KOSZTY DZIAŁALNOŚCI PROFILAKTYCZNEJ .
Skutki ekonomiczne wypadków przy pracy, odczuwalne w wyraźny sposób zarówno dla samych przedsiębiorstw jak i całego społeczeństwa, wskazują na konieczność prowadzenia działalności profilaktycznej. Działalność ta wymaga co prawda nakładów finansowych, ale przynosi określone korzyści. Udowodnili to m.in. F. Watermann i M. Bracoli /1985/, którzy na podstawie wieloletnich obserwacji statystycznych w RFN i we Włoszech stwierdzili ścisły związek między nakładami na działalność profilaktyczną instytucji ubezpieczeń od wypadków a zmniejszaniem się rozmiarów i kosztów wypadków przy pracy .
Główny ciężar działalności profilaktycznej spoczywa na przedsiębiorstwach . Problemem jest jednak znalezienie optymalnego rozwiązania w odniesieniu do dwóch przeciwstawnych tendencji. Z jednej strony istnieje potrzeba zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, z drugiej zaś działalność w tym zakresie nie może się za bardzo rozwinąć ze względu na związane z nią koszty. Zagadnienie to zilustrowano na rys. 26-1 (D.Andreoni, 1986) Na osi rzędnych przedstawiono koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo na bezpieczeństwo pracy, a na osi odciętych poziom bezpieczeństwa pracy. Poszczególne krzywe obrazują koszty działalności profilaktycznej /P/, koszty wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych /W/ oraz koszty ogółem /T/ stanowiące sumę kosztów działalności profilaktycznej /P/ oraz kosztów wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych /W/. Z przebiegu krzywych na rys. 26-1 wynika, że wzrostowi kosztów działalności profilaktycznej towarzyszy zmniejszenie kosztów wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych .
Z ekonomicznego punktu widzenia przedsiębiorstwo jest zainteresowane kosztami ogółem, a więc przebiegiem krzywej T. Dąży się by przy optymalnej wielkości produkcji czy optymalnej liczbie zamówień krzywa ta osiągnęła minimum w punkcie M. Punktowi M odpowiada minimum łącznych kosztów, w punktach T1 i T2 łączne koszty są identyczne /T1 = T2/, ale różne są proporcje składające się na nie kosztów P i W, a także odpowiadające im stopnie bezpieczeństwa B1 i B2. Tutaj właśnie znajduje się sedno problemu bodźców stymulujących bezpieczeństwo pracy .
Gdy koszty ogółem wynoszą T2 /rys. 26-1/, wówczas koszty działalności profilaktycznej przewyższają koszty wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych, dzięki czemu można osiągnąć poziom bezpieczeństwa B2, wyższy od B1 osiąganego wtedy, kiedy wypadki na działalność profilaktyczną są mniejsze niż koszty wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych. Tak więc w przypadku T2 sytuacja jest korzystna dla przedsiębiorstwa, zwłaszcza w wymiarze humanitarnym i stosunków międzyludzkich, ale także ze względów finansowych .
Jednakże istnienie minimalnego poziomu sumy kosztów M wskazuje, że dalszy wzrost nakładów za działalność profilaktyczną nie może prowadzić do zmniejszenia sumy kosztów poniżej tej wielkości .
Z praktycznych obserwacji wynika jednak, iż przedsiębiorstwa w większości ponoszą koszty działalności profilaktycznej tylko w wysokości pozwalającej na osiągnięcie minimum poziomu bezpieczeństwa wymaganego przez prawo . Dodatkowe nakłady na działalność profilaktyczną często są ograniczone możliwościami finansowymi przedsiębiorstwa, a ich opłacalność staje się w tym obszarze mniejsza. Nie ma więc w przedsiębiorstwach wewnętrznego bodźca ekonomicznego stymulującego dodatkowe działania w zakresie poprawy bezpieczeństwa pracy . Stwierdzenie to jest wciąż prawdziwe, nawet jeśli do kosztów „wlicza się” też na przykład stratę wizerunku firmy z powodu poważnych wypadków czy pogorszenie klimatu stosunków społecznych panujących w przedsiębiorstwie .
2 -
Podsumowując przedstawione rozważania można sformułować następujące wnioski ;
bezpieczeństwo pracy stanowi rodzaj dobra nie podlegającego prawom rynku, co oznacza, iż w gospodarce rynkowej nie działają w sposób automatyczny stymulatory ekonomiczne poprawy warunków pracy ;
punkt równowagi ekonomicznej, wynikający z bilansu kosztów wypadków i zdarzeń potencjalnie wypadkowych oraz kosztów działalności profilaktycznej, optymalny dla zakładu pracy, nie zawsze jest optymalny społecznie ;
konieczna jest interwencja państwa w celu uruchomienia ekonomicznych stymulatorów ukierunkowujących gospodarkę ku optymalizacji społecznej w zakresie kształtowania warunków pracy .