30. Przedstaw i scharakteryzuj dotychczasowe operacje wspierania pokoju i zarządzania kryzysowego organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego.

Podejmowane przez NATO operacje wspierania pokoju inspirowane są przez ONZ, ale NATO uczestniczy w nich z własną procedurą, przy użyciu odpowiednich sił i środków, rozpatrując każdy przypadek indywidualnie. Polityczne kierownictwo takich akcji musi sprawować uznana organizacja międzynarodowa, a na jej przeprowadzenie wszyscy członkowie sojuszu muszą wyrazić zgodę. Udział w niej jest jednak deklarowany dobrowolnie.

W 1995 roku miała miejsce Interwencja zbrojna NATO w Bośni i Hercegowinie. Była ona operacją powietrzną przeciw siłom Serbów bośniackich mającą na celu zmianę równowagi sił politycznych w regionie i przekonanie przywódców serbskich do przyjęcia układu pokojowego z Dayton. Kampania lotnicza utorowała drogę do tego porozumienia. Na mocy układu NATO po raz pierwszy rozmieściło siły pokojowe, stając na czele Sił Implementacyjnych NATO – IFOR, których celem było bezpieczne wykonanie planu pokojowego. Miały one rozwiązywać problemy z zakresu logistyki, wyposażenia i zdolności operacyjnych. Wojska NATO kontrolowały także przekazanie pomiędzy stronami kontroli nad spornymi terytoriami oraz rozbrojenie z broni ciężkiej. Siły te stacjonowały na terenie kraju do 2005 roku.

W 1999 roku miała miejsce kolejna interwencja zbrojna NATO, tym razem w Kosowie. Również była ona kampanią powietrzną, wymierzoną przeciw wojskom jugosłowiańskiego rządu odpowiedzialnym za represje wobec albańskiej ludności Kosowa. Po jej przeprowadzeniu, siły międzynarodowe pod auspicjami NATO, rozpoczęły w 1999 roku misję KFOR (Kosovo Force) dążąca do utrzymania pokoju, rozbrojenia oraz tworzenia warunków do przyszłego rozwoju kraju.

W 2001 roku Sojusz zaangażował się na prośbę władz w Skopje w wysiłki zmierzające do rozładowania narastającego konfliktu w byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii. W związku z tym po raz pierwszy NATO wyznaczyło wysokiego rangą dyplomatę, który miał reprezentować Sojusz na miejscu, w regionie konfliktu i działać jako osobisty wysłannik Sekretarza Generalnego. Wysoki przedstawiciel NATO kierował zespołem zarządzania kryzysowego wysłanym do prowadzenia negocjacji w sprawie zawieszenia broni ze zbrojnym ugrupowaniem albańskich rebeliantów. Zdołano ich przekonać do wyrażenia zgody na zawieszenie broni oraz do wsparcia długotrwałego procesu negocjacji politycznych. Następnie aż do 2003 roku żołnierze pod egidą NATO chronili osoby z UE i OBWE monitorujące owe negocjacje oraz porozumienia polityczne między mniejszością albańską a rządem macedońskim.

Operacja Active Enadvour to kryptonim morskiej operacji patrolowej prowadzonej pod przywództwem NATO na Morzu Śródziemnym po 11 września 2001 roku. Jej celem była ochrona statków cywilnych w rejonie cieśniny Gibraltarskiej przed atakami terrorystycznymi. Od początku trwania misji wojska NATO zabezpieczyły podróż ponad 80 tys. Statków. W operacji uczestniczy również Marynarka Wojenna Rzeczpospolitej Polskiej. Póki co operacja postrzegana jest jako sukces.

Również w 2001 roku doszło do pierwszego w historii rozmieszczenia sił NATO poza obszarem euroatlantyckim - w Afganistanie. NATO kieruje tam Międzynarodowymi Siłami Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF), które zajmują się utrzymaniem pokoju w państwie. Są one kontynuacją zorganizowanej przez USA operacji Trwała Wolność przeciwko zbrojnym rządom Talibów. Początkowym jej zadaniem było odbicie Kabulu oraz pobliskiej bazy lotniczej z rąk Talibów w celu zapewnienia bezpiecznego działania administracji przejściowej. Faktyczna działalność ISAF w dużej mierze ograniczona jest do obszaru stolicy, czego powodem są m. in. braki kadrowe.

Od 2004 roku NATO prowadzi Misje Szkoleniowe w Iraku. Ich celem jest tworzenie wiarygodnych struktur bezpieczeństwa poprzez m. in. szkolenie personelu i budowanie przyszłych afgańskich sił bezpieczeństwa. Sojusz wspomógł również tworzenie irackiego Kolegium Połączonych Sztabów pod Kabulem, które koncentruje się na szkoleniu kadry dowódczej oraz koordynuje dary w postaci sprzętu dla Iraku.

Od 2005 roku, wspólnie z Unią Europejską, NATO pomaga Unii Afrykańskiej w rozwijaniu jej misji pokojowej w Darfurze. Sojusz zapewnia transport lotniczy żołnierzy sił pokojowych Unii Afrykańskiej (UA) do tego regionu oraz oferuje UA szkolenie w zakresie kierowania międzynarodowym dowództwem wojskowym i zarządzania wywiadem. Organizacja nie planuje jednak wysyłania do Darfur własnych wojsk. NATO wspiera również misję Unii Europejskiej w Somalii.

NATO podejmuje również liczne operacje w Zatoce Adeńskiej oraz przy brzegach Rogu Afryki. Mają one na celu obronę statków przed somalijskimi piratami.

W 1999 roku stworzono Euroatlantyckie Centrum Koordynacji Reagowania w sytuacjach kryzysowych. Od tego czasu NATO poza jego operacjami pokojowymi, odgrywa coraz bardziej znaczącą rolę w zakresie pomocy humanitarnej. Ośrodek jest osią wysiłków w dziedzinie niesienia pomocy ofiarom katastrof. Przykładem działalności tej instytucji może być pomoc ofiarom powodzi w USA z 2005 roku, ofiarom huraganu Catrina, czy trzęsienia ziemi w Pakistanie również w 2005 roku.

Aby osiągnąć skuteczność w rozmieszczaniu sił daleko od swojego terytorium, NATO podjęło szereg środków mających zagwarantować wyposażenie Sojuszu stosowne do wypełniania pełnego nowoczesnych misji wojskowych. Było to np. Praskie Zobowiązanie w dziedzinie Zdolności, w ramach, którego państwa członkowskie Sojuszu zobowiązały się osiągnąć zdecydowany postęp w krytycznych obszarach, takich jak transport strategiczny powietrzny i morski. Do wspomnianych posunięć należy również tworzenie NRF – awangardowych sił umożliwiających Sojuszowi szybkie reagowanie na kryzys. Kolejnym elementem jest usprawnienie struktury dowodzenia wojskowego - w tym stworzenie Sojuszniczego Dowództwa ds. Operacji, dzięki któremu struktura ta ma być bardziej elastyczna i użyteczna w odniesieniu do niespodziewanych, niebezpiecznych wydarzeń w XXI wieku