1.Pojęcie grupy społecznej

Grupa społeczna-zbiór co najmniej trzech osób (w niektórych ujęciach dwóch), którego członkowie współdziałają ze sobą w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości.

2. Cechy( elementy ) konstytuujące grupę społeczną

• zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu;

• grupa społeczna charakteryzuje się trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych.

• każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i pełni określone role społeczne;

• członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy;

• grupa ma odrębny system wartości i norm;

• nastawiona jest na określony cel;

• grupa jest trwała w czasie.

3. Typy grup społecznych i kryteria ich wyróżniania

• ze wzgledu na wielkość grupy (grupa mała i duża)

grupy małe – kilku – lub kilkunastoosobowe, umożliwiające bezpośrednie stosunki między jej członkami (np. rodzina, grupa rówieśnicza).

grupy duże – o strukturze składającej się z różnych podgrup, co uniemożliwia bezpośrednie stosunki pomiędzy członkami tej grupy (np. klasa społeczna, grupa zawodowa).

• ze wzgledu na rodzaj wiezi społecznych (grupy pierwotne i wtórne)

Pierwotne są to grupy, poprzez które jednostka wchodzi w społeczeństwo (rodzina, przyjaciele, sąsiedzi, grupa rówieśnicza). Charakteryzują się niewielką liczbą członków, w związku z tym miedzy jednostkami występują bezpośrednie interakcje. Członkowie takiej grupy są także głęboko zaangażowani emocjonalnie w jej działalność. Grupy wtórne są to natomiast grupy liczne, gdzie nie jest możliwe bezpośrednie kontaktowanie się z wszystkimi członkami grupy. Zaangażowanie emocjonalne nie jest duże, ponieważ są to grupy celowe i najważniejszym zadaniem grupy jest realizacja celu, do którego została powołana, (np. partia polityczna, związek zawodowy, organizacje kościelne). Grupy pierwotne mogą się przekształcić na grupy wtórne, proces odwrotny też jest możliwy.

• ze wzgledu na stosunki społeczne (grupy formalne i nieformalne)

Formalne wyznaczają ramy członkostwa w postaci rozmaitych przepisów pozostawionych na papierze ( szpital, szkoła, zakład pracy), natomiast nieformalne powstają w sposób spontaniczny i nie precyzują kryteriów członkostwa. Taką grupą nieformalną jest np. grupa zabawowa, grupa koleżeńska.

• ze wzgledu na stopien trudnosci wejscia do grupy (grupy inkluzywne i ekskluzywne)

Grupy ekskluzywne mają ograniczoną liczbę członków, gdyż kandydaci muszą spełnić ściśle określone warunki, by do nich przystąpić (np. Business Centre Club, stowarzyszenie biznesowe).

Grupy inkluzywne zapraszają natomiast każdego, kto zechce być członkiem grupy.

• ze wzgledu na stopien trwałosci (grupy krótko- i długotrwałe)

krótkotrwałe ( istniejące w trakcie jakiegoś wydarzenia np. kibice na meczu czy publiczność na koncercie ) i długotrwałe .

4.Rodzina jako przykład grupy społecznej

Rodzina- mała grupa pierwotna, złożona z osób powiązanych stosunkiem małżeńskim lub rodzicielskim oraz silną więzią osobową. Jest podstawową grupą zapewniającą odnowienie się sfery reprodukcji.

Rodzina- w socjologii rozumiana jako grupa społeczna lub instytucja społeczna. Rodzina, zdaniem socjologów i najprostszych jej definicji, to najważniejsza, podstawowa grupa społeczna, na której opiera się całe społeczeństwo.

TYPY RODZIN:

1.Liczba partnerów w małżeństwie (postać małżeństwa)

Rodzina monogamiczna - Małżeństwo jednego mężczyzny i jednej kobiety. Współcześnie najpopularniejszy typ małżeństwa rozpowszechniony wraz z ekspansją cywilizacji zachodnioeuropejskiej.

Przysięga wierności, monotonia, nuda może wiele osób przerażać swą ostatecznością

Rodzina poligamiczna - Wielomałżeństwo, więcej niż dwoje partnerów.

W odróżnieniu od monogamii, oznacza związek małżeński z wieloma osobami. Wśród form poligamii wyróżniamy:

poligynię – (wielożeństwo); związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami.

poliandrię – (wielomęstwo) związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami.

2. Zakres wyboru małżonka (zasady doboru małżeńskiego)

Rodzina endogamiczna (oboje małżonków pochodzi z jednej zbiorowości) - Wybór współmałżonka w ramach własnej zbiorowości etnicznej, religijnej, klasowej, terytorialnej, szczepu, rodu, kasty, klanu.

Zawarcie związku z osobą spoza danej grupy uważane jest za pogwałcenie podstawowych zasad i bywa karane wykluczeniem ze społeczności.

Rodzina egzogamiczna(małżonkowie pochodzą z różnych zbiorowości)-

W niektórych społecznościach, głównie na wyspach Oceanii, istnieje natomiast nakaz szukania partnera poza swoją grupą. Jest to wybór małżonka poza własną zbiorowością.

3. Typ władzy wewnątrz rodzinnej (typ władzy w rodzinie)

Rodzina matriarchalna (w rodzinie dominuje kobieta)- Władza należy głównie do matki i żony

-uprzywilejowana pozycja kobiet,

-szczególny kult dla tzw. kobiecych czynności np. macierzyństwa

Taki typ rodziny zbudowany jest wokół podstawowej więzi międzyludzkiej jaką jest więź między matką a dzieckiem. Kobieca zdolność tworzenia życia musiała jawić się jako coś w najwyższym stopniu nadprzyrodzonego, magicznego i cudownego.

Wiele cech wynika ze specyfiki matczynej miłości względem dziecka. Otóż miłość matczyna cechuje się bezwarunkowością, co oznacza dla dziecka pewność miłości.

Rodzina patriarchalna(w rodzinie dominuje mężczyzna)- Władza i prestiż należą głównie do ojca i męża

-uprzywilejowana sytuacja mężczyzny,

-wyłączna jego odpowiedzialność za byt i standard życia rodziny

-wyłączne prawo do podejmowania strategicznych decyzji

-podział zadań oparty o kryterium płci.

Władza jest oparta na uznaniu reguł, za którymi stoi siła, a nie na poszanowaniu więzów krwi i miłości.

Egalitarne(nie ma dominacji kobiety ani mężczyzny jest za to równy podział pracy) - Model, który ukształtował się współcześnie, wówczas, gdy kobieta i mężczyzna dzielą prawa i obowiązki wynikające z uczestnictwa w życiu rodzinnym.

4. Wzory dziedziczenia nazwiska, prestiżu i majątku (reguły dziedziczenia)

Rodzina matrylinearna(dziedziczenie nazwiska i majątku następuje po matce)-

Linia przodków lub potomków wyłącznie kobiecych czyli matka, matka matki, babka macierzysta matki, itp. W linii tej nigdy nie występują mężczyźni, chyba że jako ostatnie ogniwo.

Rodzina patrylinearna(dziedziczenie nazwiska i majątku występuje po ojcu)-

Linia przodków lub potomków wyłącznie męskich czyli ojciec, ojciec ojca, dziadek ojczysty ojca, itp.

W genealogii jest to linia dziedziczenia nazwiska W linii tej nigdy nie występują kobiety. Genetycznie jest to dziedziczenie po chromosomie Y, który przekazywany jest jedynie z ojca do syna, nigdy do córki.

Rodzina bilinearna( partnerska)

Linia przodków lub potomków po obu stronach małżeństwa. Dziedziczenie następuje po obu liniach pokrewieństwa.

5. Miejsce zamieszkania po ślubie

Rodzina matrylokalna - Małżeństwo zamieszkuje w domu rodzinnym żony. Mężczyzna włączony zostaje do grupy, w której żyje żona.

Rodzina patrylokalna - Małżeństwo zamieszkuje w domu rodzinnym męża. Kobieta włączona zostaje do grupy, w której żyje mąż.

Rodzina neolokalna - Występuje najczęściej w nowoczesnych społeczeństwach. Małżeństwo zamieszkuje osobno od rodziców we własnym domu.

6.Wielkość rodziny

Rodzina nuklearna(mała) - oznacza, że tworzą ją dwa pokolenia tj. rodzice i dzieci. Z czasem usamodzielnione dzieci pozostawiają rodziców samych, co stwarza poważne problemy socjalne - opieki nad ludźmi starszymi. Dlatego też szybko rozwija się geriatria - dziedzina medycyny zajmującej się osobami w podeszłym wieku.

Rodzina wielopokoleniowa(duża) - jest rodziną tradycyjną, obejmującą kilka pokoleń krewnych żyjących we wspólnym gospodarstwie. Są one przynajmniej trzy pokoleniowe, a krewni są połączeni wspólnotą majątkową.

Funkcje współczesnej rodziny

- funkcja prokreacyjna - pozwala na zaspokojenie emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałżonków oraz na biologiczne przetrwanie społeczeństwa;

- funkcja seksualna - jest społecznie akceptowaną formą współżycia płciowego;

- funkcja ekonomiczna - pozwala na zagwarantowanie bezpieczeństwa materialnego rodzinie, w jej skład wchodzą następujące podfunkcje: produkcyjna, zarobkowa, gospodarcza i usługowo - konsumpcyjna;

- funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca - polega na zabezpieczeniu środków niezbędnych do życia oraz sprawowaniu opieki nad niepełnosprawnymi lub chorymi członkami rodziny;

- funkcja socjalizacyjna - jest realizowana w dwóch wymiarach: jako przygotowanie dzieci do samodzielnego życia i pełnienia ról społecznych oraz jako wzajemne dostosowanie swoich zachowań i cech osobowości przez współmałżonków;

- funkcja stratyfikacyjna - polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoich członków (ma istotne znaczenie szczególnie w społeczeństwach kastowych, takich jak np. w Indiach);

- funkcja rekreacyjna - polega na zaspokojeniu potrzeb odpoczynku, relaksu, rozrywki;

- funkcja emocjonalna - polega na zaspokojeniu potrzeb emocjonalnych;

- funkcja kulturowa - przekazywanie dzieciom dziedzictwa kulturowego poprzez zapoznawanie ich z dziełami sztuki, literatury, zabytkami i innymi cennymi reliktami przeszłości;

Problemy rodziny:

Problemy współczesnej rodziny mają różnorodny charakter. Mogą pojawić się zjawiska patologiczne takie jak alkoholizm, bezrobocie, czy konflikty pokoleniowe. Poważnym zagadnieniem jest zanik więzi rodzinnych wywołany emigracją zarobkową rodziców lub jednego z nich. Kryzys współczesnych rodzin przejawia się w:

Spadku liczby zawieranych małżeństw,

Spadku dzietności,

Wzroście liczby rozwodów,

Zaniku więzi pomiędzy pokoleniami.

Dysfunkcje rodziny w świetle teorii konfliktu

*podporządkowanie kobiet

*przemoc w rodzinie

* utrwalanie istniejących podziałów społecznych

*deprywacja odmiennych stylów życia

Przejawy kryzysu rodziny

1.Spadek liczby zawieranych małżeństw.

2.Wzrost rozwodów.

3.Spadek dzietności( niski przyrost naturalny)

4. Wzrost popularności alternatywnych w stosunku do rodziny form intymnych związków

-konkubinaty

-„małżeństwa na próbę”

-związki homoseksualne

5. upowszechnianie się związków małżeńskich bezdzietnych( model 2+0 )

6. Wzrost liczebności rodzin niepełnych

7. Rozwój zjawiska samotności.