Staw (anatomia)

Budowa stawu

Staw (łac. articulatio) – ruchome połączenie między składnikami szkieletu, zewnętrznego lub wewnętrznego (→połączenia kości). Stawy występują u stawonogów (Arthropoda) oraz kręgowców (Vertebrata). U tych ostatnich stawy są określane, ze względu na specyficzną budowę, jako połączenia maziowe (juncturae synoviales). W stawach (tak jak w łożyskach wielu maszyn) największym problemem jest tarcie i dlatego powierzchnie stawowe kości pokryte są bardzo odporną na ścieranie chrząstką szklistą.

Rodzaje stawów człowieka

Kryterium podziału:

• Liczba kości łączących w stawie:

  • staw prosty – w budowie biorą udział tylko dwie kości.

  • złożony – w budowie bierze udział więcej niż dwie kości, np. staw łokciowy

Rodzaje stawów: 1 – kulisty, 2 – eliptyczny, 3 – siodełkowaty, 4 – zawiasowy, 5 – obrotowy.

Staw zawiasowy – łokieć

• Liczba osi

  • stawy jednoosiowe

    • staw zawiasowy – staw łokciowy

    • staw obrotowy – staw promieniowo-łokciowy

    • staw śrubowy – staw szczytowo-obrotowy

  • stawy dwuosiowe

    • staw eliptyczny – staw promieniowo-nadgarstkowy

    • staw siodełkowaty – staw śródręczno-nadgarstkowy kciuka

  • stawy wieloosiowe

    • staw kulisty wolny – staw ramienny

    • staw kulisty panewkowy – staw biodrowy

  • stawy nieregularne

    • staw płaski – staw krzyżowo-biodrowy

    • staw mostkowo-obojczykowy chociaż ma on raczej charakter stawu kulistego

Budowa połączeń maziowych

Typowymi elementami stawu są:

• powierzchnia stawowa – czyli główka (część wypukła) i panewka stawowa (część wklęsła), bywają także powierzchnie stawowe płaskie – kość krzyżowa z miednicą

• torebka stawowa – otacza cały staw, ograniczając go od otoczenia;zapobiega nadmiernym przesunięciom kości oraz stabilizuje staw

• jama stawowa

Staw może również zawierać:

• więzadła stawowe

• obrąbek stawowy

• łąkotki

• kaletki maziowe

• trzeszczki

• kosmki maziowe

• fałdy maziowe

Poszczególne stawy różnią się zadaniami biologicznymi, a więc mają odmienną budowę i ruchomość.

Na wykonywanie ruchów we wszystkich płaszczyznach pozwalają stawy wieloosiowe, np. kuliście uformowane stawy barkowy oraz biodrowy. Mniejsza ruchomość cechuje stawy dwuosiowe, np. siodełkowo ukształtowana powierzchnia stawu nadgarstkowo-śródręcznego kciuka pozwala na jego ruchy w dwóch płaszczyznach. Stawy jednoosiowe umożliwiają ruch tylko w jednej płaszczyźnie. Przykładem może być zawiasowy staw ramienno-łokciowy czy też obrotowy staw między najwyższymi kręgami kręgosłupa.