8. Zróżnicowanie stylistyczne narracji i dialogów.
Dialog
Dialog, czyli przytoczenia wypowiedzi bohaterów.
Formy przytoczeń: mowa zależna, mowa niezależna, mowa pozornie zależna, monolog wewnętrzny.
Dialog zawiera informacje, których nie może przekazać narrator, opis fabuły z punktu widzenia bohatera jest inny niż z punktu widzenia narratora (narrator częściej utożsamiany z autorem).
Dialog tworzony jest konwencjonalnie, czyli tak, żeby wydawał się naturalny i potoczny. Naśladownictwo stylu – mimetyzm formalny (dotyczy on także narracji).
Dialogi mają narracyjny akompaniament, który: informuje czytelników, kto wypowiedział daną kwestię (verbum dicenci), informuje o sposobie mówienia i czynnościach towarzyszących.
Dialogi mogą być włączane w tok narracji. Każdy dialog jest przerwą w ciągłości narracji.
Dialog bywa nieciągły, tj. w pewnych sytuacjach jest niespójny jako tekst z innymi jego elementami.
Narracja
Narrator jest najwyższą instancją nadawczą.
Narrator może być pierwszo- lub trzecioosobowy.
Narracja odnosi się do fabuły i dialogów.
W odniesieniu do dialogów: język narracyjnego akompaniamentu jest mocno zróżnicowany. Komentarz służy do przedstawienia zróżnicowanych sytuacji dialogowych (dotyczy także verba dicendi).
Występowanie komentarza metajęzykowego: wzrasta on w miarę zwiększania się różnic pomiędzy językiem przytoczeń a językiem narracji.
Czytelnik z góry zakłada prawdziwość komentarza narracyjnego.
Bohater w powieści może być porte parole narratora (i autora). Może wypowiadać sądy w wypowiedzeniach, które w powieści klasycznej przypisane są narratorowi (wielogłosowość w powieści, czyli polifonizm).
W powieści trzecioosobowej przytaczanie dialogów jest swobodne i nieograniczone oraz nie wymaga odpowiedniej motywacji ze strony narratora.
W powieści pierwszoosobowej dialogi są motywowane działaniami językowaymi narratora. Obowiązuje tu konwencja „doskonałej pamięci” (czynnik motywujący, który przeciwstawia się złamaniu reguł mimetyzmu formalnego – cokolwiek to znaczy przyp. red.).
9. Podstawowe płaszczyzny dystansu w epice
Zdarzenie
Narracja
Odbiór
Narracja jest prowadzona wtedy, gdy tok zdarzeń jest już zakończony, nie może ulegać ewolucji i zmianie wtedy, gdy rozpoczyna się jej odbiór.
„Rzeczywista” odległość „daty” narracji różni się od „daty” zdarzeń przedstawionych. Akcja Fabuły może rozgrywać się, np. w roku 1889, a narracja może mieć miejsce kilkadziesiąt lat później.
10. Dystans w sensie relatywnym, a „rzeczywista” odległość w czasie fabuły, narracji i odbioru. „Duży” i „mały” dystans.
„Rzeczywisty” dystans czasowy: dystans między czasem fabuły a czasem narracji mierzalnym w latach. Np. narracja toczy się w pierwszej połowie XXI wieku, a akcja toczy w 1947 roku. Odległość między czasem powieści a czasem narracji to „rzeczywisty” dystans czasowy.
Dystans w sensie relatywnym:
- „duży” (perfektywny) – ukazany po zakończeniu zdarzeń.
- „mały” (imperfektywny) – narracja towarzyszy w czasie zdarzenia.
11. Dystans w sensie absolutnym
Uobecnienie – dialog, obrazowość, dużo szczegółów, czas teraźniejszy, historicum praesens
Niepełna obecność (preteritalność) – panoramiczność opisów, streszczenie wydarzeń, przedstawienie tła historycznego,odległych zdarzeń z historii.
12. Punkt widzenia oraz zasób wiedzy narratora w narracji o szerokim i wąskim horyzoncie.
Szeroki – fabuła ujęta z różnych perspektyw, narrator „przewiduje” zakończenie, uprzedzanie faktów (antycypowanie).
Wąski – narracja = zdarzenia, narracja z puntu widzenia postaci, raczej chronologiczna, ograniczona wiedza narratora.
13. Współobecność faz czasowych w narracji o szerokim horyzoncie.
Narrator w narracji o szerokim horyzoncie może przedstawiać wydarzenia, nie dbając o porządek chronologiczny. Każda faza opowiadania może być widziana równocześnie z innymi fazami opowiadania. Narrator wprowadza kolejne fakty w poszczególnych, współistniejących ze sobą fazach, podaje przyczyny i skutki, sugeruje następstwa i cele, ujmuje fabułę panoramicznie, to jest każda faza czasowa utworu jest mu znana, a przedstawienie faz w poszczególnej kolejności ma na celu antycypowanie wydarzeń.