31.Poezja hellenistyczna.
Poezja hellenistyczna = poezja aleksandryjska. W poezji hellenistycznej panowała moda na sielankowość, wiejskość i rodzajowość. To w Aleksandrii stolicy Egiptu powstał ośrodek kultury poezji hellenistycznej. Egipt to kraj gdzie powstała jedna z najwcześniejszych cywilizacji, kultura swoista, niepowtarzalna. Egipt został podbity przez Persję i stał się jej prowincją. Aleksander Wielki wyzwolił Egipt. Narzucił nowe panowanie dynastii grecko-macedońskiej.
Przedstawiciele poezji
1) Apollonios z Rodos (295 – 215r.p.n.e.). Największym jego dziełem jest zachowana epopeja mitologiczna w 4 księgach o wyprawie Argonautów po złote runo. Przedstawieni marynarze którzy popłynęli z Grecji na Morze Czarne. O powodzeniu wyprawy decyduje miłość Medei do Jazona(Medea była postacią popularną w utworach). To miłość wyprowadza bohaterów z ciężkich sytuacji, umożliwia zdobycie złotego runa i powrót do ojczyzny
2) Teokryt – IIIw p.n.e. był twórcą wielu utworów – idylli z gr. Sielanka. Gatunek obejmował utwory poetyckie krótkie różnej tematyki. Najczęściej było to życie pasterzy czyli bukolos (pasterz byków i krów). Wszystkie jego utwory określa się mianem: bukoliki(od 20 do 40). Przedstawiały proste i zwyczajne życie pasterzy w naturze. Miały charakter po części realistyczny. Były to dialogi pasterzy bez walki. Miały charakter konwencjonalny – literacki. Każda bukolika to scenka dramatyczna. Pasterzom poeta nadaje imiona np. Dafnis. Postaci w maskach pasterzy to znani poeci, artyści, politycy. Gatunek bukolik został przejęty przez Rzymian.
3) Kallimach (ur. 300r.p.n.e. Afryce w Cyrenie) pracował w Bibliotece Aleksandryjskiej, jego zasługą było skatalogowanie utworów poetyckich. Pisał krótkie utwory epickie hymny, elegie, jamby, epigramy. Pisał też wiersze o początkach miast greckich.
32.Periodyzacja dziejów Rzymu starożytnego.
OKRESY:
1 753-509 pne- okres monarchii, sześciu królów.
2. 509- 27 republika.
3. cesarstwo:
PRINCYPAT- 27 pne- 284 ne (Oktawian August)
DOMINAT 284- 479 ne (Dioklecjan)

753-509 r p.n.e.- Rzym królewski, panowało 6 królów, z których Romulus był pierwszy. W 509 r ludność przez zamach stanu wprowadziła republikę.
509- 31 r p.n.e. była republika do czasu gdy Marek Agrypa rozbił flotę Marka Antoniusza i Kleopatry i Oktawian August wprowadzając tytuł imperatora rozpoczął istnienie imperium rzymskiego. Rzymianie nie powrócili do tytułu króla ponieważ źle się ludziom kojarzył. Za to wprowadzili tytuł cesarza od imienia Cesara.
31 r p.n.e.- 476 r n.e.- Trwało cesarstwo Rzymu. Skończyło się najazdami barbarzyńców, którzy ,,wykończyli” zachodnie cesarstwo. Powstało natomiast Bizancjum.
W Rzymie podczas trwania republiki, główna władza spoczywała w rękach dwóch konsuli (zaczerpnięte ze Sparty)- biała teka ( powaga, dostojeństwo i prawa), byli również i niżsi urzędnicy. Społeczeństwo dzieliło się na ogół wolnych obywateli, którzy posiadali prawa polityczne i na całą resztę tych praw pozbawioną. Wolna ludność dzieliła się na patrycjuszy-(od pater-urodzony) kilkadziesiąt arystokratycznych rodów i plebejuszy- reszta obywateli, w której jak zwykle zdarzali się osobnicy bogatsi od niektórych patrycjuszy. Plebejusze walczyli o swoje prawa w 3 secesjach doprowadzili do zaniku istotnych różnic między tymi dwoma klasami. ,,Wyrywali” patrycjuszom urząd po urzędzie. W końcu w 3 secesji udało się im wywalczyć lex duodecum tabulorum- prawo 12 tablic. Dawało im to prawo powoływania trybuna ludowego- reprezentanta plebejuszy do patrycjuszy (był skutecznym instrumentem ponieważ posiadał prawo veta przy uchwałach rekruta wojskowego [a znając naszą historię nie ma większej siły nacisku w państwie niż ,,posiadanie” wojska]). Tak więc patrycjusze, którym zawsze bardziej zależało na wojnie jako środku do gromadzenia korzyści, musieli żyć w zgodzie z plebejuszami. Były dopuszczalne również małżeństwa pomiędzy tymi dwoma stanami.
33.Powstanie literatury rzymskiej. Okres archaiczny.
Proces tworzenia literatury był w Rzymie znacznie inny niż w Grecji.
Cechy wspólne:
- obie powstały na tym samym poziomie rozwoju historycznym i kulturowym cywilizacji antycznej. Źródła literatur odnoszą się do epoki rodowo plemiennej, czyli poezji ludowej.
- Te dwie literatury były bliskie doczesnym potrzebom człowieka.
- obie literatury pozbawione są nie materialnego a wyłącznie duchowego charakteru
- dla obu literatur ostateczną realnością jest kosmos żywy, wszechświat, ma charakter materialny. Wszystkie bóstwa powstają z kosmosu. Mogą mieć wady słabości takie jak zwykli śmiertelnicy
- rozwój literatury i Rzymskiej i Greckiej był związany z rozwojem społecznym
Różnice:
- różnica czasowa – literatura grecka ma początki w końcu IX wieku p.n.e. a literatura rzymska w połowie III wieku p.n.e.. Rzymianie otrzymali od Greków literaturę w pełni dojrzałą. Od początku w literaturze rzymskiej odczuwa się wpływy greckie. Gdy Rzymianie podbijają Grecję i królestwo hellenistyczne to tam jest już epoka wyrafinowana przeznaczona dla czytelnika wykształconego a Rzym to jeszcze w tym czasie lud prosty, nieokrzesany, nie orientujący się w filozofii. Rzymianie mięli wtedy na głowie podbój całego śródziemnomorza. Rzymianie zaczynają uczyć się od Greków w trzecim, drugim stuleciu. Toczą się dyskusje: Czy Rzymianie muszą uczyć się od Greków? Czy mogą wysyłać dzieci do Grecji na naukę? Czy ta literatura jest szkodliwa dla Rzymian? Jedni uważają, że trzeba mieć wiedzę od Greków by dobrze rządzić – to przedstawiciele Sypionów, którzy przejęli doktrynę stoicką mówiącą o tym że świat jest jedyny, panuje porządek, jest cel istnienia świata, istnieje bóstwo najwyższe(Zeus). Rzymianie stwierdzili że trzeba uczyć się od Greków. Druga teza mówiła o tym że cała wiedza Greków jest szkodliwa. Bano się że kontakt młodzieży z kulturą grecką ją zepsuje. W I wieku spory wygasły bo Rzymianie się przekonali że muszą się uczyć od Greków. Rzymianie późno zaczęli rozwój literatury, ale nadążyli, nadrobili różnicę w szybkim czasie. W I wieku p.n.e. powstała wielka literatura, to złoty wiek literatury Rzymskiej. Tworzyli wtedy Wergiliusz, Horacy, Owidiusz, a w końcu wieku historyk Tacyt.
- Rzymianie przewyższyli osiągnięciami w literaturze Greków. Tworzyli na większa skalę. Ich utwory to dojrzały hellenizm (rozwinięty). Tę literatrurę cechują dwa zjawiska: uniwersalizm poetycki w sferze filozofii, religii i skrajny indywidualizm – wyodrębnienie zdolności, możliwości duchowych jednostki, która nie jest członkiem wspólnoty
Od połowy III wieku aż po lata 80te I wieku – okres archaiczny (przedklasyczny). Pierwsi poeci nie byli Rzymianami.
1) Liwiusz Andronikus (280 – 204r p.n.e.) – mieszkaniec Tarentum(najbogatsza kolonia grecka). Był niewolnikiem rodziny rzymskiej. Jego pan miał na imię Liwiusz i wyzwolił go. W ten sposób dostał imię po panu. Liwiusz napisał pierwszą tragedię, przetłumaczył ją z greckiego na łacinę i w 242 r wystawił ją po łacinie. Pisał on różne tragedię mając za wzór tragedię grecka. Przetłumaczył na łacinę także Odyseję Homera.Przetłumaczył ją wierszem saturniskim. Zachowały się niektóre wiersze z jego tłumaczenia. Każde dziecko uczyło się jego utworów. Stał się podręcznikiem dla dzieci aż do czasów Wergiliusza, który napisał poemat narodowy Eneidę, który zastąpił Liwiusza. Dzieła Liwiusza – jęz. Prosty, nierozwinięty.
2) Newiusz ( lata życia 270 – 201r. p.n.e.)wywodził się z Kampanii. Tworzył tragedie, komedie, tłumaczył, wykorzystywał oryginały greckie. Stosował kontaminację (wykorzystywanie kilku fragmentów różnych utworów). „Wojna Punicka” – zachowały się z niej szersze fragmenty, wykazał kunszt poetycki. Krytykował warstwy panujące. Miał zatarg z rodem Metellów – wsadzili go do więzienia, z którego wypuścił go trybun ludowy i musiał wyjechać do Afryki Północnej. Pisał wierszem saturniskim
3) Enijusz pochodził z Italii. Ma jakby trzy serca: łacińskie, greckie, oskijskie. Pisał komedie i tragedie. Napisał też dzieło z dziejów Rzymu, które kończyło drugą wojnę kunicką. Pisał heksametrem.
4)Plaut z Umbrii (250 – 184) Wystawiał w teatrze, jego komedie cieszyły się popularnością. Wzorował je na komediach greckich. Akcja toczyła się w miastach greckich a postaci miały imiona greckie. Charakterystyczne: radość życia i energia. Język bogaty, soczysty, rozwinięty. Zachowało się w całości 20 jego komedii wzorowanych na komediach attyckich (np. Menandra, choć te były bardziej spokojne, akcja nie była tak dynamiczna). Niektóre komedie cechował język ostry ale bez wulgaryzmów, występowały intrygi np. „Pseudol” – główna postać to sprytny niewolnik, pomaga on panu który jest zakochany w Heterze, która jest we władaniu panów i zmuszana do uprawiania nierządu. Przedstawiona jest miłość młodego człowieka do Hetery i szczęśliwe zakończenie. Jego komedie wpływają na teatr europejski od odrodzenia.
5)Terencjusz (185 – 159) pochodził z Północnej Afryki. Jego przydomek to Afer Libijczyk. Napisał sześć komedii, które się zachowały. Jego komedie są spokojne, nie ma w nich tyle dynamiki i niespodzianek co u Plauta. Lecz są one wyrafinowane i odpowiednie dla wykształconej publiczności.
34.Poezja rzymska okresu upadku republiki (I w. p. n. e.)
Przedstawiciele:
1) Lukrecjusz (98 – 55r.p.n.e.) pozostawił po sobie dzieło o tradycyjnej szacie literackiej. Przebywał w Rzymie. Jego dzieło nosi nazwę De rerum natura czyli O przyrodzie rzeczy. Przed Lukrecjuszem stały dwa zadania: musiał przedstawić filozofa Epikura i stworzyć dzieło poetyckie. Epikur jest jednym z filozofów, który tworzył doktrynę atomistyczną. Założycielem tego nurtu był Demokryt, uważał, że wszystko w świecie składa się z niepodzielnych cząstek. . Lukrecjusz cały materiał podzielił na 6 ksiąg: w dwóch pierwszych pisał o atomach, w trzech o duszy i w końcu przedstawił teorię postrzegania. W piątej i szóstej przedstawił nauki o świecie: kosmologię. Dzieło spisane na pergaminie.
Lukrecjusz krytykował religię pogańską.
2) Katullus (Caius Valerius Catullus, ok.87 – 54 r.p.n.e.)pochodził z Werony.
Najwięcej wierszy poświęcił siostrze trybuna ludowego Publiusza Klodiusza – Klodii. Przedstawił ją pod imieniem Lesbii, przedstawiał równocześnie dzieje swego romansu.
Są też wiersze poświęcone zmarłemu bratu.
Utwory dłuższe: poemat weselny odznaczający się kunsztowną budową właściwą poezji aleksandryjskiej. Opowiadanie o weselu Peleusa i Tetydy (rodzice Achillesa) – najważniejsze motywy to miłość i przyjaźń.
Elegia Warkocz Bereniki – Berenika to królowa Egiptu, złożyła ona bogom w ofierze swój warkocz w intencji szczęśliwego powrotu męża do domu. Gdy mąż wrócił udała się ona do świątyni ale warkocza już nie było. Zamienił się on w gwiazdę.
3) Cyceron (Marcus Tullius Cicero, 106 – 43r.p.n.e.) pochodził ze stanu Ekwitów. Jego imieniem zwykło się nazywać cały okres rzymskiego piśmiennictwa. W Rzymie zdobył wykształcenie retoryczne i filozoficzne, wystąpił jako obrońca w procesach cywilnych. Dla pogłębienia studiów udał się do Aten, odbył podróż do prowincji Azji(poznał tu słynnych mówców), na koniec wyjechał na Rodos studiował u słynnego filozofa stoickiego . Karierę polityczną zaczął od pełnienia funkcji kwestora(75r.p.n.e.) później został wybrany edylem(69r.p.n.e.) i pretorem(66r.p.n.e.). W 63r.p.n.e. został konsulem. Przeszedł wszystkie etapy kariery politycznej. Odkrył przygotowany przez Katylinę zamach stanu i doprowadził do ukarania śmiercią głównych przywódców spisku. Za to został skazany na wygnanie(58r.p.n.e.). W 57 powrócił do Rzymu. Brał udział w wojnie domowej między Cezarem a Pompejuszem. Cyceron zajął stanowisko przeciwko Cezarowi.
Do najważniejszych mów Cycerona z okresu konsulatu należą Katylinarki, czyli 4 mowy przeciwko Katylinie.
Wielkie znaczenie mają też mowy przeciwko Werresowi. Werres został oskażony o nadużycia w czasie sprawowania urzędu. Był to pierwszy proces gdy Cyceron wystąpił w roli oskarżyciela. Cyceron wygłosił mowę podczas pierwszej rozprawy Pierwszy proces przeciw Werresowi która przedstawiała tak obciążający materiał rzeczowy i Cyceron powołał tylu świadków, że Werres nie czekając na zapadnięcie wyroku opuścił Rzym i udał się na wygnanie. Do dalszych procesów już nie doszło choć Cyceron miał spory materiał na następne mowy. Wykorzystał je ogłaszając 5 mów fikcyjnych.
Cyceron był znawcą wszystkich kierunków filozofii greckiej.
Cyceron został zamordowany wraz z bratem Kwintusem na polecenie Marka Antoniusza, który zemścił się w ten sposób za wygłoszone przeciw niemu Filipiki.
35.Poezja rzymska okresu pryncypatu.
Czasy Tyberiusza – poeci Maniliusz i Fedrus.
Maniliusz jest autorem poematu astronomicznego Astronomica w 5 księgach. To epopeja o charakterze dydaktycznym napisana w duchu filozofii stoickiej. Treścią Astronomica jest opis znanego wówczas nieba ze szczególnym uwzględnieniem wpływu gwiazd na losy ludzi.
Fedrus urodził się w Macedonii lub Tracji, wyzwolony przez Augusta. Zbiór bajek w 5 księgach. Każdą księgę poprzedza prolog, a księgi druga, trzecia i czwarta mają epilogi. Bohaterami bajek są zwierzęta, ale niekiedy i ludzie. Na przykładach zwierząt prezentuje on wady ludzkie takie jak chciwość, niesprawiedliwość, przemoc silniejszych wobec słabszych, głupotę itp. Bajki mają dwojaką kompozycję: albo umieszcza na początku bajki myśl ogólną, którą dalej ilustruje przykładem szczegółowym, albo zaczyna bajkę od przykładu a pointa znajduje się na końcu. Chce swymi bajkami bawić i uczyć czytelnika. Bajki zawierają dużo elementów moralizatorskich i satyrycznych. Wzorem Fedrusa był grecki bajkopisarz Ezop.

36.Twórczość Wergiliusza.
Publiusz Wergiliusz Maro 70 – 19 r.p.n.e.), propagował ideologię Augusta. Poeta przełomu. Wczesna twórczość: Zbiór bukolik (10)(napisane w 42-39r.p.n.e.) – były one też zwane Eklogami i wzorowane na sielankach Teokryta. Od niego przejął tematykę, greckie imiona pasterzy, niektóre elementy greckiego krajobrazu, jednak tłem większości obrazów jest wieś italska. Ale bukoliki posiadały też motywy oryginalne. Ważną innowacją jest wprowadzenie jako tła czarownej i nierealnej Arkadii. W Sielankach zachował tradycyjną budowę(właściwą idylli Teokryta).Bukoliki 1sza i 9ta są autobiograficzne i podają fakty z życia poety. Wergiliusz zapoczątkował sielankę filozoficzną (6ta) i alegoryczną (1sza, 4ta, 9ta)
W następnym etapie twórczości widać zwrot ku poezji okresu Grecji klasycznej np. poemat dydaktyczny Georgiki (napisany 37-30r.p.n.e.).Składa się z czterech ksiąg. Treść zapowiada wstępna apostrofa do Mecenasa. Wergiliusz poucza tu o uprawie roli, o pielęgnacji drzew, o hodowli bydła i o pszczelarstwie. Lecz pouczenia te jednak nie są tak pełne by mogły mieć zastosowanie praktyczne. Seneka twierdził że Wergiliusz nie chciał uczyć rolników tylko chciał wzbudzić zachwyt czytelników. Wergiliusz zgodnie z ideologią Augusta chciał pokazać społeczeństwu ogromne wartości zawodu rolnika i obudzić miłość do ziemi.
I słynna nawiązująca do Homera epopeja Eneida nad którą pracował Wergiliusz do końca życia (29-19r.p.n.e.). Powstała z inspiracji Augusta. Cel: uświetnienie dawnych dziejów państwa rzymskiego i uzasadnienie prawa Rzymu do panowania nad światem. Wergiliusz także składa tu hołd boskiej dynastii julijskiej z jej znakomitym przedstawicielem Augustem. Epopeja wzięła swoje imię od Eneasza jednego z najdzielniejszych obrońców Troi. W pierwszych sześciu księgach przedstawiona jest tułaczka Eneasza, przypomina tu tułaczkę Odyseusza. Druga część poematu wzorowana jest na Iliadzie. Wergiliusz w epopei zachował pewne cechy właściwe dla neurotyków. Stworzył epopeję ale równocześnie posługując się techniką aleksandryjską rozbił poemat na odrębne, zamknięte w sobie całości. Każda księga Eneidy ma odrębną, zwartą kompozycję. Styl Wergiliusza jest retoryzowany. W utworze zawarł poeta wiele przemówień.
37.Twórczość Horacego.
Quintus Horatius Flaccus, ur. 65 – 8 r.p.n.e. w Wenuzji.
Najwcześniejsze utwory to Epody (41 – 30r.) – cykl 17 wierszy. Horacy nazwał je jambami.
np. Epod 6ty atakuje tchórzliwego przeciwnika, który nie ma odwagi jawnie uderzyć. Poeta porównuje go z nędznym psem niezdatnym do polowania i żywiącym się padliną.
Epod 10ty jest to rodzaj utworu pożegnalnego dla udających się w podróż. Wiersz taki powinien zawierać prośbę o szczęśliwą drogę i o pomyślny wiatr. Natomiast u Homera jest to błaganie wiatrów aby nie oszczędzały okrętu na którym płynie najgorszy z wierszokletów – Mewiusz.
Satyry czyli Gawędy, 2 księgi
Księga Pierwsza - Tu powstrzymywał się od ataków na aktualne sprawy społeczno polityczne, ganił natomiast wady ogólnoludzkie czyniąc aluzje do społeczeństwa rzymskiego. Satyry utrzymane są w formie swobodnej gawędy, przybierają niekiedy postać małych scenek lub skeczów. Wśród satyr znajduje się też autobiograficzny adresowany do Mecenasa. Pierwsza księga Satyr nie przez wszystkich została przyjęta życzliwie. Ganiono ostrość polemik, krytykowano swobodną formę gawędy oraz budowę wiersza.
Księga Druga – ma więcej rysów moralizatorskich. Poeta zachęca w nich do zachowania w życiu umiaru, kpi z przesadnych wyznawców filozofii stoickiej.
Horacy w Satyrach upomina i krytykuje w łagodnym, wyrozumiałym tonie. Więcej w jego wierszach dobrotliwego żartu niż gryzącej ironii. Poeta dostrzega zarówno dobre jak i złe strony swych bliźnich.
Listy poetyckie– (dwie księgi) pisane heksametrem poruszające podobne sprawy co Satyry. Wśród nich jest np. pismo do uczącego się retoryki Lolliusza. Horacy zachęca go do pielęgnowania dobrych stron charakteru. Stawia mu za wzór Odyseusza.
Pieśni, ody – przyniosły mu najwięcej sławy, obejmują 4 księgi. Szukał wzorów nie tylko w poezji hellenistycznej ale też u starych liryków greckich (Alkajosa, Anakreonta, Safony). W księgach Pieśni znajdują się utwory religijne, biesiadne, erotyczne, patriotyczne, filozoficzne, zawierające refleksje na temat śmierci, a także radość i zachwycenie życiem. Wiele utworów skierował do swych przyjaciół, a przede wszystkim do Mecenasa. Są też utwory wyrażające uwielbienie dla Augusta.
Horacy występował też jako poeta urzędowy, przygotowujący chóry i piszący pieśni przeznaczone na uroczystości państwowe
38.Twórczość Owidiusza.
Publius Ovidius Naso – 43r.p.n.e. – 18r.n.e.. Pochodził z środkowej Italii. W Rzymie odbył studia retoryczne. Potem wyjechał do Azji Mniejszej i na Sycylię. W 8 r.p.n.e. został skazany na wygnanie przez Augusta do Tomi i tam już został do końca życia.
Trzy etapy twórczości Owidiusza:
wczesna młodość – poezja erotyczna (np. Ars amandi – sztuka kochania)
wiek dojrzały – napisał Przemiany (Metamorfozy) i Kalendarz
wygnanie – powstały Żale, Listy z Pontu, Ibis i Rybołówstwo
ARS AMANDI – Owidiusz występuje tu jako nauczyciel miłości. Cechy: lekkość treści i frywolność tonu. Dwie pierwsze księgi były przeznaczone dla mężczyzn. Poeta uczył ich jak zdobywać uczucia kobiet i jak je podtrzymywać. Księga trzecia jest skierowana dla kobiet i zawiera te same treści tylko skierowane do mężczyzn. Podręcznik zawiera wiele rzymskich realiów: opisuje teatry, portyki, fora – miejsca gdzie można łatwo znaleźć stosowny obiekt miłośći. W dziele są też opisy uczt i zabaw towarzyskich.
LEKARSTWA NA MIŁOŚĆ to uzupełnienie do sztuki kochania. Owidiusz do lekarstw zaliczył wytężoną pracę, zajęcia publiczne, urzędnicze, adwokackie, służbę wojskową, pracę na roli. Radził też poddać obiekt miłości ostrej krytyce, nie być ślepym na wady.
METAMORFOZY – 15 ksiąg, cykl mitów o cudownej przemianie bohaterów w rośliny, zwierzęta, płazy, od początku świata do apoteozy Juliusza Cezara. Pisane heksametrem. Treść metamorfoz wypełnił w większości mitami erotycznymi jak opowieść o Dafne i Apollinie; Orfeuszu i Eurydyce; Plutonie i Persefonie….
KALENDARZ zawiera wiele opowiadań mitologicznych (mity o Arionie, Pegazie..), opowiada się także o pamiętnych datach historycznych czczonych jako święta państwowe. Jest to utwór niedokończony
ŻALE – obejmują 5 ksiąg elegii – listów, skierowanych do określonych adresatów ale bez ich nazwisk.
39.Twórczość Seneki. (młodszy)
Lucjusz Anneusz Seneka (ok. 4 r. p.n.e. – 65 r. n.e.). Urodził się w Hiszpanii w Kordubie. Przedstawiciel prozy i poezji. W Rzymie otrzymał wykształcenie retoryczne i filozoficzne. Gdy wrócił z Egiptu rozpoczął działalność publiczną (za Kaliguli). Wygłaszał mowy jako adwokat, sprawował urząd kwestora i został mianowany senatorem. Stał się sławny co budziło zawiść Kaliguli. Gdy na tronie był Klaudiusz, Seneka został skazany na wygnanie w 41 roku. Później został odwołany i miał nauczać Nerona, który wstąpił na tron w 54 r. Seneka wywierał duży wpływ przez pierwsze pięć lat panowania Nerona. Seneka swój traktat O łagodności dedykował właśnie jemu. Później oddalili się od siebie, bo Seneka nie chciał usprawiedliwiać występków Nerona, bierze udział w spisku, za który Neron karze mu popełnić samobójstwo w 65 roku.
Najwcześniejszy utwór Apokolokyntosis – złośliwa satyra na nieżyjącego Klaudiusza.
Wszystkie inne dzieła Seneki pisane prozą są dziełami filozoficznymi, był najwybitniejszym przedstawicielem filozofii w okresie cesarstwa. Najbardziej popularną filozofią był stoicyzm.
Pisał jeszcze listy moralne do Lucyliusza i tragedie, było ich dziewięć, oparte są na wzorach greckich przede wszystkim Sofoklesa i Eurypidesa. W jednej lub dwóch tragediach wykorzystał kontaminację. W jego tragediach dominuje patos. Tragedie pisał prawdopodobnie w czasie pobytu na Korsyce lub gdy miał duży wpływ na Nerona.
Tytuły: Edyp, Herkules Szalejący, Trojanki, Fenicjanki.

40.Rzymska proza epoki pryncypatu. (cesarstwo republikańskie)

Literatura za Tyberiusza (14 – 37 n.e.): rozwija się piśmiennictwo historyczne i naukowe. Przedstawiciele historiografii:
Wellejusz Peterkulus (19r.p.n.e. – 31r.n.e.) – przez szereg lat pełnił służbę wojskową, był też kwestorem i pretorem. Napisał zarys historii rzymskiej w dwóch księgach pt. Historia Rzymu. Zaczął ją od upadku Troi i doprowadził do czasów mu współczesnych.
Waleriusz Maksymus (Iw.n.e.) Czyny i słowa godne pamięci w dziewięciu księgach. Dzieło dedykował Tyberiuszowi. To zbiór przykładów zaczerpniętych z historii Rzymu i historii obcych.
Przedstawiciel prozy naukowej:
Kwintus Remmiusz Palemon (Iw.n.e.) – autor prawdopodobnie pierwszej systematycznej gramatyki języka łacińskiego
Aulus Korneliusz Celsus (Iw.n.e.) autor encyklopedii obejmującej wiadomości z różnych dziedzin. Zachowała się jedynie jedna część dotycząca medycyny.