TKANKI
Tkanka nabłonkowa zwana inaczej graniczną składa się z komórek, które ciągłą warstwą pokrywają powierzchnię ciała lub wyściełają jamy w jego wnętrzu. Powstaje z 3 listków zarodkowych. Brak w niej naczyń krwionośnych. Mało zróżnicowane komórki tkanki nabłonkowej zawierają centriole i dlatego mają zdolność do ustawicznych podziałów zapewniających regenerację tkanki.Może pełnić jednocześnie funkcję:
ochronną
chłonną
wydzielniczą
odbierającą bodźce
Nabłonki chronią leżące pod nimi komórki przed mechanicznym uszkodzeniem, działaniem szkodliwych związków chemicznych, bakteriami oraz wysychaniem. Nabłonek wyściełający przewód pokarmowy wchłania do organizmu substancje pokarmowe i wodę. Inne nabłonki wydzielają najrozmaitsze substancje, m.in. zbędne produkty przemiany materii lub substancje zużytkowane w innych miejscach organizmu. Wszystkie odebrane bodźce muszą przejść przez nabłonek, który pokrywa nasze ciało. Do tkanek nabłonkowych należy np. zewnętrzna warstwa skóry oraz tkanka wyściełająca przewód pokarmowy, drogi oddechowe, kanaliki nerek. Tkanki nabłonkowe dzieli się na 6 grup:
nabłonek płaski-składa się ze spłaszczonych komórek w kształcie wielokątów. pokrywa powierzchnię skóry oraz wyścieła jamę ustną, przewód pokarmowy i drogi narządów płciowych. U człowieka i zwierząt wyższych składa się z kilku warstw spłaszczonych komórek ułożonych jedna nad drugą (nabłonek płaski wielowarstwowy)
nabłonek sześcienny-wyścieła kanaliki nerkowe, złożony z komórek w kształcie sześcianów
nabłonek walcowaty-pryzmatyczny; jego komórki są wydłużone, kształtem przypominają Słupi lub kolumny; jądro znajduję się zwykle u podstawy komórki. Nabłonek ten wyścieła żołądek oraz jelita. Komórki pryzmatyczne mogą mieć na swojej wolnej powierzchni maleńkie cytoplazmatyczne wyrostka zwane rzęskami lub migawkami, które wykonują rytmiczne ruchy i przesuwają w pewnym określonym kierunku substancje znajdujące się na powierzchni okrywy nabłonkowej. Tego rodzaju nabłonek migawkowy wyścieła większą część dróg oddechowych, skąd jego rzęski usuwają cząstki pyłu oraz inne substancje obce.
nabłonek zmysłowy-składa się z komórek przystosowanych do obierania pewnych bodźców, np. nabłonek węchowy wyściełający jamę nosową, służący do odbierania wrażeń węchowych.
nabłonek gruczołowy-jego komórki są wyspecjalizowane w kierunku widzialnia takich substancji jak mleko, woskowina uszna lub pot. Mogą one mieć kształt kolumn lub sześcianów.
2. Tkanka łączna: obejmuje tkankę łączną, kostną, chrząstkową, ścięgien i więzadeł oraz tkankę łączną włóknistą; podtrzymuje i łączy wszystkie pozostałe komórki ciała. Charakterystyczną cechą komórek tych tkanek jest wydzielanie dużej ilości substancji nieożywionej zwanej istota podstawową,od której charakteru zależy natura i funkcje poszczególnych typów tkanki łącznej. Komórki tkanki łącznej pełnią swoje funkcje w sposób pośredni, wydzielając istotę podstawową, która stanowi materiał łączący i podtrzymujący.
w tkance łącznej włóknistej istota podstawowa ma postać gęstej, splątanej sieci włókien otaczających komórki tkanki łącznej utworzonych z substancji wydzielonych przez te komórki. Tkanka występuje wszędzie w organizmie; łączy skórę z mięśniami, utrzymuje we właściwym położeniu gruczoły oraz łączy wiele innych struktur. Wyspecjalizowanymi odmianami tkanki włóknistej są ścięgna i więzadła. Ścięgna stanowią nieelastyczne, sprężyste sznury łączące mięśnie między sobą lub też przytwierdzają je do kości. Więzadła są nieco bardziej elastyczne i łączą ze sobą kości. Szczególnie gęsty splot włókien tkanki łącznej występuje też pod skórą. Włókna tkanki łącznej zawierają białko proste zwane kolagenem. Jednostki kolagenowe tworzące włókna składają się ze spiralnie zwiniętych 3 łańcuchów peptydowych połączonymi wiązaniami wodorowymi.
szkielet podtrzymujący ciało kręgowców jest zbudowany z chrząstki lub kości. Chrząstka jest twarda lecz sprężysta. Komórki chrząstki wydzialją wokół siebie zbitą sprężystą istotę podstawową; leżą one pojedynczo lub grupami w niewielkich torebkach chrząstkowych w jednorodnej, ciągłej międzykomórkowej istocie podstawowej. Komórki chrząstkowe występujące w istocie podstawowej pozostają w stanie żywym.
komórki kostne utrzymują się w stanie żywym i wydzielają istotę podstawową kości w ciągu całego życia osobnika. Istota podstawowa zawiera sole wapnia warunkujące twardość oraz substancje organiczne, które powodują, iż kości nie są kruche. Większość kości m wewnątrz duża pustą przestrzeń-jamę szpikową, która może zawierać szpik kostny (żółty składający się głównie z tłuszczów lub czerwony, w którym powstają czerwone krwinki oraz typy białek ciałek krwi). W istocie podstawowej kości wystepują przewody naczyniowe-kanały Haversa, w których znajdują się naczynia krwionośne doprowadzające krew do komórek kostnych oraz nerwy, regulujące ich czynnośći. Istota podstawowa kosci odkłada się w postaci koncentrycznych warstw wokół przewodów naczyniowych, komórki kostne zaś leżą w jamkach znajdujących się w tych koncentrycznych warstwach. Komórki kostne łączą się między sobą oraz z przewodami naczyniowymi za pomocą wypustek protoplazmatycznych leżących w bardzo cienkich kanalikach w istocie podstawowej. Poprzez te cieniutkie kanaliki komórka są zaopatrywane w tlen oraz inne potrzebne im substancje a także uwalniają się od zbędnych produktów metabolizmu.
3. Tkanka nerwowa: składa się z komórek zwanych neuronami, przystosowanych do odbierania i przekazywania elektrochemicznych impulsów nerwowych. Każdy neuron ma rozszerzoną część nazywaną ciałem komórki, zawierającą jadro oraz dwie lub więcej cienkich włoskowatych wypustek odchodzących od ciała komórki. Wypustki te zbudowane z cytoplazmy i pokryte błoną plazmatyczną mogą osiągać ogromną długość. Neurony są połączone ze sobą łańcuchowo, co umożliwia przekazywanie impulsów na znaczne odległości w obrębie organizmu. W zależności od tego w jakim kierunku wypustki przewodzą impulsy dzieli się je na 2 typy: neuryty(aksony) dendryty. Neuryty zwane też wypustkami wykonawczymi przewodzą impulsy od ciała komórki ku peryferiom, dendryty zaś zwane wypustkami odbiorczymi w kierunku ciała komórki. Połączenia pomiędzy neurytami jednego neuronu a dendrytami następnego noszą nazwę synaps. W synapsach neuryty i dendryty nie stykają się ze sobą. Impuls może przechodzić przez synaps tylko od neurytu do dendrytu. Neurony mogą mieć różne rozmiary i kształty.
Podział neuronów ze względu na przewodzenie impulsów:
czuciowe(aferentne)-przewodzą impulsy dośrodkowo-od receptorów do ośrodków nerwowych
ruchowe(eferentne)-mają długi akson, przewodzą impulsy nerwowe odśrodkowo do efektorów
pośredniczące-przekazują impulsy pomiędzy neuronami czuciowymi i ruchowymi, występują w ośrodkowym układzie nerwowym
Podział włókien nerwowych w zależności od liczby osłonek:
bezosłonkowe
jednoosłonkowe
dwuosłonkowe-osłonka rdzenna, czyli mielinowa oraz osłonka komórkowa-Schwanna
4.Tkanka mięśniowa: wykonywanie ruchów u większości zwierząt jest uwarunkowane kurczeniem się wydłużonych cylindrycznie lub wrzecionowatych komórek, z których każda zawiera dużo cienkich, podłużnych równolegle ułożonych kurczliwych włókienek mięśniowych zwanych miofobryllami, zbudowanych z białek-miozyny i aktyny. Komórki mięśniowe kurcząc się wykonują pracę mechaniczną; mogą one jednak tylko ciągnąć a nie odpychać. W organizmie człowieka występują trzy odrębne typy tkanek mięśniowych:
szkieletowa, czyli poprzecznie prążkowana-tworzą większe skupienia tkanki mięśniowej przytwierdzonej do kości; tworzy muskulaturę organizmu; włókna maja dużo mitochondriów i mioglobiny; zawierają jądra(syncytia)i są równolegle ułożone; włókienka białkowe- miofibryle tworzące poprzeczne prążki; skoordynowany skurcz miofibryli powoduje skurcz mięśnia; skurcz mięśnia odbywa się w skutek wślizgiwania się fi lamentów aktynowych pomiędzy fi lamenty miozynowe; skurcze mięśni są zależne od naszej woli
gładka-występuje w narządach układu pokarmowego i w niektórych organach wewnętrznych; tworzy mięśnie ścian naczyń krwionośnych, macicy; komórki włókna są wydłużone i mają jedno jądro, skurcze mięśni gładkich są powolne i niezależne od naszej woli; brak regularnie ułożonych filamentów
mięśnia serca- utworzone są ścianki serca; długie cylindryczne komórki rozgałęziają się na biegunach i łączą, tworząc przestrzenną sieć; poprzeczne połączenia zawierają koneksony; komórki zawierają jedno lub dwa centralnie ułożone jądra; włókna zawierają liczne mitochondria i mioglobinę; podstawowe impulsy do skurczu generuje węzeł zatokowo-przedsionkowy zlokalizowany w tylnej ścianie prawego przedsionka; skurcze mięśnia sercowego są niezależne od woli człowieka
Włókna tkanki mięśni szkieletowych i serca w odróżnieniu od wszystkich komórek są wielojądrowe. We włóknach mięśni szkieletowych jądra zajmują niezwykłe położenie, tuż pod błoną plazmatyczną. Włókna mięśni szkierowych i sercowych mają występujące na przemian jasne i ciemne poprzeczne prążki widoczne pod mikroskopem. Prążki te odgrywają rolę przy kurczeniu się włókien mięśniowych, ponieważ w czasie skurczu zmienia się ich stosunkowa szerokość.
srakomer- podstawowa jednosta funkcjonalna włókna mieśnia prążkowanego
miofibryle-kurczliwe włókienka białkowe złożone z miofilamentów: cienkich aktynowych i grubszych miozynowych, ułożonych w wiązki
wiązka miofilamentów-jedna miofibryla
wiele miofibryli-w jednym włóknie mięśniowym
wiele włókien mięśniowych- jeden mięsień