ZORGANIZOWANY RYNEK OBROTU INSTRUMENTAMI FINANSOWYMI

Giełda to działający w sposób stały scentralizowany system obrotu papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi zapewniający inwestorom:

• powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej oraz

• jednolite i równe warunki zawierania transakcji dot. Instrumentów finansowych będących przedmiotem obrotu giełdowego.

Ponadto giełda jako podstawowa forma organizacji rynku wtórnego papierami wartościowymi zapewnia:

• koncentracje popytu i podaży na instrumenty finansowe w jednym miejscu i czasie (a dzięki temu wysoką płynność obrotu i efektywną wycenę kosztu kapitału)

• bezpieczny i sprawny przebieg transakcji.

FUNKCJE GIEŁDY:

• wpływ na kierunki alokacji kapitału

• mobilizacja kapitału

• wycena kapitału

• transformacja kapitału

• funkcja informacyjna

• funkcja motywacyjna

• funkcja selektywna

• rozprzestrzenianie prywatnej własności

• redystrybucja dochodów

• barometr koniunktury (cykl giełdowy wyprzedza o 3-6 miesięcy cykl koniunkturalny – ożywienie najpierw widać na giełdzie)

HISTORIA GIEŁDY W POLSCE

Początki giełdy na ziemiach polskich

12 maja 1817 roku – pierwsza giełda na ziemiach polskich jako Giełda Kupiecka; później zmieniła nazwę na Giełdę Pieniężną w Warszawie; działała przez 122 lata do wybuchu wojny; handlowała wekslami i obligacjami (czyli papierami dłużnymi); obrót akcjami (czyli papierami udziałowymi) rozwinął się w II połowie XIX wieku

Giełda w okresie międzywojennym

Oprócz giełdy warszawskiej w Polsce działało 6 innych giełd w miastach:

1. Katowice

2. Kraków

3. Lwów

4. Łódź

5. Poznań

6. Wilno

Dominująca była giełda warszawska (90% obrotu).

Notowane instrumenty:

• obligacje (państwowe, bankowe, municypalne = komunalne)

• listy zastawne

• akcje

Giełda po 1989 roku

II wojna światowa zawieszenie działalności giełdy

Po wojnie nie udało się wznowić giełdy chociaż taki był zamiar. Gospodarka centralnie planowana nie pozwoliła na wolną grę popytu i podaży.

Dopiero po zmianie ustroju w 1989 roku była możliwość wznowienia giełdy. We wrześniu rozpoczęła się odbudowa gospodarki rynkowej. Jednym z głównych elementów miała być prywatyzacja i rozwój rynku kapitałowego, co się do pewnego stopnia udało.

W Polsce była 50-letnia luka w prawie więc trzeba było sięgnąć do gotowych rozwiązań z zachodu.

1990 rok – umowa o współpracy z Francją, wspomogli nas merytorycznie i finansowo.

22 marca 1991 roku – uchwalono prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych

Miesiąc po uchwaleniu (12.04.1991) Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów podpisali akt założycielski giełdy i 4 dni później (16.04) miała miejsce pierwsza sesja giełdowa.

PIERWSZA SESJA GIEŁDOWA – 16.04.1991 rok

• z udziałem notować 7 domów maklerskich, na której notowano akcje 5 spółek

• sesja trwała 2 godziny

• sprzedano 10 akcji Exbudu, 160 Próchnika, 90 Kabli, 50 Tonsilu i 40 Krosna

• wpłynęło wówczas 112 zleceń kupna i sprzedaży

• łączny obrót giełdowy wyniósł 1 990 zł (2 tys. US$)

• w początkowym okresie funkcjonowania GPW SA sesje giełdowe odbywały się tylko raz w tygodniu, a transakcje zawierane były wyłącznie w systemie kursu jednolitego (po kursie ustalonym na fixingu)

WAŻNE DATY W HISTORII GIEŁDY

16.10.1990 – umowa z Francją

16.04.1991 – pierwsza sesja giełdowa

Wprowadzanie nowych instrumentów

1 sesja giełdowa – akcje

15.06.1992 – notowania obligacji Skarbu Państwa w systemie ciągłym

10.02.1994 – notowanie praw poboru z akcji notowanych na giełdzie

8.07.1996 – w notowaniach ciągłych pojawiają się akcje

16.01.1998 – uruchomienie rynku instrumentów pochodnych, pierwsze kontrakty terminowe na WIG20

9.03.1998 – pierwsze warranty

4.08.1998 – pierwsze notowanie praw do nowych akcji

5.04.2000 – pierwsze notowanie obligacji korporacyjnych

25.05.2000 – pierwsze certyfikaty inwestycyjne

27.05.2003 – pierwsze notowanie praw pierwszeństwa

22.09.2003 – opcje (na początku indeksowane; WIG20)

25.08.2006 – pojawiają się produkty strukturyzowane

22.09.2010 – pierwsze fundusze typu ETF

Zmiany w systemie obrotu (na początku była 1 sesja w tygodniu a teraz jest 5)

9.01.1992 – wprowadzenie drugiej sesji giełdowej

4.02.1993 – trzecia sesja

1.07.1994 – czwarta sesja

3.10.1994 – piąta sesja

1.05.1993 – zmieniono cykl rozliczeń (wcześniej w ciągu T+5, zmieniono na T+3 rozliczenie w ciągu trzech dni roboczych)

6.10.2014 – cykl rozliczeniowy T+3 zamieniono na T+2 dla papierów udziałowych i dłużnych

1.04.2007 – wprowadzenie segmentów 5+, 50+ i 250+

lipiec 2008 – wprowadzono program wspierania płynności dla spółek o niskiej płynności

Uruchamianie kolejnych indeksów giełdowych

pierwszy indeks pierwsza sesja giełdowa WIG (warszawski indeks giełdowy)

16.04.1994 – WIG20

26.03.1999 – publikacja indeksów sektorowych (wtedy 5 a teraz 11)

Zmiany systemu transakcyjnego

17.11.2000 – system Werset (okazał się niewystarczający bo wszystko się rozwijało)

15.04.2013 – system UTP (taki jak np. w Nowym Jorku)

Uruchamianie nowych rynków

początkowo tylko rynek akcji

30.08.2007 – NewConect (rynek akcji i innych instrumentów udziałowych dla młodych spółek)

30.09.2009 – uruchomiono wspólnie z BondSpot rynek dla papierów dłużnych Catalyst

11.12.2010 – rynek platformy obrotu poee Rynek Energii GPW (platforma obrotu energią elektryczną) nie działa już bo rynek ten został przeniesiony na Towarową Giełdę Energii

26.05.1992 – wprowadzono obsługę dywidend

9.06.1993 – pierwszy split (podział akcji na mniejsze)

7.11.1994 – wyodrębnienie KDPW ze struktury Giełdy

14.10.2003 – pierwsza zagraniczna spółka na giełdzie, bank z Austrii (BACA AG)

23.02.2006 – wprowadzenie dynamicznych widełek (ograniczanie wahań kursu)

9.11.2010 – debiut Giełdy na giełdzie, stała się spółką publiczną

PODSTAWOWE INFORMACJE O GWP SA

Podstawy prawne funkcjonowania

Pakiet trzech ustaw z 29.07.2005 roku: ustawa o obrocie instrumentami finansowymi, ustawa o ofercie publicznej i warunkach wprowadzenia instrumentów finansowych do zorganizowanego obrotu oraz o spółkach publicznych, ustawa o nadzorze nad rynkiem kapitałowym.

Przedmiot działalności

1. Prowadzenie giełdy lub innej działalności w zakresie organizowania obrotu instrumentami finansowymi oraz działalności z tym związanej

2. Prowadzenie działalności w zakresie edukacji, promocji i informacji związanej z funkcjonowaniem rynku kapitałowego

3. Organizowanie i prowadzenie alternatywnego systemu obrotu ASO

Obszar działalności

Prowadzenie rynku obrotu (4 rynki + obrót towarowy):

1. Rynek Główny GWP (instrumenty udziałowe i pochodne)

2. Rynek New Connect (obrót instrumentami udziałowymi małych i średnich spółek)

3. Rynek Catalyst (przeznaczony dla instrumentów dłużnych, prowadzony wspólnie ze spółką BondSpot)

4. Rynek Treasury BondSpot Poland (TBS Poland, hurtowy obrót papierami skarbowymi)

Obrót Towarowy nie odbywa się już przez poee tylko przez Towarową Giełdę Energii:

• rynek energii

• rynek praw majątkowych

• rynek uprawnień do emisji CO₂

Struktura własnościowa

GPW SA w Warszawie jest spółką akcyjną powołaną przez Skarb Państwa.

Kapitał zakładowy wynosi 41 972 000 zł i jest podzielony na:

• 15 185 470 akcji imiennych uprzywilejowanych serii A oraz

• 26 786 530 akcji zwykłych na okaziciela serii B o wartości nominalnej 1 zł każda.

Skarb Państwa posiada 14 688 470 akcji spółki co stanowi 35%-owy udział w kapitale zakładowym, które uprawniają do wykonania 29 376 940 głosów co stanowi 51,48%-owy udział w ogólnej liczbie głosów. Akcjonariuszami GPW jest jeszcze 29 funduszy inwestycyjnych i emerytalnych.

Władze Giełdy i sąd polubowny

Władze Giełdy Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, Rada Giełdy, Zarząd Giełdy

Prezesi:

• Wiesław Rozłucki 1991-2005 (3 kadencje, tworzył Giełdę, teraz prezes Rady Giełdy)

• Ludwik Sobolewski 2005-2013

• Adam Maciejewski 2013-2014

• Paweł Tamborski 2014- …

Sad Giełdowy – rozstrzyga spory cywilne o prawa majątkowe pomiędzy uczestnikami transakcji giełdowych, może rozstrzygać spory między Giełdą a jej akcjonariuszami oraz związane ze zorganizowanym obrotem instrumentami finansowymi jeżeli strony tego chcą. Pobiera opłaty wg określonej taryfy. Jest 10 sędziów, którzy są wybierani na 3 lata przez WZA (sędzią może zostać osoba fizyczna, mająca zdolność do czynności prawnych, musi mieć wiedzę o obrocie instrumentami finansowymi i wyższe wykształcenie).

Grupa Kapitałowa GWP

OBECNY STAN NA RYNKU (28.02.2015)

Notowane instrumenty:

akcje, PDA, prawa poboru, ETF-y, produkty strukturyzowane, certyfikaty inwestycyjne, instrumenty pochodne (kontrakty terminowe, opcje, warranty), obligacje (na rynku Catalyst)

Indeksy: 27 pozycji

Liczba spółek

	Krajowe	Zagraniczne	Razem
Rynek podstawowy	339	46	385
Rynek równoległy	81	5	86
Razem	420	51	471

Kapitalizacja (w mln zł)

	Krajowe	Zagraniczne	Razem
Rynek podstawowy	593 073,44	673 991,97	1 267 065,41
Rynek równoległy	10 634,89	865,61	11 500,50
Razem	603 708,33	674 857,58	1 278 565,91

Motywy upublicznienia spółki

1. Dostęp do długoterminowego kapitału

2. Płynność wyemitowanych papierów wartościowych

3. Wycena wartości spółki

4. Wiarygodność spółki

5. Promocja, prestiż, rozpoznawalność marki

6. Poprawa efektywności zarządzania

7. Wzrost możliwości strategicznych

8. Wzrost motywacji pracowników i menedżerów

Obawy związane z upublicznieniem spółki

1. Obowiązki informacyjne (sprawozdania finansowe, raporty bieżące publikowane w określonych momentach, ujawnienie akcjonariuszy posiadających 5% akcji)

2. Koszty finansowe (wejście na giełdę wiąże się z wielkością emisji, na jaki rynek, jak szeroka jest akcja promocyjna; opłaty administracyjne i skarbowe dla Giełdy i KDPW + koszty dodatkowe np. na wynagrodzenia dla doradców)

3. Uciążliwość procedury upubliczniania

4. Wypełnianie standardów rynku (kodeks dobrych praktyk rynkowych)

5. Utrata kontroli nad spółką (może pojawić się niechciany akcjonariusz = wrogie przejęcie więc należy zachowywać akcje uprzywilejowane co do głosu lub zachowywać proporcje między posiadanymi akcjami a tymi nowymi; zarząd może mieć uprawnienie do przydzielania akcji wybranym akcjonariuszom)

Procedura wejścia spółki na giełdę

PROSPEKT EMISYJNY

Czym jest prospekt emisyjny?

Dokument informacyjny sporządzony przez emitenta, który powinien zawierać rzetelne, prawdziwe i kompletne informacje do oceny sytuacji gospodarczej, finansowej oraz perspektywy rozwoju spółki a także prawa i obowiązki związane z papierem wartościowym. Sporządza się w momencie emitowania papierów wartościowych.

Prospekt musi zostać udostępniony inwestorom – 3 kanały:

1. gazeta o zasięgu ogólnopolskim – druk (Rzeczpospolita, Gazeta Wyborcza)

2. zwarta forma drukowana

3. w formie dokumentu internetowego na stronie spółki emitenta lub organizatora obrotu czyli giełdy

Z jakich części składa się prospekt emisyjny?

I część – dokument rejestracyjny (zawarte są informacje o emitencie, o jego majątku i kadrze kierowniczej)

II część – dokument ofertowy (opis papierów wartościowych, które są emitowane oraz zasady tej oferty)

III część – dokument podsumowujący (streszczenie wszystkich informacji z dwóch poprzednich części oraz czynniki ryzyka i ich opis)

Prospekt emisyjny może być jednolitym dokumentem (cały trafia do KNF) lub może składać się z trzech niezależnych części (tylko pierwsza część do KNF a po jej zatwierdzeniu kolejne)

Jakie informacje muszą być zawarte w prospekcie emisyjnym? (Rozporządzenie Komisji Europejskiej)

• informacje dot. osób odpowiedzialnych za sporządzany prospekt

• czynniki ryzyka + ich opis

• historia spółki, opis jej działalności i organizacji

• roczne sprawozdanie finansowe (zasadniczo za 3 lata ale to zależy na jaki rynek)

• analiza sytuacji ekonomiczno-finansowej spółki

• opis grupy kapitałowej gdy jest to grupa kapitałowa

• informacja o znaczących akcjonariuszach (co najmniej 5% udziału w akcjonariacie)

• informacje o postępowaniach których stroną jest emitent

• informacje o kosztach emisji

• opis zasad dystrybucji papierów wartościowych w ofercie publicznej

• opis praw i obowiązków związanych z nabywaniem walorów

• + informacje dodatkowe, moduły

Rola KNF

Musi zatwierdzić prospekt – formalna ocena zgodności z prawem i sprawdzenie czy wszystkie obligatoryjne elementy zostały w nim zawarte.

Co to jest zasada jednolitego paszportu?

Zatwierdzenie raportu przez polską KNF daje emitentowi możliwość poszukiwania kapitału na innych rynkach krajów Unii Europejskiej.

Czym jest memorandum informacyjne?

Dokument informacyjny, są pewne sytuacje kiedy zamiast prospektu emisyjnego można sporządzić memorandum (uproszczona wersja prospektu).

Warunki dopuszczenia spółki do obrotu publicznego.

Akcje mogą być dopuszczone do obrotu giełdowego (na rynku podstawowym albo równoległym), o ile:
• sporządzony został odpowiedni dokument informacyjny, zatwierdzony przez właściwy organ nadzoru (KNF) chyba, że sporządzenie lub zatwierdzenie dokumentu informacyjnego nie jest wymagane,
• zbywalność akcji nie jest ograniczona,
• w stosunku do emitenta nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne,
• kapitalizacja spółki (rozumiana jako iloczyn liczby wszystkich akcji emitenta 
i prognozowanej ceny rynkowej) powinna wynosić co najmniej 60.000.000 zł albo równowartość w złotych 15.000.000 EUR (z wyjątkiem emitentów, których akcje co najmniej jednej emisji były przez okres co najmniej 6 miesięcy przedmiotem obrotu na innym ryku regulowanym lub na NewConnect, których kapitalizacja może wynosić co najmniej 48.000.000 zł albo równowartość w złotych co najmniej 12.000.000 EUR),
• w posiadaniu akcjonariuszy, z których każdy uprawniony jest do wykonywania mniej niż 5% głosów na walnym zgromadzeniu emitenta, znajduje się co najmniej:
- 15% akcji objętych wnioskiem o dopuszczenie do obrotu giełdowego, oraz
- 100.000 akcji objętych wnioskiem o dopuszczenie do obrotu giełdowego o wartości równej co najmniej 1.000.000 EUR, liczonej według ostatniej ceny sprzedaży lub emisyjnej.

• akcje znajdują się w posiadaniu takiej liczby akcjonariuszy, która stwarza podstawę dla kształtowania się płynnego obrotu giełdowego.

Emitent zobowiązany jest do przekazania Giełdzie wraz z wnioskiem o dopuszczenie tzw. Opinii Firmy Inwestycyjnej odnośnie do spełnienia wymogów dopuszczenia do obrotu giełdowego.

Akcje mogą być dopuszczone do obrotu giełdowego na rynku podstawowym o ile dodatkowo:
• wniosek o dopuszczenie obejmuje wszystkie akcje tego samego rodzaju,
• w posiadaniu akcjonariuszy, z których każdy posiada nie więcej niż 5% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, znajduje się co najmniej 25% akcji objętych wnioskiem o dopuszczenie lub w posiadaniu akcjonariuszy, z których każdy posiada nie więcej niż 5% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu, znajduje się co najmniej 500.000 akcji spółki o łącznej wartości wynoszącej równowartość w złotych co najmniej 17.000.000 EUR (akcje mogą być dopuszczone pomimo niespełnienia tego warunku o ile Zarząd Giełdy uzna, że liczba akcji objętych wnioskiem a także sposób przeprowadzenia ich subskrypcji lub sprzedaży pozwala uznać, że obrót tymi akcjami na rynku podstawowym uzyska wielkość zapewniającą płynność);
• emitent publikował sprawozdania finansowe wraz z opinią podmiotu uprawnionego do ich badania przez co najmniej trzy kolejne lata obrotowe poprzedzające złożenie wniosku o dopuszczenie.

*wniosek o dopuszczenie składa się do Zarządu Giełdy i to on podejmuje decyzję czy spółka zostanie dopuszczona do obrotu; Zarząd sprawdza czy warunki są spełnione, ocenia perspektywy rozwoju, bezpieczeństwo; Giełda ma 14 dni na rozpatrzenie wnioski