Pantofelek (Paramecium caudatum) - zwany czasem pantofelkiem ogoniastym, jest "protistem zwierzęcym" (pierwotniakiem) należącym do typu orzęsków (Ciliata) z podgromady równorzęsych.

Budowa : Pantofelek ma wydłużone ciało o charakterystycznym kształcie (stąd nazwa), osiąga długość od 0,05 mm do 0,3 mm. Rzęski pokrywające ciało służą mu do poruszania się i zdobywania pokarmu (liczba rzęsek ok 10-15 tys.). Z przodu ciała rzęski są podwójne a z tyłu pojedyncze, dłuższe i sztywniejsze ponieważ mają funkcję steru. Z zewnątrz pokryte jest rzędami rzęsek oraz wyposażone w tzw. trichocysty - specyficzne struktury wyrzucane na zewnątrz w przypadku podrażnienia ( jest ich około 5-7tys. ). Ciałka podstawowe rzęsek, tzw. kinetosomy, składają się zwykle podłużnie, w równoległe rzędy zw. kinetami. Pantofelek porusza się bardzo szybko, nawet do 2,5 mm/sek. Nie ma ściany komórkowej. Jego ciało otacza żywa osłona zwana pellikulą.

Odżywianie : Pantofelek pobiera pokarm przez cytostom, położony w zagłębieniu zwanym perystomem, znajdującym się z boku ciała i otoczonym długimi rzęskami służącymi do pobierania pokarmu i pływania w wodzie. Pokarm wchłonięty przez cytostom tworzy przemieszczające się w cytoplazmie wodniczki pokarmowe (Do wodniczki pokarmowej wydzielane są enzymy trawienne) zaś po zakończeniu trawienia niestrawione resztki są wydalane na zewnątrz komórki przez cytopyge. Pantofelek posiada dwie, umieszczone w biegunach komórki, wodniczki tętniące, które kurcząc się wydalają na zewnątrz nadmiar wody. Jest drapieżnikiem, odżywia się bakteriami.

Rozmnażanie : Rozmnaża się bezpłciowo przez poprzeczny podział komórki. W procesie tym makronukleus dzieli się przez amitozę, a mikronukleus przez mitozę. Mikronukleus, razem z makronukleusem, tworzą aparat jądrowy. W odróżnieniu od poliploidalnego makronukleusa, mikronukleus jest diploidalny (tzn. że ma 2n). Makronukleus odpowiada za funkcje wegetatywne komórki. Mikronukleus zarządza podziałami komórki i koniugacją. W czasie koniugacji makronukleus zanika, po czym zostaje odtworzony ze zmienionym materiałem genetycznym. Synkarion – Jądro powstałe na skutek wymieszania się materiału genetycznego.

Chełbia modra (Aurelia aurita) – gatunek krążkopława z typu parzydełkowców (Cnidaria).

Budowa : Ciało chełbii pokrywa warstwa komórek o charakterze nabłonka pełniącego funkcję ochronną. Ciało jest galaretowate i przejrzyste, ponieważ składa się głównie z wody. Taki kształt ciała nazywamy meduzą. Występuje tu symetria promienista. Chełbia posiada cztery ramiona, które wyposażone są w komórki parzydełkowe, zaś w nich występuje substancja parząca, która umożliwia chełbii obronę i zdobywanie pokarmu. Centralnie umiejscowiony jest otwór gębowy, który prowadzi do jamy chłonąco-trawiącej. Przez ten sam otwór wydalane są niestrawione resztki pokarmu, gdyż organizmy te nie posiadają oddzielnego otworu odbytowego. Od jamy chłonąco-trawiącej odchodzą kanały promieniste, którymi rozprowadzany jest pokarm, a obrzeżem ciała chełbii biegnie kanał okrężny. Na brzegu parasola meduzy znajdują się narządy (ropalia), które odbierają bodźce świetlne. Narządy rozrodcze (gonady) u samców najczęściej są białe, a samic pomarańczowożółte.

Rozmnażanie : Chełbia rozmnaża się poprzez przemianę pokoleń. Osobniki męskie wytwarzają plemniki, natomiast żeńskie – komórki jajowe. Kiedy dojdzie do połączenia się komórki z plemnikiem, tworzy się larwa planula, która osiada na dnie. Z niej tworzy się polip – pokolenie bezpłciowe, który rozwija się powoli. Kiedy polip rozwinie się w pełni, będzie składał się z krążków, czyli będzie strobilą. Drogą strobilizacji (odrywania się w wyniku poprzecznych podziałów) odrywają się efyry, czyli młode chełbie, pokolenie płciowe. Chełbia modra może rozmnażać się także w sposób pączkowania – z polipu rodzi się następny polip (mały) który dorasta i strobilizuje się lub zapuszcza nowy pąk. Gdy efyra (krążek) oderwie się od polipa (mającego kilka krążków) po upływie czasu zamienia się on (efyra) w meduzę.

Chełbia żywi się planktonem. Na zewnętrznej powierzchni czaszy usytuowane są komórki zmysłowe, pełniące funkcję wzroku, równowagi i węchu.

Wrotki (Rotifera) – Dł. Ciała ok. 40 mikrometrów .

Budowa: Ciało składa się z 3 odcinków: głowowy, tułowiowy, nożny.

Ciało pokryte jest oskórkiem – Wytwór jednowarstwowego nabłonka. Ten nabłonek u młodocianych ma charakter komórkowy, u dojrzałych – Syncytium. Pod warstwą oskórka znajduje się nabłonek, który ma mięśnie okrężne i podłużne, z tym, że nie tworzą warstwy, a są pojedynczymi włóknami mięśniowymi. Pod mięśniami znajduje się jama ciała. Wnętrze ciała wypełnia płyn limfatyczny. Nie mają zdolności regeneracyjnej i mają stała liczbę komórek budujących ciało ( eutelia ).

Odc. Głowowy – Narząd wrotny składa się z wieńców rzęsek. Wieniec przed gębowy – Trochus. Wieniec za gębowy – Cingulum ( służy do zdobywania pokarmu ).Mogą przyjmować różne kształty.

Przewód pokarmowy – Rozpoczyna się otworem gębowym, nast. Gardziel, przełyk, żołądek, jelito tylne (ujście 3 układów ). W gardzieli położony jest narząd szczękowy ( Mastaks ). Który nieustannie pracuje i rozdrabnia pokarm. Składa się z 2 młoteczków i kowadełka. U drapieżnych wrotków Mastaks może być wysuwany przez otw. gębowy i służyć do chwytania pokarmu. Wrotki odżywiają się drobnym org. Roślinne, pierwotniaki…

Jelito przednie – Do końca przełyku. Jelito środkowe ( żołądek ) – Trawienie. Jelito tylne – Kończy się otworem odbytowym.

Układ wydalniczy – Jest protonefrydialny. Na końcu znajdują się 2 komórki płomykowe ( mają gwiaździsty kształt, są wielobiegunowe, w środku jest kanalik w którym są wici, one drgają, zwiększają powierzchnię wchłaniania, ruch komórek sprawia że przekazywane są dalej ). Czyści organizm ze szkodliwych metabolitów i usuwa nadmiar płynów. Pęcherzyk wydalniczy – Cloaxa – Wspólne ujście odbytu i żołądka.

Układ nerwowy – Kilka zwojów ( mózgowe , narządu wrotnego, nożne ) połączone nerwami. Narządy zmysłów na odcinku głowowym odbierają bodźce mechaniczne i chemiczne. Plamki pigmentowe na odcinku głowowym odbierają bodźce świetlne.

Na odcinku tułowiowym wyrastają długie wyrostki – Tastry – Posiadają funkcje skokowe do przemieszczania się w wodzie.

Odcinek nożny – Wykazuje pseudoscymentacje (dot, oskórka). Może być wciągany pod pancerz. Występują wyrostki (czuciowe), palce, gruczoł kitowe(kleją się do podłoża) , pancerz tułowiowy – Lorica – najgrubszy.

Rozmnażanie : Wrotki są rozdzielnopłciowe. Samice są haploidalne – Mają jajnik 1 jajowy.

Samce mają prącie. Zapłodnienie następuje poprzez przebicie się prącia do jajnika. Następuje składanie jaj, które następnie wydostają się przez ujście - Kloaka.

Cykl rozwojowy :

- Przez większość część roku samice rozmnażają się poprzez dzieworództwo. Jajo jest diploidalne – rodzi się samica. Nie ma wymiany genów Tzw. Partenogeneza.

- Pod koniec sezonu wegetacyjnego samice składają haploidalne jajo 0 rodzą się samce. Na skutek zapłodnienia haploidalnego jaja rodzą się samice. One zimują na dnie zbiorników – rodzą się dopiero na wiosnę.

- Stadia przetrwalnikowe - Wrotki ożyły dopiero po 60latach. Mogą być przenoszone przez wiatr i w ten sposób się rozprzestrzeniają – Są kosmopolityczne. Liczba składanych jaj u samic jest na ogół niewielka.

Dżdżownica ziemna (Lumbricus terrestris)

Budowa : Dżdżownica posiada ciało podzielone na segmenty. Jest ich ok. 100, a oddzielone są od siebie po stronie zewnętrznej rowkami, a po wewnętrznej – przegrodami (sepiami). Na każdy segment ciała przypada osiem szczecinek. Otwór gębowy znajduje się w pierwszym, a wydalniczy – w ostatnim pierścieniu. Ciało zwierzęcia chronione jest przed wysychaniem za sprawą cienkiej warstwy przezroczystego oskórka (kutykuli), tworzonego przez komórki naskórka, oraz śluzu wydzielanego przez gruczołowe komórki naskórka. Wór skómo-mięśniowy dżdżownicy tworzą dwie warstwy mięśni: zewnętrzna (zbudowana z mięśni okrężnych) i wewnętrzna (mięśnie podłużne). Dżdżownica porusza się pełzając. Ruch ten możliwy jest dzięki unerwieniu mięśni i kolejnych narządów zwoju segmentowego (w taki zwój rozszerza się każdy pierścień łańcuszka nerwowego), za sprawą nerwów bocznych.

Układ pokarmowy - Pokarm dżdżownicy (cząstki rozkładających się roślin) ulega starannej obróbce w jej złożonym układzie pokarmowym. Pożywienie wędruje przez gardziel i przełyk do żołądka. Ten ostatni tworzą dwie części: pierwsza - cienkościenna - przechowuje pokarm, a druga – posiadająca silnie umięśnione ścianki – rozdrabniania go. Pozostała część przewodu pokarmowego tworzy proste, długie jelito, gdzie pokarm jest trawiony i wchłaniany. Powierzchnię tego jelita zwiększa jego wklęśnięcie po stronie grzbietowej, które tworzy fałd (tyflosolis), idący wzdłuż środkowego jego odcinka. Niestrawione resztki wydobywają się na zewnątrz przez odbyt. Związków organicznych stanowiących pożywienie dżdżownic, dostarczają rozkładające się rośliny i szczątki zwierząt, obumierające korzenie i próchnica glebowa.

Układ krwionośny - zbudowany jest z dwóch podłużnych naczyń połączonych ze sobą. Układ ten jest zamknięty, dzięki czemu jego wydajność jest duża. Naczynie grzbietowe usytuowane jest ponad przewodem pokarmowy. Do naczynia tego dochodzą liczne drobniejsze naczynia wychodzące z każdego naczynia. Krew doprowadzana z naczyń segmentowych do naczynia grzbietowego pompowana jest w nim w kierunku przedniej części ciała. Naczynie grzbietowe łączy się z brzusznym za pomocą pięciu par naczyń pierścieniowych w okolicy przełyku. Krew w naczyniu brzusznym płynie w kierunku tylnej części ciała. Od naczynia grzbietowego, ułożonego pod przewodem pokarmowym odchodzą do każdego segmentu mniejsze naczynia, dzięki którym ukrwione są wszystkie narządy w organizmie. Narządy wewnętrzne otoczone są siecią naczyń włosowatych, z których krew ponownie odprowadzana jest do naczynie grzbietowego.

Układ wydalniczy - złożony jest z pary metanefrydiów zlokalizowanym w prawie każdym segmencie ciała. Metnefrydium zbudowane jest z lejka pokrytego licznymi włoskami - nefrostomu, który otwiera się do jamy ciała w poprzedzającym segmencie i przewodu odprowadzający wydaliny na zewnątrz ciała. Produkty które ulegają wydaleniu napędzane są do lejka za pomocą rzęsek go otaczających oraz z prądem płynu w jamie ciała, powstającym w wyniku skurczu wora skórno-mięśniowego. Metanefrydia pokryte są duża ilością drobnych naczyń krwionośnych.

Budowa układu nerwowego u dżdżownic jest dość prosta. Funkcje mózgu stanowią zwoje komórek nerwowych zwanych nad gardzielowymi. Oprócz tego istnieje jeszcze zwój pod gardzielowy, który łączy się z nad gardzielowym za pomocą obrączki około gardzielowej. Odchodzący od dolnego zwoju podwójny nerw brzuszny tworzy łańcuszek nerwowy. Łańcuszek ten ciągnie się wzmóż ciała pod układem pokarmowym. W każdym segmencie tworzy zgrubienie-zwój segmentowy. Z każdego tego zwoju wychodzą boczne nerwy, które unerwiają ograny i mięśnie w poszczególnych segmentach. Zwój pod gardzielowy unerwia powłokę mięśniową wora tworzącego ciało , dzięki temu odpowiedzialny jest za ruch dżdżownicy. Po usunięciu tego zwoju zwierzę nie może się poruszać. Gdy zostanie usunięty mózg- zwój nad gardzielowy, dżdżownica nie reaguje na bodźce zewnętrzne lecz zachowuje zdolność poruszania się , utrzymywaną poprzez zwój pod gardzielowy. W związku z podziemnym trybem życia jaki prowadzi dżdżownica , nie ma ona dobrze wykształconych narządów zmysłów. Z tego właśnie powodu wszelkie reakcje tych zwierząt są odruchami bezwarunkowymi, nieświadomymi.

Rozmnażanie : Dżdżownice zaliczane są do obojnaków, co oznacza, że nie istnieje rozróżnienie na osobniki męskie i żeńskie, za to każdy pojedynczy osobnik posiada jednocześnie męski i żeński układ rozrodczy. Kopulacja polega na wymianie gamet między dwoma osobnikami przez przywarcie ich do siebie nawzajem brzusznymi stronami ciała, podczas gdy ich głowy zwrócone są w przeciwne kierunki. Proces ten nazywany jest siodełkowaniem ze względu na to, że ciała osobników sklejone są ze sobą śluzem wydzielanym przez zgrubiałe pierścienie powstające na naskórku, zwane właśnie siodełkami (klitellum). Gdy gamety przedostaną się do siodełka, przekazywane zostają partnerowi, który magazynuje je na na krótki czas w zbiornikach nasiennych. Zwierzęta rozchodzą się po dokonaniu wymiany i już do siebie nie wracają. Kilka dni po siodełkowaniu, w siodełku następuje proces wytwarzania stwardniałej, błoniastej mufki, wypełnionej od wewnątrz gęstą cieczą. Mufka ta dociera do żeńskiego otworu płciowego (przesuwana ruchami ciała dżdżownicy w kierunku głowy), z którego dostają się niej dojrzałe jaja. Gdy dotrze do zbiorników nasiennych, pobiera z nich plemniki. Zapłodnienie ma miejsce poza ciałem zwierzęcia – we wrzecionowatym kokonie, który powstaje przez zasklepienie się otworów na bokach mufki, po ześlizgnięciu się jej z ciała zwierzęcia. Z zapłodnionych jaj powstają małe dżdżownice. W taki oto skomplikowany sposób, gatunek ten przystosował się do życia rozmnażania się na lądzie.