Działania profilaktyczno- edukacyjne w pielęgniarstwie
Edukacja zdrowotna, będąc nieodłącznym elementem promocji zdrowia, stanowi ważne ogniwo w kształtowaniu postaw prozdrowotnych i wychowaniu zdrowego pokolenia. Koncentruje się na pozytywnym podejściu do zdrowia i problemów z nim związanych T. Williams określił edukację zdrowotną jako proces, „w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i innych ludzi w społeczności, w której żyją”.1 Proces ten, składający się z kilku etapów, tj. od uświadomienia sobie problemów zdrowia do podjęcia decyzji i działań w celu zmiany zachowań zdrowotnych, eksponuje związki między zdrowiem człowieka a jego środowiskiem fizycznym i społecznym.
W założeniach Międzynarodowej Unii Edukacji Zdrowotnej edukacja zdrowotna jest:
jednym z podstawowych czynników ekonomicznego i społecznego rozwoju,
szczególnym „układem ducha i obrazem myślenia i działalności”, który wymaga znajomości wiedzy medycznej, psychologicznej, socjologicznej i ekonomicznej,
źródłem informacji o zasadniczych zagrożeniach dla zdrowia (na podłożu danych epidemiologicznych),
działalnością zmierzającą do unikania „medykalizacji” w walce z życiowymi trudnościami o charakterze socjalnym
Celem edukacji zdrowotnej jest nie tylko przekazanie wiedzy, ale uaktywnienie człowieka, aby z niej skorzystał, podejmując działania sprzyjające zdrowiu.
Proces edukacji wyznaczają trzy kierunki, pisze Z. Sadowski:
1 - wiedzieć, 2 - chcieć, 3 - móc.
Wiedzieć. Człowiek, niezależnie w której fazie swojego życia się znajduje, potrzebuje wiedzy o zdrowiu, sposobach jego ochrony i umacniania. Wiedza ta powinna stać się integralną częścią wiedzy ogólnej o sobie i o świecie. Dostarczenie mu i ułatwienie dotarcia do rzetelnych informacji jest ważnym elementem działania promocyjnego. Najkorzystniejszym okresem dla edukacji jest dzieciństwo i młodość.
Chcieć. Między wiedzą o zdrowiu i jego zagrożeniach, a tym co człowiek wybiera, często jest brak ścisłej korelacji. Jednocześnie dobrze poinformowany ma możliwość wyboru. Zdrowie nie zawsze jest najwyższą wartością, dlatego tylko dostarczenie informacji może być mało skuteczne. Należy wypracować metody budowania świadomości zdrowotnej, która uwzględni odpowiedzialność za zdrowie własne i otoczenia. Proces nauczania i promowania zdrowia powinien być oparty na dwóch przesłankach: 1 - moje zdrowie stanowi dla mnie i dla społeczeństwa podstawową i główną wartość, która umożliwia mi realizację wszystkich moich celów życiowych; 2 - stan aktualny zdrowia i w dalszych latach mojego życia zależy głównie od mojego postępowania, tj. od mojego stylu życia.
Móc. Wychowanie do zdrowia powinno być realizowane w każdym okresie rozwoju człowieka z uwzględnieniem jego realnej sytuacji i dostępności do czynników warunkujących zdrowie. Należy stworzyć odpowiednie warunki ekonomiczne i społeczne ułatwiające wybór i realizację prozdrowotnego stylu życia.
Edukacja zdrowotna nie polega na mówieniu ludziom czego im nie wolno, ale obejmuje między innymi zwiększenie lub korektę wiedzy o zdrowiu i czynnikach zwiększających jego potencjał, zmianę postaw wobec zdrowia własnego i innych, kształtowanie zachowań sprzyjających zdrowiu, podejmowania właściwych decyzji i wyborów oraz budowanie świadomości i rozumienia zdrowia.
Metody dydaktyczne: Pogadanka, Analiza przypadków,Dyskusja dydaktyczna, Pokaz, Ćwiczenia, zajęcia praktyczne, Instruktaż, Opis techniczny, Algorytm postępowania
Zasady dydaktyczne: Poglądowości- wskazuje na konieczność zdobywania wiedzy o rzeczywistości przez bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk, wydarzeń i procesów lub przez zetknięcie ich z „zastępnikami”, czyli pomocami naukowymi, takimi jak: obrazy, modele, słowa, wykresy, tabele. Przystępności- polega na stopniowaniu trudności, wyraża konieczność dostosowania treści i metody nauczania do rozwoju i możliwości uczniów , Systematyczności, Świadomości i aktywnego uczestnictwa- realizowana jest w oparciu o metody nauczania, w których uczeń musi podejmować próby określenia problemu, wyszukiwania potrzebnego materiału i analizowania go w celu odróżnienia tego, co istotne i ważne, od tego, co drugorzędne. Łączenia teorii z praktyką- służy przygotowaniu do racjonalnego posługiwania się wiedzą w rozmaitych sytuacjach praktycznych, do przekształcania otaczającej rzeczywistości., Indywidualizacji- Środowisko osób dorosłych jest bardziej zróżnicowane niż grupy młodzieżowe pod wieloma względami, przede wszystkim: wieku, doświadczeń, celów kształcenia. W związku z tym proces kształcenia musi być w ich przypadku bardziej zindywidualizowany, by właściwie reagować na potrzeby i możliwości uczących się., Trwałości wiedzy- wskazuje na konieczność podejmowania i stosowania przez nauczyciela licznych zabiegów dydaktycznych, aby uczniowi ułatwić trwałe zapamiętywanie poznanych treści i umiejętności
Środki dydaktyczne: artykuły prasowe, broszury, ulotki, sprzęt
Zdobyte wiadomości i umiejętności kontrolować w formie :
- ustnej tzn. Proste i złożone pytania oraz pytania problemowe.
- praktycznej tam, gdzie chcemy nauczyć pacjenta konkretnej czynności.
kontrola wstępna, aby zorientować się o wiadomościach posiadanych przez edukowanego.
Kontrola bieżąca w trakcie edukacji pozwoli na orientację, w jaki sposób pacjent przyswaja przekazywane informacje.
Kontrola końcowa będzie podsumowaniem edukacji. Dostarczy wiadomości o wiedzy i umiejętnościach nabytych w trakcie szkolenia ale także dla mnie będzie cenną informacją umożliwiającą kontynuację i poprawienie efektywności programu edukacyjnego.
przeprowadzenie kontroli dystansowej. konieczne byłoby spotkanie się pacjentem w poradni np. przy kontrolnej wizycie u Chirurga. Wiadomości zdobyte podczas takiej kontroli będą informacją czy przekazane przez nas wiadomości są użyteczne w życiu codziennym, a umiejętności doskonalone.