GRADU

- powodują największe uszkodzenia w okresie maj - wrzesień

- zakłada się siatki przeciwgradowe

- powodują wgłębienia, miąższ skorkowaciały pod skórką,

WIATR

Korzystne działanie:

- łagodny wiatr 5-9 m/s szybsze osuszanie liści i zawiązków owoców

Negatywne działanie:

- przyspieszenie parowania i większa transpiracja (brak wody)

- w zimie występuje nadmierna transpiracja (wysusza tkanki drzew owocowych, obniżenie wytrzymałości na mróz)

- podczas kwitnienia wiatr utrudnia przenoszenie pyłków przez pszczoły (znamiona i szyjka słupa ulega wysuszeniu)

- utrudnia chemiczne zwalczanie chorób, chwastów, szkodników

- łamanie gałęzi drzew owocowych

- uszkodzenia okulantów w szkółkach

- zwiewanie śniegu z sadu w zimie

- strącanie owoców z drzew

- zastoisko mrozowe powietrze zimniejsze jest cięższe niż cieplejsze , ze zboczy wzgórza zsuwa się w dolinę ( na dnie doliny gromadzi się zimne powietrze)

- inwersja temperatur w nocy ziemia traci ciepło

a) ukształtowanie terenu inwersja temperatur (do 100 m nad powierzchnię gleby, w noc bezchmurną i bez wiatru)

* dzień słońce nagrzewa ziemię, warstwa powietrza nad gleba nagrzewa się, unosi do góry i oziębia (im wyżej tym chłodniej)

* noc powierzchnia ziemi traci ciepło przez promieniowanie, powietrze nad ziemią oziębia się (im bliżej ziemi tym chłodniej)

Gdy postawimy ogrodzenie nie przepuszczające zimnego powietrza

- za sadem powstaje zastoisko mrozowe

- przed sadem brak zastoiska

Wykorzystanie zapory spiętrzającej zimne powietrze (podobna głębokość a inna temperatura im szersza kotlina to więcej zimnego powietrza może się zsunąć)

Temperatura powietrza w zależności od miejsca pomiaru.

Jeśli na stoku jest ujście zimnego powietrza to nie występuje przemarzanie !!

b) Wystawa - nachylenie zbocza

- skłon południowy temperatura na wysokości 25 cm na powierzchni ziemi zbocza południowego jest większa o ok. 15% niż zbocza północnego, lepsze wybarwienie owoców, wczesne odmiany dojrzewają szybciej, ale gleba szybciej wysycha, większe ryzyko przymrozków

- truskawki wystawa południowa jest cenna do uprawy najwcześniejszych odmian, dobra wystawa dla malin i winorośli

* południowy stok ogrzewanie gleby na wiosnę śnieg topnieje, rośliny rozpoczynają wzrost szybsze kwitnienie większe uszkodzenia przymrozkowi

- skłon północny zbyt zimny, najmniej usłoneczniony, wilgotny, dla sadów nieprzydatny

- skłon wschodni i zachodni wartość pośrednia pomiędzy północnym i południowym

* skłon wschodni rankiem pada tam najwięcej promieni słonecznych, cieplnych, nagle nagrzewanie się gleby i roślin na przedwiośniu, gwałtownie odmarzanie i topnienie śniegu powoduje uszkodzenia mrozowe

* skłon zachodni niewielkie skrajności temperatury minimalnej i maksymalnej, gleba płyciej przemarza

c) kąt nachylenia zbocza górna granica - kąt nachylenia zbocza 20⁰ (nie na plantacjach do zbioru kombajnowego, utrudnione wykonywanie zabiegów, można tarasować

CZYNNIKI GLEBOWE.

Przydatność poszczególnych gleb do uprawy roślin sadowniczych:

a) klasyfikacja genetyczna (odrzucenie stanowiska pod sady gdy nawet 1 z czynników wypada negatywnie)

- gleby mineralne zbyt płytkie

- gleby wapniowe (rędziny, pararędziny) można sadzić pestkowe (śliwy); nie sadzić grusz, truskawek i malin !!

- gleby czarnoziemne dobre dla drzew owocowych jeśli woda gruntowa nie jest zbyt płytko

- gleby bielicowe zależy czy są piaszczyste, czy nie występuje w nich orsztynek. i zbyt wysoki poziom wody gruntowej (zacieki)

mady występują w dolinach rzek - woda gruntowa może tam być wysoko, charakteryzują się niższa temperaturą zimą i wiosną niż na wyższych brzegach doliny

* bagienne nieprzydatne

b) skład granulometryczny

- im więcej części spławianych, tym gleba lepsza pod sad (ale do pewnej granicy!!)

- glina bardzo ciężka jest tak przesycona wodą, że zawiera zbyt mało tlenu potrzebnego do oddychania korzeni

- gdy zbyt mało jest części spławianych (gleby lekkie) to nie można ich wykorzystać pod sad (złe są piaski luźne i słabogliniaste)

+++ pełna przydatność

++ pewne ograniczenia

+ duże ograniczenia

Rędziny śliwy, porzeczki, jabłoń, wiśnie, czereśnie (grusz nie wolno!!)

Czarnoziemy średnie, mocne - można wszystko uprawiać, lekkie - czereśnia, wiśnia, truskawka, malina, porzeczki, jabłoń, grusza, śliwa (+)

Gleby ciężkie jabłoń, grusza (+), śliwa (++), czereśnia (+), nic nie ma (+++), truskawka (++)

Wiśnia rośnie na wszystkich glebach !!

Mady lekkie wiśnia, malina, czereśnia - TAK, śliwa, jabłoń, truskawka - NIE

Brunatne, mady, pseudobielice można wszystkie rośliny na średnich i mocnych, na ciężkich nie wolno uprawić truskawki, porzeczki czerwonej i czarnej, maliny, czereśni, jabłoni

c) bonitacja gruntów

- pod sad nie nadają się w większości gleby klasy V (I-IV tak)

Odkrywka gleb:

- głębokość 100-200 cm (jagodowe 1 m)

- 1 odkrywka na 3,5 ha lub na 1-2 ha

- termin kwiecień - maj

Cel odkrywki gleb:

- określenie warstw nieprzepuszczalnych, warstwa orsztynku

- ustalenie poziomu wody gruntowej

- warunki powietrzno - wodne i oglejenie

- pobranie prób do analiz rolniczych - ustalenie nawożenia

Poziom wody gruntowej drzewa owocowe źle rosną na glebie, w której poziom wody gruntowej jest wysoki (w warstwie gleby trwale przesyconej wodą korzenie się nie rozwijają z powodu braku tlenu). Szkodliwe jest zalanie korzeni późną wiosną i latem, gdy temperatura jest wysoka i oddychanie beztlenowe jest najbardziej groźne.

• 200 cm grusze (podkładki silnie rosnące)

• 180-200 cm orzech włoski, czereśnie, wiśnie

• 150-160 cm jabłonie, podkładki silnie rosnące, półkarłowe), grusze (podkładka pigwa)

• 100 cm jabłonie (podkładki karłowe), śliwy

• 90-100 cm krzewy jagodowe

• 50-60 cm truskawki

System korzeniowy nie może rosnąć w wodzie !! (np. gdy poziom wody gruntowej jest 80 cm to nie można uprawiać jabłoni na podkładce karłowej, a jeśli jest 120 cm to można)

- woda gruntowa to nie źródło wody dla roślin (czasem podsiąk) okresowe zalewanie - źle

Jak kwalifikować glebę i teren pod sad ??

- wykluczamy grunty orne klasy IV i większość klasy V

- z gleb lekkich eliminujemy gleby piaskowe całkowite z gleb piaskowych niecałkowitych, piaski luźne i piaski słabogliniaste

- na podstawie klasyfikacji genetycznej gleb, wyłączamy gleby zabagienne i bagienne

- zastoiska mrozowe

- pas gradowy

- wykonujemy odkrywkę glebową (woda gruntowa, poziom oglejenia, warstwa orsztynku)

Zmęczenie gleby - CHOROBA REPLANTACYJNA

- choroba replantacji w sadzie polega na ograniczeniu wzrostu i owocowania, a nawet zamieranie drzew sadzonych po tych samych lub po drzewach pokrewnych gatunków

* gatunki wrażliwe: brzoskwinia, jabłoń, wiśnia, czereśnia, truskawka, porzeczka

OBJAWY:

- nadziemne części roślin skrócenie międzywęźli pędów

- zgrubienie liści

- korzenie nekrozy, zanik włośników

- późne wejście w okres owocowania (po kilku latach)

- zmniejszenie owoców

PRZYCZYNY:

- czynniki abiotyczne zła struktura gleby, nierównowaga pokarmowa, brak i nadmiar wilgoci, fitotoksyny

- czynniki biotyczne obecność bakterii, promieniowców, grzybów, nicieni

WYKŁAD 4 22.03.2005

Choroba replantacji cd.

Choroba o charakterze niespecyficznym, jeżeli przyczyna są nicienie rodzaju PRATYLENCHUS (np. Pratylenchus penetrans - Korzeniak szkodliwy).

* Nicienie drobne mikroorganizmy długości ok. 0,5 mm

- występują w glebie, tkance korowej roślin

- przy dużym namnożeniu nicieni tkanka korowa zamiera w korzeniach

- nicienie niszczą włośniki (utrudniają pobór wody i składników pokarmowych)

- zaburzenia w systemie fitohormonalnym w korzeniach akumulacja dużych ilości auksyn - opóźnione wejście drzew w stan spoczynku zimowego, większa wrażliwość na uszkodzenia mrozowe.

Czynniki wpływające na rozwój nicieni:

- typ gleby (lekkie)

- ilość substancji organicznej w glebie

- tolerancja gatunków i odmian

- system uprawy

- warunki klimatyczne

Sposoby zmniejszania ilości nicieni:

- kontrola, wymiana gleby

- preparat nicieniobójczy TEMIK 10G, ALIETTE 80P

Choroba o charakterze specyficznym, jeżeli przyczyną są:

- grzyby z rodzaju PYTHIUM, PHYTOPHTORA

- bakterie z rodzaju PSEUDOMONAS

- promieniowce ACTINOMYCES

Thielaviopsis basicola - choroba replantacyjna u wiśni


negatywny wpływ na rośliny zaburzenia równowagi

nowoposadzone biologicznej





produkcja substancji


fitotoksycznych


wydzieliny korzeniowe dynamiczny rozwój


obumierające korzenie saprofitycznych mikroorganizmów

glebowych

MONOKULTURA

Metoda stwierdzenia choroby replantacyjnej:

- test biologiczny tam gdzie podejrzenie pobieramy próbki gleby po wykarczowaniu z 10 różnych punktów do głębokości 10 cm (łącznie 30 kg). Glebę dzielimy na 3 części:

* 1 się suszy

* 2 paruje

* 3 - kontrola

Glebą tą napełnia się doniczki i wysadza siewki jabłoni (o 2 liściach). Po 6-8 tygodniach występują różnice i stwierdzamy różnice wzrostu i przyczyny.

Ograniczanie choroby replantacji:

- unikać sadzenia drzew po sobie

- przerwa 4-5 lat, uprawa roślin motylkowych na zielony nawóz

- głęboka orka

- wysoka dawka obornika

- sadzenie drzew w duże dołki wypełnione świeżą ziemią

- rośliny okrywowe: Aksamitka (Tagetes patula), Kostrzewa czerwona (Festuca rubra)

- stosowanie pozytywnej mikroflory - preparaty bakteryjne Agrobacterium agrobacter - ograniczają występowanie fitotoksycznych grzybów.

Czynniki ekonomiczne:

Warunki ekonomiczne rozwoju sadowniczego:

- warunki zbytu bliskość rynku zbytu (uprawa owoców deserowych), zakłady przemysłu owocowo-warzywnego kontraktacja - rozwój bazy surowcowej

- jakość dróg dojazdowych (owoce deserowe)

- dostęp siły roboczej - przy zbiorze ręcznym

- wielkość i kształt pola długość ogrodzenia zależy od kształtu pola 200m x 200m długość ogrodzenia 800m; 1000m x 40m długość ogrodzenia 2080m

ZAKŁADANIE SADU

1) Projektowanie kwater

Ogrodzenie i osłony pozawietrzne:

- ogrodzenie chroni przed zwierzyną łowną (zające); wysokość 1,5 m (obfite opady śniegu - 2 m); betonowe słupki co 3 m, dół siatki w ziemi, drut ocynkowany grubości 3 mm, oczka max 5 cm;

- osłony zakładane na pień służą przed uszkodzeniami

- osłona przeciwwietrzna:

* 2 rzędy drzew, jeżeli 1 rząd to drzewa co 1 m

* gatunek szybko rsnący, piramidalne korony (olcha, sosna, topola czarna, lipa, klon, robinia)

* dostosowany do klimatu

* wytrzymały na warunki klimatyczne

* odporne na choroby, szkodniki

Osłona ta chroni na 200,300m lub na odległość równą 20 x wysokość drzew

Projektowanie KWATER

Kwatera to jednostka produkcyjna sadu, o takich samych lub podobnych wymaganiach co do środowiska i zabiegów

- mniejsze sady 0,5 - 2 ha wielkość kwater

- drogi pionowe i poziome, równoległe 6 m, prostopadłe 12 m

- 200 - 400 m kierunek pn-pd długość rzędu, naświetlanie, itp.

2) Rozmieszczenie zapylaczy

Warunki zapylenia:

- gatunki obcopylne (jabłoń, grusza, czereśnia, leszczyna) pyłek z innych odmian

- gatunki samopylne (brzoskwinie, wiśnie, porzeczki, truskawki, maliny) pyłek tej samej odmiany

* śliwa gatunek samopylny, obcopylny, częściowo samopylny

* morela samopylne (Harcom - nie)

* orzech włoski samopylny, ale wymaga zapylenia krzyżowego

Siła wzrostu podobna siła wzrostu w kwaterze, rozstawa musi być równa w całej kwaterze

Odporność na choroby odmiany o podobnych wymaganiach, żeby nie opryskiwać ze względu na tą maksymalnie wrażliwą

Termin zbioru owoców po zbiorze zabiegi, zwalczanie szkodnika

3) Rozmieszczenie zapylaczy w kwaterze

- 50% drzew odmiana A

- 50% drzew odmiana B po 2 kolejne rzędy, gdzie się zapylają wzajemnie

AA BB AA BB

AA BB AA BB
AA BB AA BB

- 89% A, 11% B co 3 drzewo w co 3 rzędzie ( wzajemnie się zapylają)

A A A A

B A A B

A A A A

B A A B

- odmiana B zapyla A, ale A nie zapyla B, odmiana C zapyla B i jest zapylana przez A lub B

A B A 80% A

A C A 10% B 2 odmiany zapylające w 1 rzędzie

A B A 10% C

Kwatery jednoodmianowe jabłoni jako zapylacze jabłoni ozdobnych (Malus Hopa, Golden Hornet)

4) Wybór rozstawy zależy od:

- siły wzrostu

- szerokości narzędzi uprawowych (uliczka robocza 2 m)

- sposobu formowania koron drzew (wrzecionowa, kulista, itd.)

np. 4 x 3 4 - odległość między rzędami; 3 - odległość drzew w rzędzie

Zła rozsada mniejszy plon, gęsto trzeba ciąć - mniej plonu (konkurencja), rzadko mało

Sady II wojna światowa 10 x 10 m

lata 60-te 7 x 5 m lub 6 x 4 m (4/7 drzew/ha)

lata 70-te sady szpalerowe 5/7 - 666 drzew/ha

lata 90-te 333 - 3333 drzew/ha

* system pasowy super gęste sady wrzecionowe, odległość 3-2,5 x 0,3-0,75 (sady w Tyrolu)

* system jedno- i wielorzędowy; trzyrzędowy wrzecionowo 3 +0,75 +0,75 x 1m; dwurzędowy 4+1 x 1-2 m 2000 - 4000 drzew/ha; trzyrzędowy 3,5 + 0,8-1 + 0,8-1 x 1-1,5 m 3922-5882 drzew/ha - niepolecany, bo:

- utrudnione zabiegi agrotechniczne - środkowy rząd nigdy nie jest dobrze pielęgnowany (oprysk), utrudniony zbiór, duże plony

JABŁONIE

Podkładka	Odmiany słabo rosnące	Odmiany silnie rosnące
superkarłowa	3,5 x 0,5-1,0*	3,5 x 1,0-1,5
karłowa	3,5 x 1-1,5	3,5 x 1,5-2,0
półkarłowa	4,0 x 1,5-2,0	4,0 x 2-3,0*

* najgęściej

GRUSZE

Podkładka	Słabo rosnące	Średnio rosnące	Silnie rosnące
grusza kaukaska	4 x 1,5-2,0	4 x 2,0-2,5	4 x 2,5-3,0
pigwa	4 x 1,25-1,75	4 x 1,5-2,0	4 x 1,75-2,25

ŚLIWY

- 4 x 2,0-3,0 m odmiany silnie rosnące

- 3,5 x 2,0-3,0 m odmiany słabo rosnące

- 3,5 x 1,0 m na Węgierce Wangenheima i formowanie koron wrzecionowych

WIŚNIE

Podkładka	Słabo rosnące	Silnie rosnące
czereśnia ptasia	4,5 x 2,5	5,0 x 3,0
antypka	4,0 x 2,5	5,0 x 2,5

CZEREŚNIE

Czereśnia ptasia (forma prawie naturalna)	Czereśnia ptasia (forma wrzecionowa lub szpalerowa)	Podkładki karłowe (Gisela 5) (forma wrzecionowa)
6,0 x 4,0	5,0 x 3,0-4,0	4,0 x 3,0

BRZOSKWINIE

Drzewa szczepione na Brzoskwini Mandżurskiej i Siberian C	Drzewa szczepione na brzoskwini Rakoniewickiej	Siewka Rakoniewicka mnożona z nasion
4,0-4,5 x 2,5-3,5	4,5-5,0 x 3,0-3,5	4,0-5,0 x 3,0-4,0

MORELE

Silnie rosnące 5,0 x 4,0

PORZECZKA

Forma wolnostojaca	Forma szpalerowa	Zbiór maszynowy	Porzeczka czarna	Porzeczka czerwona
2,0 x 2,0 lub 3,0 x 1,2-1,3	2,0-2,5 x 0,7-1,0	3,5-4,2 - szer między rzędami	40-50 cm w rzędzie	40-80 cm w rzędzie

MALINY

	Słabo krzewiące się	Silnie krzewiące się
Szpaler pojedynczy	2,5 x 0,3	2,5 x 0,5
Szpaler podwójny	3,0 x 0,3	3,0 x 0,5

5) Przygotowanie gleby pod sad

- przedplon zboża, rzepak, wieloletnie motylkowe

- głęboka orka 40-60 cm

- obornik 40 t/ha, 200 kg K₂O, 200 kg P₂O₅

- zwalczanie chwastów trwałych

Przygotowanie gleby przed założeniem sadu

I - brak chwastów, obornik

kwiecień - nawozy P + K, ½ dawki obornika

maj - sierpień ziemniaki, warzywa

wrzesień - październik ½ dawki obornika, głęboka orka, kultywatorowanie

listopad - sadzenie

Przedplon - wykorzystanie - zajmie dużo czasu i możemy po nim dać obornik

II - chwasty, obornik

Przedplon musi szybko wzejść, aby usunąć chwasty

maj - połowa lipca zboża ozime, rzepak ozimy, strączkowe na ziarno

sierpień - podorywka, bronowanie

wrzesień - herbicydy

październik - kultywatorowanie, nawożenie P, K, głęboka orka

listopad - sadzenie

Obornik pod przedplon !!

Wykład 5 5.04.2005

Gleba bez chwastów trwałych, obornika brak

IV, V, VI, połowa VII - zboża ozime lub rzepak ozimy, strączkowe na ziarno

2 połowa VII, VIII - podorywka, bronowanie, N,P,K, wysiew gorczycy

IX, X - wałowanie gorczycy, głęboka orka, kultywatorowanie

XI - sadzenie

Gleba zachwaszczona, brak obornika

IV, V - podorywka i bronowanie

V, VI - talerzowanie

VI, VII - stosowanie herbicydów

VII, VIII - nawożenie NPK, wysiew gorczycy

IX, X - wałowanie gorczycy

IX, X, XI - głęboka orka

X - kultywator

XI - sadzenie

Te sposoby nie dotyczą przygotowania gleby pod truskawki

TERMIN SADZENIA DRZEW I KRZEWÓW

JESIEŃ - zalety: wzrost korzeni, dostępność materiału szkółkarskiego

Wady: duże ryzyko uszkodzeń mrozowych, nie zakończony wzrost wegetatywny

WIOSNA - wady: konieczność podlewania, ograniczony czas na sadzenie

Technika sadzenia:

• Drzewa nie przesuszone

- materiał przesuszony kora pomarszczona, korzenie ciemne; uratować przesuszony materiał moczyć system korzeniowy przez kilka dni w wodzie; nie podwijamy systemu korzeniowego, gleba wokół drzew dobrze ubita

• Miejsce okulizacji nad ziemią

- dlatego, aby odmiana szlachetna nie wydawała korzeni; miejsce okulizacji nad ziemia, ustawione w kierunku najczęściej wiejących wiatrów (okolice Wrocławia - strona zachodnia)

• System korzeniowy nie podwinięty

• Gleba wokół drzew dobrze ubita

• Wielkość dołka dopasowana do systemu korzeniowego

Sadzenie drzew:

Ręcznie w 2 osoby - 6-10 drzew/roboczogodzina;

Sadzenie pod bruzdownik - 6666 drzew/roboczogodzina

Sadzenie z użyciem świdra w 3 osoby - 27 drzew/ roboczogodzina

Sadzenie z użyciem sadzarki w 3 osoby - 167 drzew/ roboczogodzina

Sadzenie drzew w redliny:

ETAPY: 1. wykonanie konstrukcji podtrzymującej

2. ustawienie drzew na powierzchni ziemi

3. przymocowanie drzew do drutów

4. obsypanie drzew (30-40cm)

WADY: a) konieczność posiadania obsypnika

b) konstrukcja podtrzymująca musi być wykonana przed sadzeniem

c) konieczność wyrównania międzyrzędzi po obsypaniu

d) możliwość przesychania systemów korzeniowego w czasie sadzenia

e) ryzyko przemarznięcia korzeni w bezśnieżne zimy

f) silne przesychanie gleby - narażenie drzew na suszę

g) intensywne pobieranie przez młode drzewa składników mineralnych z gleby (zwłaszcza K)

ZALETY: a) możliwość uprawy jabłoni przy wysokim poziomie wody gruntowej

b) szybsze obsychanie gleby po obfitych opadach

c) stworzenie warunków do intensywniejszego wzrostu drzew w pierwszych latach po posadzeniu, a w kolejnych osłabienie wzrostu

d) poprawa owocowania drzew w pierwszych latach po posadzeniu

e) mniejsze nakłady i łatwiejsza praca ręczna przy sadzeniu

PIELĘGNACJA DRZEW PO POSADZENIU:

• Podlewanie

• Ściółkowanie obornikiem (ogranicza parowanie, poprawia żyzność)

- co najmniej 5 cm od pnia drzewka, ma ograniczyć parowanie z gleby

- ma wpływać na system korzeniowy drzewka

- utrzymywanie odpowiedniej temperatury

- spowodować powolne uwalnianie składników pokarmowych

• Przycięcie (ograniczenie dysproporcji między częścią nadziemną a podziemną, uformowanie korony)

- ograniczenie dysproporcji między systemem korzeniowym a częścią nadziemną (ułatwione przyjmowanie się drzew)

- próba uformowania korony

- dobre warunki do przyjmowania

• Wykonanie konstrukcji podtrzymującej (zbędne dla drzew na podkładkach silnie rosnących)

- drzewa na podkładkach silnie rosnących można prowadzić bez konstrukcji

Systemy wykonania konstrukcji:

- impregnowane paliki przy każdym drzewku, sposób bardzo dobry, trwały, ale drogi

- betonowe słupki i druty do nich mocowane, tyczki, paliki drewniane, bambusowe przy każdym drzewku

- betonowe słupki, 2 druty, ale czasem nawet 4-5 drutów brak palików, co obniża koszty; problemem może być przesuwanie się drzew

WYKŁAD 6 12.04.2005

UPRAWA GLEBY W SADZIE

Cele pielęgnacji gleby w sadzie:

• stworzenie najkorzystniejszych warunków do wzrostu i owocowania drzew. Jest to szczególnie ważne w tzw. „okresie krytycznym” - okres, w którym warunki panujące w wierzchnich i głębszych warstwach gleby wywierają ogromny wpływ na zdrowotność, a nawet przeżycie drzew.

• Wiosna - konieczność zachowania ścisłych terminów zabiegów ochrony roślin.

• Okres intensywnego wzrostu zawiązków owocowych:

1. Brak wody w glebie - znaczne pogorszenie jakości plonu

2. Nie poleca się w nowoczesnym sadownictwie uprawy współrzędnej innych roślin użytkowych

• Zima - jej przetrwanie zależy od stanu fizjologicznego drzewa, w drugiej połowie lata i jesienią ograniczenie w glebie przyswajalnego azotu i lekki deficyt wody sprzyjają zakończeniu wzrostu i wejście w okres spoczynku.

Podział systemów uprawy gleby w sadzie:

• Utrzymanie gleby w rzędach drzew

• Ugór herbicydowy - najbardziej popularny/najważniejszy

• Ugór mechaniczny

• Ściółkowanie

1. Ugór herbicydowy

zalety:

• brak roślin konkurujących o wodę i składniki pokarmowe

• niskie koszty stosowania

• nie uszkodzenie korzeni przez narzędzia uprawne

• mniejsze tempo strat substancji organicznych w porównaniu z ugorem mechanicznym

wady:

• groźba skażenia wód gruntowych

• zakwaszenie gleby

• możliwość uszkodzenia drzew

• zjawisko kompensacji - szybkie rozprzestrzenianie się gatunków chwastów słabo zwalczanych przez dany preparat.

Objawy uszkodzeń po zastosowaniu herbicydów:

Basta - nekrozy w miejscu zetknięcia się środka z tkanką roślinną

Azotop - jasne przebarwienia brzegów liści - chloroza brzegów liści

Roundup - zahamowanie wzrostu, liście zdeformowane o wydłużonych blaszkach, zwijające się do wew.

Chwastox - skracanie pędów, brak turgoru

Betanal Progress - na truskawkach, żółknięcie liści, zasychanie brzegów blaszki liściowej

Podział środków chwastobójczych

1. doglebowe: Azotop, Casoron, Devrinol, Lonrex, Goal, Goltrix, Kerb, Stomp

2. dolistne: Basta, Reglone

3. układowe:Agil, Chwastox, Fusilade, Lontrel, Perenal, Roundup, Starane

1. chwasty jednoliścienne: Agil, Fusilade, Torga

2. chwasty dwuliścienne: Chwastox, Goal, Lontrel, Perenal, Starane

• długo zalegające w glebie: Azotop - 6-18 miesiecy

• zalegające w glebie kilka tyg.: Chwastox, Lontrel 6-8 tyg.

• Tracące fitotoksyczność po zetknięciu z glebą: Basta, Reglone, Roundup

• herbicydy działające fitotoksycznie na rośliny sadownicze: Roundup, Chwastox, Starane, Basta, Reglone, Lontrel

niszczenie chwastów przed założeniem plantacji: Roundup - glifosat

Roundup:

Substancja aktywna: glifosat

Preparat dolistny o działaniu układowym, zwalcza 1 i 2-liścienne, 1, 2-roczne i wieloletnie, nie zalega w glebie, stosowanie w okresie wegetacji możliwe późną jesienią.

Dawka: 3-8 l/ha >5l/ha przy zwalczaniu chwastów trwałych

Przy wspomagaczach: siarczan amonu 5-10 kg + 3-5 l Roundup

Adbios 1,5 l + 3-5 l Roundup

Basta:

Substancja aktywna: glifostat amonowy

Preparat dolistny o działaniu kontaktowym, 1- i wieloletnie, nie zalega w glebie

Dawka: 3-6 l/ha

Siarczan amonu 5-10 kg

Azotop

Subs. aktywna: symazyna

Preparat doglebowy, wnika przez korzenie, zwalcza wiele gatunków chwastów 1- i 2-liściennych, 1- i wieloletnich w fazie kiełkowania, zalega w glebie przez 6-18 miesięcy, stosowany wczesną wiosną lub jesienią.

Dawka: 0,5 - 3 kg/ha

Do 2007 r.

Casoron

Subs. aktywna: dichlobenil

Preparat doglebowy, zwalcza 1- i 2-liścienne, 1- i wieloletnie, zalega w glebie 3-6 miesiecy, stosowany wczesna wiosną.

Dawka: 40-100 kg/ha

Chwastox extra

Substancja aktywna: kwas chlorofenoksyoctowy

Preparat dolistny o działaniu układowym, wnika przez liście, zwalcza 2-liścienne, 1-roczne i wieloletnie, zalega 6-8 tygodni

Dawka: 3-3,5 l/ha

Roundup + Chwastox extra

Kerb

Preparat doglebowy o działaniu układowym, zwalcza chwasty 1-liścienne oraz nieliczne 2-liścienne, działa w niskich temp. Zalega w glebie 6 miesięcy, stosowany jesienią.

Dawka: 2-5 kg/ha

ZWALCZANIE CHWASTÓW W SADZIE

Wiosna:

• azotop 3 kg

• devrinol 3-8 l

• goal 4-5 l

• casoron

• drzewa ziarnkowe od 2 lat 70-100 kg

• drzewa pestkowe od 2 -4 roku 60-70 kg

• drzewa pestkowe > 4roku 60-90 kg

okres wegetacji:

• chwastox extra 3-3,5 l

• roundup 3-8 l

• basta 3-6 l

• reglone 3-5 l

• starane 1,5-2 l (mniszki posp.)

• lontrel 0,35-0,4 l (rumiankowe i ostrożeń polny)

jesień:

• azotop

• devrinol

• kerb 2-4 kg (drzewa do 4 lat), 4-5 kg (drzewa > 4 lat)

Stosowanie herbicydów zależy od zachwaszczenia, jakości herbicydu i gatunków chwastów.

Niszczenie perzu i silnego zadarnienia:

• kreb - jesień

• casoron - wczesna wiosna

• roundup - rośliny o wys. min 10-15 cm

• agil, fusilade, perenal

ZWALCZANIE CHWASTÓW W JAGODNIKACH

I rok po założeniu plantacji:

Wiosna:

• azotop 2-3 kg

• devrinol 3-4 l

plantacje owocujące:

• azotop 2-3 kg

• devrinol 4-6 l

• caseron 40-60 kg (malina), 60-80 kg (agrest), 60-100 (porzeczka)

• kerb 2-4 l

okres wegetacji:

• reglone 3-5 l

• lontrel 0,3-0,4 l (na porzeczki i maliny)

• basta 3-6 l

po kwitnieniu lub zbiorze owoców:

• agil, perenal, targa super

• fusilade forte 0,75-2,5 l (po zbiorze owoców)

ZWALCZANIE CHWASTÓW NA PLANTACJACH TRUSKAWEK

Nowo założona:

7-10 dni po posadzeniu:

• betanal 6 l

• betalal progress 3 x 1,5 l co 7-14 dni

10-12 dni po posadzeniu

• buracyl 0,5-1 kg

14 dni po posadzeniu

• stomp 3-4 l

1 miesiąc po posadzeniu

• azotop 0,5-1 kg

na chwasty 1-liścienne:

• agil 0,5-0,7 l

• fusilade 1,5-2 l

• perenal 0,75-1 l

• targa 1-2 l

plantacje owocujące:

do kwitnienia lub po zbiorze

• betanal, betanal progress, azotop, buracyl, goltrix, lontrel

• fusilade 2-4 l

• targa 2,4 l

• agil 1-1,5 l

wiosną lub jesienią

• devrinol 4-6 l

• stomp 4-6 l

po zbiorze

• perenal 1-1,5 l

SPOSOBY NANOSZENIA HERBICYDÓW W RZĘDY DRZEW

• opryskiwacz ręczny

• opryskiwacz taczkowy

• ciągnik + belka do herbicydów

Warunki stosowania herbicydów:

(od czego zależy dawka herbicydów stosowanych w sadach)

ilość cieczy roboczej: 200 - 300 l/ha

preparaty zawierające glifosat:

100-150 l/ha - rozpylacze drobnokropliste

200-300 l/ha - rozpylacze średniokropliste

preparaty doglebowe

• należy stosować na glebę wilgotną i wolną od chwastów, po ich mechanicznym i chemicznym usunięciu.

Herbicydy wnikające do chwastów przez liście i korzenie - stosować na młode siewki chwastów - po kilka liści lub na czystą glebę.

Dawki preparatów doglebowych zależą od:

• stanu zachwaszczenia

• rodzaju gleby (ciężkie gleby - większa dawka)

herbicydy dolistne

• stosować w temperaturze 10-25 st. C na chwasty w odpowiednich stadiach rozwojowych, niektóre można stosować podczas całej wegetacji.

Chwastox - kilka liści właściwych, a chwasty wieloletnie przed ich kwitnieniem

Basta, roundup, reglone, avans - podczas całej wegetacji

Dawki herbicydów dolistnych zależą:

• od fazy rozwojowej chwastów:

• niższe dawki - na młode stadia rozwojewe

• wyższe dawki - dla wyrośniętych chwastów

ROZKŁAD HERBICYDÓW W GLEBIE

Herbicydy wchodzą w różne zależności z adiabatycznymi i biotycznymi składnikami środowiska:

• adsorbcja (właściwości gleby - minerały ilaste, materia organiczna)

• chemiczna struktura związku

• zagęszczenie mikroorganizmów wokół koloidów glebowych.

Proces fotochemiczny, chemiczny, mikrobiologiczny




Przemiany o charakterze kometabolicznym





Wymaga źródła energii przypadkowa mikrobiologiczna transpiracja zachodząca przy udziale

Peryferycznych ...

Sposoby eliminujące stosowanie herbicydów:

• uprawa mechaniczna

• terminy niszczenia chwastów

• ściółkowanie

• syntetyczne

• organiczne

• żywe ściółki

Sposoby ograniczenia stosowania herbicydów:

• wąskie pasmo ugorów herbicydowych

• odpowiedni dobór herbicydów

• stosowanie wspomagaczy

• ugór herbicydowy do połowy lata, potem swobodny rozwój chwastów

WYKŁAD 7 26.04.2005

Sposoby ograniczające stosowanie herbicydów:

-wąskie pasy ugoru herbicydowego

-odpowiedni dobór herbicydów

-stosowanie wspomagaczy-zwiększają skuteczność herbicydów

-ugór herbicydowy do połowy lata, potem swobodny wzrost chwastów

Uprawa mechaniczna:

-podcinanie drzew do głębokości 5cm.

-uszkodzenie systemu korzeniowego drzew

-erozja gleby

-trudności z wykonaniem tego zabiegu w okresie suszy, zaleta: niskie koszty

Termiczne niszczenie chwastów:

-wysoka temperatura: promienie podczerwieni, mikrofale, laser, para pod ciśnieniem, prąd elektryczny, palniki gazowe,

-niska temperatura: ciekły azot, ciekły CO₂

Ściółki organiczne:

1) materiały uzyskane do ściółkowanie:

-słoma

-kora

-kompost

-skoszona trawa z międzyrzędzi

-rozdrobnione pnie i konary drzew

-trociny

2) materiały stosowane w doświadczalnictwie:

-igły z drzew iglastych

-odpad z biurowych niszconek dokumentów

-przekompostowane owoce

-podłoże po uprawie pieczarek

Zalety ściółek organicznych:

-ściółka sprzyja większej wilgotności gleby

-mniejsze wahania temperatury gleby: a) zimą- ochrona przed przemarzaniem,

b) wiosną- nie nagrzewa się tak

-ochrona systemu korzeniowego przed n

-obornik: bardzo drogi, i bdb. niską temperaturą

-zmniejszają ryzyko erozji

-wpływają korzystnie na strukturę gleby ( wiatr, woda deszczowa- nie działa bezpośrednio na glebę)

-wpływa korzystnie na zawartość materii organicznej, zwiększenie liczebności organizmów glebowych, większa aktywność mikrobiologiczna- większa liczba dżdżownic

-wpływają korzystnie na wzrost i owocowanie drzew

Wady ściółek organicznych:

-woda wsiąka w ściółkę i niewielkie opady deszczu mogą nie wsiąknąć w glebę

-większa wilgotność gleby może sprzyjać występowaniu niektórych chorób up.: zgnilizny pierścieniowej podstawy pnia

-większe ryzyko wystąpienia uszkodzeń powodowanych przez gryzonie

-sorpcja biologiczna azotu- działalność mikroorganizmów rozkładających N może prowadzić do okresowego obniżania się zawartości azotu w glebie

-ściółki na zakwaszenie gleby

-chwasty trwale przerastają ściółkę

-mała trwałość ściółki (co 3 lata trzeba ściółkę uzupełniać)

-wysokie koszty stosowania, duża ilość używanego materiału grubości ściółki 10-20 cm³ w pasie 1m: 300-320m³ kory lub 8 ton słomy

Ściółki syntetyczne:

Materiały używane do ściółkowania:

-czarna folia

-włóknina

-agrotkanina - materiał b. trwały

Zalety:

-ograniczają ewapotranspirację i wpływ na większą zawartość wody w glebie

-większa wytrzymałość niż ściółek organicznych (agrotkanina, czarna folia)

Wady:

-gleba pod ściółką syntetyczną silniej się nagrzewa a temp. Podlega większym wahaniom

-wysokie koszty

-trudności w dostarczeniu nawozów (w młodych sadach

-podrywanie ściółek przez wiatr

-uszkodzenia mechaniczne: czarna folia, włóknina pracownicy zbierający owoce niszczą te ściółki

Żywe ściółki:

-stosujemy takie rośliny, aby nie przerastały roślin uprawnych

Plon odmian jabłoni:

-Elstar - duża przemienność owocowania, dlatego ściółka bardzo dobrze wpływałaby na plonowanie, najlepiej wpływałaby na owocowanie kora sosnowa i regulowała owocowanie

Brzoskwinie owocują na pędach jednorocznych i dlatego ściółki powodowały wzrost plonu

Koszty a nadwyżka produkcji stosowanie ściółek np.. w brzoskwiniach może być powodem lepszej produkcyjności drzew.

UTRZYMANIE GLEBY W MIĘDZYRZĘDZIACH

- czarny ugór mechaniczny

- czarny ugór mechaniczny + rośliny okrywowe

- murawa

Nie wolno tu stosować ugoru herbicydowego, jedynie w jagodowych ugór herbicydowy na całej powierzchni.

Charakterystyka sposobów utrzymywania gleby w międzyrzędziach, chwasty niszczy się systematyczną uprawą mechaniczną stosując np. bronę talerzową, średnio co 2 tyg.

Czarny ugór mechaniczny dodajemy obornik 30-40 t/ha

Zalety:

-dobre zaopatrzenie roślin w wodę

-dobre przewietrzanie gleby

-eliminowanie szkodliwych gryzoni

-mniejsza powierzchnia wypromieniowania ciepła w okresie przymrozków

Wady:

- pogorszenie struktury gleby

- głębsze przemarzanie gleby

- trudniejsze utrzymanie śniegu

- niszczenie korzeni

- utrudniony wjazd do sadu po opadach

- zniszczenie liczebności pasożytniczych i drapieżnych owadów

- wysokie koszty zastosowania

- tworzą się koleiny

- erozja gleby

- wypłukiwanie składników mineralnych

- możliwość przedłużania wzrostu drzew ( zbyt późne wejście w okres spoczynku )

Czarny ugór mechaniczny + rośliny okrywowe:

- do połowy lipca czarny ugór mechaniczny, w połowie lipca wysiew rośliny okrywowej gorczyca biała, rzepak jary, facelia, rzepik; termin przeorania: najlepiej wiosna, jesień- gdy ryzyko wystąpienia gryzoni

Zalety:

- nagromadzenie się w glebie wody i azotanów

- wzbogacenie gleby w substancję organiczną

- hamuje proces wypłukiwania z gleby składników mineralnych

- konkurują z drzewami o wodę, składniki mineralne późnym latem i jesienią

- nieprzebrana zatrzymują śnieg

Wady:

- po długotrwałym stosowaniu obniża się żyzność gleb

- wiosną utrudniony wjazd

- duże koszty

- erozja gleby

Murawa- w międzyrzędziach

Mieszanka traw: życica trwała 20 kg, kostrzewa czerwona 11kg, wiechlina łąkowa 9kg gatunki płytko się korzeniące nie wydające wysokiego porostu

Zalety:

- możliwość nie nawożenia obornikiem

- poprawa właściwości fizycznych gleby

- zmniejszenie ugniatania gleby przez ciągniki

- ochrona gleby przed erozją

- możliwość przejazdu ciężkim sprzętem

- niskie koszty i łatwość pielęgnacji murawy

- płytkie przemarzanie gleby

- zwiększenie przyswajalności niektórych składników glebowych

- sprzyja wybarwieniu się owoców jesienią murawa ogranicza poziom azotu w glebie, a duża zawartość azotu ogranicza intensywność rumieńca

- łatwiejsze wejście drzew w okres spoczynku zimowego

Wady:

- duże zużycie wody

- duże zapotrzebowanie i intensywne pobieranie składników pokarmowych

- większa powierzchnia wypromieniowania ciepła

- sprzyjające warunki do rozwoju gryzoni

Termin wysiewu:

1. 2-4 lata przed sadzeniem, potem zniszczyć herbicydem murawę w rzędach

2. Wysiew murawy w co 2 międzyrzędziu

Pielęgnacja murawy:

- kosimy 7-10 razy w sezonie, kiedy osiągnie wysokość 15 cm.

WYKŁAD 8 10.05.2005

WYBRANE ZAGADNIENIA Z NAWOŻENIA ROŚLIN SADOWNICZYCH

Na potrzeby nawożenia mają wpływ następujące cechy roślin sadowniczych:

- są to rośliny, które korzenią się głębiej niż inne rośliny uprawne i dlatego mają korzystać ze składników pokarmowych zawartych w różnych poziomach gleby

- część pobranych składników mineralnych, z których budowane są kwiaty, zawiązki, liście czy pędy, wraca do gleby, a z plonem wynoszona jest z sadu stosunkowo nieduża ilość

Obieg składników pokarmowych w glebie:

Gleba: N,P,K wnikają do korzeni wiązkami przewodzącymi przemieszczaja się do górnej części rośliny część wraca z powrotem do gleby, a reszta jest wynoszona z plonem: owoce- 18kg/ha N, 2kg/ha P, 40kg/ha K

Roczne zużycie mikroelementów ( w kg/ha) w sadzie jabłoniowym

ścięte pędy	11, 8kg N	2,3kg P	3,6kg K
opadłe kwiaty i zawiązki	11,9kg N	1,7kg P	14,8kg K
opadłe liście	46,7kg N	3,3kg P	52,8kg K
wbudowane w cz. drzewa	18,4kg N	4,2kg P	14,3kg K
wymieszana z owocami	20,8kg N	6,3kg P	56,6kg K
	110,5t/ha	17,8kg/ha	141,7 kg/ha

Deliciur 44,8 t/ha

Metoda wizualna określenia potrzeb nawozowych roślin sadowniczych:

Niedobór N - liście małe i cienkie, o zabarwieniu jasno zielonym lub żółtawym. Jednoroczne przyrosty są krótkie i cienkie. Drzewa kwitną obficie, ale zawiązują mało owoców.

Nadmiar N - zbyt silny wzrost drzew, mniejszy rumieniec, owoce źle się przechowują

Niedobór K - zahamowanie wzrostu, cienkie przyrosty, liście małe, plamy nekrotyczne ( różne w zależności od gatunku)

Niedobór Mg - pierwsze objawy na starszych liściach w postaci chlorozy

Niedobór Zn - chloroza między nerwami na młodych liściach, liście mniej wyrośnięte, węższe

Niedobór Fe - chloroza na młodych i potem na starszych liściach, kolor żółty, oprócz nerwów które pozostają zielone

Niedobór Mn - chloroza brzegów i pomiędzy żyłkami, najpierw na starszych liściach

Niedobór B - ograniczony wzrost roślin na wiosnę, na owocach, w ich środku i na powierzchni pojawiają się kolorowe plamy.

Zasady wapnowania:

Trzeba pamiętać o:

- decyzja na podstawie analizy wierzchniej warstwy gleby (0-20)

- dawka nawozów do odczynu i rodzaju gleby

- działanie powolne, powtórne wapnowanie po 4 latach

- próbki gleby osobno pobieramy spod pasów ugoru herbicydowego i z pod murawy. Możliwe jest zastosowanie większych dawek nawozów, w pasach wzdłuż rzędów roślin

- na glebach lekkich o składzie granulometrycznym piasków nie należy stosować wapna w formie tlenkowej, bo może nastąpić krótkotrwały wzrost ph

- można z nawozami wapnowymi wprowadzać metale ciężkie, i jest to możliwe jeśli nawóz posiada certyfikat, który wykazuje, że nie nastąpiło przekroczenie norm

- truskawki źle reagują na świeżo wapnowaną glebę

- ze względu na możliwość wprowadzenia łącznie z nawozami metali ciężkich, stosować nawozy pochodzące z litych skał

- zasady nawożenia zabraniają stosowania nawozów wapniowych, łącznie z nawozami fosforowymi i obornikiem.

Odczyn gleby odpowiedni dla roślin

pH_KCl

6,7 - 7,1 czereśnie, wiśnie, śliwy, morele, brzoskwinie, winorośl,

orzech włoski

6,2 - 6,7 jabłonie, grusze, porzeczki

5,2 - 6,2 agrest, maliny, truskawki

< 5 (3,5 - 4) borówka wysoka

Silne zakwaszenie gleb utrudnia pobieranie makroskładników N,P,K,Mg,Ca

Silne zakwaszenie gleb ułatwia pobieranie mikroskładników i metali ciężkich Zn,Cu,Co,Pb

Maksymalne dawki nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych stosowanych w sadach i na plantacjach jagodowych:

Odczyn gleby pHKCl	Gleba o zawartości części spławianych
		< 20%	20 - 35 %	> 35 %
		Dawka CaO lub CaO + MgO kg/ha
Do 4,5	1500	2000	2500
4,6 - 5,5	750	1500	2000
5,6 - 6,0*	500	750	1500

* w tym zakresie pH celowe jest stosowanie tylko wapna magnezowego , jeżeli jednocześnie zawartość magnezu w glebie jest niska lub średnia albo gdy K :Mg w glebie jest bardzo wysoki lub wysoki.

Interpretacja wyników analiz gleby:

Określamy klasę zasobności danego składnika w glebie

Poszczególne klasy zasobności oznaczają:

- zasobność niska wskazuje na potrzebę wzmożonego nawożenia

- zasobność średnia oznacza potrzebę nawożenia średnimi dawkami w celu utrzymania zasobności na poziomie dolnej granicy klasy wysokiej

- zasobność wysoka nawożenie składnikiem jest zbędne

Zawartość składnika dla wszystkich rodzajów gleb w warstwie ornej jest większa niż w podornej

Liczby graniczne dla K klasa zasobności zależy od głębokości warstwy oraz od składu granulometrycznego

Nawożenie Mg dawki w g/m² (MgSO₄ stosowane przy pH > 6)

Stosunek K:Mg bardzo wysoki - 6, wysoki - 3,5-6, poprawny - 3,5

Wysoka i bardzo wysoka wartość K:Mg w glebie decyduje o potrzebie nawożenia Mg, nawet gdy zawartość Mg jest w przedziale wysokim

Interpretacja wyników analiz liści:

- zakres wysoki nawożenie tym składnikiem jest zbędne lub niewskazane. Przy wysokiej zawartości K należy zaniechać nawożenie na kilka lat

- zakres optymalny zalecać można nawożenie N lub K (analogicznie do zawartości średniej K) przy optymalnej zawartości Mg, B, Mn, nie zaleca się nawożenia

- zakres niski potrzeba nawożenia tak jak przy niskiej zasobności gleby w dany składnik

- zakres deficytowy równocześnie objawy niedoboru, to oznacza nie tylko wzmożone nawożenie doglebowe ale i konieczność nawożenia dolistnego (N, Mg, B, Mn)

Znaczenie różnych metod w diagnostyce stanu odżywienia roślin sadowniczych różnymi składnikami mineralnymi

	Ocena wizualna	Analiza gleby	Analiza liści
N	+++	+ (próchnica)	?
K	+	+++	++
Mg	++	++ (głębsze warstwy)	++
P	-	+	-
Fe	+++	++ (pH)	-
Ca	+	-	+++ (analiza owoców)
B	+	+	+++ (analiza owoców)

+++ bardzo duża przydatność metody

++ duża przydatność

+ niewielka przydatność

- brak przydatności

? przydatność dyskusyjna

DAWKI ORIENTACYJNE NAWOZÓW

Przed założeniem sadu (kg/ha)

N	K2O	MgO	P2O5	Obornik t/ha
-	Do 200	*	Do 200	40

Przed założeniem plantacji jagodowej

N	K2O	MgO	P2O5	Obornik t/ha
-	Do 200, tylko truskawki i maliny 120	*	Do 100	40

* nawożenie Mg tylko w formie wapna magnezowego, jego dawka zależy od pH i składu granulometrycznego gleby

Sady młode (1-3 lata), wszystkie gatunki

N	K2O	MgO	P2O5	Obornik t/ha
10-20g/m^2	50-80kg/ha	6-12g/m^2	-	15-30t/ha

K₂O jeżeli zastosowanie K przed założeniem sadu, to nawożenie trzeba rozpocząć od 3 roku po posadzeniu sadu

MgO dotyczy MgSO₄ a nie wapna magnezowego

Obornik w młodych sadach należy obornik stosować do ściółkowania gleby wokół drzew

Sady owocujące (od 4 roku), i wszystkie gatunki (kg/ha)

N	K2O	MgO	P2O5	Obornik t/ha
50-80	60-100	*	-	-

Plantacje jagodowe (kg/ha)

	N	K2O	P2O5	Obornik t/ha
porzeczki	80-100	100-150	-	-
agrest	80-100	100-150	-	-
maliny	50-80	50-80	-	-
Truskawki (nawożenie po zbiorze, K2O tak jak przy sadach młodych)
* 1rok	40-80	-	-	-
*lata następne	30-50	-	-	-

Nawożenie organiczne:

Przed założeniem sadu należy przyorać około 40 t obornika na ha. Wyższych dawek nie należy stosować ze względu na ochronę środowiska




Średnica nawożonej powierzchni

A = 1,5 x B

Nawozy azotowe i MgSO₄ rozsiewa się albo wokół młodych drzew indywidualnie albo pasami wzdłuż rzędów

NAWOŻENIE DOLISTNE gdy:

- ograniczone są możliwości normalnego pobierania składników z gleby, np., w czasie długotrwałej, zimnej wiosny, suszy, po przemarznięciu, podtopieniu

- przy widocznych objawach niedoboru

NAWOŻENIE POZAKORZENIOWE

N mocznik 0,5% w fazie wzrostów pędów, 0,5% (zabiegi standardowe- ogranicza przezimowanie parcha liści jabłoni, zabieg fitosanitarny, rozkład liści) jesienią po zbiorze owoców

Mg MgSO₄ 2% (uwodniony), 0,1% (bezwodny) - 4-5 oprysków, po kwitnieniu co 10-14 dni

Fe siarczan żelazawy 0,3-0,5%, 2-3 opryski w fazie wzrostu pędów

B Boralis 0,5% pod koniec kwietnia i powtórnie w fazie formowania zawiązków owocowych

Ca CaCl₂ 0,5% (zabieg standardowy), 6-8 tyg. przed zbiorem owoców

WYKŁAD 9 17.05.2005

USZKODZENIA MROZOWE ROŚLIN SADOWNICZYCH

* Powstawanie uszkodzeń wywołanych ujemna temperatura. Głównym czynnikiem uszkadzającym tkankę roślinna są kryształki lodu powstające w roślinie w wyniku działania niskiej temperatury.


Mechanizmy obronne

Lód w przestworach międzykomórkowych

Lód w komórkach temp.

Śmierć komórek

Mechanizmy obronne:

- opóźnienie wyrównania temperatury tkanki z temperaturą otoczenia (łuski na pąkach - warstwy korka)

- unikanie zamarzania treści komórki

* obniżenie temperatury zamarzania substancje rozpuszczone w soku komórkowym obniżają punkt zamarzania soku komórkowego, zamarzanie w temperaturze -3 ÷ - 4^oC

* przechadzanie wody mimo obniżenia temperatury woda w komórkach nie zamarza, możliwe jest utrzymanie wody w stanie cieczy do temperatury -39^oC, a w przypadku domieszek mineralnych lub organicznych do temperatury -42^oC. Po przekroczeniu tej granicy następuje samorzutnie tworzenie rodników lodu. Przyspieszenie tworzenia rodników lodu powoduje cięcie, stan zdrowotny roślin. W przechłodzonej wodzie może powstawać lód w wyższej temperaturze jeżeli w tej wodzie znajduje się jakiś wolny rodnik: bakterie, zarodniki grzybów. Temperatura samorzutnej krystalizacji lodu jest charakterystyczna dla danego gatunku i zależna od organu rośliny

* odwodnienie komórek w procesie hartowania

hartowanie - przystosowanie rośliny do znoszenia temperatury < 0^oC, współdziałanie czynników:

- światło

- temperatura

- intensywność wzrostu

- plonowanie

W roślinie zachodzą zmiany doprowadzające do uzyskania wyższej odporności na niższe temperatury.

Zmiany zachodzące w hartowanej roślinie:

A) obniżenie temperatury (chłodniejsze noce 2 połowa lata)

- zahamowanie wzrostu

- obniżanie zawartości wody w roślinie

B) zwiększenie stężenia soku komórkowego

C) zmiana struktury błon komórkowych

D) błony komórkowe uzyskują zdolność do szybkiego przepuszczania wody ze środka komórek do przestrzeni międzykomórkowych

* Zmiany w roślinie:

- lód w przestrzeniach międzykomórkowych

- odciąganie wody z komórek

- powiększa się ilość lodu w przestrzeniach międzykomórkowych

- komórki tracące wodę staja się mniejsze

- zagęszcza się w nich sok komórkowy

- obniża się temperatura zamarzania treści komórkowych

* Etapy hartowania roślin:

- wczesna jesień

^o gromadzeni produktów fotosyntezy, zatrzymanie wzrostu na skutek zmiany widma światła słonecznego absorbowanego przez fitochrom (barwnik odgrywający rolę w inicjacji kwitnienia) i następuje uruchomienie w liściach syntezy substancji stymulujących wzrost odporności

^- późna jesień

^o synteza enzymów, zmiany strukturalne białek, błon cytoplazmatycznych, odwodnienie komórek, zagęszczenie treści komórkowej

- zima

Czynniki modyfikujące odporność roślin na uszkodzenia mrozowe:

Od czego zależy wielkość uszkodzeń mrozowych?

1) gatunku

Uszeregowanie gatunku ze względu na odporność na niską temperaturę

- jabłoń, wiśnia, grusza, śliwa, morela, czereśnia, brzoskwinia

- agrest, porzeczki czerwone, porzeczki czarne, malina, truskawka

2) odmiany

- bardziej odporne na mróz są te, które zimą 1986/87 przetrzymały temperaturę -41^oC (Antonówka, Melba, Lobo, Cortland, McIntosh)

- mało wytrzymałe (Golden Delicious, Boskop)

Staranny dobór odmian może w dużym stopniu zmniejszyć ryzyko uszkodzeń mrozowych.

3) od stanu zahartowania rośliny

* stan spoczynku zimowego

- spoczynek właściwy powodowany jest przyczynami wewnętrznymi rośliny. Roślina przechodzi w ten stan gdy:

^o zmiana długości dnia

^o obniżenie temperatury otoczenia

^o zakończenie wzrostu wegetacyjnego

- spoczynek wymuszony kiedy roślina otrzyma odpowiednią ilość jednostek chłodu, przechodzi ze stanu spoczynku właściwego w stan spoczynku wymuszonego, ma wtedy podatność na zmiany warunków otoczenia (skoki temperatury)

4) sezonowych zmian temperatury

5) szybkości obniżania się temperatury gdy szybkość spadku temperatury jest większa od 8^oC/h - możliwość powstawania uszkodzeń się zwiększa

6) wrażliwość poszczególnych części drzewa - w zależności od pory roku inna cześć rośliny jest najbardziej wrażliwa na niską temperaturę (jesienią niezdrewniałe młode pędy, rozwidlenia konarów; zimą pień, konary w części)

7) wrażliwość poszczególnych tkanek

- aktywny wzrost - miazga

- w okresie zimowym - rdzeń pędu, później najmłodsze warstwy drzewa i kory, najbardziej wytrzymała jest miazga (ważne w procesach regeneracyjnych)

8) wybór właściwego stanowiska pod względem ukształtowania terenu i warunków glebowych

- drzewa z zastoisk mrozowych

9) podkładka, przewodnia

- wrażliwe - niektóre pigwy MA, MC, Pixi, Siewka Rakoniewicka

- odporne - Antonówka, Az, Antypka

Przemarznięcie systemu korzeniowego zależy też od:

- typu gleby - na glebach lekkich system korzeniowy jest bardziej narażony na przemarzanie

Wpływ podkładki na odmianę szlachetną - zdania mocno podzielone !!

- przeważa pogląd że podkładki mogą mieć dodatni wpływ na podwyższenie odporności na mróz odmian na nich rosnących

- po ostrej zimie 1986/87 zanalizowano zależność między podkładką a wzrostem odporności na niskie temperatury części szlachetnej

* Poznań - nie stwierdzono wyraźnych zależności

* z ISIK (w Prusach)

- na podkładkach M27, P2, P1 - regeneracja przebiegła źle

- na podkładkach P14, M9, P16, P22, M26 - wiele odmian wykazało dodatni wpływ na regenerację

PRZEWODNIA - nie stwierdzono różnic w odporności pędów odmiany w zależności od szczepionej przewodniej. Przewodnia podnosi wytrzymałość całego drzewa ze względu na to że pień i rozwidlenia konarów nie są uszkadzane przez mróz, nieuszkodzony pień lepiej zaopatruje koronę drzewa w wodę i składniki pokarmowe.

10) nawożenie i nawadnianie

- przenawożenie N lub zbyt późne nawożenie N obniża odporność drzew

- zahamowanie optymalnego poziomu odżywienia drzew może prowadzić do osłabienia wytrzymałości drzew na niską temperaturę. Opóźnione i niewłaściwe nawadnianie może mieć negatywny wpływ na termin kończenia wzrosty drzew, proces drewnienia pędów i hartowania, a tym samym na odporność pędów na niską temperaturę

11) uprawa gleby

- wszystkie uprawki nie później niż na 2 tyg przed kwitnieniem, mniejsza powierzchnia parowania ciepła; ściółkowanie rzędów drzew korą

12) ochrona sadu

- zachowanie normalnej liczby liści na drzewie - przedwczesna defoliacja obniża odporność na niskie temperatury

- obniżenie liczby zarodników chorób czy bakterii wewnątrz organizmu - ograniczenie powstawania lodu w komórkach poprzez mniejszą ilość potencjalnych rodników lodu

13) poziom plonowania

- nadmierne plonowanie obniża odporność na niską temperaturę. Prowadzi do obniżenia stężenia soku komórkowego, co wywołuje podwyższenie temperatury spontanicznej krystalizacji lodu w komórkach i obniżenie odporności drzewa

- wcześniejszy zbiór większa szansa na uzupełnienie zapasów substancji odżywczych potrzebnych do procesu hartowania

- późny zbiór większe ryzyko uszkodzeń mrozowych

14) cięcie sadu

- w niewłaściwym terminie

* przerywa ciągłość barier ochronnych

* powoduje wnikanie lodu w głąb tkanek

* zwiększa powierzchnię styku lodu na konarach z przechłodzoną wodą w tkankach

Zaleca się cięcie kiedy minie obawa wystąpienia temperatury -10^oC

Klasyfikacja i metody oceny uszkodzeń:

- typy uszkodzeń

* rany zgorzelinowe pnia i konarów przedwiośnie

* uszkodzenia mrozowe korzeni

- korzenie wytrzymują do -12 - -15^oC

- poziom odporności korzeni jest o 10^oC niższy i występuje stosunku do kory z opóźnieniem 1-2 tyg przy temperaturze gleby -8^oC, w grudniu spowodowała zbicie korzeni

* przemarznięcia pędów jednorocznych

* zabicie całych konarów lub części drzewa

* podłużne spękania pni w środku zimy, przy dużych i gwałtownych spadkach temperatury. Powstają w wyniku nagłego kurczenia się pod wpływem chłodu zewnętrznych tkanek pnia, podczas gdy tkanki wewnętrzne nie pomniejszają swojej objętości

* wiosenne przemarzanie pąków kwiatowych i kwiatów

- najbardziej narażone na niską temperaturę są:

^o młode zawiązki

^o kwiaty

^o pąki kwiatowe

- najczęściej przez przymrozki uszkadzane są kwiaty:

^o leszczyny, moreli, brzoskwini, czereśni, czarnej porzeczki gatunki wcześnie kwitnące, dlatego podatne na uszkodzenia, choć mają dużą odporność na mróz

- % zawiązanych owoców dla zapewnienia dobrego plonu

^o jabłoń 10%

^o pestkowe 30-40%

Metody oceny uszkodzeń wywołanych ujemną temperaturą

- należy obrać korę i przeciąć ją na pół obserwując tkanki. Jeśli miazga jest biała tzn. że jest zdrowa i nie nastąpiło przemarznięcie

Test przeżyciowy:

1. pęd nieuszkodzony

2. lekkie uszkodzenia nasady pąków, przebarwienia punktowe w drewnie lub rdzeniu

3. pędy mają większość pąków uszkodzonych lub zabitych rdzeń i drewno są ciemne, miazga i kora są żywe, mają jednak punktowe przebarwienia nekrotyczne

4. zabite pąki, drewno i rdzeń, nieliczne partie miazgi łyka są żywe

5. pęd ciemno brązowy zabite wszystkie tkanki

Granica 3 pkt. granica wytrzymałości i tolerancji na niską temperaturę (oznacza T₅₀) jest to silne uszkodzenie pędów z możliwością regeneracji i odzyskania po kilku latach pełnej zdolności produktywnej - drzew nie usuwamy z sadu - stwierdzamy że odbudowanie korony drzew z uszkodzeniami III

Granica 4 pkt. rośliny nie rokują już nadziei na regenerację i powrót do normalnej produkcji

Pobieranie próbki pędów do określenia stopnia uszkodzenia

- po 4 pędy z 10-20 drzew z tej samej odmiany rosnących w różnych miejscach kwatery, pędy przenosimy do pomieszczeń i po wstawieniu ich do wody (do wysokości 10-20 cm) przetrzymuje się 14 dni, a potem przecina i ocenia

Postępowanie z drzewami uszkodzonymi przez mróz:

1. całkowicie zmarznięte usuwamy, przy uzupełnianiu wypadów należy wykopać znacznie większy otwór niż przy normalnym sadzeniu (głębokość 60 cm i średnica 1 m), dołek napełnić glebą z między rzędzie

2. częściowo uszkodzone

- utrzymywanie warunków sprzyjających regeneracji

* silne nawożenie N (zwiększone o 100%) przed i po kwitnieniu

* cięcie - przycięcie ułatwi przewodzenie wody, późna wiosna dokładne określenie przemarzniętych części drzewa, obniża się koronę do 1,5-2m, pobudzenie do wybicia pędów z pąków śpiących

* nawadnianie - w okresie wiosennej suszy (zwłaszcza maju)

WYKŁAD 10 24.05.2005

Postępowanie z drzewami przy podłużnym spękaniu pnia: należy zabezpieczyć ranę, nie wymaga leczenia

Leczenie ran zgorzelinowych: ranę oczyścić i zabezpieczyć przed wysychaniem

Szczepienie mostowe:

- stworzenie dróg przewodzenia skł.pok i wody nad raną,

wykonanie: zrazy dłuższe o 10-15cm od rany przybijamy cienkimi gwoździkami i smarujemy maścią. Przy dłuższej ranie wszczepiamy kilka zrazów oddalonych nie więcej jak 5-10cm

metody: użycie zrazów, wykorzystanie odrostów korzeniowych, posadzenie obok uszkodzonego drzewa 1-rocznego okólanta i wszczepienie go bezpośrednio pod ranę - w przypadku, gdy przemarzł też system korzeniowy

zabiegi zmniejszające niebezpieczeństwo uszkodzeń mrozowych:

bielenie pni i konarów - zapobiega zgorzelinom mrozowym

stosowanie przewodniej;

zapobieganie uszkodzeniom mrozowym:

zadymianie - mało skuteczne: brak materiałów do spalania, duża zależność od wiatru, trudne do wykonania w dużych sadach

piana ciśnieniowa - nowa metoda; niska cena środka pianotwórczego, wykonujemy przy temp>5°C, trzyma się 2 dni, możliwość poparzenia zawiązków

opryskiwanie subst.chem: retardanty, krioprotektanty

mieszanie powietrza - skuteczne gdy jest zróżnicowana temperatura górna i dolna, stosujemy maszt, śmigło, napęd

ogrzewanie - metoda zabroniona w krajach UE; spalamy: brykiet, gaz, olej opałowy

zamgławianie wodą - przez deszczowanie na powierzchnię kwiatu pokrytą lodem, zamarzająca woda oddaje ciepło; muszą być spełnione warunki:

1. rozpoczęcie nawadniania zanim temperatura spadnie poniżej 0°C

2. deszczowanie przez cały okres obniżania temperatury

wady:

1. duże zużycie wody (2-4,5mm/h)

2. możliwość uszkodzenia drzew (korona musi być podcięta bo może się połamać)

NAWADNIANIE ROŚLIN SADOWNICZYCH

Zaopatrzenie w wodę dla potrzeb sadownictwa w Polsce:

Polska ma małe zasoby wodne, w bilansie wodnym 97% to opady

Źródła wody dla sadownictwa:

Wody powierzchniowe,

Wody podziemne: gruntowe płytkie (zmienna ilość soli min, mikroorg)

Gruntowe głębokie (występujące sole min tworzą osady a te zatykają kroplowniki)

Jakość wody:

Musi być wolna od bakterii chorobotwórczych, pierwiastków szkodliwych, metala ciężkich toksycznych dla roślin

Wymagania wodne roślin sadowniczych:

Rośliny sadownicze potrzebują powyżej 600mm wody rocznie, w tym 370mm w okresie wegetacji

Znaczenie nawadniania:

1. nawadnianie spełnia funkcję uzupełniającą; w 1 kolejności należy zadbać o: dobór odmian, pielęgnację roślin, ochronę roślin.

2. nawadnianie to ostatni czynnik podnoszący plony

wymagania wodne roślin owocowych:

najmniejsze: wiśnie, morele

średnie: porzeczki czerwone i białe

duże: porzeczki czarne, agrest, maliny

największe: poziomki, truskawki

reakcja na nawadnianie w zależności od podkładki zależy od:

siły wzrostu - brak reakcji na nawadnianie;

systemu korzeniowego - jest reakcja: drzewa o płytkim systemie korzeniowym owocują lepiej

przewodzenie wody przez połączenie podkładka - odmiana - brak reakcji

niedobór wody w glebie zależy od:

opadów, temperatury powietrza, pojemności wodnej gleby, głebokości systemu korzeniowego roślin, systemu uprawy, gęstości sadzenia

częstość i wielkość dawek nawadniania zależy od:

kryteriów roślinnych, atmosferycznych, glebowych

kryteria roślinne - opiera się na zjawisku utraty turgoru przy braku wody

kryteria atmosferyczne - oparte na podstawowych danych pogodowych i obliczenia na ich podstawie ewapotranspiracji potencjalnej*

kryteria glebowe - metody pomiarów dynamiki wilgotności gleby (transjometryczna, suszarkowo - wagowa)

*ewapotranspiracja - łączna suma strat wody z gleby i roślin, wynika z transpiracji i ewaporacji (parowania wody z powierzchni gleby)

zależy od: - warunków atm (temp i wilgotności powietrza)

• gatunku rośliny

• gęstości sadzenia

• wiatru

• nasłonecznienia

• systemu utrzymywania wody w sadzie

WYKŁAD 11 31.05.2005

Rodzaje wody w glebie:

- związana chemicznie - składowa różnych roślin, niedostępna dla roślin

- higroskopowa - pochłaniana przez cząstki glebowe pary wodnej z powietrza 1,5-2,0 HPa

- błonkowata - wokół wody higroskopowej otaczającej cząstki gleby, siły do 1,5 MPa

- kapilarna - podstawowe źródło wody dla roślin, utrzymywana do 1,0 MPa

- grawitacyjna

Siła ssąca gleby - siła z jaką woda jest utrzymywana w glebie. Zależy od wielkości przestworów glebowych:

- woda grawitacyjna > 8 mikronów

- woda dostępna dla roślin 0,2-8 mikronów

- woda niedostępna < 0,2 mikronów

Pojemność wodna gleby - zdolność zatrzymywania wody w glebie

- max pojemność wodna - gdy zostają nasycone wszystkie przestwory

- polowa pojemność wodna

- wilgotność więdnięcia

Znając siłę ssącą gleby można określić zawartość wody w %

Warunki idealne dla roślin - przy warunkach polowej pojemności wodnej

Metody pomiarów dynamiki wilgotności gleby

1. metoda suszarkowo-wagowa próbki gleby pobrane za pomocą świdra glebowego waży się i suszy w 105^oC i ponownie waży. Wilgotność oblicza się w % wagowych lub objętościowych. Zalety: bardzo dokładna. Wady: mała reprezentatywność próbki glebowej, duża pracochłonność otrzymania wyników z opóźnieniem

2. metody pozwalające na ciągłe pomiary metoda tensometryczna - bezpośrednie pomiary siły ssącej gleb

TENSJOMETR - przyrząd do pomiaru wielkości potencjału wodnego gleby. Składa się z:

- ceramicznego oczka przepuszczającego wodę

- manometru wskazującego siłę ssącą gleby granicach 0,08 MPa, co odpowiada w przybliżeniu ok. 50% wody dostępnej dla roślin w glebie ciężkiej; ok. 90% w glebie lekkiej

Sposób pomiaru:

- tensometr napełnia się wodą destylowaną i zanurza w wodzie, aby ustalić wartość położenia zerowego

- w przypadku drzew owocowych tensometr umieszcza się na głębokości 30-40 cm

FITOMONITORING - ustalenie potrzeb nawadniania na podstawie obserwacji parametrów obrazujących stan fizjologiczny rośliny oraz warunków w jakich przebywa

W systemie fotomonitoringu ocenie poddaje się:

- wzrost owoców

- wzrost pędów

- temperatura liści

- temperatura owoców

- transpiracja

- wymiana CO₂

- wilgotność gleby

- temperatura powietrza

- wilgotność powietrza

- nasłonecznienie

- prędkość wiatru

Wpływ nawadniania na rośliny sadownicze:

- wpływ nawadniania na wysokość plonu:

W naszych warunkach klimatycznych stwierdzono, że dzięki nawadnianiu możliwe jest zwiększenie plonu:

średnio max

jabłonie 27% 43%

wiśnie 27% 58%

śliwy 34% 73%

brzoskwinie 23% 138%

truskawki 12% 23%

maliny 36% 77%

Nawadnianie roślin sadowniczych zwiększa plon średnio o 30%

Wzrost plony jest efektem:

* powiększania się masy jednego owocu

* wpływ nawadniania na zakładanie pąków kwiatowych

- wpływ nawadniania na jakość plonu

Nawadnianie w przeważającej większości przeprowadzonych badań w Polsce miało wpływ na wzrost masy owoców

• wiśnie 10% ↑

• jabłonie 40% ↑

• brzoskwinie 60% ↑

Nawadnianie może wpłynąć na występowanie chorób grzybowych (truskawki - wzrost ilości owoców porażonych szarą pleśnią)

Następnie działania nawadniania na rośliny sadownicze

ROŚLINY NAWADNIANE





Silny wzrost wegetatywny Większa liczba liści

Większa liczba punktów, Więcej składników pokarmowych


w których mogą tworzyć się


pąki kwiatowe

większa liczba zawiązanych

pąków kwiatowych. Obfite

kwitnienie w roku następnym

Wady:

- duże zużycie wody

- pracochłonność i duże koszty instalacji

- zraszanie liści - choroby grzybowe

- możliwość zwiększenia spływów powierzchniowych przy ukształtowaniu terenu sprzyjającym erozji gleby

- pogorszenie struktury gleby

Ustalanie dawek odlewowych zależy od:

- gleby

- rośliny

- głębokości zalegania systemu korzeniowego

Zadanie:

Obliczyć dawkę wody i czas deszczowania rośliny sadowniczej; główna masa korzeni znajduje się na głębokości 50 cm, w celu uzyskania wilgotności poziomie PPW

Wilgotność gleby - 10%

Wilgotność gleby przy PPW - 18%

Gęstość objętościowa gleby - 1,3

Wydajność zraszacza - 6mm/h

Ilość wody dostępnej na 1 m²`w celu podwyższenia wilgotności do PPW = 100 dm² (1m²) x 5 dm (głębokość) x 1,3 (gęstość gleby) x 8% = 52 dm³ = 52 mm

Czas deszczowania = 52 mm: 6mm/h = 8,6h

Dawki polewania zależą od gatunku. Dla danego gatunku zależą od gleby (im cięższa tym większe), głębokości zalegania systemu korzeniowego (im głębszy tym większe).

20 mm dla truskawki 60 mm dla gruszy

Nawadnianie, deszczowanie podkoronowe - stałe rurociągi, rozłożone wzdłuż rzędów. Przy każdym drzewie zamontowany jest mini zraszacz rozpylający wodę

NAWADNIANIE KROPLOWE

Dostępna jest woda w sposób ciągły tylko do pewnej części systemu korzeniowego

Linie kroplownicze różnią się od siebie:

- budowa kroplownika (z kompensacją ciśnienia lub bez)

- wydatkiem wody (0,57 - 4,0 l/ha)

- rozstawą rozpylaczy (10 - 200 cm)

- grubością ścianek przewodu

Zalety:

- małe zużycie wody (do wyprodukowania 1t jabłek potrzeba 1,4 m³ wody przy nawodnieniu kroplowym, a 8 m³ nawodnieniu deszczownianym

- niskie koszty instalacji deszczowni nadkoronowej 100% kosztów, 60% podkoronowej, kroplowe nawadnianie 20%

- mała pracochłonność w czasie eksploatacji

Zbyt intensywne nawadnianie

↓

Opóźnienie zahamowania wzrostu

↓

Negatywny wpływ na zróżnicowanie się pąków oraz wejście w stan spoczynku zimowego

- w przypadku roślin zakładających pąki kwiatowe na pędach jednorocznych (wiśnie), silne i liczne przyrosty gwarantują dobry plon w przyszłym roku. Jednak u jabłoni o kwitnieniu w następnym roku decyduje liczba krótkopędów, a nie silnych przyrostów jednorocznych

- zahamowanie wzrostu z powodu braku wody czy składników pokarmowych nie sprzyja różnicowaniu się pąków kwiatowych. Dlatego mimo intensywniejszego wzrostu drzew nawadnianych w okresie suszy możemy spodziewać się lepszego ich kwitnienia w porównaniu do drzew, które w wyniku deficytu wody mocno ograniczają wzrost

NAWADNIANIE A ODCZYN GLEBY:

Woda + Ca⁺⁺ Mg⁺⁺ HCO₃⁺⁺

↓ truskawki pH 5,5 - 6,2


↓ ↓

HCO₃⁺ + H = H₂O + CO₂ → chloroza żelazowa

wzrost pH gleby

gleba

SYSTEMY NAWODNIEŃ GLEBY

- nawadnianie zalewowe

- nawadnianie kroplowe

- nawadnianie deszczowniane

* nadkoronowe

* podkoronowe

Nawadnianie deszczowniane:

Deszczownia składa się z:

1. agregatu pompowego

2. rurociągów rozprowadzonych podziemnie i rurociąg powierzchniowy

3. zraszaczy

- obrotowe

* mały zasięg, średnica < 20 mm

* małe natężenie opadu < 6 mm

* średnica dysz 3-5 mm

* średni zasięg średnica 20-40 mm

* natężenie opadu 6-16 mm, dysze 6-20 mm

Podział deszczowni:

1. stałe - wszystkie elementy oprócz zraszaczy są stałe

Wady i zalety nawadniania deszczownianego:

Zalety:

- pozwala na równomierne nawilżanie powierzchni

- możliwość dokładnego wyznaczenia dawki wody na jednostkę powierzchni

- możliwość wykonania lustracji do ochrony przed przymrozkami

Wady:

- duża podatność na uszkodzenia mechaniczne

- problemy z utrzymaniem równomiernego wypływu wody z emiterów

- konieczność dokładnego filtrowania wody zwłaszcza z wytrącających się w emiterach związków żelaza

Regulowanie owocowania:

Kwitnienie i owocowanie roślin sadowniczych

Zawiązywanie pąków kwiatowych

Dwa etapy:

1. inicjacja (indukcja) - jakościowa transformacja merystemów pąka bez wyraźnych objawów zewnętrznych

2. …




Lato Zima Wiosna









zawiązywanie kwitnienie

pąków

Pierwszym objawem różnicowania się pąka kwiatowego jest spłaszczanie wierzchołka wzrostu, który przybiera kształt brodawkowaty

Przyrastające komórki stożka wzrostu zaczynają formować zaczątki łusek okrywających i liści, a następnie działki kielicha, płatki korony, pręciki i słupki. Wszystkie elementy kwiatu można dostrzec po 2-3 tyg. od początku dyfe……..

Terminy tworzenia pąków kwiatowych: (odstępstwa mogą występować do kilku tygodni)

- jabłoń, grusza, wiśnia, czereśnia LIPIEC

- śliwy, morele, brzoskwinie KONIEC LIPCA/POCZĄTEK SIERPNIA

- porzeczki, agrest KONIEC SIERPNIA

- malina WRZESIEŃ - GRUDZIEŃ

- truskawka WRZESIEŃ

Warunki wpływające na termin tworzenia się pąków kwiatowych

- nawożenie

- cięcie

- nawadnianie

Czynniki wpływające na różnicowanie się pąków kwiatowych

- światło

- długość dnia (czas naświetlania roślin)

- intensywność nasłonecznienia

Z roślin sadowniczych na długość dnia reagują truskawki (rośliny dnia krótkiego)

Odmiany powtarzające truskawek są roślinami obojętnymi na długość dnia lub roślinami dnia długiego.

Intensywność nasłonecznienia:

U roślin sadowniczych pąki kwiatowe tworzą się intensywniej na zewnętrznej nasłonecznionej części korony ponieważ:

- brak światła ogranicza fotosyntezę i zmniejsza produkcję asymilatów niezbędnych do zapoczątkowania procesów generatywnych

- w liściach zacienionych jest więcej auksyn, które ograniczenie pąków kwiatowych (pod wpływem światła dochodzi do rozkładu auksyn)

Czynniki wpływające na różnicowanie się pąków kwiatowych:

- przebieg pogody (pod wpływem ciepła rozwój pąków może być zatrzymany, a nawet uwsteczniony, aby rośliny mogły wejść w stan spoczynku)

- intensywność wzrostu

* pąki nie tworzą się na pędach silnie rosnących, lecz dopiero po zakończeni fazy intensywnego wzrostu

* silnie rosnący pęd wytwarza w stożku wzrostu regulatory (auksyny, gibereliny), które hamują tworzenie się pąków kwiatowych w kątach liści

* rosnące stożki wzrostu zużywają dużo składników pokarmowych

- stosunek węglowodanów do azotu w tkankach może mieć wpływ na tworzenie się pąków kwiatowych

WYKŁAD 12 7.06.2005

METODY OGRANICZANIA DOPŁYWU ASYMILATÓW:

- obrączkowanie

- przyginanie pędów

Czynniki zmniejszające wzrost sprzyjają tworzeniu paków kwiatowych

1. mutanty krótkopędowe

2. podkładka, wstawka skarlająca

3. uprawa i nawożenie

4. cięcie, przyginanie pędów

5. stosowanie regulatorów wzrostu

REGALIS 10WG - syntetyczny inhibitor giberelin, oprysk w dawce 0,75 - 2kg, gdy nowe przyrosty mają ok. 5cm i tworzyły 3-5 nowych liści

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA RÓŻNICOWANIE SIĘ PĄKÓW KWIATOWYCH:

1. rozmiary drzewa

a) intensywny wzrost całego drzewa przyspiesza tworzenie pąków kwiatowych młodych drzew

b) intensywnie rosnący pęd hamuje tworzenie się pąków kwiatowych tylko w obrębie tego pędu i nie działa napędy słabo rosnące które znajdują się w sąsiedztwie

I rok drzewa po posadzeniu - dobre warunki wzrostu, mało pąków kwiatowych, dużo długopędów

II rok po posadzeniu - drzewa mają dużo pąków liściowych ale nie ze wszystkich powstają długopędy, część przekształca się w krótkopędy

Zjawisko dominacji wierzchołkowej - najczęściej 2-3 szczytowe pąki na każdym pędzie mają zdolność do ponownego wydawania silnych przyrostów

2. plonowanie drzew

nasiona są bogate w substancje hormonalne: auksyny, gibereliny; przedostają się one w owocach do pędów i pąków i działają na proces tworzenia się pąków kwiatowych

dowody:

- pąki kwiatowe nie tworzą się na tych krótkopędach które mają owoce, ale na krótkopędach nie owocujących

• owoce partenokarpiczne nie hamują procesu tworzenia się pąków kwiatowych

• im więcej nasion w owocach tym silniejsze działanie hamujące proces tworzenia pąków kwiatowych

• intensywność przemieszczania auksyn z nasion do pędów jest skorelowana w czasie z okresem inicjacji pąków kwiatowych
  

KWITNIENIE ROŚLIN SADOWNICZYCH

rośliny sadownicze są: 1-pienne, o kwiatach 2-płciowych, rozdzielnopłciowych, 2-pienne

Warunki zapylenia kwiatów:

• obecność w sadzie zapylaczy

odmiany, które nie nadają się na zapylacze:

1. odmiany triploidalne - mało żywotny pyłek

2. odmiany intersterylne - nie zapylają się nawzajem

3. mutanty - zmiany w genotypie są mało istotne więc żadna odmiana macierzysta nie może się zapylić ich pyłkiem

podział gatunków sadowniczych:

obcopylne: jabłoń, grusza, czereśnia, borówka amerykańska, leszczyna

samopylne: wiśnia, porzeczka, truskawki, maliny, agrest, morela, brzoskwinia

śliwa - odmiany samopylne i obcopylne

wykorzystanie jabłoni ozdobnych jako zapylaczy:

korzyść: utrzymanie 1 odmianowych kwater - ułatwia zbiór

wymagania: okres kwitnienia (dostosowany do kwitnienia odmiany zapylanej)

odporność na choroby

podobna morfologia kwiatów (barwa)

odmiany jabłoni ozdobnych przydatnych do zapylenia: Dolgo, Wintergold

• obecność w sadzie owadów zapylających

okres efektywnego zapylenia kwiatu - czas, w którym kwiat może przyjąć pyłek i zostać zapłodniony. Zależy od żywotności woreczka zalążkowego, czasu wzrostu łagiewki pyłkowej krótszy od czasu kwitnienia. OBLICZANIE: odejmujemy od czasu żywotności woreczka zalążkowego czas wzrostu łagiewki pyłkowej.

Warunki niesprzyjające zapłodnieniu kwiatów:

a) niska temperatura - wzrost łagiewki pyłkowej jest b.wolny w temp.5-10°C, wzrasta w temp.13°C

b) słaba żywotność pyłku - np. z powodu zabiegów chemicznych

Terminy kwitnienia:

leszczyna - 3dekada III

morela - połowa IV

agrest, porzeczka - 3 dekada IV

brzoskwinia, czereśnia - koniec IV

wiśnia, śliwa, orzech włoski - początek V

partenokarpia - powstawanie owoców bez zapylenia lub zapłodnienia, takie owoce nie mają nasion

pod wpływem zapylenia i zapłodnienia następuje uaktywnienie się w zalążni substancji hormonalnych stymulujących dopływ składników pokarmowych do zawiązka owocowego i zapobiegających powstawaniu warstwy komórkowej odcinających szypułkę, by rozwój owoców był prawidłowy konieczne jest wykształcenie nasion w zalążni

Opadanie zawiązków:

1. pierwsze intensywne zrzucanie zawiązków - zaraz po kwitnieniu

2. drugie intensywne zrzucanie zawiązków - 4-6 tygodni po kwitnieniu

Regulowanie owocowania:

owocowanie zbyt wczesne - w przypadku słabych drzew, nie rozrośniętych, nie jest pożądane owocowanie w 1 czy 2 roku po posadzeniu, dotyczy to drzew na podkładkach M9,P22. owoce hamują rozrastanie koron a to powoduje utrudnianie formowania, słabe wypełnienie przestrzeni w sadzie, słabsze owocowanie w latach następnych

zapobieganie: ręczne usuwanie kwiatów, chemiczny oprysk NAA

owocowanie zbyt późne - przyczyny: odmiany późno wschodzące w owocowanie, silnie rosnące podkładki, silne cięcie młodych drzew

przeciwdziałanie: zastosowanie rozgałęzionych okulantów, podkładek karłowych, przyginanie pędów, oprysk retardantami, obrączkowanie pnia lub konarów

owocowanie nieregularne - owocowanie przemienne to wrodzona cecha niektórych odmian.

Podział ze względu na regularność owocowania:

owocujące corocznie - nie tworzą pąków kwiatowych na wszystkich pędach i dzięki temu część pędów w koronie owocuje

owocujące przemiennie - tworzą pąki kwiatowe na wszystkich pędach, obficie kwitną i obficie zawiązują owoce

WYKŁAD 13 14.06.2005

Cykl przemiennego owocowania


obfite kwitnienie obfite owocowanie





dużo wytworzonych brak odpoczywających

pąków kwiatowych krótkopędów





dużo odpoczywających brak pąków

krótkopędów kwiatowych





brak owocowania

ZABIEGI REGULUJĄCE PRZEMIENNE OWOCOWANIA

Zabiegi agrotechniczne sprzyjające wzrostowi pędów:

- uprawa gleby

- nawożenie

- cięcie

Większa liczba młodych pędów przyrastająca corocznie tworzy rezerwę owoconośną na rok następny

Przerzedzanie zawiązków:

Cel: zapewnienie regularnego corocznego owocowania, poprawia jakość owoców

Przerzedzanie zawiązków polega na zapobieganiu zawiązywania lub usuwaniu nadmiernej ilości owoców, których drzewo nie jest w stanie prawidłowo wyżywić. Jednocześnie owoce te mogłyby przeszkodzić w zakładaniu pąków kwiatowych na rok następny.

Przerzedzanie chemiczne:

Pomonit R - 10 zawiera NAA

Pomonit Extra 110SL zawiera NAA i mocznik

Pomonit 505SL NAA z trójetanoloaminą i mocznik

Pomonit super 050SL

Bioprzerzedzacz 060 SL

Paturyl

BA - cytokinina

Warunki modyfikujące działanie środków przerzedzających zawiązki owocowe:

Trudno przerzedzić zawiązki, gdy:

1.owoce są w dobrze nasłonecznionych miejscach korony

2. drzewa rosną silnie, tworzą 30-45cm długopędy

3. drzewa są starsze ale dobrze owocujące

4. występuje słabe kwitnienie lub słabe zawiązywanie owoców z wyjątkiem drzew młodych

5. pędy owocujące rosną poziomo

6. na drzewach zwykle dobrze zapylających się występują szkodniki

7. owoce występują pojedynczo na któtkopędach

8. w przypadku odmian trudnych do przerzedzenia lub mutantów krótkopędowych silnie zawiązujących owoce

9. istnieją idealne warunki do wzrostu owoców przed i po przerzedzaniu

10. niska wilgotność powietrza przed i po oprysku powoduje szybkie wysychanie zastosowanej cieczy

11. intensywność kwitnienia jest słaba a stosunek liści do owoców jest wysoki

Łatwo przerzedzić zawiązki, gdy:

1. krótkopędy są na gałęziach zacienionych

2. drzewa rosną w warunkach nieodpowiedniej wilgotności i nawożenia

3. system korzeniowy drzew jest uszkodzony

4. kwitnienie jest obfite szczególnie gdy to drzewa obficie owocujące w roku poprzednim

5. drzewa są młode i posiadają dużo silnych rosnących pionowo pędów

6. odmiany są skłonne do naturalnego zrzucania owoców

7. owoce zawiązują się gronami

8. krótki okres kwitnienia

9. przed i po oprysku jest wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza

10. występuje dłuższy okres pochmurnej pogody przed i po oprysku

11. kwiatostany są uszkodzone przez niskie temperatury

Przerzedzanie ręczne:

TERMIN: 6 tygodni po kwitnieniu po drugiej fali normalnego opadania zawiązków

TECHNIKA: zawiązki usuwamy bez szypułek - ułatwia to leczenie ran, usunięte zawiązki odrzucamy poza koronę - nie mogą opadać i uderzać w zawiązki pozostawione

Odległość od 1 do2: 15-20cm,

Wiele odmian wymaga usuwania zawiązków z przyrostów jednorocznych ponieważ tam tworzą się znacznie gorsze owoce niż na drewnie 2-3 letnim

Przerzedzanie zawiązków ręczne - morele, brzoskwinie

Ręczne i chemiczne - jabłonie, śliwy, grusze

Nie przerzedzamy wiśni i czereśni

ZBIÓR OWOCÓW

Zmiany fiz-chem w dojrzewających owocach:

1. wielkość owoców

2. jędrność owoców

3. barwa owoców

4. warstwa odcinająca

5. wzrost poziomu cukrów

zmiany fizjologiczne:

1. oddychanie

2. wydzielanie etyleny

3. transpiracja

ODDYCHANIE:KLIMAKTERYKA - związana ze zmianami zachodzącymi w owocach. Pojawia się w momencie przejścia owoców ze stanu niedojrzałości w fazę dojrzewania, starzenia się, rozpadu i śmierci

WYDZIELANIE ETYLENU:ETYLEN - hormon dojrzewania; w okresie przed zbiorem ilość etylenu nie przekracza 0,1ppm kiedy następuje wzrost zawartości etylenu w przestrzeniach międzykomórkowych i w komorach nasiennych do 1ppm ma miejsce autokatalityczny wzrost produkcji etylenu który daje początek klimakterycznej produkcji etylenu

W owocach klimakterycznych gdy znajdują się w fazie przedklimakterycznej etylen może wywołać wzrost oddychania. Po odcięciu dopływu etylenu nie zostaje przywrócone tępo oddychania. Przykłady: jabłka, morele, gruszki, brzoskwinie, śliwki

Owoce nieklimakteryczne odcięcie dopływu etylenu powoduje ustabilizowanie się intensywności oddychania na poziomie poprzedzającym zastosowanie etylenu. Przykłady: maliny, truskawki, wiśnie, czereśnie, winogrona

TRANSPIRACJA szparkowa i kutykularna; zależy od nalotu woskowego; po zbiorze owoc nie uzupełnia strat wody

SPOSOBY WYZNACZANIA DOJRZAŁOŚCI OWOCÓW

OWOCE ZEBRANE ZBYT WCZEŚNIE:

1. nie osiągają właściwych walorów smakowych

2. są mniejsze

3. mała ilość cukrów, wysoka ilość chlorofilu, słaby rumieniec

4. zwiększona intensywność transpiracji

5. są podatne na choroby fizjologiczne

OWOCE ZEBRANE ZBYT PÓŹNO:

1. duża wielkość

2. lepsze wybarwienie

3. szybsze przejrzewanie, krótsza zdolność przechowywania

4. wrażliwość na uszkodzenia

5. pokrycie skórki zwartą warstwą wosku

6. występowanie chorób grzybowych

7. większa podatność na choroby fizjologiczne

metody określenia terminu zbioru

pomiar stężenia etylenu: dokonujemy pomiaru w chromatografie gazowym z defektorem płomieniowym jonizacyjnym, gdy z 10 4 owoce > 0,1ppm to przeprowadzamy zbiór

pomiar czasu potrzebnego do wywołania autokatalitycznego wzrostu produkcji etylenu przez owoce zamknięte w hermetycznym naczyniu

liczba godzin*0,125=liczba dni do zbioru, na podstawie 2pomiarów rysujemy wykres i z niego odczytujemy termin zbioru


test skrobiowy:

próba owoców

pobieramy próby 4-6tygodni przed przewidywaną datą zbioru

wybieramy 3 drzewa z każdej odmiany

z różnych miejsc korony zbieramy 10-20 jabłek

powtarzamy co 5dni

temperatura w teście ponad 10°C

obserwujemy wybarwienie owoców roztworem, odczyty z tablic

używamy: 30g jodku potasu rozpuszczamy 30ml wody, dodajemy 2,5gkrystalicznego jodu, rozcieńczamy z wodą do 1l

SEMESTR II

WYKŁAD 1 i 2 12.10.2005

3.Pomiar jędrności miąższu

Przekształcenie substancji pektynowych



Protopektyny pektyny

Protopektynaza pektynowa

Rozluźnienie więzi między komórkami:

Jędrnościomierz, wykonanie pomiaru

• Jabłko zdrowe, dobrze wykształcone, średniej wielkości ok. 7 cm.

• Z 3 drzew pobieramy próbę 10-25 szt. owoców

• Ścinamy skórkę po stronie rumieńca i bez rumieńca

• Wbijamy penetrator na 8 mm

Jonagold 7-7,5 kg/cm²

4.Metoda indeksowa

Indeks Streifa

WWDZb-wyliczony wskaźnik dojrzałości zbiorczej

WWDZb=jędrnośc miąższu/ekstrakt *wzór skrobiowy

Ekstrakt-suma składników rozpuszczalnych w wodzie, oznacza się w soku badanych owoców.

Odczyt wyrażony w % ekstraktu dla temp. 20°C, przy pomocy reflektometru.

Zalecane wartości WWDzb:

Elstar 0,38, Mc spur 0,17, Jonagold 0,09, Golden delicious 0,11

Różne odmiany maja różną dojrzałość zbiorczą.

5. Pomiar zmiany wielkości owoców

Wielkość owoców- jabłka i gruszki bezpośrednio przed zborem zwiększają swoją objętość średnio o 0,25-0,5%. Gdy dobowe przyrosty objętości jabłek mierzone w odstępach 5-dniowych osiągną 0,25% z tendencją malejącą - owoce osiągną dojrzałość zbiorczą.

6. Ilość spadów

Łatwość oddzielenia się jabłek od pędu, ilość spadów nie zbieranych w ciągu 10 dni przekracza 10 %= dojrzałość zbiorcza.

7. Zmiany barwy zasadniczej skórki

8. Metoda meteorologiczna

Na podst. Temp. Powietrza

Mc Spur 120 dni-ustalona liczba dni

Temp. Podstawowa -10 °C

Średnia temp. najniższa w okresie 15 dni od pełni kwitnienia

Np. 7°C, od ustalonej liczby dni od pełni kwitnienia dodaje się lub odejmuje poprawkę

10-7=3 120+3=123 dni od pełni kwitnienia

9.Metoda stadium „T”

Pomiar kształtu owocu i odnotowanie dni, w którym zaczyna się tworzyć zagłębienie szypułkowe. Liczba dni od stadium „T” jest wielkością stałą.

Organizacja i technika zbioru owoców.

Sprzęt do zbioru owoców:

-drabiny, taczkodrabiny, drabiny aluminiowe

-podesty, sanki sadownicze

Opakowanie do zbioru:

-zbieracze amerykańskie

-pojemniki plastikowe na 10 kg owoców zawieszane na drzewie, 1 ekipa rozkłada, 2 zrywa owoce, 3 zbiera pełne pojemniki wrzuca do skrzyniopalet.

Zastosowanie - tam gdzie są silne korony.

-skrzynki drewniane uniwersalne 60*40*22 (waga 3,2 kg, pojemność 18-20 kg, można je ustawiać na paletach 80*120 lub 100*120

-skrzynki drewniane lite tzw. 1 pojemność 10-22 kg, 50*40*32 cm

-skrzynki plastikowe 15-18 kg

-skrzyniopalety 120*100*80 - 350 kg

Zalety skrzyniopalet:

-mniejsza ilość uszkodzeń niż w skrzyniach drewnianych

-znaczne usprawnienie transportu, ograniczenie nakładów energii, czasu i na wszystkich etapach obrotu owocami

-lepsze wykorzystanie pojemności komór chłodniczych (średnio 20-25 % owoców)

-mniejsze o 20-30 % zużycie drewna

-mniejsze o ok. 40% koszty użytkowania tych opakowań

-większa wydajność transportu

-połączone w trójnik umożliwiają lepsze wykorzystanie pomieszczeń magazynowych

Wydajność zbioru

Nakłady pracy na zbiór to 26-34% ogólnych nakładów pracy.

Z użyciem skrzynek 120-150 kg /h

Z użyciem zbieraczy 240-300 kg/kg.

Wydajność zboru zależy od wielu czynników: wprawy i zainteresowania materialnego.

Zasady prawidłowego zbioru owoców (jabłek) :

-przygotowanie sprzętu do zbioru

-określenie plonu szacunkowego na 3-4 tygodnie przed zbiorem, aby określić liczbę pracowników oraz ilość sprzętu (wydajność zbioru, pojemność opakowań)

-wyznaczenie dojrzałości zbiorczej

-skrzynki drewniane rozwozimy po sadzie na kilka dni przed zbiorem.

Właściwa technika zboru, która zapewnia jak naj mniej manipulacji owocem:

-zaczynamy zbierać od spadów, następnie od dołu do góry korony

-nie obrywamy krótkopędów i szypułek

-owoce wkładamy do naczynia, a nie wrzucamy

Zbieramy owoce oburącz, ale pojedynczo

-skrzynki nie powinny być przepełniane

-osoby zbierające powinny mieć krótko obcięte paznokcie

Zbiór wielokrotny, oddzielnie zbierane owoców wyboru ekstra i I klasa, pozostałe pozostają pod drzewami później zbierane są jako owoce przemysłowe,

-schłodzenie owoców do temp. 4-6°C w ciągu 24h , wydzielenie komory do wstępnego schłodzenia.

Przykład organizacji zbioru jabłek: (sprzęt):

-zbieracze typu amerykańskiego

-skrzyniopalety

-ciągnik + podnośnik widłowy

-przyczepa niskopodłogowa

-przyczepa.


Załadunek pustych skrzynio palet na przyczepę niskopodłogowa zbiór owoców do zbieraczy typu amerykańskiego.




Transport pełnych skrzynio palet z kwatery wyładunek pełnych skrzynio palet Transport pełnych skrzynio palet do przechowalni.

Mechanizacja zbioru owoców.

Owoce ziarnkowe

Pełna mechanizacja, wada-owoce zbierane przez różnej konstrukcji maszyny działają na zasadzie otrząsania, były zbyt uszkadzane (30-50% uszkodzonych owoców),

Pełna mechanizacja: samojezdne pojazdy: jednoosobowe-umożliwiają zbiór z różnych miejsc korony drzewa. Wieloosobowe pojazdy samojezdne wyposażone w system samobieżnych przenośników do napełniania palet.

Owoce pestkowe

ORZO-3- otrzasarka ręcznie sterowana, zawieszana, obrotowy ekran chwytny, na który spadają owoce dwuczęściowy, każdą obsługują dwie osoby, sam proces otrząsania trwa krótko 2-4 sekundy, pracochłonne przygotowanie zbioru.

Wydajność 80-120 drzew/ha do 15 ha sadu.

Kombajnowy zbiór wiśni - wydajność 0,33 ha, obsługa 3-4 osoby, sad do 30 ha. Aby zbierać kombajnem wiśnie trzeba dostosować sad do tego zbioru.

Rośliny jagodowe.

Otrząsarka ręczna, kombajnowy zbiór porzeczek- (zaczepiany, połówkowy), 2 osoby, wydajność 0,1 ha, plantacja do 10 ha.

Samobieżny, rzędowy, 3 osoby, wydajność 0,2-0,3 ha, plantacja do 30 ha.

Kombajn do zbioru malin, kombajnowy zbiór truskawek- odmiany, które równomiernie dojrzewają.

Uprawa truskawek.

Znaczenie gospodarcze

Bardzo ważny gatunek uprawiany w Polsce. Rośnie rola truskawek w Chinach Maroko, ceny niższe o 50 % od cen polskich (w eksporcie mrożonych 2006/07 powinien być dobry rok na truskawki).

Dlaczego truskawki cieszy się w Polsce dużą popularnością

-łatwe prowadzenie plantacji

-niewielkie wymagania glebowe

-szybkie wchodzenie plantacji w okres owocowania.

Truskawka jest jedynym gatunkiem roślin sadowniczych, która obficie plonuje w krótkim czasie od posadzenia. W tradycyjnych sposobach produkcji to ok. 10 m-cy , przy produkcji sterowanej 2 m-ce.

-coroczne owocowanie

-możliwość wielokierunkowego zagospodarowania owoców (przetwórstwo, bezpośrednie spożycie).

Cechy polskiego rynku truskawek

-w Polsce uznawana za owoc sezonowy

-wolno rośnie spożycie truskawek w Polsce (1,5kg/m-c)

-dominuje uprawa odmiany senga sengana (60-70%), jest ona preferowana w mrożonkach przez odbiorców zagranicznych.

-duże rozdrobnienie plantacji- w 90% gospodarstw plantacje zajmują 0,1-0,5 ha, produkcja traktowana jako dodatkowe źródło dochodów

-co rok lub 2 lata zmienia się powierzchnia uprawy truskawek (wahania zbioru sięgają aż 100 tys ton),

duże wahania cen skupu w poszczególnych latach

-duży udział produkcji przeznaczonych do celów przetwórczych (75%)

-niskie plony z jednostki powierzchni, średnio 6ton/ha (w krajach UE przekracza 20 ton z ha)

Przyczyny niskich plonów truskawek w Polsce:

-długi okres utrzymywania plantacji. Ponad 30%plantacji jest bardzo starych 6-8 letnich zamiast 2-3 letnich.

-zakładanie plantacji z sadzonek nieznanej zdrowotności pochodzących z plantacji owocujących

-zaniedbania w ochronie roślin przed chorobami i szkodnikami, oraz słabe zwalczanie chwastów.

Perspektywy rozwoju

-uprawa odmiany senga sengana powinna być ściśle dostosowana do potrzeb przemysłu przetwórczego- kontrakcyjne

-rozwój uprawy odmian deserowych - co wymaga od producentów większej wiedzy i lepszego wyposażenia w środki techniczne niż przy produkcji owoców do przemysłu

-uprawa owoców deserowych na zbiór przyspieszony i opóźniony

-powiększenie powierzchni do min 10 ha aby uzyskać opłacalność produkcji

-zakładanie grup producenckich

zakładanie produkcji owoców z certyfikatem IP

Charakterystyka gatunków.

Fragane Grandiflore = F virginiane*F chiloensis

Wieloletnia bylina, kwiatostan typu wierzchotki, kwiatostany składają się z kilkudziesięciu kwiatów, owoc rzekomy. Tworzy pąki kwiatowe pod koniec lata i jesienią (przy dniu dłuższym niż 12 godzin i w temp. nie wyższej jak 17 °C)

Owoc truskawki jest rzekomy powstały ze zrośniętego dna kwiatowego. Orzeszki niełupki na jego powierzchni to właściwe owoce.

Wymagania klimatyczno - glebowe:

-duże wymagania wodne

-najlepszy klimat: wilgotne tereny podgórskie, pas nadmorski

-system korzeniowy uszkadzany przy temp. -10°C, rośliny wrażliwe na przymrozki

-poziom wody gruntowej nie wyższy jak 50-60 cm

-najlepsze gleby: stosunkowo lekkie, przewiewne, lekko kwaśne o ph 5,5-6,2

-nie nadają się na rędziny, gleby ciężkie podmokłe

Wystawa :przy uprawie najwcześniejszych odmian powinno wybierać się stanowiska na glebach lekkich , na zboczach południowych -przyspiesza to dojrzewanie (regulowanie terminem zbioru); odmiany późne : na północnych zboczach, na glebie ciężkiej (aby sterować dojrzewaniem owoców)

Zakładanie plantacji truskawek:

Przedplon

Złe przedplony to: ziemniak, pomidor, malina, ogórek, kapusta, kalafior- występowanie grzybów z rodzaju verticilium , lucerna koniczyna trawa- występowanie opuchlaków.

Odpowiednie przedplony: rośliny zbożowe, rzepak, rzepik, gorczyca.

Żyto w porównaniu do ugoru: plon wzrósł o 11,4%, tak samo aksamitka 10,8.

Przygotowanie gleby przed sadzeniem truskawek:

-nawożenie obornikiem 40 ton/ha (pod przedplon)

-nawożenie mineralne 120 kg/ha K₂O, 100kg/ha P₂O₅

-zniszczenie chwastów trwałych (perz, oset, skrzyp ,powój)

Wszystkie zabiegi należy zakończyć na 2-3 tygodnie przed sadzeniem. Plon zależy od tego jak przygotujemy plantację.

Materiał szkółkarski:

Ośrodek elitarnego Materiału w Prusach

4 stopnie klasyfikacji :

superelita, elita I, elita II, oryginał.

Materiał w stopniu elity musi być wolny od:

-chorób grzybowych-zgnilizny korony truskawki, verticilioza, antraknoza, biała i czerwona plamistość, mączniak prawdziwy

-szkodników- guzaków, węgorka chmielowca , węgorka truskawkowca, długacza zwyczajnego, sztylaka, korzenialka szkodliwego, roztocza truskawkowego

-chorób wirusowych i wirusopodobnych

wirusy: mozaiki gęsiówki, pierścieniowej plamistości maliny, czarnej plamistości pomidora, otaśmienie nerwowe liści truskawki.

Fitoplazmy :zielenienie płatków truskawki, żółtaczki ostre.

Rodzaje sadzonek

a) zielne - przygotowane wiosną lub jesienią (sadzonki, które w szkółkach są wykopywane, oczyszczane i przygotowywane do sprzedaży)

zalety: owoce większe w mniej zdeformowane

wady: dostępność sadzonek tylko jesienią lub wiosną, produkcja w warunkach polowych, roślina długo regeneruje system korzeniowy i nie zawiązuje pąków kwiatowych. Spiętrzenie prac w okresie jesiennym.

b) frigo - sadzonki wykopywane są ze szkółki w stanie zimowego spoczynku czyli od końca listopada do lutego, oczyszczone z liści, rozłogów, ziemi, sortowane wg. wielkości na wybory i sprzedawane w okresie od wiosny do końca lata. Przetrzymywane od późnej jesieni w chłodnym miejscu w temp. -2°C

zalety: można plantację założyć latem (wysokie plony w następnym roku), więcej sadzone dobrej jakości, późniejsze kopanie, większa odporność na przemarzanie (jedna zima w chłodni-później rośliny większe)dobrze rozwinięty system korzeniowy, dobre przyjęcia.

Wady: wysokie koszty, produkcja w warunkach polowych

c) doniczkowane - w pojemnikach z podłożem, sadzonki produkowane latem w pojedynczych pojemnikach lub wielodoniczkach z substratem torfowym; mogą być wysadzane od sierpnia do późnej jesieni lub przechowywane przez zimę i wysadzane wiosną.

Sadzonkę stanowi rozeta liściowa z odcinkiem rozłogu długości 2-3 cm po obu stronach rozety. rozłogi pobiera się od drugiej połowy czerwca do połowy lipca. Po ok. 3-4 tygodniach otrzymuje się sadzonki z rozrośniętą bryłą korzeniową.

Zalety:

-wysoka zdrowotność, możliwość uniknięcia porażenia przez verticilium i Phytophthora

-skrócenie cyklu produkcyjnego w gruncie i uzyskanie w środku lata dobrze ukorzenionych sadzonek

-dobre przyjęcie

-można uzyskać wysoki plon w następnym roku przy sadzeniu w sierpniu.

Termin zakładania plantacji:

Wiosenny :dostępność sadzonek, wysoki plon dopiero w następnym roku, pola zajęte w roku sadzenia, brak możliwości zbioru przedplonu.

Letni : w tym terminie gdy w następnym roku uzyskać jak największy plon należy założyć plantację jak najwcześniej 2 połowa, lub początek sierpnia (plon do 3-5 ton), sadzonki frigo trudno dostępne.

19 XI- 100% 29VII- 90% 9VIII - 65%

17VIII - 60% 27VIII- 55% 6IX- 30%

16IX- 15%

Jesienny -dostępność sadzonek, niski plon w następnym roku, ryzyko przemarznięcia roslin w zimie (jeżeli sadzimy w październiku lub listopadzie).

Systemy sadzenia

Rzędowy 70-80 cm 80-90

30-40 cm lato

Pasowy

Pas 3-4 rzędowy co 20 cm, w rzędzie co 15cm, odległość między pasami 80-100 cm.

System naturalnie zagęszczających się rzędów :

140*150 40-60 (między pasami) * 80-100cm system dla oszczędnych.

System sadzenia, a plonowanie truskawek ton/ha

System ilość Plonowanie

Sadzonek senga sengana Elsanta

1995 1996 1995 1996

0,8*0,3 41 tys. 2,9 21,2 2,6 13,6

0,8*0,15 83 4,9 19,3 4,7 20,3

0,8+0,6*0,3 47 3,6 24,4 3,6 14,2

0,8+0,6*0,15 95 6,3 26,3 6,9 25,5

System sadzenia zależy od :

-narzędzi do uprawy

-siła wzrostu uprawy

-długość okresu uprawy

-terminu założenia plantacji

Technika sadzenia truskawki:

-zabezpieczenie przed wysuszeniem

-właściwa głębokość sadzenia

-podlanie po posadzeniu.

Sadzenie ręczne 125-200 szt./godz.

Sadzenie w rowki 250 szt./godzinę

Sadzenie mechaniczne:

Sadzonki niespecjalistyczne : tarczowe, chwytakowe, karuzelowe 2-,3-,4- sekcyjne

2100 szt/h większe 4200 szt/h

nie można sadzić sadzonek frigo.

Sadzonki specjalistyczne

Ustalenie linii rzędów promieniem lasera (odchylenie 1 cm na 200 m)

Podlewanie 6-sekcyjne - 2 ha/8h.

Zabiegi agrotechniczne wykonywane na plantacji truskawek prowadzonej na owoc:

a)odchwaszczanie

b)nawożenie 1 rok 40-80kg/ha, 2 i następne lata 30-50 kg/ha

c)usuwanie rozłogów

d)ściółkowanie plantacji na 1 rok ok. 2-3 tony słomy żytniej lub pszennej pociętej na odcinki 20 cm

e)koszenie liści po zbiorze

f)nawadnianie

g)ochrona

h)zbiór.

Zapylenie - truskawka wymaga dobrego zapylenia, wskazane jest sadzenie przynajmniej dwóch odmian o podobnej porze kwitnienia, na 1 ha dwie rodziny pszczele.

Ściółkowanie plantacji, cel:

-zmniejszenie parowania wody gleby

-zapobieganie wyrastaniu chwastów

-owoce szybciej wysychają

-mniejsze porażenie owoców przez choroby grzybowe

-owoce mniej podatne na zanieczyszczenie (najlepiej słomą).

1ha 2-3 tony słomy pociętej na odcinki 20 cm, lub czarną folią, agrowłókniną.

Ściółkowanie słomą - robi się corocznie, podczas kwitnienia.

Koszenie liści po zbiorze, cel:

-usunięcie starych liści porażonych przez choroby i szkodniki

-wyrosłe po tym zabiegu liście są na ogół zdrowsze

-ograniczenie wyrastania rozłogów - co sprzyja zwiększeniu ilości zawiązanych pąków kwiatowych

-ułatwienie walki z najgroźniejszym szkodnikiem - roztoczem truskawkowym - odsłonięcie najmłodszych liści i wierzchołków wzrostu, na których roztocz żeruje.

Termin jak najwcześniej po zbiorze owoców - do 2 tygodni, wysokość koszenia :3-5 cm na roślinach młodych . w II i III roku po posadzeniu (po pierwszej pełni owocowania.

Nawadnianie plantacji truskawek:

Truskawki reagują na suszę drobnieniem owoców. Najczęściej truskawki deszczuje się ale wtedy plantacja musi być bezwzględnie ściółkowania. Stwierdzono że w latach przeciętnie wilgotnych nawadnianie może spowodować zwyżkę plonowania o 30-50%.

Ochrona plantacji truskawek:

Przed założeniem plantacji:

1)Pędraki, drutowce - lustracje wiosenne (koniec kwietnia) i letnie (koniec sierpnia).

Zwalczanie : Basudin 10gr 80-120kg/ha przed sadzeniem truskawki, od końca kwietnia do końca sierpnia. Preparaty natychmiast zmieszać z glebą.

Przed kwitnieniem

Opuchlaki

Walcowanie: rozsiać przed kwitnieniem Basudin 10 gr , 80 kg/ha w rzędzie lub ogniskach występowania szkodników.

Przędziorek chmielowiec

Lustracje : 4 próby po 1 liściu z 50 roślin (200 szt.)

Zwalczanie : tuż przed kwitnieniem Nissorun 050EC 0,9l /ha

Kwieciak malinowiec

Szkodliwość : podcięcie szypułki pąków kwiatowych, które zwisają i opadają (w pąkach są jaja, a później brudnobiałe larwy)

Lustracje - przed kwitnieniem i początek kwitnienia, a strząsamy chrząszcze na podstawiona płytkę.

Zwalczanie : zabieg wykonać po wystąpieniu szkodnika, to jest w okresie, kiedy pąki w kwiatostanach rozluźniają się Mospilan 20SP .

Mączniak prawdziwy

Wiedza na temat czy posadził odmiany podatne na tą chorobę.

Kwitnienie:

-Przędziorek chmielowiec

Lustracje (po pełni kwitnienia)

Zabieg: po oblocie pszczół, po pełni kwitnienia

-zmienik lucernowiec

wysysają soki, żerują na pąkach kwiatowych

lustracje w okresie kwitnienia 1-3 razy, strząsać larwy i dorosłe zmieniki na podstawioną płytkę.

Zwalczanie : przed pełnią kwitnienia.

-szara pleśń, standardowy zabieg

I zabieg, gdy 10% kwiatów jest w stadium białego pąka - ostatni gdy 10% kwiatów opadną płatki korony co 7 dni, opad 20-25 mm zmywa oprysk.

Dobrze technicznie wykonany, ilość cieczy roboczej 1200-1500 l/ha, przy użyciu belki „Fragaria” i opryskiwanie drobnokropliste - 400-600 l/ha

Euparen , Rovral, Ronilan, Mythos, Sadoplon.

-biała plamistość liści truskawki.

Przy okazji zwalczania szarej pleśni, stosujemy te same preparaty.

-mączniak prawdziwy

opryskiwać 2-3 razy, tylko odmiany podatne, Topsin 70 WP.

Po zbiorze owoców.

-Przędziorek chmieloweiec

lustracja, zwalczanie Omite 30WP

-roztocz truskawkowy

żeruje na najmłodszych, zwiniętych jeszcze liściach, wysysa soki

lustracje- po zbiorze owoców, najmłodsze zwinięte liście kwiatostanu.

Zwalczanie :sadzenie zdrowych roślin, niezbyt długie utrzymywanie plantacji, koszenie i usuwanie liści przed zabiegiem.

Thiodan, thionex (stosować 1 w sezonie).

-chrząszcze, Opuchlaki.

Zwalczanie: w razie masowego pojawienia się chrząszczy opryskiwać roślinę i glebę pod nimi, wkrótce po zbiorze.

-szara pleśń

zwalczanie tylko plantacje silnie porażone przez chorobę.

-mączniak prawdziwy

w razie wystąpienia objawów choroby, zabieg co 10-14 dni.

Zbiór owoców.

40-100 kg/dzień 4-8 kg/godz., okres zbioru jędrnej odmiany 20-25 dni, czyli na zebranie 10 ton potrzeba 10-1 osób na 20 dni.

Poprzez różne usprawnienia np. wózki, opakowania zbiorcze do łubianek, może zwiększyć wydajność prac do 40%.

-ręcznie, owoce zbiera się gdy ok. 75% powierzchni owoców jest wybarwione na kolor czerwony, w przypadku dalekiego transportu, owoce należy zbierać wcześniej, gdy rumieniec okrywa 50-75% owocu

-zbieramy do pojemników mieszczących 2-3 kg owoców

-owoce deserowe do mniejszych pojemników mieszczących ok. 0,5 kg owoców

-nie zbiera się truskawek podczas deszczu i zaraz po nim, bo to sprzyja występowaniu szarej pleśni

-w czasie upałów zbiera się owoce codziennie, ale nie w południe, a w czasie chłodów co drugi dzień

-truskawki zbiera się z szypułką, którą ujmuje się dwoma palcami i odłamuje w odległości

1-1,5 cm od owocu, do przetwórstwa bez szypułki

-zbiór połączony z sortowaniem

-zbiera się owoce uszkodzone z objawami szarej pleśni do oddzielnych pojemników

-szybkie chłodzenie owoców po zbiorze to ograniczenie rozwoju grzybów i przedłużenie przechowywania, temp. 0-2°C, jeżeli schłodzimy truskawki w czasie 1,5-2 godz. Po zbiorze mogą one w obrocie do tygodnia.

Sposoby produkcji truskawek na zbiory poza tradycyjnym sezonem ich dojrzewania.

Uprawa truskawek w szklarniach i tunelach foliowych .

Uprawa truskawek pod niskimi osłonami.

Przyspieszenie owocowania:

-stosowanie okryw płaskich

-folie

-agrowłóknina: duże możliwości , w celu przyspieszenia okresu kwitnienia, labo stosowane na zimę

okrycie płaskie powoduje, że zbieramy owoce w większej ilości, gdy możemy wziąć za nie odpowiednią (dobrą) cenę.

Przy okryciu , nie mamy tzw. wysypu.

Opóźnienie owocowania

1) uprawa sterowana w polu

Sadzonki „frigo”, sadzenie koniec kwietnia do drugiej dekady czerwca, kwitnie po 4 tygodniach od sadzenia, owocowanie po 4 tygodniach od kwitnienia, konieczne ściółkowanie i nawadnianie plantacji.

Termin sadzenia termin zbioru liczba dni zbioru plon dag/roślinę

27/05 (55dni) 20/07-08/08 20 7,45

10/06 (52 dni) 01/08-12/08 12 2,13

18/06 (50dni) 07/08-09/09 34 29

19/06 (42 dni) 31/07-10/08 11 2,8

2) odmiany bardzo późne

odmiany krótkiego dnia, zawiązywanie pąków kwiatowych przy dniu 12 godzinnym, owocują raz w roku.

3) odmiany powtarzające owocowanie

-odmiany mało wrażliwe na długość dnia, kwitną i owocują w maju i czerwcu i nadal zawiązują pąki kwiatowe w czasie długich letnich dni, owocowanie koniec sierpnia do końca września, przerwa owocowania 6-8 tygodni.

-odmiany obojętne na długość dnia, pąki kwiatowe zawiązywane są niezależnie od pory dnia, kwitną, owocują i wytwarzają rozłogi jednocześnie, owocują od wiosny do jesieni, przerwa w owocowaniu 3 tygodnie.(Selva).

Produkcja sadzonek do doniczek sadzi się po 3 sadzonki, substrat- miał kokosowy, po roku uprawy rośliny są usuwane . zbiór owoców z wykorzystaniem wózków.

Plon 0,3-0,6 kg z doniczki. 40 000 roślin/ha.

Uprawa truskawek na zagonach.

Wysokość zagonów 15-40 cm, okryte czarna folią, cel-uniknięcie chorób systemu korzeniowego, ściółkowanie plantacji prowadzonych na wałach przykrytych czarną folią.

Truskawki z nasion:

Prowadzone są badania w Holandii nad uzyskaniem truskawek z siewu nasion. pojawiły się dwie odmiany, które można wysiewać w XII-I do wielodoniczek, na początku maja jest już gotowa rozsada do wysadzenia. Z jednej rośliny można uzyskać 700-800 g owoców.

WYKŁAD 3 26.10.2005

UPRAWA PORZECZEK

Znaczenie gospodarcze:

W ostatnich latach uprawy porzeczek wzrosły. Porzeczka-gat. typowo przerobowy.

Założenie nowych nasadzeń jest bardzo proste.

Perspektywy rozwoju:

-ograniczenie produkcji porzeczek do 190-160 tys. ton dostosowano do potrzeb przemysłu

przetwórczego-umowy kontraktacyjne,

-promocja produktów produktów czarnej porzeczki

-wprowadzenie nowych odmian o dużej odporności na choroby i szkodniki, wysokiej jakości

przetwórczej, spełniające wymagania zbioru kombajnowego,

-zwiększenie produkcji owoców z certyfikatem IP (integrowanej produkcji)

PORZECZKA CZARNA:

Najmniej przydatne tereny- Polska Płd.-Zach.

Wczesna wegetacja→ uszkodzenia przymrozkowi

Kwitnienie:

Porzeczka czarna i czerwona- II dek. IV

Średnia roczna temp. 7-9ºC- wrażliwość drewna porzeczki czarnej odpowiada wrażliwości drewna grusz i śliw

PORZECZKA CZERWONA:

Średnia roczna temp. 6-8,5ºC, jeden z bardziej wytrzymałych gatunków na mróz

Mniej podatna na uszkodzenia przymrozkowi niż porzeczka czarna

Porzeczki lepiej owocują w rejonach o większej łącznej sumie opadów w okresie wegetacji

Np. w pasie nadmorskim i na Podkarpaciu plony porzeczki czarnej na wyższe niż płd.-zach. Rejony Polski.

→ WIATR

-odpowiednie tereny wyciszone, łagodne stoki lub przewiewne równiny. Teren płaski do zbioru kombajnowego, pochylenie terenu <5ºC

-w przypadku porzeczki czarnej, w sąsiedztwie plantacji nie powinno być starych zaniedbanych nasadzeń tej rośliny uprawnej (siedlisko wielkopąkowca porzeczkowego)

- warunki glebowe: gleby żyzne, zasobne w składniki pokarmowe i substancję organiczną, klasy bonit. I-IV, nieduże wymagania glebowe: udają się na glebie IV klasy, źle znoszą gleby ciężkie, zlewne, Porzeczki czerwone maja mniejsze wym. niż czarne.

pH w KCL 6,2-6,7

H₂O grunt.- 80-100 mm

ZAKŁADANIE PLANTACJI:

Okres eksploatacji

Porzeczka czarna - 10-12 lat

czerwona- 15 lat

Najlepsze przedplony:

- buraki, ziemniaki,

- warzywa po oborniku

-motylkowe z trawami

- gorczyca na przeoranie

MATERIAŁ SZKÓŁKARSKI:

Porzeczka:

-zdrowy

-kwalifikowany materiał, wolny od chorób wirusowych, patogenów grzybowych,

szkodników,

Materiał wolny od wielkopąkowca porzeczkowego przenosi chorobę rewersję

Gleba powinna być dobrze uprawiona i nawożona.

Obornik 40t/h, 200 kg K₂O₂ , 100 kg P₂O₅, wapnowanie

Sadzenie krzewów:

-najlepiej jesienią (październik, listopad), wiosna sadzimy bardzo wcześniej

System sadzenia i rozstawa:

W formie wolnostojącej: 2X2 m lub 3X1,2-1,5m

Szpalerowej: 2-2,5X0,70-1,0m (tylko czerwona?)

Zbiór maszynowy: 3,5-4,2 m

Porzeczka czarna 40-50cm porzeczka czerwona 40-80cm

Przy zbiorze mechanicznym rzędy powinny mieć długość co najmniej 100m (przy dł pow.300m powinno się zaplanować poprzeczne drogi) na nawrocie 8-10m

Wpływ gęstości sadzenia na plon porzeczki czarnej:

-przy rozstawie 3,5X0,4m plony były nieznacznie wyższe niż przy rozstawie 3,5X0,6m Duże znaczenie miała odmiana.

-u porzeczki czerwonej podobnie,

wzrost plonu nawet o 20%, ale u niektórych odmian brak widocznych rezultatów.

ZABIEGI AGROTECHNICZNE:

Zapylenie:

Większość odmian porz. jest samopylna, może wydać owoce przy zapyleniu własnym pyłkiem, ale kwiaty nie są zdolne do samoczynnego zapylenia się. Można uprawiać nawet na dużych plantacjach jedną odmianę. Plantacja wymaga 2-3 rodzin pszczelich, a nawet 4-5 rodzin, zwłaszcza, że ha porzeczkowy ma wyższą koncentrację cukrów, pszczoły niechętnie go zbierają.

Cięcie porzeczki czarnej:

Cięcie po posadzeniu:

-termin: wczesna wiosna

-sposób wykonania: 2-3 oczka nad powierzchnią gleby

cel: większy % przyjętych roślin, silniejszy wzrost nowych pędów.

Cięcie w 2-3 roku po posadzeniu:

-termin: wczesna wiosna (zakończenie przed nabrzmiewaniem pąów)

po zbiorach w sierpniu

-sposób wykonania.: wycinanie pędów chorych mocno uschniętych

w rzędy

cel: cięcie fitosanitarne i formujące

II rok

Wiosną przycina się boczne rozgałęzienia 10 cm od pędu szkieletowego

W szkieletowego usuwa się pędy wyrastające z szyjki korzeniowej

W nast. Latach dodatkowe cięcie letnie na 6-8 dni przed planowanym zbiorem

Odchwaszczanie-herbicydy na wykł.o upr. Gleby

Nawożenie:

Potas-od 3 roku, jesienią 100-150 kg K₂O, nawozy nie zawierające chloru- zwłaszcza porz.

czerw. są wrażl.na chlor

Azot-corocznie 80-100 kg/ha

W 1 roku dzielimy dawkę na 3-4 mniejsze i nawozimy od wcz. wiosny. Ostatnią porcję

dajemy nie później niż w poł.czerwca.

W nast. Latach dajemy azot dwukrotnie: wcz.wiosna i po kwitnieniu.

Wapnowanie- co 4 lata

NAWADNIANIE:

Porzeczki maja średnie wym. wodne w porównaniu z innymi roślinami jagodowymi.

Nawadnianie może zwiększać plony od 30-50%.

OCHRONA PLANTACJI

-okres bezlistny

Krzywik porzeczkowiaczek - gąsienice wyjadaja pąki

Lustracja: od pocz. Nabrzmiewania pąków 1-2 razy w ciągu 1-3 tyg (temp. pon. 10ºC)

100 krzewów po 1 pędzie na ob. Uszkodzonych pąków

Zwalczanie: okres pękania pąków (III)

Dodatkowo wskazany zabieg w okresie pękania pąków w roku przyszłym

W temp.>12ºC

- okres przed kwitnieniem:

Przędziorek chmielowiec-lustracja przed kwitnieniem kw. 2 przędz

Wissorun

Mszyce- (agrestowa, porzeczkowo-sałatowa, porzeczkowo-czyściecowa)

Lustracja- od pocz. weget. co 2 tyg 200 jednorocznych pędów

Zwalczanie: przed kwitnieniem po wylęgu larw oraz w okresie żerowania

Zwójka różóweczka:

Lustracja: okres wczesno-wiosenny

Zwalczanie: tuż przed kwitnieniem Sumithion

Super 1000

Pryszczarek porzeczkowy pędowy:

Lustracja: okres bezlistny

Zwalczanie: Basudin 10 GR-preparat rozsiewać w zasięgu koron

Krzewów. Zabieg ogranicza też występowanie pryszczarka

porzeczkowiaka liściowego.

Pryszczarek porzeczkowiec kwiatowy:

Lustracja: okres kwitnienia (10 uszk. pąków-zabieg w roku nast. przed kwit.)

Zwalczanie: tuż przed kwitnieniem Sumithion Super 1000EC

CHOROBY:

Opadzina liści:

Zabieg standardowy

Zwalczanie- bezpośrednio przed kwitnieniem Ditham?

Amerykański mączniak agrestu-

Wycinanie pędów z objawami (tylko u p.czarnej)

- okres kwitnienia:

Wielkopąkowiec porzeczkowy- szkodnik jest wektorem rewersji porzeczki

Czarnej

Lustracja: k.III, IV

Na 100 krzewach sprawdzić pędy na obecność

powiększonych pąków

Zwalczanie: bezpośrednio po kwitnieniu Marshal 250 CS

Na plantacjach nie owocujących-zabieg możliwy w

okresach kwitnienia

Owocnia porzeczkowa:

Zwalczanie: na plantacjach porażonych w ubiegłym roku, zabieg

na początku kwitnienia, w pełni kwitnienia Decis 2,5 EC

(tylko p.czarna)

Szara pleśń:

Zwalczanie: zabieg na pocz. kwitnienia; tylko tam, gdzie choroba

występuje Euparen (tylko p.czarna)

-okres po kwitnieniu:

Przędziorek chmielowiec:

Lustracja: po kwitnieniu do zbioru owoców co 2 tyg

200 liści => 3 przędziorki/liść

Zwalczanie: po kwitnieniu

WYKŁAD 4 09.11.05

Po kwitnieniu

Mszyce

Lustracja: do zbioru owoców co 2 tyg.

200 jednorocznych pędów/20 mszyc

Zwalczanie: Pirimor 500 WG

Pryszczarek porzeczkowiec pędowiec

Lustracja: czerwiec 200 jedn.pędów 10 mszyc

Termin zwalczania pryszczarka pędowego można określić obserwując

Składanie jaj w sztuczne wykonane zranienia

1-2 cm długości na pędach jednorocznych. Nacina się pędy od końca

V, po kilku dniach (3-4)- sprawdza się wyst. Jaj.

Zwalczanie: Sumilthion Super 100 EC

Pryszczarek porzeczkowiec liściowy:

Lustracja: po kwitnieniu VI/VII

200 pędów na ob… larw na najmłodszych pędach

20 wierzchołków z larwami

Zalczanie: Sumithion Super 100 EC

Przeziernik porzeczkowiec:

Lustracja: stan bezlistny, okres prześwietlania krzewów

II poł. V, VI, VII

Pułapki feromonowe w II poł maja

1-2 sztuki na 2-3 ha na wys. 0,5-0,7 m

kontrola co 3-4 dni

Zwalczanie: stosować w okresie int. lotu motyli i ok. 2 tyg. później

Sumithion Super 1000EC

Larwy zjadające liście: Brzęczak porzeczkowy, piłecznica agrestowa

Larwy powodować mogą gołożery

Zwalczanie: w okresie żerowania licznych larw

Opadzina liści porzeczki: ( rdza wejmutkowo-porzeczkowa, biła plam.liści)

Zwalczanie: 1 zabieg bezp. Po kwitnieniu, dalsze co 10-14 dni

Dithana (w sezonie 4-6 zabiegów)

Mączniak amerykański agrestu:

Zwalczanie: zabieg 2 tyg po kwitnieniu; dalsze w odstępach co 10 dni tylko na

odm.wraż. Nimrod..? (tylko p.czarna)

Szara pleśń:

Zwalczanie: 1-2 zabiegi w okresie int.opadów Euparen

- okres po zbiorze owoców:

Przędziorek chmielowiec:

Lustracja co 2 tyg. 200liści/5p./liść

Zwalczanie: Omite 30 WP

Pryszczarek porzeczkowiec pędowy:

Lustracja 200 jedn. Pędów/10 uszk.

Zwalczanie: natychmiast po zbiorze owoców (szczególnie mech.) powtórzyć 2

razy w odstępach 10-dniowych (na silnie porażonych plantacjach) Owadofos

Amer.mączniak agrestu:

Zwalczanie: I zabieg bezp. Po zbiorze

II po 10-14 dniach (tylko przy silnym porażeniu)

Nimros (p.czarna)

Opadzina liści porzeczki:

Zwalczanie: na plantacji, gdzie występował I zabieg bezp.

Po zbiorze, nast. po 10-14 dniach, Dithan

ZBIÓR OWOCÓW

Wydajność zbioru ręcznego 3-10 kg/godz.

Powierzchnia plantacji do zbioru ręcznego

	Plon w kg/ha	Kg/dzień/pracownicy	robotnikogodz./ha	Okres zb. owoców	l.os./ha
P.czarna	5000	40	125	5	25
P.czerwona	10000	50	200	10	20

-zbiór porzeczki-II poł. VII p.czarna

k.VII i dłużej p.czerwona

-zbiór rozpoczyna się, gdy co najmniej 97% owoców osiągnęło zab.typowe dla odmiany

-odmiany różnią się równomiernością dojrzewania i obsypywaniem się owoców po

osiągnięciu f.dojrzałosci

-aby unikąć znacznych strat wskutek opadania dojrzałych owoców plantacja p.czarnej

powinna zaopatrzona być w sprzęt zbierający, umożliwiający przeprowadzenie zbioru

w ciągu 3-5 dni

-owoce p.czarnej dłużej przetrzymać na krzewie

ręczna otrzasąrka-przyspiesza zbiór 3-6 krotnie

zbiór kombajnowy-mniej prozaiczny, zmniejsza nakłady pracy

Kombajnem można zbierać owoce wówczas, gdy krzewy osiągną minimum 80-90 cm wys. Czyli najwcześniej w III roku po posadzeniu

Dokładność zbioru: p.czrna 90-95% p.czerw.80-90%

Wydajność: samobieżny (3 os)- 0,2-0,3 ha/h na 30ha

Połówkowy (2 os)- 0,1ha/h do 10 ha

UPRAWA MALIN

Znaczenie gosp.- ważny gat. do sadzenia w Polsce

Cechy polskiego rynku malin:

-duży udział owoców produkowanych dla celów przerobowych

-niska jakość owoców (dla celów przerobowych)

-brak w uprawie charakteryzujących się wys. Jakością przetwórcza (maliny mrożone w technologii INF.-poj.zamrażane całe owoce)

-mały udział owoców z certyfikatem IP

-niskie plony/stanowiska na zbyt słabych glebach, błędy w agrotech.

Charakterystyka gatunku:

Malina jest krzewem wieloletnim, którego trwałą częścią są liczne płytko rozmieszczone korzenie wraz przyziemna cz.pędów stanowi tzw. szyjke korzeniową

Pędy malin mają cykl dwuletni

-w jednym roku wyrastają z szyjki korzeniowej albo pąków przybyszowych tworzących się na korzeniach

-w następnym roku na pędzie powstają odgałęzienia, na których tworzy się kwiatostan,

-po wydaniu owoców-pędy zamierają

-na plantacjach znajdują się pędy jednoroczne i dwuletnie

Wym.Klimatyczno-glebowe

System korzeniowy maliny jest odporny na mróz, natomiast pędy, pąki często przemarzają w zimy o dużych wahaniach temp.

Kwitną późno-k.V, VI-kwiaty nie są uszk.przez przymrozki

Unikać zastoiska mrozowego-uszk.mrozowe-niebezp.wyst.chorób grzyb.

Malina ma duże potrzeby wodne.

Wym.800-900 mm opadów rocznie, poziom H₂O grunt.80-100cm

Gleba lekko kwaśna pH w KCL 5,5-6,2

Malina podobnie jak inne jagodowe wymaga gleb zasobnych w próchnice, o dobrej strukturze, dużej poj.wodnej.

Zlewne, gliniaste, mokre podłoża nie nadają się do uprawy malin-ryzyko wyst.zgnilizny korzeni maliny

-korzystna lokalizacja- łagodne stoki i zbocza oraz równiny

-teren osłonięty od wiatru. Osłony redukując prędkość wiatru ograniczają parowanie wody prędkość gleby i uszkodzenia mech. owoców i kory przez kolce sąsiadujących pędów

Zakładanie osłon od wiatru jest szczególnie polecane wokół plantacji malin powtarzających, ponieważ ich pędy zwykle nie są przywiązywane do drutów i często swymi kolcami uszkadzają się wzajemnie.

Zakładanie plantacji:

Okres użytkowania plantacji: 10 lat

Mat.szkółkarski:

Z mat. niewiadomego pochodzenia przenosi się choroby wirusowe- karłowatość malin, mozaika maliny

Choroby grzybowe-powierzchniowe zamieranie pędów malin

Termin sadzenia:

-jesień-w październiku

-wiosna-w marcu, na pocz. kwietnia

Sadzi się tak głęboko jak rosły w szkółce przy głębokim sadzeniu opóźniały wyrastanie pędów, które nie mogą się przebić przez warstwę gleby. Po posadzeniu szyjkę korzeniową zabezpiecza się kopczykiem, który rozgarnia się wiosną.

Przedplon: rośliny, które można uprawiać przy wys. dawce obornika i odchwaszczoną

glebę okopowe i kapustne

Przyg.pola: nawożenie przed założeniem plantacji: obornik 40t/ha 120 kg K₂O 100kg P₂O₅

_{(dane orientacyjne przy średniej zasobności)}

-SZPALER POJ. 2,5mX0,3 odm.słabo krzew. Się i 0,5m odm. silnie krzewiące się

-SZPALER PODW. 3,0mX0,3 odm.słabo krzew. Się silnie krzew.się

Sposoby szpalerowego prowadzenia malin:

1. szpaler poj. i podwójny

2. szpaler wysoki i niski

3. z przyginanymi pędami, z przycinanymi pędami

4. pedy okręcane wokół drutów, przywiązywane, przypinane metalowymi lub plastikowymi spinkami, pędy układane między dwa druty

Szpaler poj.: słupki co 10 m, wys. Drutów 0,7-1,4 m, 5-6 pęd. z rośl.

Szpaler podwójny niski: wys.1,0-1,2m, szer.0,8-1,0m; 10 pędów z rośliny

WYKAD 5 17.11.2005

Zabiegi agrotechniczne na plantacji:

Zapylenie

Samopylna ale przy krzyżowym zapyleniu lepsza jakosc

Cięcie:

A)po posadzeniu: wszystkie pędy nad powierzchnią ziemi

B)w nastepnych latach:

Pedy II- letnie po owocowaniu początek VIII

Pedy I- roczne pierwszy raz w V, zostewia się tylko pędy na owocowanie w

Roku nastepnym

Wycinanie pierwszych latorośli:

W V gdy młode pędy maja wys. 10-20 cm

Zalety:

Łatwiejsze zwalczanie pryszczarka namalinka lodygowego

Brak młodych pędów na przełomie V\VI zmniejsza konkurencje

O wode

Pędy jednoroczne mniejsze ale bardziej plenne

Prowadzenie plantacji systemem przemiennego owocowania:

Zalety:

Ułatwiony zbiór

Brak uszkodzeń młodych pedów

Brak źródeł infekcji

I rok p 1- roczne

II rok p 1- roczne p 2- letnie

III rok p 1- roczne

IV rok p 1- roczne p 2- letnie

Owocowanie co drugi rok

Uprawa gleby:

-nie poleca się ściółkowania materiałem organicznym lecz folia

-jak najszybsze usuwanie odrostów korzeniowych

-Herbicydy

Nawożenie:

-gatunek wrażliwy na chlorki

K 50-80 kg\ha

N 50-80 kg\ha

Nawożenie azotowe I dawka IV II dawka V

Siarczan potasu jesienią

Nawadnianie:

Zalecane bo zwyżka plonu

Ochrona plantacji

Okres bezlistny:

Pryszczarek malinowiec:

Lustracja:

Sprawdzamy uszkodzenia pedów

Próg ekon zagrożenia:

Zwalczanie:

Wycinac palić porazone pędy

Przeziernik malinowiec:

Lustracja:

Okres jesienno-zimowy

Próg ekon zagrożenia

Zwalczanie

Krzywik maliniaczek;

Lustracja:

Od poczatku nabrzmiewania paków 3-4 razy co tydzień

Próg ekon zagrożenia

Zwalczanie:

W okresie pękania pąkow

Sumithion Super

Przed kwitnieniem;

Zamieranie pedów malin:

Zwalczanie:

I zabieg gdy pedy nowe maja 10-20 cm następne co 10 dni

Mszyce:

Próg ekon zagrożenia:

Pojawienie się pierwszych mszyc

Zwalczanie:

Pirimor

Gąsienice zjadające liście:

Zwalczanie:

Gdy pojawią się pierwsze szkodniki

Basudin

Przędziorek chmielowiec, p. malinowiec:

Lustracja:

Przed kwitnieniem

Próg ekon zagrożenia

Zwalczanie;

Omite

Kwieciak malinowiec:

Lustracja;

Przed kwitnieniem i początek kwitnienia

Strząsać chrząszcze na podstawioną płytke

Próg ekon zagrożenia

Zwalczanie:

Zolone

Kistnki malinowiec:

Lustracja I:

1-2 tygodnie przed kwitnieniem

Lustracja II:

Tuz przed kwitnieniem i tuz przed pełnia kwitnienia

Zwalczanie:

Przed kwitnieniem

Zolone

Pryszcarke namalinek łodygowy:

Zwalczanie:

I zabieg gdy pedy wys 20-30 cm

Przy licznym występowaniu powtórzyć po 7 dniach

Owadofos

Kwitnienie:

Zamieranie pedów malin:

Zwalczanie:

Od początku kwitnienia co 7 dni

Euparen

Przędziorek chmielowiec.przędziorek malinowiec:

Zwalczanie:

Omite

Mszyce:

Zwalczanie:

Pirimor

Po zbiorze owoców:

Zamieranie pędów malin:

Zwalczanie:

Euparen

Mszyce:

Zwalczanie:

Pirimor

Przędziorek chmielowiec.przędziorek malinowiec

Lustracja;

Po zbiorze owoców co 2 tygodnie

Zwalczanie:

Omite

Pryszczarek namalinek łodygowy:

Zwalczanie:

Po zbiorze

Powtórzyć 2-3 razy co 7-10 dni

Przeziernik malinowiec:

Zwalczanie:

Na porażonych plantacjach

Po zbiorze

Basudin

Zbiór owoców:

-czas 20 dni

-plon 5000 kg\ha

-pierwsze owoce 4 tygodnie od kwitnienia

-przechowywanie: 2-3 dni w temp -0,5-0°C

Kombajnowy zbiór owoców:

1. samobiezny

2. przyczepiany

Zbiór opóźniony malin

-tylko na zbiór jesienny

-odmiany powtarzające:

-pierwsze owoce pod koniec VIII do pierwszych przymrozków

-owocują na pędach 1- rocznych i 2- letnich

-`Polana' `Poranna rosa'

-uprawa bez rusztowania

-wycinamy wszystkie pędy po owocowaniu

Cięcie odmian powtarzających w uprawie na 2 zbiory;

-tylko na plantacji amatorskiej

-krzewy po posadzeniu przyciąć nisko nad ziemią

-I rok: skracać pędy poniżej miejsca owocowania

-W następnych latach: w VII pędy owocuja na nizszych odgałęzieniach

Sterowanie terminem zbioru malin powtarzających owocowanie:

Przyspieszenie owocowania:

-przykrycie plantacji III \ IV włókniną lub folią

-niskie tunele foliowe

Sposoby opóźniania dojrzewania:

-wycinanie silnych tegorocznych przyrostów

-skracanie pierwszych pędów tegorocznych 10-15 cm nad ziemia

Nowe technologie w uprawie malin

1. System wiązania w pęczki:

-pędy powiązane w pęczki osobno tegoroczne osobno zeszłoroczne

2. Sadzenie na wałach:

-wały przykryte folią

-chronią przed patogenami glebowymi

WYKŁAD 6 23.11.2005

UPRAWA AGRESTU

Zajmuje miejsce po truskawkach, porzeczkach, malinach.

Plony spadły w ostatnich 5-ciu latach.

W miarę wyrównane zbiory, wiec nie maja znaczenia czynniki zewnętrzne.

Agrest:

• Owoce o dużej wartości przerobowej

podnosi zakwaszenie (duża zawartość kwasów organicznych)

duża zawartość pektyn (związki żelujące pochodzenia roślinnego)

koloryzacja soków

• Nadaje się do mrożenia

• Można go przewozić na większe odległości - odporny na transport

Wśród krzewów jagodowych jest gatunkiem o najwyższej opłacalności uprawy ( po borówce amerykańskiej). Duże zróżnicowanie odmian pod względem wyglądu owocu i barwy skórki.

Wymagania klimatyczno-glebowe:

• Odporny na niskie temperatury

• Pędy wytrzymują niską temperaturę

• Kwiaty mogą przemarzać w okresie przymrozków- wczesne kwitnienie ( w połowie kwietnia)

• Kwiaty są dość wytrzymałe na obniżenia temperatury

• Stanowisko pod uprawę powinno byś otwarte o swobodnym przepływie powietrza ( nie sprzyja to amerykańskiemu mączniakowi agrestu )

• Najlepiej rosnie w okolicach nadmorskich i podgórskich

• Źle reaguje na dłuższe okresy suszy zwłaszcza w pierwszej połowie lata

• Szczególnie wrażliwy na brak opadów od fazy kwitnienia do dojrzewana owoców ( pocz. IV- pocz. VI) ilość opadó powinna wynosić 200mm

• Niektóre odmiany wrażliwe na wysoka temperaturę w okresie dojrzewania- - owoce ulegają poparzeniu- nie powinno się sadizc na stokach południowych

• Odporne krzewy na szkody spowodowane przez wiatr i grad. Mniejsze szkody niż w uprawie np. jabłek

• Można te dwa czynniki pominąc przy wyborze stanowiska

• Ma większe wymagania glebowe w porównaniu do porzeczek: gleby zasobne w próchnice o dobrej strukturze, dużej pojemności wodnej

• Poziom wody gruntowej 80-100 cm, przy wyższym poziomie wody gruntowej rośliny są w większym stopniu porażane przez amerykańskiego mączniaka

• Gleba lekko kwaśna 5,5 - 6,2

Zakładanie plantacji

Gleba powinna być dobrze uprawiana i nawieziona

Obornik 40 ton, 200 kg K₂O, 100 kg P₂O₅, wapnowanie

Termin sadzenia -> jesien

Krzewy sadzi się głębiej niż rosły w szkółce o 5-8 cm

Materiał szkółkarski z kwalifikowanych szkółek - choroby wirusowe powodujące tzw.

staśmienie nerwów .

Rozstawa

3 x 1,2 - 1,5 m

Szpaler: 2 - 2,5 m x 0,7 - 1,0 cm

Mechaniczny zbiór: 3,5 - 4,2 m x 40 - 80 cm

Okres użytkowania plantacji : 15 lat

Zabiegi agrotechniczne

1. Cięcie:

Po posadzeniu: należy przyciąć krzewy bardzo krótko nad 1 - 2 pąkiem od powierzchni gleby. W pierwszym roku z pozostawionych pęków, a także z szyjko korzeniowej wyrosły silne pędy, stanowiące szkielet krzewu.

W następnym roku wycina się wszystkie słabe pędy, krótsze niż 15 cm i zagęszczające krzew. Silne pędy (długość 50 cm i więcej) przycina się około 30 cm od ziemi. W przypadku słabego wzrostu krzewów pędy należy skrócić o 10 - 15 cm usuwając zwłaszcza wierzchołki porażone przez mączniaki .

W okresie owocowania, w czwartym i piątym roku po posadzeniu, cięcie umiarkowane (tylko cięcie sanitarne).

W kolejnych latach:

- cięcie prześwietlające - podczas którego usuwa się najsłabsze pędy jednoroczne, pędy rosnące nisko i leżące na ziemi oraz krzyżujące się.

- cięcie odmładzające - wycinanie pędów najstarszych ( 5-6 letnich) - mało produktywne.

- cięcie sanitarne - wszystkie pędy nadłamane, uszkodzone, uschnięte, pożarte przez choroby i szkodniki.

Cięty krzew powinien mieć: 4 pędy 4-letnie

4 pędy 3-letnie

4-5 pędów 2-letnich

4-5 pędów jednorocznych

2. Odchwaszczanie - herbicydy na wykładzie z uprawy gleby.

3. Nawożenie:

Potas - od 3 roku, jesień, 100 - 150 kg K₂O

Azot - corocznie 80 - 100 kg / ha

W pierwszym roku dzielimy na 3-4 dawki mniejsze i nawozimy od wczesnej wiosny. Ostatnia porcje dajemy nie później niż w połowie czerwca. W następnych latach dwukrotnie: wczesną wiosną i po kwitnieniu.

Co 4 lata wapnowanie na jesień.

4. Zapylenie

Rośliny samopylne, co przy krzyżowym zapyleniu można uzyskać większe plony. Przywiezienie co najmniej 2 rodzin pszczelich.

Ochrona plantacji:

Przed kwitnięciem i kwitnienie:

Amerykański mączniak agrestu -> wycinanie pędów z objawami bezpośrednio przed kwitnięciem - Nimrod.

Po kwitnięciu:

Amerykański mączniak agrestu -> I zabieg bezpośrednio po kwitnięciu, dalsze zabiegi co 7 dni - Nimrod.

Opadzina liści porzeczki -> I zabieg bezpośrednio po kwitnięciu, dalsze zabiegi co 10 dni - Dithane.

Mszyce -> w przypadku licznego występowania: 10% zasiedlonych pędów; w próbie 200 pędów - Pirimor.

Przędziorki -> zabieg wykonywać w przypadku licznego pojawiania się szkodników: lustracja 200 lisći - 3 form ruchomych - Omite.

Brzęczak porzeczkowy i inne zjadające liście - zabieg wykonać po stwierdzeniu licznego pojawienia się larw - Owadofos.

Po zbiorze owoców:

amerykański mięczak agrestu -> I zabieg bezpośrednio po zbiorze, dalsze zabiegi co 10 - 14 dni do zakończenia wzrostu pędów - Nimrod.

Opadzina liści porzeczki - I zabieg bezpośrednio po zbierze, następne 2 tygodnie później - Dithane.

Przędziorki - zabieg wykonywać w przypadku licznego pojawienia się szkodników: lustracja 200 liści - 5 form ruchomych (na jeden liść) - Omite.

Przeziernik porzeczkowiec - zabieg po zakończeniu zbiorów, jeżeli obserwuje się motyle szkodnika, pułapki feromonowe rozmieszczać w połowie maja. 15 odłowionych motyli na pułapkę - Owadofos.

Zbiór owoców:

Agrest - okres zbioru 10 dni; liczba osób na ha 25-27; plon w kg/ha 10 000;

Wydajność zbioru 5kg/h. można je zwiększyć do 16 kg/ha w zależności od wielkości owoców i krzewu - zwłaszcza jego wysokości (większa wydajność z wyższych krzewów).

W zależności od przeznaczenia owoce agrestu zbiera się w różnej fazie dojrzałości - różnica może wynosić nawet 10 - 15 dni.

- na kompoty - dojrzałość przetwórcza tzn. wyrośnięte, jędrne, skórka zmieniająca

zabarwienie z intensywnego na jasnozielone (koniec czerwca).

- dżemy, galaretki - kilka dni później gdy są bardziej dojrzałe.

- bezpośrednie spożycie - faza dojrzałości konsumpcyjnej.

- wina i soki - jeszcze bardziej dojrzałe.

Zbiór mechaniczny - przy wykorzystaniu kombajnu do zbioru porzeczek. Niska efektywność

ze względu na różnice w pokroju pędów agrestu i porzeczki.

- krzaki agrestu są niższe

- pędy grubsze, sztywniejsze

- owocowanie agrestu rozpoczyna się na wysokości ok.10 cm od ziemi,

porzeczki 30 cm. Kombajny te zbierały dopiero te co > 30 cm.

Modernizacja kombajnów polega na: obniżeniu grzebieni otrząsających i ich większym zagęszczeniu na kolumnach otrząsaczy (ze 150 mm na 100 mm). Zmianie polega tez kąt nachylenia przenośników poprzecznych.

UPRAWA JABŁONI

Ochrona jabłoni:

- okres bezlistny:

Zgorzel kory, rak drzew, grzybowe pasożyty ran - zabezpieczać rany

bezpośrednio po cięciu

drzew np. Funaben.

Zaraza ogniowa w formie nabrzmiewania pąków, sady zagrożone, Miedzian.

Przędziorek owocowy - zabieg od pękania pędów do ukazywania się

pierwszych liści, 40 drzew po jednej 2-3 letniej

gałęzi, 3-4 punkty w skali 5-cio stopniowej (złoża jaj o

średnicy 0,5 cm). Środki olejowe Paraoil (olej

parafinowy).

Kwieciak jabłkowiec - zabieg w okresie pękania pąków, temp. 12^oC,

wcześniej lustracja sadu w okresie nabrzmiewania

pąków, 5-10 chrząszczy z 35 gałęzi (po 1 z drzewa).

Metoda strącania. Owadofos.

Przed kwitnięciem:

Parch jabłoni - najgroźniejsza choroba.

Mączniak jabłoni - od okresu pojawienia się pierwszych liści, wycinać

wszystkie pędy z objawami mączniaka. Zabieg na

początku rózowego pąka, w sadach gdzie jest więcej

jak 4% porażonych pędów. Siarkol.

Drobna plamistość liści jabłoni - w fazie różowego pąka, w sadach w

których choroba występuje w dużym

nasileniu.

Kwieciak jabłkowiec - w okresie zielonego pąka. 5 - 10 chrząszczy z

35 gałęzi (po 1 z drzewa). Owadofos.

Miodówka jabłoniowa - pod koniec pękania pąków lub na początku

zielonego pąka. 60 rozet z miodówką w próbie

200 rozet. Mitac.

Mszyca jabłoniowa - w fazie ukazywania się pierwszych liści, gdy 10

pąków z mszycami w próbie 200 pąków. Mszyca

jabłoniowo - zbożowa 50% porażenie (10 drzew

po 20 pąków). Pirimor.

Przędziorek owocowiec - zabieg między zielonym a różowym pąkiem.

3 i więcej form ruchomych na liść, 40 drzew

po jednej rozetce liściowo-kwiatowej w

środku korony. Apollo.

Pordzewiacz jabłoniowy - w okresie różowego pąka na 2 -3 dni przed

kwitnieniem. Lustracja w okresie bezlistnym

20 drzew po 10 paków (od 5 pąka od

wierzchołka) > 20 osobników na pąk. Miatc.

Piędzik przedzimek

Zwójki liściowe - w fazie różowego pąka, gdy 10 gąsienic w próbie

200 rozet (20 drzew po 10 rozet). Owadofos.

Kwitnienie:

Parch jabłoni - tylko w okresie zagrożenia.

Mączniak jabłoni - na początku kwitnienia. Nimrod.

Odmiany wrażliwe.

Zaraza ogniowa - na początku i w pełni kwitnienia. Sady zagrożone.

Miedzian. Okres istotny dla rozprzestrzeniania się tej

bakteryjnej choroby. Może roznosić się przez kwiaty.

Szara pleśń - w pełni i pod koniec kwitnienia. Euparen. Może zajśc

infekcja poprzez kwiaty.

WYKŁAD 7 30.11.2005

Od końca kwitnienia do czerwcowego opadania zawiązków:

Parch jabłoni

Mączniak jabłoni - Nimrod (preparaty na parcha i mączniaka).

Zaraza ogniowa- zabiegi 2 - 3 co dwa tygodnie w sadach zagrożonych.

Zgnilizna owoców, choroby kory i drewna - po gradobiciu, zwłaszcza

w młodych sadach. Topsin.

Pierścieniowa zgnilizna podstawy pnia - zwłaszcza na podkładkach

wrażliwych. Tam gdzie

występuje choroba, zaraz po

kwitnieniu oprysk podstawy

pnia i gleby wokół pnia

(0,5 - 1 litra cieczy

roboczej/drzewo).

Drobna plamistość liści jabłoni - od kwitnienia co 14 dni, tam gdzie

duże natężenie choroby (program

schematyczny).

Owocnica jabłkowa - zabieg w okresie wylęgu larw, pod koniec

opadania płatków kwiatkowych. Białe pułapki

lepowe w okresie różowego pąka. Zabieg pod

koniec kwitnienia.

Przędziorek owocowiec - >3 form ruchomych na liść. Jedna rozeta

liściowo-kwiatowa w środku korony/drzewo.

Pordzewiacz jabłoniowy - lustracje od połowy czerwca, 20 drzew po

10 liści, liczyć szpeciele na dole blaszki

liściowej na powierzchni 1cm².

Owocówka jabłkóweczka - I pokolenia pułapki feromonowi

zawieszane w połowie maja. Sprawdzamy

w poprzednim roku - jeśli 1%

uszkodzonych owoców to w następnym

roku będzie owocówka.

• - Appeal - feromon + środek owadobójczy, dość drogie

stosowanie. Stosuje się na początku lotu motyli.

• - Insegar - intensywny lot motyli, krótko przed składaniem

jaj.

• - Dimilin - w okresie masowego składania jaj.

• - Owadofos - „stadium czarnej główki”.

Mszyca jabłoniowo - babkowa - jedno drzewo z koloniami mszyc w

próbie 50 drzew.

Mszyca jabłoniowa - 15 pędów w próbie 150.

Bawełnica korówka - 2 drzewa z koloniami na 50 drzew. Zabieg zaraz

po stwierdzeniu szkodnika lub dużo później.

Toczyk gruszowiaczek - zabieg pod koniec opadania płatków

kwiatowych. W ubiegłym roku (koniec

sierpnia) - 400 min na 400 liści (40 liści na

10 drzewach). Sprawdzamy w ubiegłym roku

a zabieg w kolejnym roku.

Zwójka koróweczka - pułapki feromonowe. Oprysk pni i grubych

konarów.

Wzrost owoców po czerwcowym opadaniu zawiązków:

Parch jabłoni - w przechowalni (plamki).

Mączniak jabłoni - zabiegi do końca czerwca. Mączysty nalot.

Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych - zabieg tuz po czerwcowym

opadzie zawiązków, na

odmianach późnych 2-3

zabiegi co 14 dni.

Zaraza ogniowa - po gradobiciu.

Owocówka jabłkóweczka - I pokolenie (opis) + II pokolenie.

Pordzewiacz jabłoniowy - liczyć szpeciele na dole blaszki

liściowej na powierzchni 1cm².

Przędziorek owocowiec - lustracja 40 drzew po 5 liści z zewnętrznej

części korony.

Mszyca jabłoniowa - tak jak poprzednia faza.

Toczyk gruczowiaczek - lustracje do połowy do końca czerwca. W

drugiej połowie lipca, gdy pojawią się świeże

miny drugiego pokolenia - zabieg.

Zwójki liściowe - 4 do 8 owoców ze świeżymi uszkodzeniami na 400

owoców (20 drzew po 20 sztuk). Pułapki

feromonowi różne dla różnych gatunków zwójki.

Gorzka zgnilizna i inne choroby przechowalnicze - oprysk 2-4 tygodnie

przed zbiorem.

Po zbiorze owoców:

Parch jabłoni - 5% mocznik na 800 - 1000 litrów cieczy roboczej, po

pierwszych przymrozkach, przed opadnięciem liści, aby

stymulować rozkład liści, parch zimuje w liściach,

rozkład liści szybszy - wiosną nie ma zarodników

workowych infekujących zdrowe liście.

UPRAWA BRZOSKWINI

Gatunek ważny dla Dolnego Śląska.

Brzoskwinie uprawne

omszone właściwe nieomszone nektaryny

desorowe (spożycie) przetwórcze twardki deserowe przetwórcze (bryniony)

Nektaryny to recesywne mutanty brzoskwini.

Brzoskwinia:

- wchodzi w okres owocowania 2-3 rok po posadzeniu

- owocuje corocznie

- okres owocowania 10-15 lat

Znaczenie gospodarcze:

- smaczne, lekko strawne, wzmagają apetyt, uspokajające

- cenny surowiec przetwórczy - kompoty, drzemy, soki pitne (w Polsce przetwórnie

niechętnie skupują)

- inne cele: robienie suszu, z nasion wytłacza się olejek migdałowy do wyrobu marcepanu

- średnie zbiory 1990 - 2004, stały wzrost

- 70% „ pozostałych” to brzoskwinie

- max 1400tyś. drzew brzoskwini (lata 80-te)

- min 128tyś. drzew (po ostrej zimie w 1987 roku). Po 1987 roku produkcja rosła, do 2003 (w

2003 przekroczono 1400tyś. drzew).

- koszt uprawy niższy niż jabłka

- opłacalne

- odmładzanie sadów - nowe sady

Wymagania klimatyczno glebowe:

- rejony upraw brzoskwini: okręg lubuski, wielkopolski, śląski, sandomierski

Uszkodzenia mrozowe

pędów systemu korzeniowego pąków przymrozkowe

(odm.ciepłolubne - pąków i kwiatów

bardziej niż inne) (wcześnie kwitnie)

w okresie max. przemarza część zostają liściowe

Odporności -25^oC. korzeni - bezśnieżna

w okresie spoczynku zima, podmuchy

względnego - 20^oC wiatru.

Porównanie rejonu: 1984 - 1991

WROCŁAW SKIERNIEWICE

'84 / `85 Brak plonu lub słaby (mróz) - 30^oC - 25^oC

'87 / '91 Przymrozki Plon dobry, bardzo dobry

(brak plonu) (brak przymrozków)

Przyczyny zamierania drzew brzoskwini:

- uszkodzenia mrozowe

- kwaśny odczyn gleby < 5,6

- ostre kąty od chodzenia konaru

- nieprawidłowe cięcie i nawożenia

- zmęczenie gleby: rak bakteryjny, leukostomoza

Warunki klimatyczne w których można uprawiać brzoskwinie na skalę produkcyjną:

- średnie temperatury roku 8^oC

- suma temperatur aktywnych 2500^oC

- najniższa temperatura -20^oC

- temperatury krytyczne powodujące 90% uszkodzeń pąków kwiatowych i kwiatów:

różowy pąk - 9,4^oC,

początek kwitnienia - 6,1^oC

pełnia kwitnienia - 4,4^oC

Wymagania glebowe:

- toleruje suche i przepuszczalne gleby

- najlepsze plony na glebach głębokich, o dobrych właściwościach fizycznych, najlepiej III i

IV klasa, na lepszych np. I klasy tendencja do przedłużania wegetacji (uszkodzenia przez

wczesne mrozy)

- nie udają się na glebach zimnych i zwięzłych

- poziom wody gruntowej 1,5 - 2,0 m

- pH _KCL 6,7 - 7,1

Zakładanie sadu

- gatunek wrażliwy na choroby replantacji, toksyny wydzielane podczas rozkładu korzeni

działają negatywnie na nowe drzewa.

WYKŁAD 8 07.12.2005

Zakładanie sadu

° gatunek wrażliwy na chorobę replantacji

toksyny wydzielane podczas rozkładu korzeni działają negatywnie na nowe drzewo

° przedplon odpowiedni

° wybór podkładki z rejestru: siewka Madżurska, Rakoniewicka, Siberian C

° inne podkładki będące w badaniach

- AR Poznań - siewka Minnesota, BVA-4, BTI 8 (siewka brzoskwini Trzecianeckiej), Nr 2059 siewka odm. Velvet, Prunus besseyi

- AR Wrocław - Prunus pumila (łatwo się ukorzenia), w niektórych krajach zarejestrowana - USA

- podkładaka wegetatywna, słabo rosnąca, silny system korzeniowy, ale w wierzchniej warstwie, w starszym wieku się kładą, w Polsce jeden szkółkarz ma licencję na produkcję tej podkładki

Poszukiwania podkładki idą w różną stronę. Próbuje się z siewkami migdała, śliw. Próby wprowadzenia podkładek stosowanych dla śliw mogą okazać się bardzo przydatne dla brzoskwiń.

Wybór odmiany

Zwraca się uwagę na szereg cech gospodarczych. Kierowanie się charakterystyką odmian. Pękanie - u niektórych odmian pękają owoce - niekorzystne! (uwaga - w środku skorki!!!)

Nie kierujemy się tylko jakością i wielkością owoców, ważna jest odporność na niekorzystne warunki, np. warto mieć odmiany mniej atrakcyjne ale odporne na niskie temperatury, bo w latach zimnych taka odmiana uzyskuje wyższe plony i przy braku owoców na rynku możemy uzyskać wysokie ceny.

Termin zbioru - szereg odmian o dłuższym okresie dojrzewania, warto mieć odmiany wczesne, średniowczesne i późne, aby mieć cały czas owoce świeże. Brzoskwinie nie są owocami na przetwory, ważne więc aby odbiorca miał świadomość, że przez dłuższy czas może dostać u nas owoce. Dłużej jesteśmy na rynku. Odmiany dojrzewające od VI do końca VIII; odmiany 2 IX stanowią ryzyko, bo przy niższych temperaturach mogą nie dojrzewać.

Warunki klimatyczne są tak zmienne, że termin dojrzewania zbioru danej odmiany może się znacząco różnić od poprzednich lat. Trudno przewidzieć termin zbioru.

Kwitnienie brzoskwini: Wrocław 23.03.90r. - 08.05.1996r.

Duża rozpiętość 10.04. (-9,1oC przy gruncie) dlatego brak plonu

Przyczyny zamierania drzew brzoskwiń:

° uszkodzenia mrozowe

° kwaśny odczyn gleby < 5,6 pH

° ostre kąty odchodzenia konarów (nadłamanie)

° nieprawidłowe cięcie i nawożenie

° zmęczenie gleby (rak bakteryjny, leukostomoza)

Warunki klimatyczne gdzie można uprawiać brzoskwinie na skalę produkcyjną:

° średnia temperatura roku 8oC

° suma temperatur aktywnych 2500oC

° najniższa temperatura -20oC (dobre wykształcenie i wybarwienie)

Temperatura krytyczna powodująca 90% uszkodzeń pąków kwiatowych i kwiatów:

° różowy pąk -9,4oC

° początek kwitnienia -6,1oC

° pełnia kwitnienia -4,4oC

Wymagania glebowe:

° toleruje suche i przepuszczalne gleby (szeroki, rozprzestrzeniający się system korzeniowy)

° najlepiej plonuje na glebach głębokich, o dobrych właściwościach fizycznych, najlepiej III i IV klasa, na lepszych np. I klasy tendencja do przedłużania wegetacji i mogą być uszkadzane przez wczesne mrozy

° nie udają się na glebach zimnych i zwięzłych

° woda gruntowa 1,5-2m

° pH w KCl 6,7-7,1 (dot. podkładek wegetacyjnych)

Wybór rozstawy:

° drzewka szczepione na siewkach brzoskwini Mandżurskiej, Siberian C

4 - 4,5m X 2,5 - 3,5m

° drzewka szczepione na siewkach brzoskwini Rakoniewickiej

4,5 - 5m X 3 - 3,5m

° siewka Rakoniewicka rozmnażana z nasion

4 - 5m X 3 - 4m

Forma korony i rozstawa:

° wrzecionowa 4 - 5m x 2,5 - 3,5m

° wazowa 5 - 6m x 4m

° szpalerowa 4 - 5m x 3 - 4m

° osiowa 4 - 5m x 1 - 1,5m

° krzaczasta 5 - 6m x 3 - 4m

Termin sadzenia:

- wiosna - ze względu na możliwości wystąpienia uszkodzeń mrozowych 5cm głębiej niż rosły drzewa w szkółce, miejsce uszlachetnienia może być zakryte, podlewanie po sadzeniu 2-3 krotnie w odstępach 2-3tyg.

Zabiegi agrotechniczne w sadzie brzoskwiniowym (ochrona przed przymrozkami):

1. Cięcie i formowanie drzew - cięcie po posadzeniu w zależności od rodzaju korony - cięcie pod określony rodzaj korony (wrzecionowa, osiowa, kotłowa)

W porównaniu do innych gatunków brzoskwinię tnie się mocno, nie tylko po posadzeniu.

- Korona kotłowa - przewodnik przycina się na wysokości ok. 60Cm, pozostawiając 3-5 pędów bocznych. Pędy te skraca się o ½ - 2/3 długości nad zewnętrznym oczkiem.

Podkrzesujemy - ucinamy pędy które są zbyt nisko.

- Korona osiowa - przewodnik przycina się na wysokości 80-100cm, wszystkie boczne pędy skraca się za I lub II oczkiem.

- Korona wrzecionowa - przewodnik przycina się na wysokości 80cm, zostawiamy 4-5 równomiernie rozłożonych pędów. Wycinamy pędy odchodzące pod kątem ostrym dolne pędy po skróceniu powinny być dłuższe niż górne.

Termin cięcia

- po rozpoczęciu wegetacji, najlepiej w okresie kwitnienia lub po kwitnieniu. Wiemy czy przemarzły pąki kwiatowe i jeśli nie przemarzły to możemy ciąć silniej.

- cięcie letnie nie zastępuje normalnego cięcia, jest to cięcie dodatkowe.

- po zbiorach - odmiany wcześniej dojrzewające.

Często cięcie brzoskwini rozciąga się w czasie:

° cięcie formujące: na przedwiośniu

° cięcie sanitarne i na owoc: w kresie kwitnienia

° cięcie sanitarne połączone z czyszczeniem nekroz: koniec V/ początek VI

° cięcie letnie: lipiec

Opóźnienie cięcia wiosennego osłabia wzrost drzewa (osłabia drzewo).

Rodzaje cięcia drzew brzoskwini:

° cięcie korekcyjne (formujące) - ma na celu wyprowadzenie i utrzymanie określonego typu korony, wielkości drzewa oraz zapewnienie dobrego oświetlenia korony

° cięcie sanitarne - polega na usuwaniu zaschniętych uszkodzonych pędów

° cięcie na owoc - polega na skracaniu pędów owoconośnych zależnie od siły wzrostu odmiany pędy skraca się o 1/3 do 2/5 długości. Masa liści większa niż owoców, owoce są lepiej odżywione, większe

° cięcie krótkie - bardzo silnie skracamy pędy

° cięcie na pędy zastępcze - polega na wycinaniu słabszych pędów jednorocznych na 2 oczka, z których wyrastają dwa pędy. Górny pozostawia się jako owoconośny i skraca się go o ¼, dolny przycina sie na 2 oczka. Wiosną trzeciego roku wycina się pęd, który owocował, a dwa pozostałe przycina się tak jak w ubiegłym roku

° cięcie odmładzające - kilkunastoletnie brzoskwinie wymagają cięcia odmładzającego. Dotyczy drzew zaniedbanych, korony prawie naturalne. Strefa owocowania przesunięta na peryferie korony. Umiarkowane cięcie odmładzające polega na przycięciu konarów na 1,5 - 2m. Należy to wykonać w roku, gdy drzewa nie owocują bo pozbawia to plonu (chodzi o uprawę towarową - amatorsko raz nie będziemy mieć owoców).

Drzewo niecięte - strefy:

I - silnego wzrosty i owocownia

II - słabego wzrostu i owocowania

III - obnażania się gałązek

IV - pędów odrostowych (wilków) --> rysynek

Korony:

° wrzecionowa: usunięcie z wierzchołka pędów konkurujących z przewodnikiem; wybranie pędu, który kontynuuje przewodnik; w środku przerzedzanie pędów; skrócenie pędów szkieletowych w dolnym piętrze korony

° osiowa: wyprowadzenie jednego pędu wierzchołkowego; krótsze pędy od przewodnika; skrócenie silnych pędów jednorocznych; cięcie odnawiające, stare konary usuwamy co jakiś czas, stary ma być tylko pień - pęd główny, oś.

° kotłowa: aby konary szkieletowe były dominujące od bocznych odchodzących; wycinamy wszystkie pędy odchodzące w środek korony

*konary pod wpływem ciężkości owoców pękają, odłamują się - miejsce infekcji - trzeba wyciąć drzewko (rozwiązanie - wiązanie konaru do konaru)

° tatura: bardzo krótko tnie się zaraz po posadzeniu, dwa krótkie czopy, które później formuje się w V, w Polsce koszty sadu wzrastają; korona rozpinana w system „V” - rozchylamy na dwie strony, odległość drzew w rzędzie 2m, lepsze w cieplejszym klimacie

Cięcie letnie:

Cel - odsłonić owoce, aby mogły się wybarwić, zwłaszcza w sadach gęsto sadzonych; skracanie pędów jednorocznych

Termin - zbyt wcześnie - może spowodować drobnienie owoców (zabieramy liście - asymilaty);

nie ma sztywnego terminu - tak aby owoce zdążały się wybarwić ale by nie były zbyt małe.

° pod wpływem cięcia letniego brzoskwinia wytwarza dużo krótkopędów - przyrosty po cięciu z pąkami kwiatowymi (na wiosnę drzewko ma dużo krótkopędów - więcej owoców)

° cięcie letnie - poprawia jakość, ułatwia prowadzenia form osiowych

Uprawa gleby:

W pierwszych 2 latach po posadzeniu zalecane jest utrzymanie czarnego ugoru mech. w międzyrzędziach. W następnych latach pas ugoru herbicydowego i murawa w międzyrzędziach (konkurencja trawy).

Zapylenie:

° samopylne prawie wszystkie odmiany

° zapylenie i zapłodnienie może zachodzić jeszcze w zamkniętym kwiecie

° brzoskwinia jest bardzo miododajna (najbardziej z uprawianych drzew)

° trzmiele, pszczoły

Przerzedzanie zawiązków (bo obfite zapylenie)

CEL - lepsza jakość owoców, ograniczanie nadmiernego owocowania w celu uniknięcia osłabienia drzew gorszego przezimowania, ochrona gałęzi przed połamaniem.

Termin - gdy zawiązki mają wielkość małego orzecha włoskiego.

Sposób - ręcznie, zawiązki pozostawiamy na pędach w odległości 15-20cm jeden od drugiego, przerzedzanie może być czasem bardzo intensywne (nie zawsze zależy producentowi na dużych owocach); przerzedzanie aby uniknąć deformacji owoców; na krótkopędzie 1 zawiązek

Nawadnianie:

° bardzo wymagające - dużo wody zwłaszcza 3-4 tygodnie przed dojrzewaniem, gdy owoce najsilniej rosną (gdy brak wody to owoce mogą wysychać)

° bardzo dobrze reaguje na nawadnianie: większa masa owoców, lepsze kwitnienie i plonowanie (wzrost plonu)

° jeśli brzoskwinia plonuje przemiennie to nawadnianie nie ma dużego wpływu na plon

° deszczowanie - nawadnianie zwłaszcza gdy owocuje corocznie

Nawożenie:

Nie stosować nadmiernych dawek nawozów N oraz późnego nawożenia nawozami o powolnym działaniu aby nie przedłużać okresu wegetacji drzew (mogą źle zimować)

WYKŁAD 9 14.12.06r.

Prowadzenie drzew brzoskwini system V-odległość drzew w rzędzie 2m

Cięcie letnie- wykonuje się, aby owoce były lepiej wybarwione.

Zbyt wczesne wykonane może spowodować, że owoce będą drobne

(termin zależy od wielkości owoców).

Pod wpływem cięcia letniego brzoskwinia tworzy dużo krótkopędów,

Co ułatwia prowadzenie drzewa.

Uprawa gleby:

W dwóch pierwszych latach po posadzeniu zalecane jest utrzymywanie czarnego ugoru mechanicznego w następnych- pas ugoru herbicydowego i murawa w międzyrzędziach.

Zapylenie:

-prawie wszystkie odmiany brzoskwini są samopylne

-zapylenie i zapłodnienie może zachodzić jeszcze w zamkniętym kwiecie

-brzoskwinia jest b.miododajna (najbardziej spośród uprawnych drzew)

Przerzedzanie zawiązków:

Cel: uzyskanie lepszej jakości owoców,

Ograniczenie nadmiernego owocowania, które prowadzi do osłabienie drzew i gorszego

przezimowania,

Ochrona gałęzi przed połamaniem

Termin: gdy zawiązki mają wielkość małego orzecha włoskiego

Sposób: zaw. pozst. na pędach w odległości 15-20cm

Nawadnianie:

Brzoskwinia wymaga dużo wody w ostatnich 3-7 tyg. poprzedzających dojzrewanie, gdy owoce najsilniej rosną

-powiększenie masy owoców

-obfitsze plonowanie w nast. roku (lepsze zaw. pąków)

Nawożenie:

Nie stosować nadmiernych dawek nawozów azotowych oraz późnego nawożenia nawozami o powolnym działaniu, by nie przedłużać wzrostu drzewa w okresie wegetacji! Źle wchodzą w okres zimowania.

Rak bakteryjny i grzybowe pasożyty kory i drewna-

Zabezpieczenie ran po cięciu i formowaniu korony-Funaben PA

(po każdym cięciu)

Kędzierzawość liści brzoskwini-

Warunki sprzyjające: ciepła zima, chłodna deszczowa wiosna, namnażanie się zarodników

Wydłużony czas pękania i rozwijania się pąków

Szkodliwość: osłabienie drzewa

utrata plonu

słabe zawiązywanie pąków kwiatowych

wzrost podatności drzewa na uszkodzenia mrozowe

Zapobieganie: Miedzian 1% po opadnięciu liści-redukuje liczbę zarodników zimujących

Preparaty dodynowe (dodyna-subst.czynna) Efuzin 0,6%, Thriam Granufla0,5%

Sylit o,5%-tuż przed i w okresie nabrzmienia

Ograniczenie skutków wystąpienia:

-usuwanie porażonych liści

-nawożenie dolistne mocznikiem 0,5%

-nawadniani

-silne przerzedzanie zawiązków

Przed kwitnieniem:

Skośnik brzoswiniaczek-w f.różowego pąka, dodatkowo na

pocz. maja wycinać pędy z objęcia

żerowania larw

-Telastar

-pułapki feromonowe

Kwitnienie:

Parch brzoskwini- w okresie przelewkłych opadow-Kaptan

Po kwitnieniu:

Mączniak prawdziwy brzoskwini- bezpośrednio po kwitnieniu i po 7-10 dniach

w zależności od nasilenia choroby-Topsin

Parch brzoskwini i brunatna zgnilizna drzew pestkowych- po kwitnieniu

dalsze zabiegi co 10-14 dni

zależnie od nasilenia choroby

w okresie nasilonych opadów

szarki-Primor

Pędzik przedzimek i inne gąsienice zjadające liście- zabieg przy licznych uszkodzeniach-

Zolone

Przędziorki- liczebność 3-5/liść-Omite

Zwójka różóweczka- termin zabiegu ustala się wg. Pułapek feromonowych I i IV dek. VI

i powt. 2 tyg. później, pnie i konary-Owadofos

W okresie opadania liści:

Leukostomoza drzew pestkowych- zabieg po opadnięciu ok.50% liści-Topsin

Rak bakteryjny- zabieg na początku i przed końcem opadania liści-Miedzian

ZBIÓR OWOCOW:

Owoce zbiera się najczęściej 2-3 dni przed osiągnięciem dojrzałości konsumpcyjnej.

Zbiór przeprowadza się kilkakrotnie (2-4 razy).

Zbliżający się termin zbioru można określić w oparciu o cechy takie jak:

-odpowiednia wielkość owoców dla danej odmiany

-pojawienie się nieco jaśniejszego zabarwienia skórki

-wyrazisty rumieniec

-owoce zaczynają mięknąć (przy szypułce)

-pojedyncze owoce zaczynają opadać

UPRAWA GRUSZY:

Zainteresownaie gruszą w ostatnich latach wzrasta. Produkcja gruszek nie jest stabilna.

Trudności w uprawie gruszy:

-duże wym. klimatyczno-glebowe,

-ryzyko wstąpienia zarazy ogniowej,

-gospodarstwo produkcyjne gruszek powinno być wyposażone w chłodnię,

-Niższa w porównaniu do jabłoni plenność,

-Późniejsze wchodzenie w okres owocowania w porównaniu do jabłoni,

Okres użytkowania sadu gruszowego: 15-20 lat

Temp.min: -28˚C

-Duże wymagania wodne: 700-900mm opadów w ciągu roku

Stanowiska przydatne:

Tereny wyniesione ponad sąsiednie

Stanowiska słoneczne

Skłony zachodnie i płd.-wsch.

Stanowiska nieprzydatne:

Ze względu na duże wahania temp.-stoki płd. i płd.-zach.

Miejsca zbyt przewiewne (krótko zalega pokrywa śniegu)

W oklicach, gdzie rosną rośliny porażone przez zarazę

Ogniową (jarzębina, głóg)

Wymagania glebowe:

-poziom wody gruntowej- 200cm

-pH 6,7-7,2

-nie wolno uprawiać na rędzinach

Podkładki dla grusz:

-Grusza kaukaska: Belia, Daria, Elia

-Pigwa MA, MC, S1

materiał wolny od wirusów: żółtaczki nerwów liści, mozaiki pierścieniowej gruszy,

kamienistości owoców gruszy

PODKŁADKA	ODM.słabo rosnące	ODM.o śr.sile wzrostu	ODM.silnie rosnące
Grusza kaukaska	4,0x1,5-2,0	4,0x2,0-2,5	4,0x2,5-3,0
Pigwa S1, MA	4,0x1,25-1,75	4,0x1,5-2,0	4,0x1,75-2,25

Zapylenie: wszystkie odmiany są obcopylne, zapylacze w poprzek rzędów, 3-4ule/ha, w okresie kwitnienia grusza wymaga wys.temp. do dobrego związywania owoców.

Przerzedzanie zawiązków: chemiczne i ręczne

-po posadzeniu

Okulanty nierozgałęzione przycina się na wys.70-80cm

Okulanty rozgałęzione: usuwanie wszystikch pędów do wys.50 cm, 3-5 pędów bocznych, które skraca się na 50cm przewodnik skr.50 cm nad pędem.

WYKŁAD 10 21.12.2005

Cięcie:

1. Po posadzeniu: okulanty nierozgałęzione przycina się na wysokość 70-80cm okulanty rozgałęzione: usuwanie wszystkich pędów na wys 50cm, 3-5 pędów bocznych

2. Cięcie w następnych latach: korona wrzecionowa - do 4 roki po posadzeniu do silnego rozrastania się przewodnika: skracanie, odginanie do poziomy, zastępowanie pędem bocznym

Pokrój korony jest cechą odmianową.

Sposób formowania:

° zawieszanie ciężarków

° przywiązywanie do drutów lub szpilek wbitych w ziemię

° na pędach zakłada się gumki w środki lata, gumki starzeją się i nie trzeba ich ściągać

3. Cięcie kilkuletniej gruszy - prześwietlanie i cięcie pędów wierzchołkowych. Wzrost młodych pędów na wierzchołku korony.

4. Nowy sposób uprawy grusz.

- Forma sznurowa, rozstawa 3m x 0,6 - 0,9m

- Konstrukcja: słupy wysokości 3,5m; odległość 10m (drut - średnica 3mm); wysokość 1,5 i 3m (rozciągnięcia drutów)

- Drzewa na podkładce pigwa (=skarlająca) średni plon 18-35t/ha (odm.'Konferencja')

Trzy rodzaje drzewek grusz, z których można wyprodukować sznury:

a) drzewko 2-letnie rosnące w szkółce bez cięcia nadaje się najlepiej na tę formę; po posadzeniu należy skrócić 2 najsilniejsze pędy

b) drzewko 2-letnie, przycięte w szkółce wymaga dosyć silnego cięcia w sadzie; silne cięcie może spowodować późniejsze wejście w okres owocowania

c) okulant jednoroczny pozostawiamy niecięty po posadzeniu, jeśli zapewnimy wodę dla drzewka nie będzie ryzyka nie przyjęcia się

Wprowadzanie sznurów przez 2 lata:

° u podstawy drzewek 2-letnich skraca się tylko pędy boczne

° w drugim roku usuwa się latem silne przyrosty pozostawiając pędy krótkie

Ochrona:

1. Okres bezlistny:

- miodówka gruszowa: zabieg w III i IV, wektor: mikroplazmatycznego zamierania grusz; próg ekonomicznego zagrożenia: 15 dorosłych osobników z 35 gałęzi (metoda - otrząsanie) Mitac - zabieg po 3-4 dniowym ociepleniu

- zaraza ogniowa - w fazie nabrzmiewania pąków sady zagrożone (Miedzian)

- kwieciak jabłkowiec - zabieg w okresie pękania pąków, lustracja w okresie nabrzmiewania pąków; strącanie i liczenie chrząszczy (Owadofos)

2. Przed kwitnieniem:

- parch gruszy - pierwszy zabieg w fazie pękania pąków; odmiany wrażliwe 6-10x w sezonie; odm. małowrażliwe 2-4x (Syllit)

- szpeciele (nadymacz gruszowy, poskórnik gruszowy) - przed kwitnieniem sprawdzamy rozety; pobieramy po 1 rozecie z 10 drzew (Mitac)

szpeciele są pokarmem dla drapieżnych roztoczy, więc należy stosować zabiegi na zapas

- piędzik przedzimek i inne gąsiennice zjadające liście - w przypadku masowych pojawów - Zolone

- miodówka gruszowa - zabieg tuż przed kwitnieniem konieczny jeśli stwierdzono obecność larw na ponad 10% pędów (po 1 ze 100) - Mitac

- paciornica gruszowianka - w końcowej fazie zielonefo pąka; zabieg konieczny jeśli w poprzednim roku stwierdzono w VI 10% porażonych zawiązków (po 10 zawiązków ze 100 drzew) - Owagofos

3. Kwitnienie:

- parch gruszy - na początku i w pełni kwitnienia (Syllit)

- zaraza ogniowa - na początku i w pełno kwitnienia, sady zagrożone (Miedzian)

Kiedyś można było stosować preparaty na bazie antybiotyków np. Hortocyna 18sp., ale wycofano od końca 2004r.

4. Wzrost zawiązków do ich czerwcowego opadania:

- parch gruszy - przeciętnie co 10-14dni Syllit

- zaraza ogniowa - 2-3 zabiegi co 2 tyg., sady zagrożone (Miedzian)

- miodówka gruszowa - zabieg tuż po kwitnieniu, po 1 pędzie za 100 drzew (Mitac)

- owocnica gruszowa - zabieg pod koniec opadania płatków korony; białe tablice lepowe (wywieszone w okresie kwitnienia) 20 osobników na pułapkę (Owadofos)

- pryszczarek gruszowiec - na 20 wybranych drzewach stwierdzamy 10% porażonych pędów wierzchołkowych (Owadofos

-kwieciak jabłkowiec - strząsanie chrząszczy (Owadofos)

5. Wzrost owoców po czerwcowym opadaniu zawiązków:

- owocówka jabłkóweczka - zabieg konieczny, gdy w poprzednim roku stwierdzono 0,5% uszkodzonych owoców; pułapki feromonowe - Insegar -intensywny lot motyli, krótko przed składaniem jaj (tj. Jabłka)

- śluzownica ciemna - po zaobserwowaniu objawów żerowania, obserwacja 20 wybranych drzew (Owadofos)

- parch gruszy - tylko późne odmiany w okresie przewlekłych opadów (Dithane)

- zaraza ogniowa - zwłaszcza po gradobiciu (Miedzian), zabezpieczenie powstałych ran

UPRAWA ŚLIWY

Znaczenie gospodarcze:

W ostatnich latach produkcja przekracza 100 tys ton. Staje się bardzo ważnym gatunkiem. Tendencja do wahań. Czynniki zewnętrzne wpływają na poziom plonowania. Ryzyko uprawy. Były lata, że opłacalność była niska (rzutują na nią ceny z przetwórni i wysokość plonu). Owoce przerobowe i deserowe.

Cechy polskiego rynku śliwek:

Występowanie choroby wirusowej - ospowatość śliw (szarka - odmiany wrażliwe można sadzić tylko tam, gdzie jest zachowana izolacja przestrzenna minimum 1,5km). Spadek zainteresowania przetworami ze śliwek ze strony konsumentów, a także zakładów przetwórczych przez szereg lat; produkcja śliwek była nieopłacalna. Niska jakość owoców. Mało odmian wczesnych.

Kierunki zmian polskiego rynku śliwek:

• wprowadzenie wartościowych odmian:

• o dużych owocach

• o wysokiej wartości konsumpcyjnej

• tolerancji na szarkę

• o wczesnym lub późnym terminie dojrzewania

• wprowadzenie klonów węgierki zwykłej odpornych na szarkę

• zwiększenie produkcji owoców z certyfikatem IP

• zwiększenie produkcji owoców na eksport (Niemcy) - duże partie jednorodnego jakościowo towaru

• rozwój produkcji śliw japońskich

Śliwy są mniej wytrzymałe na mróz niż jabłonie; uważa się, że przy powolnym obniżaniu temperatury wytrzymuje do -28C. Śliwy kwitną na przełomie IV/V, ale rzadziej cierpią na uszkodzenia przymrozkowe, mają bardziej wytrzymałe kwiaty niż np. grusze które kwitną później.

Przy doborze odmian trzeba pamiętać, że odmiany późne należy sadzić tylko na ciepłych stanowiskach.

Śliwa ma większe wymagania wodne niż jabłoń. Opady 600-700mm, ale druga połowa lata powinna być ciepła i bez opadów, ponieważ owoce mogą pękać po opadach deszczu. Jednak zbyt mała ilość opadów w ostatnim miesiącu przed zbiorem jest powodem nagromadzania się antocyjanów w miąższu przylegającym do końca pestki oraz tworzenia się żywic w komorach nasiennych. Nie toleruje gleb suchych, piaszczystych. Woda gruntowa 100cm, pH=6,7-7,1.

Zakładanie sadu:

Drzewa śliw żyją przeciętnie 30-40 lat, jednak w uprawie nie użytkuje sie dłużej niż 20 lat. Podatność na zmęczenie gleby zależy od podkładki - na Węgierce Wangenheima duże ryzyko. Materiał szkółkarski - wolny od szarki.

Podkładki:

- Generatywne - ałycza (na gorsze gleby: Agata, Anna, Amelia, Alina), pochodzące od Prunus domestica Węgierka Wangenheima - osłabia wzrost śliw, wcześniejszy zbiór owoców (Erunosid, Wala)

- Wegetatywne - pochodzące od Lubanki (Prunus insititia) - St.Julien A, GF 655/2, Pixi - wrażliwa na niskie temperatury. Pochodzące od Prunus domestica Eruni - słaby wzrost, odporna na suszę i niskie temp., tolerancyjna na szarkę, jeszcze nie zarejestrowana.

Rozstawa: 8 x 2-3m odmiany silnie rosnące

5 x 2-3m odmiany słabo rosnące

5 x 1m na Węgierce Wangenheima i formowaniu korony wrzecionowej

Agrotechnika:

• cięcie śliw

• formy korony: wrzecionowa, szpalerowa, owalna (do zbioru mechanicznego)

• owalna: przewodnik przycina się na wysokości 100-120cm, pędy boczne na drzewach rozgałęzionych wycina się

WYKŁAD 11 4.01.2006

• CIĘCIE po posadzeniu-korona wrzecionowa i szpalerowa

Drzewa nierozgałęzione - przewodnik skraca się na wys. 80 cm

Drzewo dobrze rozgałęzione:

-przewodnik skraca się w odległości 30-40 cm od ostatniego pędu bocznego

-na konary zostawia się 3-5 pędów, skraca do 2/3 ich dł.

-podkrzesuje się do wys. 50cm

Jeśli sad jest nawadniany to pozostałych pędów nie należy skracać tylko odpiąć do położenia poziomego.

• Formowanie w I roku:

-odginanie pędów do poziomu

-zamiast zakładania klamerek w części wierzchołka można wykonać cięcie polegające na odgięciu wierzchołka przewodnika wraz z kilkoma pionowo rosnącymi pędami (zastąpienie przewodnika pędem bocznym).

• Cięcie w następnych latach:

-pędy rosnące pod kątem ostrym wycina się na krótki …

-co roku skraca się przewodnik w celu uzyskania kolejnych pięter korony

-od 3 roku po posadzeniu, skraca się za 4-5 liściem jednoroczne pędy wyrosłe na konarach pierwszych pięter (w lipcu i sierpniu)

• Cięcie drzew po wejściu w owocowanie

-cięcie prześwietlające: wycina się gałęzie, pędy rosnące do środka korony, krzyżujące się, zachodzące na siebie. Cięcie śliw jest mniej intensywne niż jabłoni-wycina się ok.10% gałęzi

Pędy niektórych odmian śliw mogą osiągać ponad 1,5 m bez wytwarzania pędów syleptycznych. Na wiosnę takie pędy przycina się, aby pobudzić je do rozgałęzienia.

Gdy w koronie jest dużo pędów silnie rosnących i bez rozgałęzień bocznych powstaje korona zbyt luźna i zarazem wysoka.

TERMIN CIĘCIA:

-silne cięcie na wiosnę stwarza niebezpieczeństwo występowania srebrzystości liści. Dlatego siwy, których owoce zbiera się w sierpniu można prześwietlać po zbiorach. W innych wypadkach cięcie wiosenne powinno być uzupełniane cięciem letnim (uszczykiwaniem przyrostów jednorocznych w lipcu i sierpniu).

UPRAWA GLEBY:

Śliwy źle tolerują herbicydy doglebowe, zwłaszcza triazynowe.

PRZERZEDZENIE ZAWIĄZKÓW:

-ręczne przerzedzanie śliw w odległości co 5 cm (jeśli chcemy uzyskać owoce b.wysokiej jakości, deserowe)

-tuż po kwitnieniu - Ethrel 480 SL

Flordimex 420SL

-tuż po kwitnieniu - Ethrel480SL

Flordimex 420SL

NAWOŻENIE:

-zgodnie z zasadami zrównoważonego nawożenia roślin sadowniczych.

ZAPYLENIE:

-odmiany samopylne

-częściowo samopylne 3-5 uli na 1ha sadu śliwowego

-obcopylne

OCHRONA SADU ŚLIWOWEGO:

Okres bezlistny:

Rak bakteryjny- w sadach zagrożonych zabieg w fazie nabrzmiewania pąków→Miedzian

Torbiel śliw- przed pękaniem pędów liściowych→Syllit

Choroba grzybowa, owoce zdeformowane, bez pestek, niesmaczne, infekcja

pąków kwiatowych

Przed kwitnieniem:

Torbiel śliw- na początku białego pąka→Syllit

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych- tuż przed kwitnieniem→Miedzian

Pordzewiacz śliwowy- zabieg w okresie białego pąka, głownie sady młode, gdzie w poprzednim roku obserwowano objawy żerowania szkodników→Mitac

Objawy: wiosną słaby rozwój pędów, liści i kwiatów.

Latem żółtobrązowe podłużne plamki, pęknięcia na skórce konarów

Jesień - skorkowacenie skórki pędów

Mszyce →od okresu zielonego pąka, zabieg ogranicza występowanie szarki, zwalczanie →Primor szarka→usuwać porażone drzewo

Misecznik śliwowy → w okresie między zielonym a białym pąkiem→Fastac

Wysysa soki z pędów i liści

Piędzik przedimek przedzimek inne gąsienice zjadające liście - w okresie białego pąka→Zolone

Przędziorki - zabieg konieczny, jeżeli liczebność form ruchwych wynosi 3 lub więcej osobników na liść→Mitac

Po kwitnieniu:

Mszyce - po zauważeniu pierwszych mszyc→Primor

Pordzewiacz śliwowy - zauważony po kwitnieniu→Mitac

Owocnia żółtoroga - zabieg pod koniec opadania płatków kwiatowych, jeśli na białe pułapki lepowe odłowiło się więcej niż 60 osobników→Basudin

Przędziorki -zabieg konieczny, jeśli liczebność faz ruchliwych>3/lisć→Mitac

Koniec V - początek VI

Mszyce-po zauważeniu pierwszych mszyc→Primor

Przędziorki->5 faz ruchliwych/liść→Mitac

Pordzewiacz śliwowy- gdy wystepują objawy żerowania→Mitac

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych- zabieg rozpocząć od końca V (na odm.wcz.) lub

koniec VI. Następne zabiegi (3-4) co 10-14 dni→Topsin

Owocówka śliwkóweczka- I pokolenie w 1 poł.V→pułapki feromonowe

→ Insegar-na pocz. masowego lotu motyli krótko przed rozp. składania jaj.

Preparaty acylomocznikowe (Dimilin)-kilka dni później w fazie

składania jaj.

→ Owadofos-w fazie „czarnej główki”

Koniec VII - początek VIII

Owocówka śliwkóweczka-II pokolenie, wyłącznie odmiany późne,

wg sygnalizacji prowadzonej metodą pułapek

feromonowych

Przędziorki- >7 os./liść→Mitac

Brunatna zgnilizna drzew pestkowych- (jak wcześniej)→Topsin

Po zbiorze owoców:

Rak bakteryjny- w okresie opadania liści, zwłaszcza w młodych sadach→Miedzian

Zbiór owoców:

Zbiór owoców- wydajność 25-30kg/h

Zbiór wielokrotny (2-3 razy)- zbiór jednej odmiany 6-20 dni

UPRAWA CZEREŚNI:

Trudności w uprawie czereśni:

-pękanie owoców

-konieczność ochrony przed ptakami

-silny wzrost drzew

-duże koszty formowania korony

-wrażliwość na raka bakteryjnego

-wrażliwość na mróz i wiosenne przymrozki

Wymagania klimat.-glebowe:

•Wytrzymałość czereśni na niskie temp. jest mniejsza w porównaniu do wiśni lub jabłoni.

temp. (-25-30˚C). W miesiącach II-III uszkodzenia mogą wystąpić już w temp. (-20-25˚C)

•Drzewa czereśni szybko reagują na ocieplenia zimowe przed nabrzmiewaniem pąków kwiatowych (gat. klim.suchego, ciepłego)

•W rejonach o dużej sumie opadów w okresie zbiorów czereśni narażone są na pękanie. Przy niekorzystnym przebiegu pogody 60-80% plantacji może nie nadawać się do zbioru

•Czereśnie kwitną wcześniej niż wiśnie-większe straty przymrozkowi

•Gleby głębokie, przepuszczalne, przewiewne, żyzne, nie podmokłe

•pH 6,7-7,1

•poziom wody gr. 180-200mm

ZAKŁADANIE SADU:

Czereśnia ptasia - Prunus avium

Alkowa gen.

F12/1 weg.

Colt weg.

PHL_A weg., PHL_B weg., PHL_C weg.

Wiśnia pospolitaXWiśnia siwiejąca

Prunus cerasusXPrunusCanesceus

Gisela5 weg.

Gisela6 weg.

GI1481 weg.

AntypkaXCzereśnia ptasia

Prunus mahalebXPrunus avium

Maxma weg.

Wiśnia stepowa - Prunus fruticosa

Fusana-wstawka

WYKŁAD 12 11.01.2006

Prowadzenie drzew czereśni metodą Vogla (wrzeciona Vogla):

1. drzewo szczepione na wysokości 20m- 40 cm od ziemi

2. drzewa maja pietra w odległości 80m- 100 cm od siebie

3. I piętro na wysokości 60 - 90 cm

4. gałęzie wyrastają pod kątem prostym

Cięcie Vogla po posadzeniu:

- gdy drzewo jest rozgałęzione, zostawia się na przewodniku 2 pąki wierzchołkowe, a pod nimi (przed ruszeniem wegetacji) usuwa się 5-6 pąków

- gdy drzewo jest nierozgałęzione przewodnik przycina się na wysokości 90 cm

I rok formowania po cieciu Vogla :

1. w maju na nowe wyrastające pędy zakłada się klamerki.

2. po 2-3 tygodniach klamerki przenosi się na końce pędów

3. jeden pęd przewodnikowy wycina się a drugi zostawia.

II rok formowania po cieciu Vogla :

1. przycięcie przewodnika w odległości 80 cm od górnych rozgałęzień bocznych

2. u wierzchołka zostawiamy 2 pąki , a później usuwamy 3-5 pąków

3 na nowe pędy zakładamy klamerki

4. przewieszanie klamerek na koniec pędów

Cięcie czereśni metodą Brunnera = metoda podwójnego cięcia sektorialnego:

- wiosna , gdy pędy boczne korony skraca się nad oczkiem wewnętrznym

- latem, gdy wyrosły z pąka wewnętrznego należy usunąć nad wybranym niżej wyrastającym pędem.

Cięcie tradycyjne- skrócenie nad oczkiem, tworzą się odrosty, które mogą nadmiernie zagęszczać koronę, silne pionowe pędy należy usuwać.

Cięcie Brunnera (wiosna) - skracanie nad oczkiem wewnętrznym , skłania pąki dolne do tworzenia poziomo rosnących pędów trzeba usuwać tylko pąk wierzchołkowy, wyrastający z oczka wewnętrznego opóźniając letnie wycinanie pędu wierzchołkowego o jeden sezon uzyskujemy silne zahamowanie wzrostu. Umożliwia uzyskanie szerokich kątów rozgałęzień , luźnej i przewiewnej korony

- w sadach tradycyjnych , gdzie, nie stosuje się żadnych zabiegów formujących, czereśnie są dużych rozmiarów i konary wyrastają pod kątem ostrym.

Cięcie czereśni metodą Zaana:

- średnica gałęzi bocznych nie może być > niż połowa grubości przewodnika, w miejscu gdzie wyrasta gałąź boczna

- chodzi o zahamowanie przewodzenia wody i soli mineralnych w pniu przy zbyt grubym konarze ( tworzy się tu warstwa korkowa , drzewo zamiera , choroby)

- ciecie na czopy 20 cm ( cięcie tradycyjne na obrączkę)

- Preferowanie 1-3 letnich pędów

OCHRONA OWOCÓW PRZED PĘKANIEM

- 3 typy spękań owoców:

1. płytkie, okrągłe spękanie wokół szypułki

2.płytkie, okrągłe wokół owocu

3.długie i bardzo głębokie na bokach owocu

1 i 2 powodowane są przez susze i w czasie początkowej fazy wzrostu owoców

3 po opadach deszczu w wyniku absorpcji wody przez skórkę owocu ( owoc nie nadaje się na handel)

Czynniki wpływające na straty w wyniku spękań :

1. odmiana

- związane z różną intensywnością pobierania wody i wytrzymałości skórki owoców

- spękanie występuje w zależności od odmiany po pobieraniu przez owoce wody w ilości zwiększającej masę owoców o 0,4 - 2, 04 %

- odmiany podatne Burlat, Van, Butuera czerwona

- odmiany mało podatne: Regina, Korida

2. Temperatura powietrza - wysoka temp. wpływa na intensywniejsze występowanie pęknięć,

3. Pora opadu deszczu , gdy w nocy, to spękania mniejsze.

4. Wiatr- przy intensywnym wietrze mniejsze straty.

Możliwość zapobiegania:

- osłony, folie przed deszczem, ( nad nimi siatki przeciwgradowe)

- opryski związkami wapnia ( 0,5 % CaCl₂ ) bezpośrednio przed deszczem

Ochrona przed ptakami:

Regiony zagrożone: okolice Wrocławia, Rzeszowa, Kalisza, Leszna

„Łutówka” - odmiana wiśni, u nas najpowszechniej uprawiana, jest w znacznie mniejszym stopniu niż czereśnie naeażona na szkody wyrządzone przez ptaki. Przeciętnie co 7 sezony silnego zaprażenia wiśni a „Notrstar” co rok atakowana.

Gatunki wyrządzające szkody:

- szpak 30%

- kwiczoł 50%

- gawron w mniejszym stopniu

- kanka

Termin lustracji w okresie dojrzewania owoców . Sposób lustracji wizualny - obszar całego sadu na obecność stad ptaków.

Sposoby ochrony przed ptakami:

1. Aparatura biosoniczna ( BIRD CARD ) emitujące rzeczywiste dźwięki wydawane przez drapieżniki, jak również ptaki danego gatunku znajdujące się w niebezpieczeństwie ( urządzenie produkowane do sadów różnej wielkości 0,6 - 16 ha) . Musi mieć własne zasilanie , na akumulator samochodowy

2. Do odstraszania szpaków stosuje się własny krzyk, a dla kwicioł krzyk sójki , dla gawronów ich własny krzyk. Emisje powinny być krótkie , nadawane tylko w czasie nalotów ptaków.

3. Detonatory gazu- wykorzystujące gaz do wywołania huku odstraszającego ptaki. Efekty dźwiękowe muszą być urozmaicone ze względu na porę emisji , czas trwania , częstotliwość, kierunek i miejsce wytwarzania.

4. Siatki bezwęzłowe - specjalne siatki przeciw ptakom rozwijane na konstrukcji roślinnej w postaci rusztowania, z pali i drutów. Takie zabezpieczenie to pełna ochrona plonu. Nie zaleca się zarzucania siatek bezpośrednio na drzewa bo tak uszkadza się siatkę, część plonu i naraża się życie ptaków. Stosowanie tego ogranicza się do małych obiektów i powierzchnia mniejsza niż jeden hektar. Jest to najlepsza metoda ale kosztowna.

5. Metoda ekologiczna - wadą jest czasochłonność - zapewnienie w otoczeniu sadu alternatywnych źródeł pokarmu dla ptaków np. drzewa morwy białej lub morwy górskiej. Jedno drzewo morwy białej może przyciągnąć sto szpaków przez dwa miesiące. Po połowie czerwca. Drzewa należy sadzić w odległości co najmniej 500 metrów od sadów ale efekt dopiero po 10 -12 latach po posadzeniu.

6. Zakładanie cebuli na konarach.

UPRAWA GLEBY:

- w przypadku podkładek karłowych stwierdzono dużą wrażliwość korzeni przybyszowych na herbicydy, dlatego zaleca się stosowanie osłon na pień np. z impregnowanego papieru.

- przerzedzanie zawiązków jest zbędne

Zapylenie

- tyko niektóre odmiany są samopylne np. Stella- większość uprawianych u nas to obcopylne, wzajemne zapylenie niektórych odmian jest niemożliwe z przyczyn genetycznych np. Bladoróżowa.

- kwiaty nieatrakcyjne dla owadów dlatego ustawia się ule - 4 sztuki na hektar, gdy zakwitnie 10 procent kwiatów.

- bardzo dobry plon uzyska się gdy 20 procent kwiatów przekształci się w owoce.

- ochrona tak jak u wiśni.

Zbiór owoców

Wielokrotny - w miarę dojrzewania owoców bo czereśnie dojrzewają nierównomiernie ( cecha odmianowa ) . owoce można przetrzymywać na drzewach gdy mamy ochron e przed deszcze i ptakami , ale mogą być uszkadzane przez owady . Owoce są całkowicie wybarwione z szypułkami.

UPRAWA WIŚNI

- w Polsce gatunek przerobowy , rzadko do bezpośredniej konsumpcji

- opłacalność zależy od producentów innych krajów

Cechy :

- gatunek o owocach typowo przerobowych

- w porównaniu do produkcji jabłek produkcja wiśni jest łatwiejsza i tańsza

- gospodarstwo produkujące wiśnie nie musi posiadać chłodni

- mniejsze nakłady na ochronę przed chorobami i szkodnikami w porównaniu do jabłoni

- wysokie nakłady pracy ręcznej na zbiór owoców .

Wymagania klimatyczno - glebowe

Większość odmian tak samo wytrzymała na mróz jak jabłoń

- nie powinno się uprawiać w rejonach o dużej ilości opadów- tereny podgórskie- bo pękanie owoców

- większe ryzyko uszkodzeń przymrozkowych ze względu na wcześniejsze kwitnienie , przed jabłoniami , kwiaty uszkadzane są przez przymrozki wiosenne

- najlepsze gleby gliniaste lub pyłowe , niezbyt ciężkie i zalewane

- na lekkich piaszczystych glebach IV lub V klasa rosną dobrze gry pod warstwą piasku SA pokłady gliny

- poziom wody gruntowej 180 - 200 cm

- pH _KCl - 6,7 - 7,1

3

B

A

---