Koszty działalności profilaktycznej.

Skutki ekonomiczne wypadków przy pracy, odczuwalne w wyraźny sposób za­równo dla samych przedsiębiorstw jak i całego społeczeństwa, wskazują na ko­nieczność prowadzenia działalności profilaktycznej. Działalność ta wymaga co prawda nakładów finansowych, ale przynosi określone korzyści. Udowodnili to m.in. F. Watermann i M. Brancoli (1985), którzy na podstawie wieloletnich ob­serwacji statystycznych w RFN i we Włoszech stwierdzili ścisły związek między nakładami na działalność profilaktyczną instytucji ubezpieczeń od wypadków a zmniejszaniem się rozmiarów i kosztów wypadków przy pracy.

Główny ciężar działalności profilaktycznej spoczywa na przedsiębiorstwach. Problemem jest jednak znalezienie optymalnego rozwiązania w odniesieniu do dwóch przeciwstawnych tendencji. Z jednej strony istnieje potrzeba zapobiega­nia wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, z drugiej zaś działalność w tym zakresie nie może się za bardzo rozwinąć ze względu na związane z nią koszty. Zagadnienie to zilustrowano na rys. 26-1 (D. Andreoni, 1986).

Na osi rzędnych przedstawiono koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo na bezpie­czeństwo pracy, a na osi odciętych poziom bezpieczeństwa pracy. Poszczególne krzywe obrazują koszty działalności profilaktycznej (P), koszty wypadków i zda­rzeń potencjalnie wypadkowych (I~ oraz.koszty ogólem (T) stanowiące sumę kosztów działalności profilaktycznej (P) oraz kosztów wypadków i zdarzeń po­tencjalnie wypadkowych (4~. Z przebiegu krzywych na rys. 26-1 wynika, że wzrostowi kosztów działalności profilaktycznej towarzyszy zmniejszenie kosz­tów wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

Z ekonomicznego punktu widzenia przedsiębiorstwo jest zainteresowane kosztami ogółem, a więc przebiegiem krzywej T. Dąży się, by przy optymalnej wielkości produkcji czy optymalnej liczbie zamówień krzywa ta osiągnęła mini­mum w punkcie M. Punktowi M odpowiada minimum łącznych kosztów, w punktach Tt i T2 lączne koszty są identyczne (Tl = TZ), ale różne są proporcje składających się na nie kosztów P i W, a także odpowiadające im stopnie bezpie­czeństwa Bt i B2. Tutaj właśnie znajduje się sedno problemu bodźców stymulu­jących bezpieczeństwo pracy.

Gdy koszty ogółem wynoszą T2 (rys. 26-1), wówczas koszty działalności profilaktycznej przewyższają koszty wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych, dzięki czemu można osiągnąć poziom bez­pieczeństwa B2, wyższy od Bt osiąganego wtedy, kiedy wydatki na działalność profilaktyczną są mniejsze niż koszty wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych. Tak więc w przypadku Ti sytuacja jest korzystna dla przedsiębiorstwa, zwłaszcza w wymiarze humanitarnym i stosunków międzyludzkich, ale także ze względów finansowych.

Jednakże istnienie minimalnego pozio­mu sumy kosztów M wskazuje, że dalszy wzrost nakładów na działalność profilak­tyczną nie może prowadzić do zmniejsze­nia sumy kosztów poniżej tej wielkości.

Dodatko­we nakłady na działalność profilaktyczną często są ograniczone możliwościami finansowymi przedsiębiorstwa, a ich opłacalność staje się w tym obszarze mniej­sza. Nie ma więc w przedsiębiorstwach wewnętrznego bodźca ekonomicznego stymulującego dodatkowe działania w zakresie poprawy bezpieczeństwa pracy. Stwierdzenie to jest wciąż prawdziwe, nawet jeśli do kosztów „wlicza się" też na przykład stratę wizerunku firmy z powodu poważnych wypadków czy pogorsze­nie klimatu stosunków społecznych panujących w przedsiębiorstwie.

Podsumowując przedstawione rozważania można sformułować następujące wnioski:

- bezpieczeństwo pracy stanowi rodzaj dobra nie podlegającego prawom ryn­ku, co oznacza, iż w gospodarce rynkowej nie działają w sposób automatyczny stymulatory ekonomiczne poprawy warunków pracy;

- punkt równowagi ekonomicznej, wynikający z bilansu kosztów wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz kosztów działalności profilaktycznej, optymalny dla zakładu pracy, nie zawsze jest optymalny społecznie;

- konieczna jest interwencja państwa w celu uruchomienia ekonomicznych stymulatorów ukierunkowujących gospodarkę ku optymalizacji społecznej w za­kresie kształtowania warunków pracy.