Sprawozdanie

Wyjazd do Stacji Sejsmologicznej w Ojcowie

Marzena Kohut

GG 6

WSTĘP

W sejsmologii wykorzystuje się stacje sejsmologiczne, które są obserwatoriami zlokalizowanymi w rejonach o niskim poziomie szumu sejsmicznego, wyposażonymi w sejsmometry i odpowiednią aparaturę rejestrującą analogową i cyfrową, służącą do pomiaru wstrząsów sejsmicznych.

Sejsmometry umieszcza się w głębokich piwnicach budynku obserwatorium, pobliskich jaskiniach lub specjalnie wykonanych sztolniach. Obecnie prowadzi się obserwację wstrząsów sejsmometrami długookresowymi i krótkookresowymi lub jednym sejsmometrem szerokopasmowym (BB broadband) w trzech osiach: wschód-zachód (E-W), północ-południe (N-S) i w osi pionowej (Z). Rejestrację prowadzi się analogowo na rejestratorach rękawowych i cyfrowo w pamięci komputera. Stacja sejsmologiczna połączona jest zwykle łączami telekomunikacyjnymi z innymi stacjami w sieć, w celu wzajemnej weryfikacji rejestrowanych wstrząsów. Każda stacja sejsmologiczna w celu jednoznaczej i łatwej identyfikacji w sieci międzynarodowych stacji sejsmologicznych posiada najczęściej trójliterowy kryptonim.

W Polsce sieć stacji sejsmicznych prowadzi i utrzymuje Zakład Sejsmologii Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk.

Polskie stacje sejsmologiczne:

1. Ojców "OJC" z filią w Niedzicy "NIE",

2. Racibórz "RAC" - sejsmometry umieszczono w piwnicy wolno stojącego budynku,

3. Książ "KSP"- sejsmometry umieszczone pod zamkiem w Książu w poniemieckiej sztolni, rejestratornia w podzamczu,

4. Górka Klasztorna "GKP" - stacja automatyczna, zlokalizowana w obrębie zabudowań klasztornych,

5. Suwałki "SUW", - stacja automatyczna, sejsmometry zlokalizowane w bunkrze ziemnym,

6. Warszawa "WAR" - stacja automatyczna, w podziemiach budynku Rektoratu Uniwersytetu Warszawskiego,

7. Kalwaria Pacławska "KWP" - stacja automatyczna, zlokalizowana w obrębie zabudowań klasztornych.

W Polsce, ze względów lokalizacyjnych najlepsze warunki do obserwacji aktywności sejsmicznej skorupy ziemskiej posiada stacja sejsmologiczna w Ojcowie "OJC", którą odwiedziliśmy w dniu 13 kwietnia 2010r.

Celem naszego wyjazdu było zapoznanie się z aparaturą sejsmologiczną, poznanie wyników i procedur badań w stacji sejsmologicznej i poznanie historii tamtego miejsca.

Kilka wiadomości z historii…

Obserwatorium Sejsmologiczne w Ojcowie nosi nazwę Obserwatorium im. Maurycego Piusa Rudzkiego.

Maurycy Pius Rudzki (1862-1916) – to wybitny, geofizyk i astronom polski. Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1902 r. dyrektor Obserwatorium Astronomicznego UJ. Autor licznych prac z geofizyki, m.in. o kształcie Ziemi, rozchodzeniu się fal sejsmicznych; meteorologii; a także astrofizyki, w których rozwijał teorię kul gazowych. Napisał podręczniki uniwersyteckie: "Fizyka Ziemi" (1909, 1911 w j. niem.), "Astronomia teoretyczna" (1914), "Zasady meteorologii" (1917).

Zorganizował pierwszą na terenie ziem polskich i jedną z pierwszych w Europie stację sejsmologiczną, mieszczącą się w obecnym Ogrodzie Botanicznym UJ.

Na parterze budynku Stacji Sejsmologicznej w Ojcowie eksponowany jest historyczny już sejsmometr Boscha-Omori. Był to pierwszy sejsmometr sprowadzony do Polski gdy w 1903 roku Maurycy Pius Rudzki założył stację sejsmologiczną przy Katedrze Geofizyki Uniwersytetu Jagielońskiego.

Pierwsze sejsmometry do rejestracji drgań poziomych były wahadłem o bardzo dużej masie i długim ramieniu, aby miały duży okres drgań własnych i dużą bezwładnośc. Górny punkt zawieszenia zastępowano poziomą osią obrotu o kierunku prostopadłym do wybranej płaszczyzny wahań.

Informacje o stacji dziś…

Obserwatorium sejsmologiczne w Ojcowie

Skrót: OJC

Szerokość geograficzna: 50.2195N

Długość geograficzna: 19.7984E

Wysokość: 391 [m]

Typ sejsmometru: STS-2 (broadband), GS-13 (short period), SM-3 (analogue short period), MK-6 (broadband), MK-2 (short period)

Typ systemu akwizycji danych: MK2, MK6

Format danych: miniseed (MK6), mss (MK2)

Aparatura sejsmologiczna usytuowana jest w niedalekiej Jaskini Koziarna. Nazwę jaskini tłumaczy w 1888 roku ksiądz St. Kuczyński na łamach "Wędrowca", pisząc o Francuzach, którzy w czasie pobytu w 1812 roku podobno trzymali w niej kozy.