Wykład 1 27.02.2016r. dr Dratwińska Kania

Egzamin: teoria: wielokrotny wybór+ referat do 5 osób do 1 maja (wykaz literatury) ok. 10-15 stron

Literatura:

1. Ustawa o rachunkowości

2. MSSF nr 8 „zasady polityka rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów”

3. Kodeks zawodowej etyki rachunkowości, Stowarzyszenie księgowych w Polsce

4. Polityka bilansowa i sprawozdawczość finansowa w zarządzaniu firmą, Sawicki 1996 r.

Pojęcie polityka jest wieloznacznie i ogólnie wiąże się z dążeniem do wyznaczonego celu przez podmiot. W ogólnym znaczeniu przez określenie polityka rozumie się:

• Zręcznie, konsekwentne postępowanie jednostki zmierzające do określonego celu

• Konsekwentne stosowanie przez kierownictwo zorganizowanych grup zasad i metod zmierzających do osiągnięcia określonych celów

Polityka rachunkowością związana jest z procesem powstawania informacji ekonomicznych i finansowych.

Informacje zwarte w sprowadzaniach finansowych są pomocne m.in. w:

• Podejmowaniu decyzji związanych z zarządzaniem przedsiębiorstwa

• Podejmowaniu decyzji dotyczących lokat kapitałowych

• Polityce kredytowej

• Ustalaniu zasad podziały zysku i polityce dywidend

• Polityce podatkowej

• Przygotowaniu oraz wykorzystaniu statystyk dochodu narodowego

Rozróżnić można następujące płaszczyzny polityki rachunkowości:

• Międzynarodowa polityka rachunkowości

• Krajowa polityka rachunkowości

• Polityka gospodarcza przedsiębiorstwa

Ad. 1 W ramach międzynarodowej polityki rachunkowości rozróżnić można regionalna i globalną międzynarodową politykę rachunkowości. Pierwsza z nich to np. polityka Unii Europejskiej czy krajowa polityka rachunkowości ( gdy jest taka sama jak międzynarodowa). Dyrektywy Unii Europejskiej wyznaczają kierunki krajowych norm jakości państw członkowskich. Polityka globalna jest realizowana m.in. w drodze ujednolicenia IFRS i UK GAAP.

Ad.2 Krajowa polityka rachunkowości obejmuje takie działania jak:

• Wydawanie przepisów określających rachunkowość jednostek gospodarczych

• Opracowanie planów kont, jednolitych wzorów sprawozdań finansowych, wydawania instrukcji metodologicznej do rachunku kosztów itp.

• Opracowanie krajowych standardów rachunkowości

• Powoływanie instytucji, których zadaniem jest opracowywanie wyżej wymienionych przepisów, planów kont, standardów itp., czasem także ich wdrażanie do praktyki i interpretowanie, konsultacje społeczne, organizowanie konferencji metodycznych, wybór osób reprezentujących powołane instytucje grupy interesu

• Opracowania te nie mają mocy powszechnie wiążące, ich rolą jest pomoc przedsiębiorstwu w kwestiach spornych

Międzynarodowa i krajowa polityka rachunkowości w postaci szczegółowych przepisów, standardów postępowania, wytycznych i procedur, kształtują ramy prawne i zwyczajowe, w których przedsiębiorstwa realizują własną politykę rachunkowości.

Procedura przyjmowania Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej

Podstawa prawna zawarta jest w Rozporządzeniu 1606/2002 Parlamentu Europejskiego oraz Rady w sprawie międzynarodowych standardów rachunkowości, natomiast poszczególne MSR/MSSF włączane są do prawa UE w formie rozporządzeń wykonawczych Komisji Europejskiej.

Procedura przyjęcia MSR/MSSG obejmuje:

• Wydanie rekomendacji w sprawie przyjęcia lub odrzucenia danego MSR/MSSF przez Europejską Grupę Doradczą ds. Sprawozdawczości Finansowej (ERFAG)

• Zaaprobowanie przyjęcia danego MSR/MSSF przez Komitet Regulacyjny ds. Rachunkowości (Accounting Regulatory Committee- ARC) działający przy Komisji Europejskiej

• Wydanie opinii przez Parlament Europejski

• Wydanie przez Komisję Europejską rozporządzenia zawierającego tekst przyjętego MSR/MSSF i opublikowanie go we wszystkich językach urzędowych UE.

Aby można było przyjąć międzynarodowy standard rachunkowości, jego zastosowanie powinno zapewnić dokładny i rzetelny obraz sytuacji finansowej spółki jej wyników być zgodne z europejskim interesem publicznym, a także spełniać kryteria zrozumiałości odpowiedniości, wiarygodności i dokładności niezbędnych dla informacji finansowych, na podstawie których podejmuje się decyzje gospodarcze i ocenia się zarzadzanie. Komisja konsultuje się z Komitetem Europejskim Regulatorów Papierów Wartościowych (CESR) w celu stworzenia wspólnego podejścia do przestrzegania tych zasad.

W Polsce bezwzględnie obowiązujące są przepisy UoR a także przepisy wykonawcze w postaci rozporządzeń Ministra Finansów czy Uchwał Komisji Nadzoru Finansowego. W razie braku uregulować w ustawie przedsiębiorstwo powinno kierować się krajowymi standardami rachunkowości, a w następnej kolejności IFRS. Jednakże wszystkie spółki notowane na giełdach państw członkowskich Unii Europejskiej, a więc także GPW w Warszawie, musza od 2005 roku sporządzać skonsolidowane sprawozdania finansowe w zgodnie z IFRS(MSSR). Polska UoR wymóg ten nałożyła również na wszystkie banki.

Pojęcie polityki rachunkowości przedsiębiorstwa zostało zdefiniowane w UoR. Są to przyjęte zasady rachunkowości, przez które rozumie się wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSSF, zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych.

Pojęcie polityki rachunkowości zostało rozszerzone o dokumentację opisującą przyjęte zasady (polityki) rachunkowości, a w szczególności dotyczące:

1. Określenie roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych

2. Metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania WF

3. Sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych. w tym co najmniej:

• zakładowego planu kont ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zadań, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej,

• wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera – wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych z określeniem jej struktury, wzajemnych powiązań oraz funkcji w organizacja całości organizacji ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera,

• opis systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczania dostępu do danych i systemu przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji.

1. Systemu służącemu ochronie danych i ich zbiorów w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innej dokumentacji danych

Dodatkowo należy pamiętać, że:

• Za politykę rachunkowość organizacji odpowiedzialność ponosi zarząd

• Polityka rachunkowości musi uwzględnia specyfikę organizacji

• Opracowana polityka rachunkowości musi zostać spisana oraz przyjęta przez zarząd uchwałą

• Od opracowanej polityki rachunkowości zależy wiarygodność organizacji.

Sporządzanie dokumentacji przyjętych zasad rachunkowości – etapy:

• Określenia podstawowych informacji o jednostce oraz potrzeb informacyjnych występujących wewnątrz niej

• Sporządzenie obligatoryjnych elementów polityki rachunkowości

• Sporządzenie nieobligatoryjnych elementów dokumentacji przyjętych zasad rachunkowości

• Opracowanie zasad, częstotliwości i weryfikacji i aktualizacji dokumentacji

• Wydanie przez kierownika jednostki zarządzenia zatwierdzającego dokumentację opisującą zasady rachunkowości

Polityka rachunkowości swym zasięgiem obejmuje w szczególności:

• Definicje kategorii finansowych

• Grupowanie kategorii ekonomicznych

• Zasady wyceny wstępnej

• Sposób ustalenia wyniku finansowego

• Zasady wyceny na dzień bilansowy

• Zasady ujmowania i prezentacji pozycji w sprawozdaniu finansowym oraz w informacji dodatkowej

Polityka rachunkowości według MSSF nr 8 „Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów”.

Konkretne prawidła, metody, konwencje, reguły i praktyki przyjęte przez jednostkę gospodarczą przy sporządzaniu i prezentacji SF.

Odpowiedzialność/ rozliczalność

Zasadniczy element porządku ekonomicznego, w którym instytucji i inne organy są poddawane nadzorowi i kontroli na podstawie obowiązujących regulacji prawnych.

Zobowiązanie do dbania o porządek ekonomiczny w zakresie rozliczalności za czyny oraz brak aktywności, w określonych obszarach ekonomicznej aktywności.

Rozliczalność za strategię komunikacji przyjętą przez podmiot w określonych warunkach

Odpowiedzialność w rachunkowości:

EX POST

• Należytą staranność przy realizacji obowiązków wchodzących w zakres polityki rachunkowości

• Sporządzanie SF zgodnie z regulacjami prawnymi, sprawozdań statystycznych, deklaracji ubezpieczeniowych pracowników (społecznego, zdrowotnego), deklaracje i zeznania podatkowe ( PIT, CIT, VAT)

• Poddanie SF badaniu, ogłoszeniu, złożeniu we właściwym rejestrze sądowym, udostępnianie SF w przypadku przewidzianych ustawą

• Właściwe prowadzenie ksiąg rachunkowych

• Gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji

• Sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów

EX ANTE

• Stanowienie polityki rachunkowości

• Organizacji rachunkowości

• Zdolność do trwania i rozwoju w dłuższym okresie

• Nadzór nad rachunkowością

• Opracowanie i wdrożenie kontroli wewnętrznej

Dyrektywa 2006/46/w praelementu europejskiego i rady z 14 czerwca 2006 r. Pkt. 3

Podstawa odpowiedzialności prawnej za sporządzenie i opublikowanie rocznych sprawozdań finansowych jest prawo krajowe.

MIĘDZYNARODOWA POLITYKA RACHUNKOWOŚCI:

Można ogólnie założyć, że istnieją dwa odrębne systemy rachunkowości w skali międzynarodowej. Są to Standardy rachunkowości reprezentowane przez regulacje rachunkowości głównie w Stanach Zjednoczonych wydane jako Ogólne Akceptowane zasady rachunkowości (GAAP) oraz regulacje rachunkowości w Unii Europejskiej, na których bazują Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (IFRS/MSSF).

IFRS używanie są nie tylko w UE, ale także w krajach takich jak Hongkong, Australia, Malezja, Pakistan, w krajach należących do Rady Współpracy Zatoki Perskiej, Rosji, RPA, Singapur, Turcja. Na dzień 27 sierpnia 2008r. ponad 113 państw świata łącznie z całą Europą wymagało lub zezwalało na sprawozdawczość zgodna z IFRS. Około 85 państwa spośród krajów wymagało tej sprawozdawczości we wszystkich krajowych, notowanych na giełdzie przedsiębiorstwach.

Istnieje pewna hierarchia IFRS, związana ze stosowaniem polityki rachunkowości dla każdej transakcji, kiedy mamy do czynienia ze szczególnym rodzaje transakcji, polityka rachunkowości jest determinowana przez stosowanie standardów lub interpretacji i rozważanie w związku z poradami implementacyjnymi. W przypadku braku standardu lub interpretacji, która szczególnie odnosi się do danej transakcji, kierownictwo zastosuje taką politykę rachunkowości, która doprowadza do informacji, która jest:

• związana z ekonomicznymi potrzebami podejmowania decyzji przez użytkowników

• wiarygodna, że SF spełnia następujące cechy:

• reprezentuje wierne i bezstronne pozycję finansową, wyniki finansowe i przepływy pieniężne przedsiębiorstwa

• odzwierciedla ekonomiczną naturę transakcji

• jest neutralna ( tzn. wolny od kosztów)

• jest ostrożna

• jest kompletna we wszystkich materialnych szacunkach

Można więc stwierdzić, że IFRS są oparte na ogólnych zasadach, zwanych nadrzędnymi zasadami rachunkowości, którym podporządkowane są szczegółowe regulacje, a w miarę braku szczegółowych regulacji muszą być przestrzegany

Stany Zjednoczone ogólnie zaakceptowały, że literatura Ogólnie Akceptowanych Zasad Rachunkowości (US GAAP) jest oparta na regułach (przepisach). Między innymi z tego powodu literatura USGAAP jest bardziej wielotomowa niż literatura IFRS.

Główne modele rachunkowości- różnice

Kraje należące do danej grupy
Struktura własnościowa
Orientacja
Unormowanie prawne
Cele sprawozdania
System fiskalny
Zakres ujawnień
Najważniejsze zasady rachunkowości

Na wspólnym spotkaniu we wrześniu 2002, IASB, oraz FASB uzgodniły, że będą działać razem w kierunku opracowania w pełni zgodnych i wysokiej jakości standardów SF, które mógłby być stosowane zarówno w kraju jaki zagranicą. Taki wspólny wysiłek jest czasem określany jako międzynarodowa zbieżność ogólnie przyjętych zasad księgowania w USA

W efekcie dążeń do jednolitości SF, ujednolicanie regulacji prawnych rachunkowości przybrało następujące formy:

• harmonizacji regulacji rachunkowości

• standaryzacji regulacji rachunkowości

• unifikacji regulacji rachunkowość

Ad. 1 Harmonizacja jako jedna z form ujednolicania regulacji rachunkowości rozumiana jest jako proces redukowania istniejących różnic systemów rachunkowości różnych krajów, mający na celu zbliżenie tych systemów i zwiększenie porównywalności informacji sprawozdawczych. Proces ten uzewnętrznia się w postaci zmniejszenia ilości stosowanych praktyk poprzez wyznaczenie granic różnorodności i określenie zestawu praktyk w ramach którego podmioty mogą dokonywać wyboru, harmonizacji rachunkowości podjęły się międzynarodowa Rada Standardów Rachunkowości i Rada Standardów Rachunkowości Finansowej.

Ad.2 Standaryzacja rachunkowości oznacza: stosowanie dokładnie takich samych praktycznych reguł. Ma to miejsce wtedy, jeżeli podmiotom z różnych krajów narzucone zostanie stosowanie jednolitych praktyk rachunkowości i jednolitych norm rozwiązywania jej problemów. Takie praktyki narzuciły m.in. Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej

Ad. 3 Unifikacja regulacji rachunkowości jest związana z eliminowaniem różnorodnych rozwiązań, czyli z odrzuceniem możliwości występowania odmiennych regulacji prawnych rachunkowości w poszczególnych krajach. Z chwilą wejścia w życie nowych regulacji o szerszym zasięgu niezgodne z nią regulacje lokalne tracą moc prawną.

Celem ujednolicania regulacji rachunkowości w skali międzynarodowej jest:

1. redukcja sposobów prezentacji sprawozdawczej działalności przedsiębiorstw działających na różnych rynkach – przykładowo, przedsiębiorstwo posiadające spółki zależne w innych państwach albo notowane na zagranicznych giełdach, np. giełdzie nowojorskiej, było zmuszone sporządzać swoje sprawozdanie finansowe na różne sposoby, dostosowane do zindywidualizowanych wymogów regulacyjnych; skutkiem takich różnych wersji sprawozdania finansowego było:

• nieuzasadniona kosztochłonność i czasochłonność opracowania danych,

• czasochłonność odczytywania różnych informacji,

• obniżenie zaufania inwestorów do ujawnionych informacji w sprawozdaniu finansowym,

  1. zwiększenie porównywalności sprawozdań finansowych przedsiębiorstw z różnych państw.

Przy opracowywaniu ujednoliconych regulacji rachunkowości działa sztab ludzi zaangażowanych w różnych międzynarodowych organizacjach księgowych, z których najistotniejsze to:

• Międzynarodowa Rada Standardów Rachunkowości (ang. The International Accounting Standards Board, IASB), efektem prac której są Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej i która zrzesza ponad 100 organizacji zawodowych;

• Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (ang. The Financial Accounting Standards Board, FASB), która działa w Stanach Zjednoczonych, wydając Ogólnie Akceptowane Zasady Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles, US GAAP);

• Międzynarodowa Federacja Księgowych (ang. The International Federation of Accountants, IFAC), której celem jest rozwój i wzmocnienie zawodu księgowego na świecie, a także popieranie procesu harmonizacji rachunkowości poprzez m.in. wydawanie międzynarodowych dyrektyw rewizji finansowej;

• Międzynarodowy Komitet Praktyk Auditingu (ang. The International Auditing Practices Committee, IAPC), który działa w ramach IFAC i dąży do ujednolicenia praktyk rewizji finansowej w drodze wydawanych wytycznych;

• Grupa G4 (ang. The Group of Four), czyli zawodowa organizacja księgowych z USA, Kanady, Wielkiej Brytanii i Australii, a także Nowej Zelandii (G4+1), dążąca do wywierania wpływu na proces tworzenia międzynarodowych standardów;

• Europejskie Stowarzyszenie Rachunkowości (ang. The European Accounting Association, EAA), które upowszechnia wiedzę o rachunkowości wśród członków z całego świata przez organizowanie kongresów i wydawanie akademickiego pisma;

• Międzynarodowe Stowarzyszenie Edukacji i Badań Rachunkowości (ang. The International Association for Accounting Education and Research, IAAER), które upowszechnia wiedzę o rachunkowości, zwłaszcza sprawozdawczości finansowej, wśród członków społeczności akademickiej;

• Komitet Regulacyjny Rachunkowości (ang. The Accounting Regulatory Committee, ARC), działający przy Unii Europejskiej, którego celem jest harmonizacja przepisów i standardów rachunkowości w krajach członkowskich;

• Europejska Grupa Rewizji Sprawozdań Finansowych (ang. European Financial Reporting Advisory Group, EFRAG), czyli niezależna instytucja prywatna, udzielająca opinii w procesie zatwierdzania Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowych;

• Międzyrządowa Grupa Robocza Ekspertów ds. Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Sprawozdawczości (ang. The Intergovernmental Working Group of Experts on International Standard of Accounting and Reporting, ISAR), kontrolowana przez Konferencję ds. Handlu i Rozwoju ONZ (ang. The United Nations Conference on Trade and Development, UNCTAD), której celem jest wspieranie tworzenia krajowych i regionalnych standardów rachunkowości, zwłaszcza w krajach rozwijających się; publikuje raporty z corocznych sesji „Problemy międzynarodowej rachunkowości i sprawozdawczości finansowej”, wytyczne dla małych i średnich przedsiębiorstw, biuletyny „ISAR Update”;

• Grupa Robocza Ekspertów Rachunkowości (ang. The Working Group of the Accountancy), działająca w ramach Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD); przedstawia raporty m.in. w sprawie zasad rachunkowości w różnych krajach i porównywalności sprawozdań finansowych;

• Komisja Europejska (ang. European Commission), czyli organ wykonawczy Unii Europejskiej, który wydaje dyrektywy, na podstawie których państwa członkowskie Unii wprowadzają własne regulacje m.in. z rachunkowości;

• Roboczy Zespół Pojawiających się Zagadnień (ang. The Emerging Issues Task Force, EITF), który powstał z rekomendacji FASB; ma za zadanie asystować FASB w ulepszaniu sprawozdań finansowych, dyskusjach i wydawanych decyzjach w ramach istniejącej autorytatywnej literatury;

• Amerykański Instytut Certyfikujący Publiczną Rachunkowość (ang. The American Institute of Certified Public Accountants, AICPA), który certyfikuje rachunkowość sektora publicznego w Stanach Zjednoczonych i rozwija standardy auditingu;

• Rada Standardów Auditingu (ang. The Auditing Standards Board, ASB), która wydaje w Stanach Zjednoczonych standardy auditingu (ang. The Statement on Auditing Standards, SAS), atestacje auditingu, sprawozdania z kontroli jakości i porady o certyfikowaniu rachunkowości sektora publicznego dla niepublicznych audytorów;

• Komitet Standardów Rachunkowości Finansowej (ang. The Financial Accounting Standards Committee, AAA FASC), który udziela komentarzy do zagadnień związanych z raportowaniem finansowym;

• Komisja ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej (ang. The International Financial Reporting Interpretations Committee, IFRIC), którą powołano w celu udzielania pomocy Radzie Międzynarodowych Standardów Rachunkowości w kreowaniu i doskonaleniu Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej, zwłaszcza w obszarach, w których mogłyby powstać sprzeczne interpretacje; uaktualnienia IFRIC są opublikowane jako elementy IASB.

Do ulepszania i wzmacniania dobrych praktyk rachunkowości przyczynia się też Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (ang. The Securities and Exchange Commission, SEC), która jako niezależna agencja Stanów Zjednoczonych

stawia wymagania m.in. co do sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw, których papiery wartościowe są wprowadzane do publicznego obrotu papierami wartościowymi na giełdzie nowojorskiej.

Celem międzynarodowej polityki rachunkowości jest opracowanie i promowanie ponadnarodowych standardów rachunkowości, aby stopniowo minimalizować różnice pomiędzy systemami rachunkowości poszczególnych krajów i zwiększać porównywalność informacji ze sprawozdania finansowego.

WYKŁAD 2 19.03

Koncepcje zysku (wyniku finansowego) w sprawozdawczości finansowej / teorii rachunkowości

Do kategorii zysku można podchodzić:

1. Syntaktycznie tzn. od strony definiujących go zasad

2. Semantycznie odwołując się do związków z otaczającą rzeczywistością ekonomiczną

3. Pragmatycznie koncentrując się na wartości użytkowej, którą przedstawia dla inwestorów

1. Koncepcje zysku w ujęciu syntaktycznym

1. Podejście transakcyjne do pomiaru zysku

2. Podejście do pomiaru zysku oparte na działalności przedsiębiorstwa

A. Podejście transakcyjne do pomiaru zysku

• To jedno z najbardziej konwencjonalnych, księgowych podejść do pomiaru zysku

• Sprowadza się do określenia wyniku finansowego na bazie zarejestrowanych zmian w aktywach i zobowiązaniach ale tylko takich, które są rezultatem transakcji

• Przez „transakcje” rozumie się zarówno kontrakty z otoczeniem (transakcje zewnętrzne) ale także wykorzystanie lub konwersja aktywów wewnątrz przedsiębiorstwa (transakcje wewnętrzne). Nie bierze się poda uwagę zmian, będących rezultatem tylko wycen rynkowych czy zmian oczekiwań.

• Jeżeli nowe wyceny rynkowe zastępują wycenę nakładów (kosztów) przy transakcjach zewnętrznych, to zysk jest uznawany wówczas, gdy występuję transakcja zewnętrzna. Wewnętrzne transakcje mogą doprowadzić do zmian w wycenie, lecz odnotowuje się zazwyczaj tylko te, które są rezultatem wykorzystania lub konwersji aktywów. Kiedy występuje konwersja, wartość starych aktywów jest zwykle przenoszona na nowe. Stąd też w podejściu transakcyjnym chętnie stosuje się koncepcję uznawania w momencie sprzedaży lub wymiany oraz konwencję kosztową w rachunkowości.

• ZALETY:

  • Składniki zysku netto mogą być klasyfikowane na kilka sposobów np. według rodzaju produkt czy klasy klienta. Ważona użyteczność informacji dla zarządu

  • Zysk osiągany z różnych źródeł, takich jak operacje i przyczyny zewnętrzne, można być księgowany oddzielnie, jeżeli tylko można zmierzyć owe źródła

  • Podejście transakcyjne stwarza podstawę do określania rodzajów i wielkości aktywów i zobowiązań na koniec okresu.

B. Podejście do pomiaru zysku oparte na działalności przedsiębiorstwa:

• Odchodzi od księgowania tylko transakcji koncentrując się na działaniach w przedsiębiorstwie, na przykład planowane zakupy, produkcja, sprzedaż, inkaso. Zysk jest rezultatem nie tylko transakcji, ale także innych działań zachodzących w przedsiębiorstwie,

• Umożliwia pomiar różnych koncepcji zysku, a jeżeli składniki zysku klasyfikuje się według różnych rodzajów operacji czy działań, które w mniejszym lub większym stopniu są pod kontrolą zarządu, znacznie lepiej można mierzyć efektywność zarządzania,

1. Koncepcje zysku na poziomie semantycznym:

• Bazują na koncepcji ekonomicznej maksymalizacji zysku w określonych warunkach struktury rynkowe, popytu, kosztów nakładów.

• Zysk można uważać jako miernik różnie rozumianej efektywności – np. możliwość maksymalizacji produkcji przy danych nakładach, możliwość minimalizacji nakładów przy danej produkcji, optymalna struktura zasobów przy określonym popycie.

• Należy odróżnić zysk księgowy od zysku ekonomicznego, a także zysku (dochodu) do opodatkowania.

• Księgowy zysk przedsiębiorstwa odpowiada wynikowi finansowemu obliczonemu z rachunku zysków i strat przedsiębiorstwa.

• Teoretycznie: Zysk księgowy netto = przychody – wydatki – amortyzacja księgowa

• Zysk ekonomiczny netto = przychód – wydatki – amortyzacja ekonomiczna

Zysk ekonomiczny może być różnie definiowany:

• Ekonomiczny zysk przedsiębiorstwa zwany czasami nadzwyczajnym lub rzeczywistą wartością dodaną jest równy zyskowi księgowemu pomniejszonemu o wartość odsetek kapitałowych, które można by uzyskać wypożyczając równowartość kosztów według przeciętnego oprocentowania kredytów w tym samym okresie

• Zysk ekonomiczny (zysk nadzwyczajny) kwota jaka pozostaje po odjęciu od przychodów firmy wszystkich kosztów łącznie z kosztem alternatywnym i kosztem ryzyka

• ZYSK EKONOMICZNY – przychody całkowite pomniejszone o koszty explicite i koszty implicite

• KOSZTY EXPLICITE – koszty rachunkowe odzwierciedlające widoczne wydatki pieniężne na zakup czynników produkcji

• KOSZTY IMPLICITE – koszty alternatywnego zastosowania zasobów (nie są traktowane jako wydatki firmy)

ZYSK EKONOMICZNY = Przychody – koszty ekonomiczne

• Koszty ekonomiczne dzielą się na :

  • Jawne (koszty amortyzacji, wynagrodzeń, zużycia materiałów)

  • Ukryte (alternatywny koszt kapitału) – odpowiada dochodowi jaki producent mógłby osiągnąć gdyby zaangażowała ten kapitał w inną inwestycję

  • Jeżeli ZYSK KSIĘGOWY = KOSZTOM EKONOMICZNYM wówczas występuje zysk normalny

  • Jeżeli ZYSK KSIĘGOWY > KOSZTOM EKONOMICZNYM wówczas występuje zysk ekonomiczny nazywany zyskiem czystym lub rezydualnym

Przyrost wartości przedsiębiorstwa zależy od oczekiwanych przyszłych przepływów pieniężnych. Zysk netto niewiele mówi o przepływach i nie może być miernikiem tworzenia wartości dla akcjonariuszy. Dlatego stworzono narzędzia oceny przedsiębiorstwa z punktu widzenia maksymalizacji jego wartości.

• Zysk ekonomiczny jest miarą, która jest najczęściej wykorzystywana dla obliczenia wartości innowacji. Ideę opisał już w 1890 roku A. Marshall.

• Pomysł ten doczekał się rozwinięcia i komercyjnego zastosowania przez wiele firm konsultingowych i występuje jako:

  • EVA™ (ang. Economic Value Addend),

  • EP (ang. Ekonomi Profit),

  • SVA ™ (ang. Shareholder Value Addend),

  • CVA ™ (ang. Cash Value Addend),

EVA – ekonomiczna wartość dodana

(Oparta na wielkościach zysku rezydualnego)

EVA = NOPATt– WACC t x Kt-1

NOPATt –zysk operacyjny po opodatkowaniu w okresie t (skorygowany),

WACC t – średni ważony koszt kapitału w okresie t.

K t-1 -Kapitał zainwestowany w okresie t-1 (skorygowany),

lub

EVA = (ROICCt – WACCt) x Kt-1

gdzie ROICCt = NOPATt/Kt-1

ROICC t- stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału w okresie t

Wzrost wartości firmy występuje wówczas gdy rentowność zainwestowanego kapitału przekracza całkowity koszt jego pozyskania czyli jeśli jest wyższa od średnioważonego kosztu kapitału.

gdy ROICC t> WACCt

(czyli EVA = (ROI – WACC) x K ; EVA >O jeśli ROI>WACC)

„Wzrost wartości firmy następuje wówczas gdy rentowność zainwestowanego kapitału przekracza koszt jego pozyskania, jest wyższa od średnioważonego kosztu tego kapitału.

Jest to równocześnie wielkość zysku, która pozostaje po odjęciu kosztu kapitału całkowitego, w tym również kapitału własnego, który nie jest uwzględniany w wielkości obliczonego zysku”

Zysk operacyjny po opodatkowaniu (NOPAT) jest ujmowany jako zysk przed odjęciem (kosztów finansowania aktywów kapitałem obcym)odsetek, po odjęciu amortyzacji, podatku.

NOPAT = PS – KO –PD (T)= EBIT – PD(T)

PS – przychody ze sprzedaży,

KO – koszty działalności operacyjnej z amortyzacją

EBIT – zysk ze sprzedaży przed opodatkowaniem i odsetkami,

PD (T) – podatek dochodowy naliczony od EBIT

Zysk operacyjny po opodatkowaniu jest skorygowany o zmianę ekwiwalentu kapitału własnego i obcego.

Wartość kapitału jest skorygowana o zobowiązania nie-odsetkowe czyli zobowiązania wobec dostawców, publiczno – prawne, z tytułu wynagrodzeń, fundusze socjalne, rezerwy na świadczenia emerytalne i podobne, rozliczenie międzyokresowe bierne.

EVA wyraża efektywność działania przedsiębiorstwa – określa efekt jaki przyniosło zainwestowanie określonego kapitału na początku okresu.

Jeśli mamy ujemną wartość EVA (stratę ekonomiczną) to oznacza, że podmiot skonsumował część powierzonego przez właścicieli kapitału. Zmniejszyła się wartość przedsiębiorstwa.

Dodatnia wartość EVA oznacza, że przedsiębiorstwo zwiększyło bogactwo właścicieli.

Jest to wielkość zysku jaka pozostaje po odjęciu kosztu kapitału całkowitego, w tym również kapitału własnego, który nie jest uwzględniany w wielkościach obliczonego zysku.

Należy pamiętać, że w uproszczeniu zainwestowany kapitał otrzymuje się odejmując od wartości aktywów zobowiązania bieżące a dokładniej sumę aktywów pomniejsza się o nieoprocentowane pasywa i powiększa o ekwiwalenty kapitału.

Rynkowa wartość dodana MVA (uzupełnienie EVA)

• Jest to nadwyżka rynkowej wartości przedsiębiorstwa (V) nad wartością zainwestowanego w przedsiębiorstwie kapitału (K).

MVA = V-K

• Odzwierciedla wzrost bogactwa inwestorów angażujących swój kapitał w przedsiębiorstwie, jest to więc przyrost wartości ponad zainwestowany kapitał.

• Określa kondycję zewnętrzną przedsiębiorstwa .

• Jest miernikiem na dany moment, przedstawia efekt kreacji wartości przedsiębiorstwa od początku jego istnienia.

Rynkowa wartość kapitału

R=c x n

c – cena akcji, n – liczba akcji

czyli

MVA = c x n – K

K- kapitał skorygowany

• MVA jest miarą chwilową, ponieważ jej wartość zmienia się z każdą zmianą rynkowej ceny akcji.

• Jest różnicą między sumą gotówki jaką właściciele spółki (w danym momencie) mogliby otrzymać ze sprzedaży swoich akcji a wielkością uprzednio zainwestowanego kapitału.

• Wysoka i rosnąca wartość MVA świadczy o wysokiej, kreowanej przez przedsiębiorstwo wartości dla właścicieli.

• Rynkowa wartość kapitału akcyjnego zależy od oceny perspektyw rozwojowych jednostki, której dokonują inwestorzy.

Między EVA i MVA istnieje ścisły związek

MVA = ∑ EVA/(1+WACC)ⁿ dla t=1

• Na rynkową wartość dodaną składają się zdyskontowane na dzisiaj przewidywane wartości EVA z poszczególnych okresów.

• EVA jest miernikiem wewnętrznym bieżących wyników działalności w ciągu roku. MVA jest miernikiem zewnętrznym (rynkowym).

• Wzrost MVA może towarzyszyć spadkowi EVA, czyli dodatnie MVA może towarzyszyć ujemnej EVA.
  Pomimo słabych wyników – uszczuplenia bogactwa właścicieli, inwestorzy korzystnie oceniają przyszłość przedsiębiorstwa.

• EVA i MVA można wykorzystać do porównań wyników rożnych jednostek, do tworzenia różnego rodzaju zestawienia i rankingów.

1. Koncepcje zysku na poziomie pragmatycznym:

• Odnoszą się do procesów decyzyjnych inwestorów i wierzycieli, reakcji cen papierów wartościowych na rynkach zorganizowanych na ogłaszane zyski, decyzji kierownictwa odnośnie do wydatków kapitałowych oraz sprzężeń zwrotnych między zarządem a księgowymi

Sprawozdanie o wyniku finansowym:

• Porównawczy rachunek zysków i strat,

• Kalkulacyjny rachunek zysków i strat,

• Sprawozdanie z całkowitego dochodu,

• Informacja dodatkowa w zakresie poszczególnych kosztów, przychodów, dochodu do opodatkowania,

Nadrzędne zasady rachunkowości:

• Wiernego i rzetelnego obrazu przedsiębiorstwa

• Zasada memoriałowa

• Zasada współmierności

• Zasada kontynuacji działania

• Zasada ostrożności

MEMORIAŁU

W księgach rachunkowych oraz w wyniku finansowym należy obowiązkowo uwzględnić wszystkie osiągnięte i przysługujące jednostce w okresie sprawozdawczym przychody oraz wszystkie obciążające je koszty bez względu na termin zapłaty co znaczy że decydującym kryterium jest przypisanie zdarzeń gospodarczych do okresu sprawozdawczego w którym one nastąpiły, Jest przeciwieństwem zasady kasowej, która bazuje na przepływach pieniężnych.

WSPÓŁMIERNOŚCI

Zakłada merytoryczną i czasowa zgodność kosztów i przychodów przy obliczaniu wyniku finansowego za dany okres sprawozdawczy. Ze wszystkich operacji wynikowych danego okresu wyodrębnia się te, które kształtują wynik finansowych w tym okresie.

1. Przychody tylko zrealizowane w danym okresie

2. Koszty zarówno rzeczywiście poniesione jak i „przypisane” do danego okresu chociaż jeszcze nie poniesione w sensie formalnym

Oznacza to, że do zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi koszyków, aktywów lub pasywów danego okresu sprawozdawczego zalicza się koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione.

Operacja gospodarcza	WF bez zasady współmierności	WF z zasadą współmierności
Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych w danym okresie (20.000)	+ 20.000	+ 20.000
Zaliczka na poczet sprzedaży wyrobów w następnym okresie (5.000)	+ 5.000	Przychód przyszłych okresów
Koszty wytworzenia wyrobów w danym okresie (18.000)	- 18.000	Przyrost aktywów bieżących okresów
Czynsz za najem opłacony z góry za następny okres (1.000)	- 1.000	Przyrost aktywów bieżących okresów
Koszt wytworzenia sprzedanych wyrobów w danym okresie (12.000)	Brak operacji	- 12.000
WF brutto bieżącego okresu:	+ 6.000	+ 8.000

OSTNOŻNOŚCI

Określa szczególne wymagania w zakresie ustalania wartości aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego. Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty). W wyniku finansowym – bez względu na jego wysokość – należy więc uwzględnić:

• Zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych

• Wyłączenie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne

• Wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne

• Rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

Wyżej wymienione zdarzenia należy uwzględnić także wtedy gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem faktycznego zamknięcia ksiąg rachunkowych.

Zgodnie z par. 81 MSSF 1 Prezentacja sprawozdań finansowych wszystkie przychody i koszty ujęte w danym okresie prezentuje się w pojedynczym sprawozdaniu z całkowitych dochodów lub dwóch sprawozdań jednocześnie:

• Jednostkowym rachunku zysków i strat

• Sprawozdaniu z całkowitych dochodów gdzie obok zysk lub strat rachunku zysków i strat wykazuje się inne całkowite dochody.

• Określono minimalny zakres informacji jakie powinno zawierać sprawozdanie z całkowitych dochodów jednak brak jest szczegółowych rozwiązań trudno jednoznacznie wskazać na pełny wzór sprawozdania

Minimalny zakres informacji w sprawozdaniu z całkowitych dochodów:

1. Przychody

2. Koszty finansowe

3. Udziały w zyskach i stratach jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięć wycenianych zgodnie z metodą praw własności

4. Obciążenia z tytułu podatków

5. Łączna kwota obejmująca sumy

   1. Zysku lub straty po opodatkowaniu na działalności zaniechanej

   2. Zysku lub straty po opodatkowaniu ujętej w momencie przeszacowania do wartości godziwej pomniejszonej o koszty zbycia aktywów lub grupy do zbycia stanowiących działalność zaniechaną

6. Zysk lub strata netto

7. Inne całkowite dochody sklasyfikowane wg rodzaju z wyjątkiem punktu 8

8. Udział w zyskach i stratach jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięć rozliczanych zgodnie z metodą praw własności

9. Całkowite dochody ogółem

CAŁKOWITE DOCHODY OGÓŁEM to zmiana w kapitale własnym, która nastąpiła w ciągu okresu na skutek transakcji oraz innych zdarzeń, inna niż wynikająca z transakcji dokonywanych z właścicielkami występującymi w charakterze udziałowców. Całkowite dochody obejmują zatem wszystkie składniki dotychczasowego rachunku zysków i strat oraz inne całkowite dochody.

Inne całkowite dochody:

• Zmiany w nadwyżce z przeszacowania

• Zyski i straty wynikające z przeliczenia pozycji sprawozdania finansowego jednostki działającej za granicą

• Zyski i straty aktuarialne z tytułu programy określonych świadczeń

• Zyski i straty z tytułu przeszacowania składników aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży

• Efektywną część zysków i strat związanych z instrumentem zabezpieczającym w ramach zabezpieczenia przepływów pieniężnych

Składniki innych całkowitych dochodów to przychody lub koszty rozliczane bezpośrednio kapitałem własnym. Zmiany w zakresie rachunku zysków i strat polegają na tym, że w sprawozdaniu z całkowitych dochodów jednostki musi wykazywać wszelkie zmiany zachodzące w kapitale własnym z tytułu transakcji gospodarczej, poza transakcjami z udziałowcami. W świetle dotychczasowych rozwiązań w rachunku zysków strat wykazywane były jedynie skutki transakcji, które były rozliczane bezpośrednio z wynikiem finansowym.

PRZYKŁAD

Spółka wykazuje w księgach aktywa finansowe dostępne do sprzedaży. Cena nabycia tych aktywów wynosi 5.000 zł. Wartość godziwa aktywów na pierwszy dzień bilansowy to 5.200 zł, na drugi dzień bilansowy 4.950 a na trzeci 5.300 zł. Spółka sprzedała te aktywa za 5.150 zł. Na kolejne dni bilansowe jednostka wykazuje wzrost i spadek wartości aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży w kapitale z aktualizacji wyceny.

ROZWIĄZANIE: Ostatecznie zgodnie z przepisami MSR 39 skumulowany zysk musi przenieść na przychody: wzrost 200 zł, spadek 250 zł, wzrost 350 zł. Saldo 300 zł należy przenieść jako przychód do rachunku zysków i start i o tę kwotę należy korygować inne całkowite dochody.

Zgodnie z zasadą kompletności jednostka musi wykazać wszystkie osiągnięte przychody i poniesione koszty w sprawozdaniu z całkowitych dochodów, jeżeli spełniają one definicję. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady: w rachunku zysków i strat nie należy wykazywać korekty błędów oraz efektu zmian polityki rachunkowości. Należy zwrócić uwagę, że w rachunku zysków i strat mogą występować pozycje, które zostały ujęte w innych całkowitych dochodach. W celu uniknięcia podwójnego przyjęcia tych pozycji, w innych całkowitych dochodach należy dokonać odpowiednich korekt jako korekt z tytułu przeklasyfikowania. Dotyczy to np. aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży. Zgodnie z § 55b MSR 39 zyski lub straty wynikające ze składnika aktywów finansowych zaliczonego do dostępnych do sprzedaży, należy ująć bezpośrednio w kapitale własnym poprzez zestawienie zmian w kapitale własnym, do momentu wyłączenia składnika aktywów finansowych z bilansu. W momencie wyłączenia, skumulowane zyski i straty poprzednio ujęte w kapitale własnym należy ująć w rachunku zysków i strat.

W sprawozdaniu z całkowitych dochodów ujawnia się także informacje na temat podziału zysku lub pokrycia straty za okres sprawozdawczy w syntetycznych pozycjach wynikowych każdej z części sprawozdania:

• W jednostkowym rachunku zysków i start kwotę z pozycji zysk/strata za dany okres należy przyporządkować do udziałów mniejszościowych oraz właścicieli jednostki dominującej

• Kwotę wykazaną w łącznych całkowitych dochodach należy przyporządkować do udziałów mniejszościowych oraz właścicieli jednostki dominującej

Gdy pozycje przychodów i kosztów są istotne, jednostka ujawnia osobno ich rodzaj i kwotę. Istotnymi pozycjami, które należy ujawniać w sprawozdaniu z całkowitych dochodów lub informacji dodatkowej osobno są informacje dotyczące:

1. odpisu aktualizującego

   1. wartość zapasów do wartości netto możliwej do uzyskania

   2. wartości rzeczowych aktywów trwałych do wartości odzyskiwanej a także odwrócenia takiego odpisu

2. Restrukturyzacji działalności jednostki jak również odwrócenia rezerw na koszty restrukturyzacji

3. Zbycia rzeczowych aktywów trwałych

4. Zbycia inwestycji

5. Działalności zaniechanej

6. Rozliczeń z tytułu spraw sądowych

7. Odwrócenia innych rezerw

W sprawozdaniu z całkowitego dochodu należy ujawnić zmiany w kapitale własnym jednostki między początkiem i końcem okresu sprawozdawczego, które odzwierciedlają przyrost lub spadek jej aktywów netto w ciągu okresu. Zmiany te są przede wszystkim skutkiem zysków i strat wygenerowanych z działalności gospodarczej jednostki.

Informowanie o kapitałach – zagadnienia teoretyczne

Podział kapitału na własny i obcy jest szczególnie ważny z punktu widzenia jego wpływu na sytuację finansową jednostki – wpływa m.in. na przepływy pieniężne, ryzyko niewypłacalności. Obciążenia podatkowe, zarządzanie oraz możliwości wpływu na przedsiębiorstwo właścicieli i wierzycieli.

Istnieje wiele koncepcji kapitału. W rachunkowości przyjmujemy technicznie jego miarę , jego różnice aktywów i zobowiązań w przedsiębiorstwie, Istotę kapitałów własnych można rozpatrywać z perspektywy następujących teorii:

• Koncepcja własności przedsiębiorstwa

• Koncepcja podmiotu gospodarczego

• Koncepcja rezydualnych praw własności

• Teoria przedsiębiorstwa

• Teorii funduszowa

W opracowaniach teoretycznych z rachunkowości mamy dwie podstawowe koncepcje kapitału określane m.in.: jaka koncepcja kapitału własności oraz koncepcja kapitału jednostki gospodarczej poza tym wiele innych odmian tych koncepcji wpisujących się w ich zakres ale uwzględniające także inne koncepcje ekonomiczne i finansowe. Do innych koncepcji kapitału należąc m.in. koncepcje bazujące na rezydualnych prawach własności, teorii przedsiębiorstw czy teorii funduszy.

Cechą charakterystyczną koncepcji kapitału własności jest odzwierciedlenie punktu widzenia właścicieli przedsiębiorstwa, Zgodnie z tą koncepcją sporządzanie informacji sprawozdawczych ma przede wszystkim na celu zaspokoić oczekiwania właścicieli, zaś podstawowym celem przedsiębiorstwa jest prowadzenie działalności w imieniu i interesie właścicieli.

Zgodnie z tą koncepcją kapitału wszelkie koszty będą rozumienie jako obciążenie efektów ekonomicznych właścicieli przedsiębiorstwa, zaś wszelkie zyski i straty przynależą bezpośrednio do właścicieli przedsiębiorstwa i rozdysponowane są zgodnie z ich wolą i ich interesem.

Koncepcja kapitału jednostki gospodarczej wprowadza abstrakcyjną formę w postaci jednostki gospodarczej, z której punktu widzenia oceniane i sprawdzane są poszczególne procesy. Do jednostki gospodarczej należą zatem zasoby, władna jest nimi rozporządzać, generowany zysk przynależy także do jednostki gospodarczej nie zaś do właścicieli.

Interes „jednostki gospodarczej” trudno jednoznacznie zmaterializować jest reprezentowany przez interesy różnych interesariuszy, które w rezultacie są zbieżne z interesem przedsiębiorstwa do trwania i rozwoju w dłuższym okresie z czego osiągają korzyści nie tylko właściciele tego przedsiębiorstwa ale także szersze grupy społeczne a także przyszłe pokolenia. Wedle tej koncepcji różni dostarczyciele kapitału, a więc zarówno kredytodawcy jak i właściciele mają prawo do partycypacji w podziale nadwyżki finansowej, przy czym przy podziale nadwyżki ich stanowisko nie jest ani jedyne ani dominujące.

• Koncepcje kapitału odnoszą się do tego jak jednostka definiuje kapitał, który ma być zachowany. Założenia koncepcyjne MSSF identyfikują dwie fundamentalne koncepcje zachowania kapitału: koncepcję kapitału finansowego i rzeczowego.

• Wybór koncepcji zachowania kapitału oznacza wybór sposobu modyfikacji wielkości kapitału na koniec okresu obrachunkowego wynikiem finansowym, jaki został przez jednostkę wypracowany w tym okresie

• Wybór koncepcji stanowi też punkt odniesienia do ustalenia zysku. Za zysk a zarazem za zwrot z kapitału można uznać tylko tę część zwiększenia stanu aktywów, która przekracza kwotę niezbędną do zachowania kapitału.

Koncepcja kapitału finansowego:

• Kapitał finansowy może być mierzony zarówno w nominalnych jednostkach pieniężnych jak i w jednostkach stałej siły nabywczej.

Koncepcja zachowania kapitału finansowego może wystąpić w dwóch wariantach:

1. Nominalnej

2. Realnej

1. Koncepcja zachowania kapitału nominalnego:

• Zakłada stabilną i stalą siłę nabywczą pieniądza

• Osiągnięty zysk netto oznacza realny przyrost kapitałów własnych i wynika ze wzrostu kwoty minimalnej wyrażającej kapitał

• Przychody odtworzyły zużyte aktywa muszą przewyższać koszty aby móc osiągnąć zysk

• Ceny (koszty) historyczne są jednocześnie cenami rzeczywistymi, bieżącymi

• Pozwala na ustalenie wyniku działalności oraz jednocześnie zachowanie majątku w ujęciu finansowym i rzeczowym

• Jeżeli jednak mamy do czynienia z inflacyjnymi zmianami cen, omawiana metoda zachowania kapitału finansowego nie spełnia oczekiwań m.in. z powodu sumowania nominalnych kwot o różnej sile nabywczej, istnienia pozornego zysku wynikającego z inflacyjnego wzrostu wartości, kwot z tytułu amortyzacji, niewystarczających do odtworzenia środków trwałych itp.

2. Koncepcja zachowania kapitału realnego:

• Zakłada wzrost cen i spadek siły nabywczej pieniądza

• Nominalny zysk mógłby być stratą gdyż jego kwota odzwierciedla stopień zmniejszenia siły nabywczej pieniądza

• Jest to podejście zorientowane na określenie wartości majątku przy pomocy indeksu zmian ogólnego poziomu cen. Jednostka „zachowa: swój kapitał gdy przyrost jego wartości – na bazie zmian ogólnego poziomu cen – „zmieni” się w wyliczonej nominalnej wartości zysku. Zysk „koryguje” wartość kapitału zgodnie z indeksami zmian poziomu cen

• Zysk realny netto – gdy korekta wartości kapitału własnego jest niższa od zysku nominalnego netto

• Koncepcja ta pozwala w warunkach rosnącego poziomu cen zahamować odpływy tej części kapitału własnego

• W koncepcji tej majątek firmy jest wyceniany w wysokości historycznych cen nabycia lub kosztów wytworzenia.

• Wartości te są mnożone przez indeks zmian ogólnego poziomu cen i w ten sposób aktualizowane do bieżących warunków, a następnie porównywane z wielkościami rzeczywiście funkcjonującymi w momencie dokonywania przeceny (są to ceny nabycia, koszty wytworzenia, wartości likwidacyjne itp.).

• Spośród nich wybierana jest, zgodnie z zasadą ostrożności, mniejsza. Rzeczowe składniki majątku firmy mają wartości ustalone w powyższy sposób, a pozycje pieniężne, jak należności, papiery wartościowe, gotówka czy zobowiązania i kredyty, wartości niezmienione, określone są nominalnie.

• Z punktu widzenia koncepcji zachowania realnej wartości kapitału własnego jest on odtworzony, jeżeli jego wartość z początku okresu, zwiększona o indeks ogólnego wzrostu cen, jest równa wartości na koniec okresu.

• O zysku realnym można mówić dopiero wówczas, gdy suma wyżej określonego kapitału przewyższa jego skorygowaną wartość początkową. Jeżeli różnica jest ujemna, jest to strata realna, mimo że firma może wykazywać zysk nominalny.

Koncepcja zachowania kapitału rzeczowego (substancji majątkowej)

• zakłada, że kapitał własny jest zachowany, jeżeli na koniec okresu jednostka dysponuje takim samym zestawem aktywów, jak na początku okresu.

• Rozpatruje ona majątek firmy od strony aktywów bilansu, a głównie jego rzeczowych składników, obciążonych ewentualnymi długami.

• Kapitał zostaje zachowany, jeżeli podmiot gospodarczy jest w stanie zastąpić swoje aktywa aktywami tego samego typu lub jeżeli jest w stanie utrzymać moce produkcyjne w celu wytwarzania stałej ilości dóbr lub usług.

• Przy ustalaniu zysku (lub straty) porównuje się przychód ze sprzedaży z kosztami zużytych do jego osiągnięcia składników wycenionych według cen odtworzenia obowiązujących na dzień sporządzenia bilansu (ceny bieżące).

• Koncepcja zachowania kapitału rzeczowego (kosztów bieżących) pozwala na odtworzenie składników rzeczowych majątku zaangażowanych w procesie gospodarczym. Problem jednak powstaje w przypadku zasobów pieniężnych i pozycji aktywów określonych nominalnie (np. należności, udziałów w innych jednostkach itp.).

• Nie chodzi o zachowanie formy pieniężnej kapitału własnego lecz substancji rzeczowej tego kapitału tj. aktywów netto (ang. net assets),

• Jest to zatem rachunek cen (kosztów) bieżących, opisanych uprzednio, gdyż aktywa netto na koniec okresu są wycenione po aktualnie obowiązujących cenach (kosztach) ⇒ aktywa netto muszą być nabyte (po ich zużyciu) po aktualnych, bieżących cenach, aby odtworzyć majątek.

Przykład

• Bilansowa wartość początkowa zasobu jakiegoś składnika aktywów, w ilości 200 szt., wynosi 1000,-, natomiast bilansowa wartość końcowa, w ilości 210 szt. zwiększyła się do 1100,-.

• Przyjmiemy również, że indeks zmian ogólnego poziomu cen wzrósł o 10%.

• W przypadku koncepcji zachowania kapitału nominalnego wartość zasobu wykazana w aktywach bilansu wyniesie 1100,-

• Po stronie pasywów kapitał podstawowy pozostanie na niezmienionym poziomie 1000,-, natomiast zysk wygospodarowany w analizowanym okresie wyniesie 100,-.

• Koncepcja zachowania kapitału realnego przyniesie taką samą wartość bilansową zasobu tzn. 1100,-, jednak wartość kapitału podstawowego, wzrośnie do 1100,-.

• Przy omawianej koncepcji nie wystąpi w tym przypadku zysk, z uwagi na zmiany ogólnego poziomu cen.

• Dla koncepcji zachowania kapitału rzeczowego, wartości bilansowej aktywów wynoszącej 1100,- towarzyszy kapitał podstawowy 1048,- oraz zysk w kwocie 52,-.

Koncepcja zachowania kapitału (przykład)

- Stan początkowy aktywów (2szt.) 100,-

- Stan końcowy aktywów (21 szt.) 110,-

- Indeks zmian ogólnego poziomu cen wzrósł 10%

a) Koncepcja zachowania kapitału nominalnego

Bilans końcowy

AKTYWA	PASYWA
Majątek 110,-	Kapitał podstawowy 100,- Zysk 10,-
110,-	110,-

b) Koncepcja zachowania kapitału realnego

Bilans końcowy

AKTYWA	PASYWA
Majątek 110,-	Kapitał podstawowy 100,-
110,-	110,-

c) Koncepcja zachowania kapitału rzeczowego

Bilans końcowy

AKTYWA	PASYWA
Majątek 110,-	Kapitał podstawowy 104,80,- Zysk 5,20,-
110,-	110,00-

Amerykańska Rada Standardów Rachunkowości FASB wyodrębnia trzy koncepcje klasyfikacji kapitału własnego:

• Koncepcje podstawowego prawa udziałowego

• Podejście oparte na rozliczeniu w prawach udziałowych

• Podejście oparte na ponownej ocenie oczekiwanych rezultatów

WYKŁAD 3 29.05

Wycena w tym także wycena aktywów finansowych, jest jedną z podstawowych umiejętności decydującym o efektywności akumulacji i alokacji kapitału, jest także podstawowym warunkiem ujęcia aktywów finansowych w bilansie

Teoria rachunkowości – nauka o pomiarze ekonomicznych wartości tworzących się w podmiotach gospodarczych. Punktem wyjścia jest kwalifikacja skali pomiaru dokonana przez S.S.Stevensa. Za ten pomiar uznaje się każdy „proces polegający na przypisaniu liczb przedmiotom lub zdarzeniom, stosowanie do pewnych reguł.

Podchodząc do wyceny od strony teoretycznej nie można pominąć trzech podejść do wyceny:

• Podejścia kosztowego w tym koncepcję kosztu historycznego

• Podejścia porównawczego do rynku (na przykład opierając się o porównanie z podobnymi instrumentami innych spółek których wartość rynkowa jest znana lub porównanie do innych zmiennych mających wpływ na wartość wycenionej pozycji m.in. zyski,. Przepływy pieniężne, wartość księgowa spółki czy przychody ze sprzedaży

• Podejścia dochodowego w przypadku którego najczęściej wartość aktywów jest szacowana na podstawie wartości aktywów jest szacowana na podstawie wartości bieżącej określonej miary przyszłych przepływów pieniężnych (dywidendy, wolne przepływy, pieniężne dla akcjonariuszy, dochody rezydualne)

Podstawowymi modelami wyceny aktywów finansowych są:

• Model skorygowanej ceny nabycia opierający się na podejściu dochodowym

• Model wartości godziwej opierający się na podejściu porównawczego do rynku

Model skorygowanej ceny nabycia opierający się na podejściu dochodowym zgodnie z którym wartość bilansowa aktywów finansowych to cena nabycia w jakiej dany składnik po raz pierwszy wprowadzono do ksiąg (wartość początkowa) pomniejszona o spłaty wartości nominalnej (kapitału podstawowego) i odpowiednio skorygowana o skumulowana kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika a jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

Model wartości godziwej zasadzający się na znalezieniu ceny z aktywnego rynku na dany walor albo wykorzystanie innego modelu szacunku wartości aktywów finansowych, możliwe najbardziej oddającego warunki rynkowe. Model wartości godziwej preferuje więc podejście porównawcze do rynku lecz jeżeli nie jest możliwe do wdrożenia, dopuszcza stosowanie innych model (modeli opierających się na podejściu dochodowym, na przykład zdyskontowana wartość przyszłych przepływów pieniężnych lub modeli opierających się na podejściu kosztowym) zaznaczyć należy że MSSFy pozwalają na wycenę według kosztu w przypadku inwestycji w instrumenty kapitałowe nieposiadających notowań na aktywnym rynku lub w przypadku których nie da się wiarygodnie ustalić wartości godziwej, a także dla powiązanych z nimi instrumentów pochodnych, które musza zostać rozliczone w drodze dostawy nienotowanych na aktywnym rynku instrumentów kapitałowych.

• Model wartości wewnętrznej – Rozszerzając koncepcje podejścia dochodowego możemy wymienić różne modele nierynkowej wyceny aktywów finansowych, jednak uogólniając można powiedzie, że gdy nie ma aktywnego rynku wówczas najczęściej aktywa finansowe wyceniamy w oparciu o zmienne mające wpływ na przyszłe zwroty z inwestycji w aktywa finansowe.

W modelach wyceny możemy określić strumienie zwrotu na podstawie oszacowania następujących parametrów:

• Wyników finansowych

• Przyszłych przepływów pieniężnych

• Wypłat dywidendy

• Płatności odsetkowych

• Wzrostu wartości kapitału początkowego (np. wzrost ceny akcji spółek nie płacących dywidendy)

Najczęściej stosowanymi modelami są takie, które opierają się na przepływach pieniężnych. Są nimi:

• Modele opierające się na przepływach pieniężnych dla akcjonariuszy (przepływach pieniężnych obliczonych z uwzględnieniem konieczności spłaty zobowiązań), które dyskontuje się oczekiwaną stopą zwrotu z inwestycji (koszt kapitału własnego)

• Modele opierające się na łącznych przepływach pieniężnych przedsiębiorstwa, które mogą być rozdzielone między właścicieli i wierzycieli. Stopą dyskontowaną w tym przypadku jest najczęściej średnia stóp zwrotu oczekiwanych przez właścicieli i wierzycieli (średni ważony koszt kapitału)

Szacunki przyszłych przepływów pieniężnych zajmują ważne miejsce w sprawozdawczości finansowej. Zgodnie ze stanowiskiem FASB, głównym celem rachunkowości jest prognozowanie przyszłych przepływów pieniężnych.

Paragraf 37 SAFC 1 zawiera następujące stwierdzenie: podstawowym celem rachunkowości jest umożliwienie akcjonariuszom i innym grupom użytkowników sformułowanie oczekiwań co do przyszłych przepływów pieniężnych. Szacunki dotyczące wielkości czy terminowości przepływów pieniężnych są ważnym elementem modeli ustalania cen oraz wartości niektórych pozycji bilansowych. Przepływy pieniężne uznaje się za najlepszą miarę dochodowości przedsiębiorstwa dla potrzeb wyceny dochodowej

Przyszłe przepływy pieniężne wykorzystuje się w następujących modelach wyceny aktywów finansowych:

1. Modelu skorygowanej ceny nabycia.

2. W innych modelach wartości godziwej aktywów finansowych, na które nie ma aktywnego rynku, np.:

   1. wycena na podstawie zdyskontowanych do wartości bieżącej przyszłych przepływów pieniężnych,

   2. wycena na podstawie oczekiwanych, przyszłych przepływów pieniężnych, zdyskontowanych do wartości bieżącej,

3. Model wyceny akcji zwykłych znany jako model dyskontowania dywidend, zgodnie z którym wartość akcji jest równa wartości bieżącej wszystkich przyszłych przepływów pieniężnych z tytułu dywidend.

4. Model wyceny akcji znany pod nazwą modelu stałego wzrostu dywidendy, w którym zakłada się, że dywidendy wypłacane przez firmy rosną w nieskończoność według stałej stopy wzrostu.

5. Modele wyceny wykorzystujące stopę zwrotu ważoną wartościami, czyli wewnętrzną stopę zwrotu, która uwzględnia zmiany wartości portfela wynikające z przepływów pieniężnych.

Wycena jest procesem zmierzającym do ustalenia kwot pieniężnych, w jakich składniki sprawozdania finansowego mają być ujęte i wykazywane w bilansie czy rachunku zysków i strat. Sprawozdania finansowe poszczególnych jednostek mogą różnić się ze względu na ilość i strukturę elementów składowych oraz szczegółowość udostępnionych informacji.

Jest więc INSTUMENTEM POLITYKI BILANSOWEJ.

Polityka bilansowa kończy się wówczas, gdy następuje:

• Zamazywanie bilansu – tzn. niejasne rozmyte prezentowanie działalności przedsiębiorstwa oraz jego majątku i źródeł jego pochodzenia

• Fałszowaniu bilansu – zamieszczenie nieprawdziwych danych.

Zafałszowanie bilansu ma miejsce wówczas gdy następuje:

• Łączenie ze sobą pozycji niezgodnych co do istoty o odmiennej treści ekonomicznej

• Wykazywanie niepłynnych aktywów jako aktywa płynne

• Wykazywanie krótkoterminowych zobowiązań jako zobowiązania długoterminowe

• Stosowanie niedopuszczalnych kompensat pozycji majątku przedsiębiorstwa ze składnikami kapitałowymi

• Pomijanie ważnych szczegółów informacyjnych na przykład wykazywanie ogólnej wartości należności i pomijanie wartości należności wątpliwych w przypadku których istnieje większe ryzyko nieściągalności

• Sztuczne upłynnienie aktywów przez np. pozyskanie czeków i weksli od wątpliwych dłużników bez zamiaru wprowadzenia ich w obieg i wskazanie w bilansie zamiast należności wątpliwych – innych środków pieniężnych

W celu przedstawienia oczekiwanego obrazu przedsiębiorstwa przez zarząd stosowane są zazwyczaj określone rodzaje manipulacji w sprawozdaniach finansowych tj.

• zawyżone przychody ze sprzedaży poprzez przychody nie zrealizowane oraz manipulowanie datą zakończenia roku

• zawyżone zyski ze sprzedaży poprzez obniżenie koszty obowiązkowe, poprzez odsunięcie kosztów na późniejsze okresy czy ukryte rezerwy

• zawyżony majątek (należności nieściągalne, zapasy niezbywalne, nieprawidłowa wycena majątku trwałego)

• zaniżone zobowiązania. Warto zwrócić uwagę na pozycje pozabilansowe - zobowiązania warunkowe

• transakcje z podmiotami powiązanymi takie jak np. sprzedaż aktywów trwałych

• Tworzenie nowych podmiotów (aport)

• Polityka tworzenia rezerw

• Żonglerka kapitałami, przykładowo rozliczenie strat przez mziany w kapitale własnym

W modelach wyceny możemy określić strumienie zwrotu na podstawie oszacowania następujących parametrów:

• Wyników finansowych

• Przyszłych przepływów pieniężnych

• Wypłat dywidend

• Płatności odsetkowych

• Wzrostu wartości kapitału początkowego (np. wzrostu ceny akcji spółek nie płacących dywidend)

Sytuacja ekonomiczno-finansowa podmiotu prezentowana w rocznym sprawozdaniu finansowych może być przedstawiona w przedziale między sposobem tendencyjnie pozytywnym lub tendencyjnie negatywnym. Wybór najlepszej polityki bilansowej to balansowanie między tymi dwoma sposobami.

Tendencyjnie pozytywny obraz sytuacji finansowo – majątkowej firmy można przedstawić jako:

1. wykazanie możliwie wysokiego zysku dobrze prosperującego przedsiębiorstwa z uwagi na chęć podwyższenia kapitału,

2. przekonujące przedstawienie stale wzrastającego zysku w celu rozszerzenia stosunków z dostawcami i klientami,

3. ujawnienie wyższego zysku niż w rzeczywistości osiągnięto, aby wywołać wrażenie rozwoju firmy,

4. udowodnienie, że wskaźniki finansowe potwierdzają korzystną sytuację całego przedsiębiorstwa, a osiągnięte relacje bilansowe są takie jakich żąda kredytodawca.

Tendencyjnie negatywny obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa:

1. wykazywanie możliwie najniższego zysku

2. utrzymania odpisów lub wypłat z zysków na możliwie niskim poziomie,

3. ustalenia stałej procentowej stawki dywidendy w dłuższym okresie mimo osiągnięcia relatywnie wyższych

Dzięki pozytywnemu obrazowi działalności przedsiębiorstwa:

• Wierzyciele skłaniają się utrzymać lub podwyższyć gotowość kredytowania

• Zachęca się udziałowców do utrzymania oraz nabycia udziałów w przedsiębiorstwie

• Pracownicy odnoszą wrażenie, że w przedsiębiorstwie są zapewnione wynagrodzenia i inne świadczenia

• Przekonuje się klientów, że będzie zapewniona realizacja umów i usług.

Zbyt pozytywny obraz działalności przedsiębiorstwa może prowadzić do:

• Żądania przez właścicieli wyższych odsetek do kapitału

• Żądania przez udziałowców, aby wypłacić im wyższe kwoty z zysku do podziału

• Żądania przez pracowników wyższych wynagrodzeń i świadczeń socjalnych

• Rozdysponowania wskazanego zysku bilansowego „poza przedsiębiorstwo”

• Żądania obniżenia cen sprzedawanych produktów i towarów

• Wzrost konkurencji w danej branży

Prawa wyboru w zakresie wyceny bilansowej:

1. WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE

• Cena zakupu pomniejszona o odpisy umorzeniowe oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

• Cena nabycia pomniejszona o odpisy umorzeniowe oraz o odpisy z tytułem trwałej utraty wartości

• Wartości przeszacowanej pomieszanej o odpisy umorzeniowe oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

• Wartość godziwa pomniejszona o odpisy umorzeniowe oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

1. ŚRODKI TRWAŁE

• Cena zakupu pomniejszona o odpisy umorzeniowe oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

• Cena nabycia pomniejszona o odpisy umorzeniowe oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

• Koszt wytworzenia pomniejszona o odpisy umorzeniowe oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

• Wartość przeszacowana pomniejszona o odpisy umorzeniowe oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

• Wartość godziwa pomniejszona o odpisy umorzeniowe oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

Metody planowych odpisów amortyzacyjnych aktywów trwałych według prawa bilansowego

• Odpis jednorazowy

• Metoda liniowa

• Metoda degresywna

• Metoda progresywna

Metody planowych odpisów amortyzacyjnych aktywów trwałych według prawa podatkowego

• Metoda uwzględniająca wartość na koniec okresu użytkowania

• Odpis jednorazowy dla składników o wartości poniżej 3500 zł

• Metoda liniowa

• Metoda degresywna

Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego na określenie, którego wpływają w szczególności:

• liczba zmian, na których pracuje środek trwały,

• tempo postępu techniczno-ekonomicznego,

• wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,

• prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,

• przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego

Wartości niematerialne i prawne – prawa wyboru sposobu aktywowania

Definicja WNiP	Zaliczenie do grupy WNiP lub ujęcie bezpośrednio w koszty
Aktywowanie kosztów prac rozwojowych	Ujęcie w bilansie lub zaliczenie w koszty
Prawo zaliczenia składników do WNiP lub Inwestycji	Ujęcie składnika w WNiP lub Inwestycjach

INSTRUMENTY MATERIALNEJ POLITYKI BILANSOWEJ DOT. WNIP

• wycena księgowa

  • cena zakupu i cena nabycia

  • wartość rynkowa

  • wartość godziwa

• wycena bilansowa:

  • cena zakupu pomniejszona o odpisy aktualizujące oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

  • cena nabycia pomniejszona o odpisy aktualizujące oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

  • wartość rynkowa pomniejszona o odpisy aktualizujące o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

  • wartość godziwa pomniejszona o odpisy aktualizujące o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości

Przy ewidencji i wycenie wstępnej składników zapasów tj. materiałów i towarów jednostki mogą dokonać prawa wyboru spośród:

• ceny średniej ważonej

• FIFO

• LIFO

• Wyboru w drodze szczegółowej identyfikacji i rzeczywistej ceny

• Stałej ceny ewidencyjnej ustalonej na poziomie ceny zakupu lub nabycia

• Wyboru metody uproszczonej, polegającej na bezpośrednim przekazywaniu do zużycia ( z pominięciem szczegółowej ewidencji materiałów) lub sprzedaży oraz dokonywania okresowej inwentaryzacji i aktywowania sk materiałów i towarów, które pozostały (wg cen zakupu, nabycia, a prawo wyboru dla towarów dodatkowo o cenę sprzedaży netto)

Możliwości dokonania wyboru wyceny księgowej produktów gotowych w ramach materialnej polityki bilansowej:

• Średni koszt wytworzenia

• FIFO

• LIFO

• W dorsze szczegółowej inwentaryzacji i rzeczywistych kosztów

• Stałe ceny ewidencyjne, ustalone na poziomie planowanego kosztu wytworzenia lub ceny sprzedaży netto

Polityka bilansowa w sprawie kosztu wytworzenia produktu

• Wybór kryterium rozliczenia oraz metody rozliczenia kosztów pośrednich zakupu (całość rozliczenia na produkcję podstawową lub stosowanie do kierunków rozchodu materiałów) oraz produkcji pomocniczej (sposób uproszczony czy na podstawie rzeczywistych świadczeń, wybór metody rozliczenia oraz klucza rozliczeniowego)

• Wybór kształtów, które alokujemy na produkcję niezakończoną (np. tylko zużycie materiałów, koszty przerobu, wszystkie koszty bezpośrednie i uzasadnione pośrednie z produkcji lub In.)

• Wybór metody alokacji kosztów na produkty gotowe i niezakończone.

• Wybór metody kalkulacji kosztów (metody podziałowe: podziałowa prosta, ze współczynnikami, doliczeniowe: procesowa, półfabrykatowa, bez półfabrykatowa, asortymentowa, zleceniowa, nowoczesne systemy kalkulacji kosztów, m.in. Rachunek kosztów działań ABC, target costing

Prawa wyboru aktywowania kosztów:

1. czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów czyli wydatki dotyczące kosztów przyszłych okresów

2. Koszty prac rozwojowych, które dotyczą ściśle określonych, nowych lub ulepszonych produktów lub technologii, pod warunkiem że:

1. Są one wiarygodnie ustalone,

2. Nastąpi w najbliższej przyszłości wykorzystanie wyników tych prac,

3. Przyniosą one spodziewane przychody

Prawa wyboru sposobu pasywowania:

1. bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów czyli kwoty ujmowane w kosztach bieżącego okresu gdyż jego dotyczą które będą opłacone w przyszłości

2. rezerwy będące korektą wyniku finansowego o nieprawne przychody (na przykład: rezerwy na należności lub spodziewany straty)

Narzędzia polityki bilansowej dotyczące instrumentów finansowych:

• dotyczące początkowego ujęcia aktywów finansowych w księgach rachunkowych

  • wybór obowiązujących regulacji prawnych w niektórych wypadkach możliwe jest dobrowolne przyjęcie MSSF a przypadku tych podmiotów które nie mają obowiązku stosować regulacji międzynarodowych, szczegółowe rozwiązania ujmowania i wyceny aktywów finansowych według regulacji krajowych i międzynarodowych różnią się a więc wybór stosowanych regulacji wpłynie na ujęcie i wycenę składników aktywów finansowych a także na rachunek zysków i strat (sprawozdanie z całkowitych dochodów)

  • dobór grupy kapitałowej (aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy (aktywa finansowe przeznaczone do obrotu) aktywa finansowe dostępne do sprzedaży, aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności, pożyczki i należności – decyduje intencja i możliwości jednostki, docelowo aktywa finansowe ze względu na tę intencję mogą zostać zaklasyfikowane jako długo lub krótkoterminowe

  • dobór metody początkowej wyceny związanej z daną grupą klasyfikacyjną funkcjonują odmienne metody początkowej wyceny w odniesieniu do danej grupy klasyfikacyjnej, metody te różnią się także w zależności od tego, które regulacje prawne przyjmiemy za obowiązujące.

• wybór przywileju stosowania szczególnych zasad rachunkowości zabezpieczeń – o ile istnieje taka możliwość ponieważ są to szczególne zasady rachunkowości różniące się od podstawowych regulacji można się ubiegać o możliwość ich stosowania po spełnieniu wskazanych w regulacjach warunków

• wybór w zakresie rozdzielania lub nierozdzielania instrumentów złożonych

• wybór metody rozdzielania instrumentów złożonych

Instrumenty materialnej polityki rachunkowości związane z późniejszą wyceną bilansową aktywów finansowych to przede wszystkim:

• Wybór metody wyceny bilansowej dotyczący danej grupy klasyfikacyjnej aktywów finansowych

• Wybór sposobu odniesienia skutków zmian wyceny – w niektórych przypadkach.

• Wybór modelu szacowania wartości godziwej gdy nie ma aktywnego rynku na posiadany składnik aktywów finansowych

• Dobór okresu próby obserwacji historycznych na podstawie których dokonuje się prognozy

• Możliwość reklasyfikacji aktywów finansowych co wiązać się może ze zmianą metody wyceny bilansowej oraz sposobem ujęcia skutków zmian wartości (wynik finansowy albo kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny 0 inne całkowite dochody)

• Prospektywne założenia przy wycenie, dotyczące np. przyszłych przepływów pieniężnych, stóp procentowych i innych parametrów rynkowych

Formalne instrumenty polityki bilansowej

1. Sposoby prezentacji danych

   1. Użyteczność danych sprawozdawczych – liczbowych i słownych – wskazanych w poszczególnych elementach składowych sprawozdania finansowego za rok obrotowy wzrasta, jeżeli użytkownik tego sprawozdania może dane sprawozdawcze zestawić z odpowiednimi danymi porównawczymi za poprzedni rok obrotowy

   2. Szczegółowe zasady prezentacji danych zapewniające porównywalność sprawozdania finansowego określa Krajowy Standard Rachunkowości nr 7 „Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawiania błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowych – ujęcie i prezentacja oraz MSSF

Polityka bilansowa zwłaszcza w przypadkach nietypowych, gdy:

• W roku obrotowym lub w ciągu roku poprzedzającego powstała nowa jednostka, lub

• Długość okresu objętego rokiem obrotowym i rokiem poprzedzającym różni się gdyż jednostka np. zmieniła rok obrotowy albo w ciągu roku poprzedzającego rozpoczęła działalność,

• Zakłócona jest porównywalność danych sprawozdawczych i porównawczych na skutek np. zmiany na przełomie lat zasad (polityki) rachunkowości stosowanych obligatoryjnie.

Formalne narzędzia polityki bilansowej:

Obligatoryjne elementy sprawozdania finansowego:

• Bilans,

• Rachunek zysków i strat,

• Informacja dodatkowa.

Dodatkowe elementy (obowiązkowe tylko dla niektórych podmiotów, dobrowolne dla pozostałych):

• Rachunek przepływów pieniężnych,

• Zestawienie zmian w kapitale.

Wybór postaci rachunku zysków i strat (sprawozdania z przepływów pieniężnych) w jakiej będzie on włączony do rocznego sprawozdania finansowego, należy do jednostki wchodzi w zakres przyjętych przez nią zasad (polityki) rachunkowości.

Dla zwiększenia przejrzystości i przydatności informacyjnej rachunku zysków i strat (sprawozdania z przepływów pieniężnych) wskazana jest rozbudowa niektórych jego pozycji – narzędzia polityki bilansowej, dobrowolność.

Stopień szczegółowości informacji dodatkowej i sprawozdania z działalności Np. o ile jest istotne dla oceny sytuacji jednostki, sprawozdanie z działalności powinno również obejmować (art. 49 ust 3 ustawy)

• Informacje dotyczące zagadnień środowiska naturalnego

• Dodatkowe wyjaśnienia do kwot wskazanych w rocznym sprawozdaniu finansowym

• Istotność jest uznaniowa – polityka rachunkowości

Do formalnych elementów polityki bilansowej zalicza się także podział zysku. Może on w całości pozostać w przedsiębiorstwie, zostać w całości wypłacony lub częściowo zwiększyć kapitał. Członkowie rady nadzorczej, członkowie zarządu i pracownicy lub walne zgromadzenie wspólników bądź akcjonariuszy, mogą decydować o podziale zysku. Zależne jest to od specjalnych przepisów bądź formy prawnej podmiotu gospodarczego. Przeznaczenie zysku i jego podział, związane jest z zasadą swobodnego wyboru formalnych instrumentów polityki bilansowej.

Oddziaływanie na strukturę kapitałową	Poprawa wypłacalności	Oddziaływanie na pozycje „czułe”
Skrócenie bilansu poprzez umorzenie długów krótkoterminowych za pomocą wartości majątkowych możliwych do upłynnienia w krótkim terminie	Opóźnione nabycie towarów i surowców	Przeniesienie roszczeń wobec członków grupy na związane przedsiębiorstwa
Podział majątku trwałego i dzięki temu rozbicie przedsiębiorstwa na części	Wkłady środków pieniężnych wnoszone przez wspólników przed dniem bilansowym	Unikanie roszczeń wobec członków grupy przez nabycie zobowiązań dłużnika
Wyprowadzenie salda z wierzytelności i zobowiązań w stosunku do powiązanych podmiotów przez odpowiednie cesje	Przyśpieszone ściągnięcie wierzytelności oraz factoring z drugiej strony opóźniona zapłata zobowiązań	Redukcja znamion wielkości przez podział przedsiębiorstwa

Instrumenty czasowe polityki bilansowej:

• Moment oddziaływania przedsięwzięć i sposób ich rozłożenia w czasie w sposób księgowy – może to dotyczyć np. kontraktów długoterminowych, okresu użytkowania środków trwałych czy WNiP, rozliczeń kosztów i przychodów w czasie.

• Wybór dnia bilansowego i roku gospodarczego

• Termin przedłożenia, zatwierdzenia oraz publikowania sprawozdań finansowych

• Niepewność będąca nieodłącznym czynnikiem towarzyszącym działalności przedsiębiorstw sprawia, że niemożliwym staje się precyzyjna wycena wielu pozycji sprawozdania finansowego. W odniesieniu do tych pozycji możliwe jest jedynie ich oszacowanie.

• Wykorzystanie wiarygodnych oszacowań stanowi istotną część przygotowania sprawozdań finansowych i nie podważa ich poprawności.

• Wartość szacunkowa rozumiana jest jako wartość bilansowa składnika aktywów albo zobowiązania lub okresowego zużycia składnika aktywów, która jest wynikiem oceny aktualnego stanu i planowanych pożytków oraz obowiązków związanych z tymi aktywami i zobowiązaniami.

• Weryfikacja wartości szacunkowych z założenia nie odnosi się do poprzednich okresów i nie stanowi korekty błędu.

Wartości szacunkowe wykorzystywane są przy wycenie składnika aktywów lub zobowiązania:

• Przy początkowym ujęciu w księgach rachunkowych, w sytuacji gdy składnik aktywów lub zobowiązanie nie pochodzi z transakcji handlowej, na przykład w przypadku wprowadzania do ksiąg rachunkowych składnika aktywów, który został otrzymany nieodpłatnie lub wprowadzania do ksiąg rachunkowych rezerwy;

• Przy początkowym ujęciu tj. do bilansu, w sytuacji wystąpienia zmiany wartości składnika aktywów lub zobowiązania, niezależnie czy przy początkowym ujęciu dokonano wyceny w wartości rzeczywistej czy w wartości szacunkowej.

MSR 8 wskazuje na następujące przykłady zastosowania wartości szacunkowych:

1. Ustalenie wątpliwych należności

2. Ustalenie zapasów, które utraciły przydatność gospodarczą

3. Ustalenie wartości godziwej aktywów/ zobowiązań finansowych

4. Ustalenie okresów użytkowania aktywów podlegających amortyzacji, czy też oczekiwanego trybu uzyskiwania korzyści ekonomicznych związanych z takimi aktywami oraz

5. Ustalenie zobowiązań z tytułu gwarancji

Analiza wskazanych przykładów pozwala wywnioskować, iż zastosowanie wartości szacunkowych odnosi się do wyceny:

• Odpisów z tytułu utraty wartości aktywów

• Składnika aktywów lub zobowiązania według wartości godziwej

• Wartości aktywów, które podlegają amortyzacji niezależnie od tego czy aktywa te są wyceniane w koszcie historycznym ( w cenie nabycia, koszcie wytworzenia) czy w wartości przeszacowanej, ponieważ okres użytkowania, czy też oczekiwany tryb uzyskiwania korzyści ekonomicznych, które są związane z tymi aktywami (znajduje to wyraz w metodzie amortyzacji) podlega oszacowaniu

• Zobowiązań obarczonych niepewnością

Ustawa o rachunkowości używa określenia „oszacowana wartość” stawiając wymóg jej wiarygodności. Oszacowania wymaga między innymi wartość godziwa wykorzystywana do wyceny określonych składników aktywów i zobowiązań.

Zmiana zasad wyceny jest zmianą zasad (polityki) rachunkowości, a nie zmianą wartości szacunkowych. W sytuacji wystąpienia trudności w odróżnieniu zasad (polityki) rachunkowości od zmiany wartości szacunkowej, zmianę traktuje się jako zmianę wartości szacunkowej.

Zmiana zasad polityki rachunkowości, wymaga doprowadzenia danych porównawczych do porównywalności z danymi sprawozdawczymi, zmiana wartości szacunkowych nie wymaga.

Różnice regulacyjne

Zmiana metody dokonywania odpisów amortyzacyjnych - Zgodnie z MSR 8 zmiana ta stanowi zmianą wartości szacunkowej. KSR 7 podobnie jak ustawa o rachunkowości określa metodę dokonywania odpisów amortyzacyjnych jako element zasad (polityki) rachunkowości

Konsekwencje

• Jako element zasad (polityki) rachunkowości, wymaga stosowania w sposób ciągły, tak by zagwarantować porównywalność informacji sprawozdawczych, a więc konieczne jest doprowadzenie do porównywalności dane porównawcze (tak jakby amortyzowano ta metodą od początku.

• Jako zmiana wartości szacunkowej – nie stosuje się zmienionej zasady historycznie, lecz alokuje niezamortyzowaną wartość składnika aktywów w pozostałym okresie jego użytkowania wykorzystując nową metodę.

Prospektywne ujęcie skutku zmiany wartości szacunkowej oznacza, że poprawie ulegają wartości związane z transakcjami innymi zdarzeniami i warunkami od chwili, w której nastąpiła zmiana wartości szacunkowych.

Zmiana wartości szacunkowych może wpływać tylko na bieżący rachunek zysków i strat bądź na wyniki danego okresu i okresów przeszłych

Przykład Zmiana wartości szacunkowych – zmiana okresu ekonomicznej użyteczności środka trwałego.

W 2016 r. który jest kolejnym (piątym) rokiem używania środka trwałego – maszyny amortyzowanej liniowo, jednostka zweryfikowała okres jego ekonomicznej użyteczności. Dotychczas okres ten określano na 10 lat. Weryfikacja wykazała, że środek ten będzie jeszcze używany tylko przez 2 lata, gdyż jego remont kapitalny nie byłby opłacalny. Dokonano weryfikacji odpisów amortyzacyjnych na kolejne lata obrotowe. Dane z ewidencji księgowej

Wartość początkowa maszyny 120 000 zł

Dotychczasowe umorzenie 60 000 zł

Miesięczny odpis amortyzacyjny przed zmianą 1000zł

Miesięczny odpis amortyzacyjny po zmianie 2500 zł

(120 000 – 60 000) /24 m-ce)

Zmiana sposobu określania wartości szacunkowych, na przykład rezerwy na naprawy gwarancyjne stanowi zmianę zasady (polityki) rachunkowości do której celów należy wiarygodniejsze oszacowanie wartości rezerwy w aktualnych warunkach działania jednostki gospodarczej. Zmianę tą powinno ujmować się przyszłościowo, ponieważ jej wdrożenie nie powoduje zakłócenia porównywalności danych ujmowanych w sprawozdaniu finansowym.

Zmiana wartości szacunkowych lub zastosowanie szacunków do wyceny aktywów wykazywanych dotąd w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia, ewentualnie pomniejszonych o dokonane odpisy wobec utraty przez nie wartości, nie stanowi zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości. Również zastąpienie wartości godziwej skorygowaną ceną nabycia lub ceną nabycia, w razie niemożności wiarygodnego ustalenia wartości godziwej, nie stanowi zmiany zasad (polityki) rachunkowości.

Natomiast zmiana zasad wyceny (np. materiałów w cenie zakupu zamiast w cenie nabycia) lub zmiana metody wyceny rozchodu zapasów (np. FiFO zamiast cen przeciętnych) jest zmianą przyjętych zasad (polityki) rachunkowości – wymaga to uwzględnienia korygujących zmian.

Ustalenia wartości szacunkowych dokonuje się w drodze osądu, na podstawie wiarygodnych informacji, przy zastosowaniu właściwych w danych warunkach metod szacunku. Przykładowo przedmiotem szacunku mogą być:

1. Okresy użytkowania podlegających amortyzacji: środków trwałych, WNIP, inwestycji w nieruchomości i prawa

2. Należności, których ściągalność jest wątpliwa,

3. Zapasy wycenione w cenach sprzedaży netto wobec utraty przez nie przydatności gospodarczej dla jednostki

4. Aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego

5. Rezerwy na zobowiązania i traktowane na równi z nimi bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, np. rezerwy na świadczenia pracownicze, straty z tytułu transakcji gospodarczych w toku (w tym na skutki toczącego się postępowania sągowego z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń)

6. Koszty wytworzenia długoterminowych niezakończonych usług

7. Wartość godziwa np. nieruchomości oraz WNIP zaliczanych do inwestycji, aktywów i zobowiązań finansowych

Wartości szacunkowe wymagają zweryfikowania przez jednostkę i w miarę potrzeby zaktualizowania, jeżeli:

1. Zmieniły się okoliczności będące podstawą dokonanych szacunków

2. Jednostka uzyskała dodatkowe informacje, które wcześniej nie były jednostce znane

3. Jednostka nabrała większego doświadczenia gospodarczego

Weryfikację przeprowadza się nie później niż na dzień bilansowy

Przyczyny zmian wartości szacunkowych

• Zmiana okoliczności, na podstawie których dokonano wcześniejszych szacunków

• Pojawienie się nowych, nieznanych wcześniej informacji

• Większe doświadczenie jednostki

Standardy krajowe wskazują, że weryfikacji wartości szacunkowych dokonuje się nie później niż na dzień bilansowy.

WYKŁAD 4

Istotność, a polityka rachunkowości

Zgodnie z wymogami MSSF 8, zasady rachunkowości określone w MSSF nie muszą być stosowane, jeśli skutki ich stosowania jest nieistotny (nie spowoduje to utraty podstawowych cech informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym, jakimi powinny być przydatność i wiarygodność).

MSSF 8 używa pojęcia istotności również w odniesieniu do ujawnień w sprawozdaniu finansowym na temat zmian zasad rachunkowości i dokonywanych w sprawozdaniu finansowym korekt błędów. Sprawozdanie finansowe uważa się za niezgodne z wymogami MSSF, jeśli zawiera błędy istotne bądź nieistotne błędy, które zostały celowo popełnione, aby zaprezentować konkretną sytuację finansową, wynik finansowy lub przepływ środków pieniężnych w sposób z góry zamierzony.

Określenie zasady istotności jest bardzo ważne także dla biegłego rewidenta, który bada sprawozdania finansowe jednostek. Według między innymi Międzynarodowych Standardów Rewizji Finansowej z istotną nieprawidłowością mamy do czynienia, gdy wpłynie ona na decyzję użytkownika tego sprawozdania, to biegły rewident planuje zlecenie tak, by ujawnić wszystkie nieprawidłowości przekraczające tę kwotę lub połączenie mniejszych błędów, które dają w sumie kwotę większą od 10 000 zł.

W zakresie polityki rachunkowości jednostka musi zdecydować między innymi o istotności informacji zamieszczonych w sprawozdaniach finansowych. Artykuł 4 ustawy o rachunkowości wskazuje wyraźnie na cel oraz istotę dokonywania tych wyborów i przyjmowania zasad rachunkowości, stanowiąc, że jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy.

Zgodnie z art. 4 ust. 4 Ustawy o rachunkowości jednostka może w ramach przyjętych zasad (polityki) rachunkowości stosować uproszczenia, jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu na realizację obowiązku rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego.

Przyjęcie określonego poziomu istotności powinno być dokonane przez kierownika jednostki i znaleźć odzwierciedlenie w polityce rachunkowości, przyjętej przez niego w formie dokumentu.

W polskich i międzynarodowych regulacjach nie zostały zawarte żadne wskazania poziomu istotności. Nie jest on narzucony, jednostka gospodarcza i czyni to samodzielnie, według własnego uznania.

Istotność, o której mowa w artykule 4 Ustawy o rachunkowości, można określić jako istotność ogólną, na poziomie sprawozdania finansowego jako całości. Składać się będą na nią wartościowo wszystkie uproszczenia i nieprawidłowości występujące we wszystkich pozycjach sprawozdania, a należałoby ją określić dla wszystkich składników sprawozdania finansowego. Na ogólnym poziomie sprawozdania istotność zależy od kwoty pozycji lub błędu w wypadku pominięcia czy zniekształcenia tej pozycji. Na poziomie ogólnym jednostka powinna zatem wypracować katalog informacji, których pominięcie lub zniekształcenie będzie istotne dla użytkownika jej sprawozdania finansowego.

Istotność w szczególnych przypadkach regulacji

Art. 48 ust. 1 ustawy wskazuje, że informacja dodatkowa powinna zawierać istotne dane i objaśnienia niezbędne do tego, aby sprawozdanie finansowe odpowiadało warunkom określonym w art. 4 ust. w szczególności obejmować poza wymienionymi istotne informacje dla zrozumienia sprawozdania finansowego.

Dalej w dodatkowych 9 informacjach i objaśnieniach do sprawozdania finansowego należy ujawnić między innymi inne informacje niż wymienione w przepisach ustawy, jeżeli mogłyby w istotny sposób wpłynąć na ocenę sytuacji majątkowej, finansowej oraz wynik finansowy jednostki.

Zakres sprawozdania z działalności, określony w art. 49 ust. 2 i 3 ustawy, opisany został jako istotne informacje o stanie majątkowym i sytuacji finansowej, w tym ocena uzyskiwanych efektów oraz wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń, a w szczególności m.in. informacje o zdarzeniach istotnie wpływających na działalność jednostki, jakie nastąpiły w roku obrotowym, a także po jego zakończeniu do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego.

Istnieje obowiązek ujęcia w sprawozdaniu finansowym za dany rok obrotowy pewnych informacji, które miały miejsce w innych okresach sprawozdawczych. Art. 54 ust. 1 ustawy o rachunkowości dotyczące tzn. zdarzeń po dniu bilansowym.

Jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego, a przed jego zatwierdzeniem jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach, które mają istotny wpływ na to sprawozdanie finansowe, lub powodujących, że założenie kontynuowania działalności przez jednostkę nie jest uzasadnione, powinna ona odpowiednio zmienić to sprawozdanie dokonując jednocześnie odpowiednich zapisów w księgach rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe dotyczy oraz powiadomić biegłego rewidenta, który sprawozdanie to bada lub zbadał identyfikacja zdarzeń istotnych dla sprawozdania finansowego nie dotyczy tym samym wyłączenie okresu sprawozdania finansowego, ale okresu do jego zatwierdzenia.

Według art. 5 ust. 2 ustawy o rachunkowości przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie. Powstaje, zatem konieczność określenie kolejnego elementu „polityki istotności”, a mianowicie tego, co jest istotnym zmniejszeniem zakresy działalności jednostki.

Art. 8 ust. 1 Ustawy o rachunkowości wprowadzający zasadę istotności i określając zasady (politykę) rachunkowości:

• Należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady ostrożności.

Ustalanie czy jednostka jest powiązana z inną jednostką. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt. 36 ustawy o rachunkowości, określając znaczący wpływ na inną jednostkę należy wisząc pod uwagę zdolność jednostki do wpływania na politykę finansową i operacyjną innej jednostki, a w szczególności przez przeprowadzenie istotnych transakcji z tą jednostką. Określenie istotności następuje u z punktu widzenia jednostki, która ma zdefiniować swój wpływa zatem czy dla niej takie transakcje są istotne.

W art. 17 ust. 1 ustawy o rachunkowości opisującym zasady prowadzenia ksiąg w tym plan kont, stwierdza się, że konta ksiąg pomocniczych prowadzi się w szczególności, oprócz wymienionych w przepisie, istotnych dla jednostki składników aktywów.

Ustawa w kilku miejscach precyzuje sposób ustalenia istotności, dostosowuje to pojęcie do specyfikacji przedmiotu i nie pozostawia dużego pola wyboru jednostkom. Dzieje się tak w przypadku:

• Leasingu, gdzie stwierdzenie, że przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb korzystającego wyraża się przez to, ze może on być używany wyłącznie przez korzystającego, bez wprowadzania w nim istotnych zmian (art. 3 ust. 4 pkt. 7 UoR), istotność dotyczy zmian w przedmiocie umowy.

• Umów długoterminowych, w przypadku których przychody z wykonania niezakończonej usługi tym budowlanej, objętej umową, w okresie realizacji dłuższym niż 6 miesięcy wykonanej na dzień bilansowej w istotnym stopniu, ustala się na dzień bilansowy proporcjonalnie do stopnia zaawansowania usługi, jeżeli stopień ten, jak również przewidywane całkowite koszty wykonania usługi za cały czas jej realizacji, można ustalić w sposób wiarygodny (art. 34a ust. 1 UoR), istotność opiera się na kosztach wykonania, warto dodać, że autorzy prezentują też inne podejście do umów długoterminowych w zakresie ich ujmowania co ma ścisły związek z ich istotnością.

• Amortyzacji środków trwałych, gdzie przy ustalaniu okresy amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się przewidywaną przy likwidacji cenę sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego (art. 32 ust. 2 UoR), a sama kwalifikacja składnika majątku do grupy aktywów trwałych wiąże się z przyjętym poziomem istotności aktywów, istotność ocenia się w świetle stosunku stanu pozostałości do nowego środka trwałego, wyceny aktywów finansowych oraz innych inwestycji w księgach rachunkowych na dzień ich nabycia albo ceny zakupu, jeżeli koszty przeprowadzenia i rozliczenia transakcji nie SA istotne (art. 35 ust. 1 UoR), istotność kosztów odnosi się do ceny.

Istotność można wyrażać także poprzez cechy ilościowe i jakościowe.

Cechy ilościowe analizowanych wielkości, mierzone np.: relacją do sumy bilansowej, sumy przychodów, kapitały własnego, i odnosić się do sprawozdania finansowego jako całości bądź jego poszczególnych pozycji lub ich grup jak i.

Określone cechy jakościowe np.: dowodów i zapisów księgowych, przestrzegania obowiązujących jednostkę norm ostrożnościowych.

Granicę istotności można określać w procentach:

• Wyniku finansowego brutto: maks. 8%,

• Przychodów: maks. 0,8%,

• Sumy bilansowej: maks. 1%.

Tych granic nie należy jednak traktować jako wskazówki, ponieważ każda jednostka musi je ustalić z uwzględnieniem własnej specyfiki sprawozdawczej.

Definicja błędu podstawowego według UoR.

Jeżeli w danym roku obrotowym lub przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za ten rok obrotowy jednostka stwierdziła popełnienie w poprzednich latach obrotowych błędu, w następstwie którego nie można uznać sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzednie za spełniające wymagania określone w art. 4 ust. 1, to kwotę korekty spowodowanej usunięciem tego błędu odnosi się na kapitał (fundusz) własny i wykazuje jako „zysk (strata) z lat ubiegłych”.

Ustawa nie wyjaśnia szczegółowych form jakie może przyjmować błąd podstawowy. Kontrowersyjną wydaje się być konieczność wykazania korekty w kapitale własnym roku bieżącego. Ustęp wyraźnie zezwala na użycie tej metody do poprawy błędów przesuniętych w czasie i nie wprowadza żadnych restrykcji co do liczby obciążonych nieprawidłowością okresów. Podważa to jednocześnie dwie podstawowe zasady sporządzania sprawozdań© finansowych:

• Wiarygodności – gdyż przeszłe sprawozdanie finansowe nadal są obarczone błędem,

• Porównywalności – ze względu na zaburzenia w danych finansowych i wprowadzane korekty zestawienie i porównanie informacji zebranych w sprawozdaniu finansowym może być utrudnione.

Definicja błędu wg MSR

Błędy poprzednich okresów – pominięcia lub nieprawidłowości w sprawozdaniach finansowych jednostki, które miały miejsce w poprzednim okresie bądź tez w kilku wcześniejszych okresach, Są ona wynikiem uwzględnienia lub błędnego uwzględnienia wiarygodnych informacji:

• Które były dostępne w momencie zatwierdzenia do publikacji sprawozdań finansowych sporządzonych za te okresy,

• Co do których można by zasadnie oczekiwać, że zostaną otrzymane i uwzględnione w procesie sporządzania i prezentacji tych sprawozdań finansowych.

Tego typu błędy wynikają z pomyłek arytmetycznych, z niewłaściwego zastosowania zasad (polityki) rachunkowości, niedopatrzeń, mylnej interpretacji zdarzeń bądź defraudacji.

Ustawa sama w sobie nie podaje przyczyn powstania błędów podstawowych. Umożliwia jednak odniesienie do innych aktów prawa, zarówno polskiego, jak i międzynarodowego. Te zaś tożsamo wskazują, które zdarzenia gospodarcze można włączyć w poczet błędów podstawowych. Należą do nich m.in.:

• Naprawidłowa wycena środków trwałych,

• Zawyżenie wartości aktywów w wyniku niezwawiązania obowiązkowego (wg prawa bilansowego i odpisu aktualizującego należności),

• Nieutworzenie rezerw na świadczenia pracownicze,

• Nieprawidłowa wycena zobowiązań,

• Uznanie wydatków na uzyskania certyfikatów ISO jako wartości niematerialnych i prawnych,

• Faktury za usługi i świadczenia otrzymane w roku bieżącym, a dotyczące usług i świadczę© okresów poprzedzających,

• Wykazanie w sprawozdaniu finansowym okresu poprzedzającego jako „środki trwałe w budowie: kwot, które w istocie stanowiły bieżące koszty,

• Wykazania partii sprzedanych towarów jako zapasów,

• Nieuwzględnienie skutecznej odmowy (przez odbiorcę) przyjęcia dostawy towarów/wyrobów.

Do błędów podstawowym nie zaliczamy natomiast następujących zdarzeń:

• Błędów popełnionych w latach poprzednich, nie wpływających istotnie na dane prezentowane w sprawozdaniach finansowych za te lata,

• Zmian zasad (polityki) rachunkowości dokonywanych przez jednostkę (np.: zmiana formy wyceny aktywów),

• Przyjęcie niewłaściwej stawki amortyzacyjnej,

• Utworzenie rezerwy w postaci biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w nieprawidłowej wysokości,

• Zdarzeń o których do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego jednostka mogła nie wiedzieć,

• Rezerwy tworzone na uprawdopodobnione zobowiązania, których rzeczywista wartość może być inna niż oszacowana w momencie utworzenia rezerwy, stąd też zwiększenia lub zmniejszenia kwoty nie stanowią błędu rachunkowego.

Szczególnej uwagi wymagają dwa warunki determinujące uznanie zdarzenia za błąd:

• Wartości szacunkowe i nieprawidłowości związane z ich księgowaniem nie są uważane przez prawo bilansowe (zarówno polskie jak i międzynarodowe) za błąd i nie wymagają korekty (nie zwalnia to jednak z urealnienia wysokości poniesionego zobowiązania po rozwiązaniu rezerwy),

• Uznanie błędu wymaga by dane zdarzenie w istotny sposób wpływało na obraz przedsiębiorstwa prezentowany w sprawozdaniu finansowym. Nie oznacza to jednak, że jednostka może beznamiętnie pomijać wszystkie przypadki zdarzeń, które w jej opinii uznawane są za nieistotne. Ponieważ sprawozdanie finansowe traktować należy całościowo (jeden istotny błąd zaburza wiarygodność całego sprawozdania finansowego), powinno się uznawać zasadę kumulacji – wiele nieistotnych błędów zwłaszcza podobnego rodzaju, należy skumulować (wiele małych błędów może zacieniać obraz w sposób tożsamy do jednego dużego).

To jednostka powinna decydować o poziomie istotności, dla jakiego ujawnione błędy.

Ustalając poziom istotności dla popełnionych błędów można przyjąć następujące kryteria:

• 0,5%-1% sumy bilansowej,

• 5%-10% wyniku działalności gospodarczej brutto, lub

• 1%-2% kapitałów własnych, lub

• 0,1%-1% przychodów ze sprzedaży.

Poziom istotności i sposób jego określania powinny stanowić element zasad (polityki) rachunkowości jednostki oraz zostać ujawniony w zakładowym planie kont.

Do końca roku 2004 MSR 8 zakładał dwie metody korygowania ujawnionych błędów podstawowych – podejście wzorcowe oraz podejście alternatywne. Podejście wzorcowe zakładało prezentacje sprawozdania finansowego, w sposób w jakby błąd został skorygowany już w okresie poprzedzającym.

Według podejścia alternatywnego kwoty korekty błędy z poprzednich okresów winny być odniesione na przychody i koszty okresu, w którym błąd został ujawniony. Jeśli to wykonalne, jednostka stosując podejście alternatywne, powinna była zaprezentować dodatkowe dane porównawcze pro forma, sporządzone zgodnie z podejściem wzorcowym.

Nowelizacja MSR 8 wyeliminowała metodę alternatywną – od początku 2005 roku, jedynym akceptowanym podejściem korygowania błędów jest podejście wzorcowe. W porównaniu z Ustawą nakłada również na jednostkę znacznie większe obostrzenia w kwestii okresu, który zostanie objęty poprawą danych. Podczas gdy polskie prawo bilansowe wymaga jedynie ujęcia korekty w kapitale własnym, w okresie (roku bilansowym) jego wykrycia, MSR narzuca retrospektywne przekształcenie wszystkich sprawozdań finansowych, dla których możliwe jest usunięcie błędu.

Obowiązek ten jest egzekwowany poprzez taką korektę ujęcia wyceny lub ujawnionych informacji, jakoby ujawnione błędy poprzednich okresów nigdy nie zostały popełnione. Jednostka koryguje błędy jedną z metod:

• Poprzez korektę danych porównawczych dotyczących okresów poprzedzających, które obciążone były błędem,

• Poprzez przekształcenie bilansów otwarcia aktywów, zobowiązań i kapitałów własnych najwcześniejszego z prezentowanych okresów jeśli błąd został popełniony we wcześniejszych okresach od prezentowanych,

• Poprzez przekształcenie najwcześniejszego ze sprawozdań obarczonych błędem, jeśli niemożliwe jest wyznaczenie indywidualnej, lub skumulowanej kwoty korekty dla każdego z obciążonych okresów.

MSR 8 pomimo większych obostrzeń niż w wypadku ustawy, daje możliwość obejścia stosowania podejścia retrospektywnego w takim stopniu, w jakim możliwe jest „cofnięcie w czasie” i dokonanie korekty (przykładowo gdy spółka nie dysponuje danymi z poprzednich okresów, gdyż czas archiwizacji dokumentów minął lub zostały zniszczone w wyniku zdarzenia nadzwyczajnego). Dopuszcza się w takiej sytuacji stosowanie podejścia prospektywnego.

Symptomy fałszowania sprawozdań finansowych:

• Zwiększone przychody ze sprzedaży w ostatnim miesiącu, znacznie odbiegające od dotychczasowych,

• Ponadprzeciętna rentowność transakcji lub sprzedaży w ostatnim okresie,

• Nietypowe transakcje odnoszące się do pozostałej działalności (sprzedaży) operacyjnej,

• Chaotyczna i niedokładna informacja dodatkowa do sprawozdania finansowego,

• Opóźnione zamknięcie raportów sprzedaży,

• Nietypowe warunki płatności za sprzedaż,

• Duże obroty z jednostkami powiązanymi mogą to być pozorne transakcje czy nieekwiwalentne przepływy pieniężne w postaci dostawy know-how, ekspertyz, konsultacji, prac badawczych, analiz rynku, usługi konsultingowe i inne,

• Niższe zużycie materiałów bezpośrednich czy energii, przy jednoczesnej niewielkiej zmianie w produkcji,

• Duży udział w sprzedaży ogółem, sprzedaży wewnątrz jednej grupy kapitałowej.

• Wypłaty dużych honorariów konsultantom ekspertom, doradcom i innym,

• Zgodność zrealizowanych wyników z prognozami.

Okoliczności ułatwiające fałszowanie sprawozdań finansowych:

• Słabość systemu kontroli wewnętrznej,

• Brak w radzie nadzorczej kompetentnych analityków, znających zasady sprawozdawczości finansowej i metody analizy,

• Zawieranie transakcji nietypowych o dużej wartości,

• Stosowanie złożonych instrumentów finansowych, na które nie ma aktywnego rynku i które trudno wycenić czy rozdzielić.

Inne przykłady agresywnej rachunkowości i fałszowania sprawozdań finansowych.

• Przedwczesne ujęcie przychodów,

• Ujęcie przychodów z tytułu usług, które świadczone będą dopiero w przyszłości,

• Ujęcie przychodów wątpliwych do zrealizowania,

• Ujęcie przychodów z umów wieloletnich jako przychód danego okresu, bez rozliczenia w czasie,

• Ujęcie fikcyjnych przychodów ze sprzedaży mimo iż wiadomo, ze będą przedmiotem korekty,

• Uznania przychodów z tytułu zmiany „równych” wartościowo aktywów,

• Niewłaściwe szacunki wartości przychodów danego okresu,

• Manipulowanie datą uznania przychodu, na przykład przesunięcie momentu uznania przychodu,

• Niewłaściwe sprawozdanie o kosztach,

• Nieutworzenie rezerw na prawdopodobne zobowiązania,

• Ujmowanie kosztów działalności jako środków trwałych w budowie lub inwestycji,

• Ujmowanie kosztów działalności lub rezerw jako fundusze (kapitały),

• Manipulowanie datą ujęcia kosztów,

• Przesuwanie części kosztów bieżącego okresu na okresy późniejsze na skutek niewłaściwych szacunków (np.: niewłaściwy pomiar zużycia),

• Prezentowanie kapitałów własnych, które nie zostały w rzeczywistości wniesione do przedsiębiorstwa,

• Brak wykazania nienabytych akcji własnych jako zmniejszenia kapitału własnego,

• Tworzenie skomplikowanych grup kapitałowych i wykazywanie transakcji zawieranych wewnątrz grup kapitałowych,

• Nieujmowanie zdarzeń powstałych po dniu bilansowym.

Polityka rachunkowości w sytuacjach kryzysowych.

Od dnia poprzedzającego postawienie podmiotu gospodarczego w stan likwidacji, poprzez cały czas trwania likwidacji, do momentu zakończenia tego procesu, przedsiębiorstwo jest zobowiązane respektować szczególne zasady dotyczące prowadzenia rachunkowości, które są przewidziane dla podmiotów niekontynuujących swojej działalności. Odpowiedzialność za odpowiednie prowadzenie rachunkowości w czasie trwania likwidacji ponosi jej likwidator lub likwidatorzy. Forma prawna spółki rozstrzyga o tym, kto może być likwidatorem w danym podmiocie gospodarczym. W spółce jawnej, komandytowej oraz partnerskiej likwidatorami są wszyscy wspólnicy, zaś w spółce akcyjnej i z ograniczoną odpowiedzialnością likwidatorami mogą być członkowie zarządu, chyba, że uchwała lub umowa, statut stanowi inaczej. Może się zdarzyć, iż w szczególnych przypadkach to sąd rejestrowy powoła likwidatorów.

Postawienie w stan likwidacji przedsiębiorstwa przerywa czas trwania przyjętego przez niego roku obrotowego, co z kolei wywołuje szereg obowiązków, co do otwierania i zamykania ksiąg rachunkowych. Na mocy prawa bilansowego powinny one zostać zamknięte na dzień który poprzedza datę postawienia podmiotu gospodarczego w stan likwidacji, na każdy ostatni dzień roku obrotowego przypadającego w okresie trwania likwidacji przedsiębiorstwa, na dzień kończący likwidację, jednakże nie później niż w okresie 3 miesięcy od dnia zaistnienia owych zdarzeń. Otwarcie ksiąg następuje na dzień rozpoczęcia procesu likwidacyjnego, na początek każdego roku obrotowego, który przypada w okresie trwania likwidacji, lecz w ciągu 15 dni licząc od dnia zaistnienia owych zdarzeń.

Za dzień otwarcia likwidacji uznaje się dzień uprawomocnienia się orzeczenia sądu dotyczącego rozwiązania spółki, powzięcia uchwały przez wspólników odnośnie rozwiązania podmiotu albo pojawienia się innej przesłanki dotyczącej rozwiązania.

Z kolei za dzień zakończenia likwidacji uznaje się dzień który poprzedza podział majątku pozostałego po zabezpieczeniu wierzycieli pomiędzy wspólników albo akcjonariuszy podmiotu gospodarczego. Ostatnie sprawozdanie finansowe jest przygotowane jeszcze przed podziałem majątku przez właściciel.

Podmiot gospodarczy w stanie likwidacji ma także przerwany bieg przyjętego przez niego roku podatkowego, wpływa to na termin rozliczenia starty podatkowych jakie zostały poniesienie w minionych latach. Zatem, dochód można obniżyć w kolejnych 5 latach podatkowych o wysokość straty, którą poniesiono w minionym roku podatkowym, lecz wysokość tego obniżenia nie może przekroczyć połowy sumy tej straty w którymś z tych lat.

Kolejnym niezbędnym elementem rachunkowości podmiotu gospodarczego znajdującego się w stanie likwidacji jest inwentaryzacja, którą powinno się przeprowadzić na dzień przed postawieniem jej w stan likwidacji oraz na dzień zakończenia działalności.

Inwentaryzację można przeprowadzić trzema metodami. Pierwsza z nich to spis ilości składników majątkowych z natury, wycena oraz porównanie wartości z pozycjami z ksiąg rachunkowych, a następnie wyjaśnienie oraz rozliczenie różnic.

W sytuacji braku zasadności, co do kontynuacji działalności przez aktywa oraz pasywa wycenia się w cenie sprzedaży netto, która jest możliwa do uzyskania, lecz nie jest wyższa niż ceny nabycia albo koszty wytworzenia, zredukowane o odpisy amortyzacyjne. Przykładowo, w przypadku środków trwałych należy porównać cenę sprzedaży netto, z ceną nabycia lub odpowiednio kosztem wytworzenia pomniejszonym o odpisy z tytułu amortyzacji, a następnie do bilansu wybrać niższą wartość. Wycena następuje na dzień poprzedzający postawienie podmiotu w stan likwidacji, na koniec roku obrotowego (tego, w którym podjęto decyzję o niekontynuowaniu działalności oraz w trakcie każdego roku obrotowego w czasie trwania postępowania likwidacyjnego) oraz na dzień poprzedzający podział, przekazanie lub sprzedaż podmiotu. Powstała na skutek wyceny i powstania rezerwy różnica, ujęta jest w kapitale z aktualizacji wyceny.

Należy także odpisać składniki aktywów, jakie z powodu zaniechania kontynuacji działania straciły wartość, takie jak: produkcja w toku, rozliczenia międzyokresowe czynne, a także zapasy oraz licencje na programy komputerowe wykorzystywane w prowadzeniu księgowości podmiotu gospodarczego.

Na dzień rozpoczęcia likwidacji powinno się elementy kapitału własnego połączyć w kapitał podstawowy, ale zmniejszając go o należy wkłady na kapitał, wartość własnych akcji, udziałów przeznaczonych do sprzedaży, skutki wyceny. Zaś w następnych sprawozdaniach finansowych przygotowanych w czasie trwania postępowania upadłościowego wspomniany kapitał własny wykazywany będzie w postaci dwóch pozycji, taki jak kapitał podstawowy oraz wynik finansowy netto z bieżącego roku.

Ostatnim z omówionych instrumentów rachunkowości w momencie zlikwidowania jednostki gospodarczej jest archiwizacja dokumentacji. Przechowuje je osoba bądź jednostka, zaś o miejscu przechowywania likwidatorzy są zobowiązani powiadomić odpowiedni sąd albo organ rejestrowy i urząd skarbowy. Likwidatorzy mają obowiązek na piśmie zawiadomić o miejscu, w którym jest przechowywana dokumentacja oraz księgi rachunkowe w terminie nie późniejszym niż ostatni dzień istnienia jednostki gospodarczej. Czas archiwizowania dokumentacji liczy się od początku roku, który następuje po roku obrotowym, jakiego dotyczą dane zbiory. Istnieją różne okresy przechowywania dokumentacji, przykładowo księgi rachunkowe przechowuje się 5 lat, zatwierdzone sprawozdanie finansowe są archiwizowane trwale, zaś dokumentacje kadrowo-płacową przechowuje się 50 lat.

Ocena:

• 50% egzamin – test wielokrotnego wyboru, zerówka ostatni wykład

• 50% referat

Literatura:

1. Ustawa o Rachunkowości

2. MSSF nr.8 Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów.

3. Kodeks Zawodowej Etyki w Rachunkowości, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce

4. „Polityka bilansowa i sprawozdawczość finansowa w zarządzaniu firmą” pr. zb. pod red. K. Sawickiego, wyd. Ekspert, Wrocław 1996

Wykład 1 – 18.02.2013

Polityka bilansowa:

• pojęcie „polityka” jest wieloznaczne i ogólnie wiąże się z dążeniem do wyznaczonego celu przez podmiot. W ogólnym znaczeniu przez określenie polityka rozumie się:

  • zręczne, konsekwentne postępowanie jednostki zmierzające do określonego celu

  • konsekwentne stosowanie przez kierownictwo zagranicznych grup zasad i metod zmierzających do osiągnięcia określonych celów

• polityka bilansowa jest częścią składową polityki firmy

• polityka firmy (polityka przedsiębiorstwa) – określenie celów i metod ich osiągnięcia w dziedzinie zaopatrzenia, magazynowania, produkcji, sprzedaży, inwestycji, gospodarki finansowej itp.

Cel działalności przedsiębiorstwa powinien odpowiadać celom właścicieli przedsiębiorstwa. W rzeczywistości cel przedsiębiorstwa jest wypadkową różnych celów cząstkowych, będących odzwierciedleniem różnych grup interesu. Między tymi wszystkimi celami istnieją indywidualne, często przeciwstawne dążenia. Aby wybrać i realizować najistotniejsze dla przedsiębiorstwa cele działania, trzeba opracować plan konsekwentnego postępowania, który będzie oparty na właściwej hierarchii istotności, czyli wyznaczyć politykę przedsiębiorstwa.

W nowoczesnym podejściu do zarządzania przedsiębiorstwem przyjmuje się że głównym celem działalni firmy jest maksymalizacja bogactwa jej właścicieli, czyli maksymalizacja wartości rynkowej przedsiębiorstwa

Jako cel działalności przedsiębiorstwa wymienia się także:

• maksymalizacja zysku

• zapewnienie bezpieczeństwa funkcjonowania firmy w dłuższym okresie i inne

Pojecie polityki rachunkowości zostało zdefiniowane w UoR. Są to przyjęte zasady rachunkowości, przez które rozumie się wybrane i stosowane przez jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSSF, zapewniające wymaganą jakość SF.

Pojęcie polityki rachunkowości zostało rozszerzone o dokumentację opisującą przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące:

1. określenia roku obrotowego i wchodzące w jego skład okresów sprawozdawczych

2. metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego

3. sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych w tym co najmniej:

• zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kosztami księgi głównej,

• wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera – wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania danych

• opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg przy użyciu komputera – opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemów przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji

1. systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych

Polityka rachunkowości według MSSF 8: Konkretne prawidła, metody, konwencje, reguły i praktyki przyjęte przez jednostkę gospodarczą przy sporządzaniu i prezentacji sprawozdania finansowego

Przyjętą politykę rachunkowości należy stosować w sposób ciągły. Obowiązuje zasada ciągłości bilansowej.

Polityka bilansowa – ogół zgodnych z prawem decyzji podmiotu gospodarczego, mających na celu takie ukształtowanie wykazanych w bilansie: wyniku finansowego, majątku, zobowiązań, czy własnych źródeł finansowania, aby zapewnić optymalną realizacje założeń gospodarczych.

Polityka bilansowa :

• wszystkie przedsięwzięcia podejmowane w trakcie roku obrotowego o podczas sporządzania zamknięcia rocznego, mające na celu wpływ na ocenę wyniku finansowego przez adresata, skłonienie go do pożądanych zachowań (pozyskanie kredytu, pozyskanie nabywców akcji, fuzja z innym przedsiębiorstwem, nawiązanie współpracy z innym przedsiębiorstwem itp.)

• środkiem polityki bilansowej jest odpowiednie poruszanie się (wykorzystywanie) istniejących regulacji prawnych rachunkowości i teorii bilansowania, które pozwala na wykorzystanie swobody działania lub praw wyboru przy sporządzaniu sprawozdania finansowego

• polityka bilansowa dotyczy kształtowania całego sprawozdania finansowego, a nie tylko bilansu

Możliwość i skuteczność stosowania polityki bilansowej są uzależnione między innymi od funkcjonowania polityki firmy np. niewłaściwa polityka sprzedaży spowoduje zmniejszenie przychodów ze sprzedaży i zmniejszenie wyniku finansowego. Nadmierne, nieefektywne koszty, wynikające ze złej organizacji pracy lub kontroli wewnętrznej takie spowodują zmniejszenie wyniku finansowego.

Wykład 2 – 25.02.2013

Elementy składowe polityki przedsiębiorstwa a cele polityki bilansowej

Polityka informacyjna i publikacyjne	wpływ na decyzje ekonomiczne adresatów sprawozdań finansowych zgodnych z założonymi celami firmy
Polityka dywidend	wpływ na wysokość wyniku finansowego i sposób jego rozdysponowania (zysku)
Polityka podatkowa	dążenie do obniżenia podstawy opodatkowania oraz wysokości bieżących zobowiązań podatkowych
Polityka finansowa	poprawa wskaźników rentowności, płynności, wypłacalności, zdolności do obsługi zadłużenia, kształtowania optymalnej struktury kapitałów, struktury aktywów
Polityka inwestycyjna	wpływ na właściwą ocenę działań inwestycyjnych, wykazanie wzrostu wartości inwestycji oraz korzyści ekonomicznych związanych z działalnością inwestycyjną

Polityka bilansowa obejmuje takie działania księgowe czy sprawozdawcze, które są zgodne z obowiązującymi regulacjami prawnymi.

Politykę bilansową kończy się wówczas, gdy następuje:

• zamazywanie bilansu – tzn niejawne, rozmyte prezentowane działań przedsiębiorstwa oraz jego majątku i źródeł jego pochodzenia

• fałszowanie bilansu – zamieszczenie nieprawidłowych danych

Tzw. neutralne fałszowanie bilansu ma miejsce gdy następuje:

• łączenie ze sobą pozycji niezgodnych co do istoty, o odmiennej treści ekonomicznej

• wykazywanie niepełnych aktywów jako aktywa płynne

• wykaz krótkoterminowych zobowiązań jako zobowiązania długoterminowe

• stosowanie niedopuszczalnych kompensat pozycji majątku przedsiębiorstwa ze składnikami kapitałowymi

• pomijanie ważnych szczegółów informacji, np. wykazanie ogólnej wartości należności i pomijanie wartości należności wątpliwych, w przypadku których istnieje większe ryzyko nieściągalności

• sztuczne upłynnienie aktywów przez np. pozyskanie czeków i weksli od wątpliwych dłużników bez zamiaru wprowadzenia ich …………………………

Praktyczne osiągnięcie celów polityki bilansowej napotyka na wiele ograniczeń wśród nich wymienia się następujące sytuacje:

• przy sporządzaniu informacji muszą być przestrzegane zasady prawidłowości rachunkowości (w tym zasad true and fair view)

• polityka bilansowa zawsze musi szukać równowagi między interesami różnych podmiotów będących adresatami sprawozdania finansowego

• prawa wyboru ujęcia pozycji aktywów i pasywów nie zawsze mogą być w pełni i swobodnie wykorzystywane bowiem niekiedy są ograniczone określonymi faktami z przeszłości i wcześniej podjętymi założeniami, których nie można zmienić

• przedsięwzięcia podjęte w danym roku w ramach polityki bilansowej, z uwagi na wymóg ciągłości, wpływają na skuteczność polityki bilansowej w latach następnych, podobnie jak oddziałują na nie polityki bilansowe lat poprzednich

• częsta zmienność przepisów gospodarczych, wprowadzanie ich z mocą obowiązującą wstecz od daty ich opublikowania, przekreślają możliwość stosowania racjonalnej polityki bilansowej

• obowiązek zamieszczania w informacji dodatkowej omówienia stosowanych zasad wyceny aktywów, pasywów, przychodów i kosztów ułatwia poznanie celów polityki bilansowej, przez co traci ona częściowo swoja skuteczność

RACHUNKOWOŚĆ KREATYWNA:

Z rachunkowością kreatywną mamy do czynienia, gdy dopuszczone regulacjami prawnymi zasady, zwyczaje i polityki księgowe są tak dobrane, aby zaprezentować najbardziej pożądany w danych okolicznościach obraz przedsiębiorstwa

Motywy stosowania rachunkowości kreatywnej:

• potrzeba pokazania wyniku finansowego spodziewanego przez „rynek”, czyli zmniejszenia strat, lub zwiększenia zysku, szczególnie ważna dla spółek giełdowych

• minimalizacja dochodu podlegającego opodatkowaniu. Przykładem są zmienne metody wyceny zapasów, które mogą doprowadzić do różnic w prezentowanej podstawie opodatkowania

• przekonanie innych o swojej wiarygodności

• sterowanie osiągnięciami menadżerów w celu uzyskania premii za wyniki lub premia dla zarządu uzależniona od ………………………………..

• umożliwienie pozyskania zewnętrznego kapitału, na finansowanie dalszych działań

• manipulowanie wskaźnikami, które mogą być wykorzystane w analizie sprawozdania finansowego , np. zmniejszenie wskaźników zadłużenia

• spodziewane, znaczne pogorszenie koniunktury gospodarczej w przyszłości

Rozróżnia się 3 poziomy prowadzenia kreatywnej rachunkowości. Są nimi:

1. świadome stosowanie polityki rachunkowości, aby oddać indywidualizm procesów jednostki i przedstawić je zgodnie z zasadą true and fair view

2. świadome stosowanie polityki bilansowej (korzystanie z praw wyboru i swobody działania), aby zrealizować doraźne interesy (otrzymać kredyt, otrzymać premię, podieść wartość przychodów)- głównie w krótkich okresach, w dłuższym okresie (kilka lub kilkanaście lat) najczęściej nie jest to możliwe

3. łamanie prawa i oszustwa k……. (niedopuszczalne – rachunkowość agresywna)

W celu przedstawienia oczekiwanego obrazu przedsiębiorstwa przez zarząd stosowane są zazwyczaj określone rodzaje manipulacji w sprawozdaniu finansowym, tj:

• zawyżane przychody ze sprzedaży poprzez przychody nie zrealizowane oraz manipulowanie datą zakończenia roku

• zawyżenie zysku ze sprzedaży poprzez obniżone koszty obow. poprzez odsunięcie kosztów na późniejszy okres czy ukryte rezerwy

• zawyżony majątek (należności nieściągalne, zapasy niezbywalne, nieprawidłowa wycena M…)

• zaniżone zobowiązania warto zwrócić uwagę na pozycję pozabilansową – zobowiązania warunkowe

• transakcje z podmiotami powiązanymi takie jak np. sprzedaż aktywów trwałych

• tworzenie nowych podmiotów (aport)

• polityka tworzenia rezerw

• żonglerka kapitałami, przykładowo rozliczenie strat przez zmiany w kapitale własnym

Dzięki pozytywnemu obrazowi działalności przedsiębiorstwa:

• wierzyciele skłaniają się utrzymać lub podwyższać gotowość kredytową

• zachęca się udziałowców do utrzymania oraz nabycia udziałów w przedsiębiorstwie

• pracodawcy odnoszą wrażanie, że w przedsiębiorstwie są zapewnione

Zbyt pozytywny obraz działalności przedsiębiorstwa może prowadzić do:

• żądania od właścicieli wyższych odsetek od kapitału

• żądania przez udziałowców, aby wypłacić im wyższe kwoty z zysku do podziału

• żądania przez pracowników wyższych wynagrodzeń i świadczeń socjalnych

• rozdysponowania wykazanego zysku bilansowego poza przedsiębiorstwo

• żądania obniżenia cen sprzedanych produktów i towarów

• wzrost konkurencji w dane branży

Formy polityki bilansowej:

• materialna polityka bilansowa – polega na oddziaływaniu na wyd. wynik finansowy w sprawozdaniu finansowym oraz dochodu do opodatkowania

• formalna polityka bilansowa – zajmuje się strukturą, grupowaniem, sposobem ujęcia oraz dodatkowymi objaśnieniami poszczególnych pozycji sprawozdania finansowego. Obejmuje też podział zysku z lat poprzednich.

POLITYKA BILANSU HANDLOWEGO – obejmuje wszystkie zorientowane na przedsiębiorstwo decyzje nakierowane na „handlowe zamknięcie ksiąg”, w celu osiągnięcia celów założonych w polityce jednostki

POLITYKA BILANSU PODATKOWEGO – ukierunkowana na dochód ustalony w ramach bilansu podatkowego są to przedsięwzięcia zmierzające głównie do minimalizacji obciążeń podatkowych

Instrumenty polityki bilansowej można podzielić na:

• instrumenty materialne – obejmują przedsięwzięcia wpływające na:

  • wielkość pozycji aktywów i pasywów

  • wielkość przychodów i kosztów

  • metody wyceny majątku trwałego i majątku obrotowego

  • stosowanie rozliczeń międzyokresowych

  • tworzenie odpisów i rezerw

• instrument formalne – to prawa wyboru:

  • sposobu prezentowania danych liczbowych w sprawozdaniu finansowym

  • wariant rachunku zysków i strat

  • wariant rachunku przepływów pieniężnych

  • stopnia szczegółowości informacji dodatkowych i sprawozdania z działalności w ramach przewidzianych zakresem ustawy

  • uzupełnienie informacji dodatkowej i sprawozdania z działalności dodatkowymi informacjami

  • sposób podziału zysków

• instrumenty czasowe – dotyczą prawa wyboru:

  • dnia bilansowego

  • okresu oddziaływania poszczególnych przedsięwzięć

  • terminu przedłożenia, zatwierdzenia i opublikowania rocznego sprawozdania finansowego

Symptomy (sygnały) fałszowania sprawozdania finansowego:

• zwiększone przychody ze sprzedaży w ostatnich miesiącach/ostatnim miesiącu, znacznie odbiegające od dotychczasowych

• ponad przeciętna rentowność transakcji lub sprzedaży w ostatnim okresie

• nietypowe transakcje odnoszące się do pozostałych działalności (sprzedaży) operacyjnej

• chaotyczna i niedokładna informacja dodatkowa do sprawozdania finansowego

• opóźnione zamknięcia raportów sprzedaży

• nietypowe warunki płatności za sprzedaż

• duże obroty z jednostkami powiązanymi – mogą to być pozorne transakcje czy nieekwiwalentne przepływy pieniężne w postaci dostawy know-how, ekspertyz, konsultacji, prac badawczych, analiz rynku, usługi konsultingowe i inne

• niższe zużycie materiałów bezpośrednich czy energii, przy jednoczesnej niewielkiej zmianie w produkcji

• duży udział w sprzedaży ogółem sprzedaży wewnątrz jednej grupy kapitałowej

• wypłaty dużych honorariów konsultantom, ekspertom, doradcom

• zgodność realizowanych wyników z prognozami

Okoliczności ułatwiające fałszowanie sprawozdań finansowych:

• słabość systemu kontroli wewnętrznej

• brak w RN kompetentnych analityków, znających zasady sprawozdania finansowego i metody analizy

• zawieranie transakcji nietypowych o dużej wartości

• stosowanie złożonych instrumentów finansowych, na które nie ma aktywnego rynku i które trudno wycenić czy rozdzielić

Wykład 3 – 04.03.2013

PRZYKŁADY FAŁSZOWANIA SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO – ENRON CORP.

Enron pod koniec lat 90 XXw. był zaliczany do najbardziej innowacyjnych przedsiębiorstw w Stanach Zjednoczonych. W momencie jego największego rozkwitu jego wartość 90 mln $

Stosowano instrument finansowy MIPS (Monthly Interest Preferred Share, uprzywilejowana akcja z miesięczną dywidendą)

W sprawozdaniu finansowym ten instrument przedstawiano jako akcja – odbiorcą byli akcjonariusze, agencje ratingowe, a to obniżało wskaźnik zadłużenia. Wypłacane posiadaczom MIPS ………………………

Założenie w karaibskim raju podatkowym firmy Enron Capital – spółki córki, której 100% udziałowcem był Enron. To ta spółka była emitentem MIPS, a uzyskane z tego środki – 214 mln $ ……………………….

Ponadto zarejestrowanie spółki córki w raju podatkowym i przesunięcie do niej dochodów emisji MIPS obniżyło płacone podatki

Z uzyskanych odsetek Enron Capital wypłacał dywidendy posiadaczom MIPS

Jednocześnie Enron nie wykazywał w rachunku zysków i strat kosztów płaconych odsetek od długu wobec Enron Capital, ponieważ przy konsolidacji podlegały one wyłączeniu i nie wpływały na wynik finansowy. W sprawozdaniu z przepływów wykazywał je natomiast jako płacone dywidendy. Z uzyskanych odsetek Enron Capital wypłacał dywidendy posiadaczom MIPS. Jednocześnie Ernon nie wykazywał w rachunku zysków i strat kosztów płaconych odsetek od długu wobec Enron Capital, ponieważ przy konsolidacji podlegały one wyłączeniu i nie wpływały na Wynik finansowy. W sprawozdaniu z przepływów wykazywał je natomiast jako płacone dywidendy. Enron tworzył tzw. spółki specjalnego przeznaczenia (special purpose entitles – SPE’S). W celu wyprowadzenia swoich zobowiązań „poza bilans”. Spółki te zaciągały zobowiązania a uzyskane środki przekazywały Enronowi. Enron wyłączył te spółki ze swojego skonsolidowanego sprawozdania finansowego. SPE tworzone przez Enron zawierały liczne, wątpliwe transakcje hedgingowe, ukrywano w ten sposób straty z tytułu ryzykownych przedsięwzięć Enronu.

FAŁSZOWANIE SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO:

• przypadek WordCom, drugiego operatora telefonii międzystrefowej w USA. Nieprawidłowe ujmowanie kosztów operacyjnych jako długoterminowe inwestycje kapitałowe pozwalało na ukrywanie wydatków zawyżanie przepływów finansowych……

• Adelphia – zatajenie 3,1 mld dolarów pożyczek i gwarancji bankowych

• AOL Time – nieprawidłowe zaksięgowanie wydatków reklamowych

• Warner

• Associates Dyne…. – sztuczne zwiększenie płynności i unikanie podatków

Najwięcej fałszerzów było związanych z zawyżaniem wartości aktywów spółki córki.

Inne przykłady agresywnej rachunkowości i fałszowania sprawozdań finansowych:

• przedwczesne ujęcie kosztów:

  • ujęcie przychodów z tytułu usług, które świadczone będą dopiero w przyszłości

  • ujęcie przychodów wątpliwych do zrealizowanych

  • ujęcie przychodów z umów wieloletnich jako przychód danego okresu, bez rozliczania w czasie

  • ujęcie fikcyjnych przychodów ze sprzedaży mino iż wiadomo, że będą przedmiotem korekty

  • uznanie przychodów z tytułu zamiany „równych” wartościowo aktywów

  • niewłaściwe szacunki wartości przychodów danego okresu

  • manipulowanie datą uznania przychodów, np. przesunięcie momentu uznania przychodów

• nieutworzenie rezerw na prawdopodobne zobowiązania

• ujmowanie kosztów działalności jako środki trwałe w budowie lub inwestycje

• ujmowanie kosztów działalności lub rezerw jako fundusze (kapitały)

• manipulowanie datą ujęcia kosztów

• przesunięcie części kosztów bieżącego okresu na okresy późniejsze na skutek niewłaściwych szacunków np. niewłaściwy pomiar zużycia

• prezentowanie kapitałów własnych, które nie zostały w rzeczywistości wniesione do przedsiębiorstwa

• brak wykazania nienabytych akcji własnych jako zmniejszenie kapitałów własnych

• tworzenie skomplikowanych grup kapitałowych i wykazywanie transakcji zawieranych wewnątrz grup kapitałowych

Dobrej jakości sprawozdań finansowych sprzyja prawidłowo działający system kontroli wewnętrznej (audyt wewnętrzny), mocna pozycja profesjonalnego głównego księgowego w przedsiębiorstwie, przestrzeganie dobrze opracowanych procedur obiegu i zatwierdzania dokumentów księgowych, profesjonalizm i znajomość przepisów przez pracowników, charakteryzujących się właściwą postawą etyczną i kultura uczciwego działania.

Istotnym motywem do oszustw i fałszowania sprawozdań finansowych jest wywieranie presji na zarząd, odnośnie ich dokonań, zwłaszcza przypadki uzależnienia kadencji lub premii zarządu do sprawozdawanych zysków – MORAL HAZADR

Można ogólnie założyć, że istnieją dwa odrębne systemy regulacji rachunkowości w skali międzynarodowej:

• standardy rachunkowe reprezentowane przez regulacje rachunkowe głównie w USA wydane jako Ogólnie Akceptowane Zasady Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles) ……

• IFRS używane są nie tylko w UE, ale także w krajach takich jak Hongkong, Australia, Malezja, Pakistan w krajach należących do Rady Współpracy Zatoki Perskiej, Rosja, RPA, Singapur i Turcję. Na dzień 27.08.2008 ponad 113 państw świata, łącznie z całą ………….

Istnieje pewna hierarchia IFRS związana ze stosowaniem polityki rachunkowości dla każdej transakcji. Kiedy mam do czynienia ………………………………………

Wiarygodna, że sprawozdanie finansowe spełnia następujące cechy jakościowe:

• reprezentuje wiernie i bezstronnie pozycję finansową, wyniki finansowe i przepływy pieniężne przedsiębiorstwa

• odzwierciedla ekonomiczna naturę transakcji

• jest neutralna (tzn. wolny od kosztów)

• jest ostrożna

• jest kompletna we wszystkich materialnych szacunkach

Można, więc stwierdzić, ze IFRS są oparte na ogólnych zasadach zwanych nadrzędną zasadą rachunkowości, którym podporządkowane są szczegółowe regulacje, a w miarę braku szczegółowych regulacji muszą być przestrzegane.

Stany Zjednoczone ogólnie zaakceptowały że literatura Ogólnie Akceptowanej Zasady Rachunkowości (US GAAP) jest oparta na regułach (przepisach). M.in. z tego powodu literatura US GAAP jest bardziej wieloformułowa niż literatura IFRS…